[zaloguj się]
[pdf]

NIEOPATRZNOŚĆ (27) sb f

nieopatrzność (25), nieopatrność (2) ZapWar, Calep.

W pisowni łącznej (24), w rozłącznej (3).

Wszystkie samogłoski jasne.

Fleksja
sg
N nieopatrzność
G nieopatrzności
D nieopatrzności
A nieopatrzność
I nieopatrznością
L nieopatrzności

sg N nieopatrzność (7). ◊ G nieopatrzności (6). ◊ D nieopatrzności (1). ◊ A nieopatrzność (9). ◊ I nieopatrznością (2). ◊ L nieopatrzności (2).

Sł stp notuje, Cn s.v. nieostrożność, Linde XVI – XVII w. s.v. opatrzność.

1. Nieświadomość, nieuwaga, przeoczenie; indiscretio HistAl (10):

nieopatrzność czyja [w tym: G pron (1), pron poss (1)] (2): poráźił go [Henryka II] Boleſław áż vciekł/ á wżdy Cżechowie nápiſáli w Kroniki ſwoie/ áby w then cżás krol Polſki był poiman od Niemcow/ przez nieopátrzność ich BielKron 176. Cf »w nieopatrzności [czyjej]«.

I sg w funkcji okolicznika przyczyny: »nieopatrnością« (1): abysczye nam wysthap przepvsczycz raczyly kthorycz szya stal nye slosczya nasha [...] alye nyesczeslywa przygoda a nyeopatrnosczya ZapWar 1535 nr 2413.

W połączeniach szeregowych (2): Sędźia przy złodźieioch ma pilnie báczyć [...] ieſli vmyſlnie kradł/ [...] ieſli z vprzeymey złoſći/ z zwyczáiu / z nie opátrznoſći GroicPorz kk2, bb.

Wyrażenia przyimkowe: »z nieopatrzności« (3): GroicPorz kk2; CzechRozm 129v; Gdźieby ſię ſłuſznie X. K. [...] záwſtydáć miał/ [...] gdyż on z niego [Boga Ojca]/ ábo bez wſtydu vpornie chcąc y wiedząc/ ábo też z záwiedźienia y nieopátrznośći cżyni Chriſtuſá ſyná Bożego CzechEp 275.

»prze(z) nieopatrzność« (5): Błażeńſtwoć ieſt mądremu/ gdi przez nieopátrznoſć [per indiscretionem] morską wpada w głębokoſć. HistAl H2v; APpellátio/ zową odezwánie od obćiężliwego ſkazánia niſzſzego Sędźiego/ do wyſzſzego [...] dla popráwienia tego/ coby od niſzſzego prze nieumieiętnoſć/ álbo nieopátrznoſć/ álbo też iáki vpor/ było opuſzczono/ z vbliżenim iedney ſtrony. GroicPorz bb; BielKron 80, 176, 349.

»w nieopatrzności [czyjej]« = gdy ktoś się nie spodziewa (1): gdy przeſpiecżniey będzieſz mnimał ſzaleńſtwá ſtroić/ ciebie w nieopátrznoſći twey [...] połápię HistAl C3v.

2. Brak rozsądku, rozwagi, przemyślenia; imprudentia Vulg, Cn; indiscretio JanStat (9): BielŻyw 52; Dzis yeſt tá nyeopátrznosć myedzy ludzmi/ dla nakłádu ledá gdzye dáyą dzyeći do ſzkoły áby yedno nye wyele nákłádáć. GliczKsiąż M; Leop Prov 14/25.

nieopátrzność czyja [w tym: G sb i pron (2), pron poss (1)] (3): FalZioł V 73v; że gdy kto ich [rodziców] wſſetecżnosć á nyeopátrznosć/ s ktorą ſie dawáyą przed dziećmi ſwemi znáć/ ták w nyewyparzánych ſlowách/ yáko w niewycżoſánych vcżynkach/ ſſácuye y hámuye/ mowyą poſpolicye/ á coż to yeſſcże/ dzyecyęć to/ nye rozumyeć ono co to yeſt. GliczKsiąż D6v; Leop Prov 14/8.

I sg w funkcji okolicznika przyczyny: »nieopatrznością« (1): bo wiele gich nie opatrznoſcią ſwoią richło wrociwſzy ſie gdzie ieſzcże oſtatki powietrza morowego zoſtawały: po zarazili ſie y po marli. FalZioł V 73v.

W połączeniu szeregowym (1): przywoita człowyekowi zá pirworodnym grzechem nyeumyeyętnoſć/ nyeopátrznoſć/ błąd y omyłká KromRozm II b.

W przeciwstawieniu: »mądrość ... nieopatrzność« (1): Mądrość chytrcowa ieſth/ zrozumieć drogę ſwoię: á nieopátrzność głupich obłędna. Leop Prov 14/8.

Wyrażenia przyimkowe: »dla nieopatrzności« (1): Ná ktory ſtan wezwaneś miey to ná bácżnośći/ Byś nie wykrocżył z miáry dla nieopátrznośći. BielKom C5v.

»przez nieopatrzność« (1):NAyduią ſie tácy/ którzy przez nieopátrzność [per indiscretionem JanStat 584] żywność długiégo czáſu zá krótki czás trawią SarnStat 518.

3. Niewiedza, nieznajomość rzeczy (4):

nieopatrzność czego (1): W Obierániu Potraw/ k ſwemuprzyrodzeniu/ niemnieyſza pilnoſć ma być: á nieopátrzność tákich rzeczy ſzkodę czyni. SienLek 5.

nieopatrzność czyja [w tym: ai poss (1), pron poss (1)] (2): rzekli mu: Cżemu łotrze śmieſz ieździć w Papieſkim odzyeniu/ gdyś nie od tych wybran ktorzy wybieráią tákie. Ktory [...] ſzedł do Kárdynałow iżby mu odpuśćili tę winę mowiąc/ że to vcżynił s ſwey nieopátrznośći BielKron 176v; SienLek 45.

Wyrażenie przyimkowe: »z nieopatrzności« (3): BielKron 176v; NA członkoch rodzáynych/ wieleſye ludźi z nieopátrznośći pſuie SienLek 115v, 45.
4. Brak opieki, troski, zabezpieczenia (3):

nieopatrzność czyja [= wobec kogo, kogo dotycząca] (1): A oná ſámá [winnica] s ſiebie/ prze táką nieopátrzność iey/ miáſto wdzięcżnych gron/ dawa płone wino RejPos 60v.

nieopatrzność czyja [= ze strony kogo] (2): RejPos 184; A gdyż nam tá kráiná wychowánie dáłá/ Rádzibyſmy by w ſobie wſzyſtko dobre miáłá. Przeto ią przeſtrzegamy w iey nieopátrznośći/ Aby rządny poſtępek cżyniłá w ſwey włośći. BielRozm 8.

Wyrażenie przyimkowe: »prze nieopatrzność« (2): Gdyż tákiego káżdego by namnieyſzego/ ktoryby zginął prze nieopátrzność złą ich/ chce mocno pátrzáć á vpomináć ſie z rąk tych to przełożonych ſwiátá tego. RejPos 184, 60v.
*** Bez wystarczającego kontekstu (1): Imprudentia – Nie mądrósc [!], nie oppatrónosc [!]. Calep 514b.

Synonimy: 2. niebaczność, nieostrożność; 3. nieumiejętność.

Cf NIEOPATRZENIE, OPATRZNOŚĆ

LWil