[zaloguj się]
[pdf]

OPATRZNOŚĆ (542) sb f

opatrzność (535), opatrność (7); opatrność Calep (3); opatrzność : opatrność Mącz (7:3), SkarŻyw (8:1).

Oba o jasne. ◊ -pa- (514), -på- (7); -pa- : -på- RejPs (1:1), HistAl (4:1), Mącz (9:1), RejAp (53:1), RejPos (251:2), SarnStat (10:1).

Fleksja
sg pl
N opatrzność opatrzności
G opatrzności opatrzności
D opatrzności opatrznościåm
A opatrzność opatrzności
I opatrznością opatrznościami
L opatrzności opatrznościåch
V opatrzności
inne sg N a. A - opatrzność

sg N opatrzność (97). ◊ G opatrzności (121). ◊ D opatrzności (43). ◊ A opatrzność (69). ◊ N a. A opatrzność (1). ◊ I opatrznością (74). ◊ L opatrzności (114). ◊ V opatrzności (1). ◊ pl N opatrzności (2). ◊ G opatrzności (2). ◊ D opatrznościåm (2). ◊ A opatrzności (7). ◊ I opatrznościami (3). ◊ L opatrznościåch (6).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Roztropne, zapobiegliwe, przezorne myślenie i działanie; providentia Mymer1, Mącz, Calep, Vulg, JanStat, Cn; cautio, circumspectio, consideratio Mącz, Cn; curiositas Mącz, Calep; prudentia Calag, Vulg; cautela, discretio Mącz; prospicientia Calep; provisio JanStat; circumspicientia, observatio Cn (538): Mymer1 34; [według Sokratesa] ſą cżtyrzy cznoty duſze, to ieſt opatrznoſć, ſprawiedliwoſć, ſiła olbo [!] moc á miernoſć. BielŻyw 45; rzecży ktoreć przodki naſze wielkie á zączne vcżyniły. To ieſt doma opatrznoſć, rozum w radzie zdrowy, ani głupoſci ani ktorey żądzey poddany. BielŻyw 126, 15; GlabGad P3; ábyſmy ſie od nich [przodków] w opátrznośći ſpolney/ w dobrych obycżáiech/ nigdy nie wyradzáli. BielKron 333, 220v; Cautela, Wymówká/ y kluczká/ opatrność/ álbo obroná. Mącz 42a, 42a, 49a, 73a, 405d [2 r.], 495b; W czym ma dobra opátrzność być/ áby ie [sześć rzeczy przyrodzonych] powolne człowiek miał/ á owſzeyki/ iáko niewolniki poddał rozumowi. SienLek 2, 115v; HistRzym 135; RejPos 301v, 304v; Alexander w bitwách [...] lud pieſzy ná poyśrodek/ á iezdne ná rogách po obu ſtron ſtáwił/ po ſtronách y ná calu miał inny lud/ [...] ktorzy zawżdy ná mieỳſcá ſprácowánych przyſtępowáli (marg) Opátrznosć. (–) BielSpr 42v, 43 marg; KochOdpr D; Calag 212b; Calep 279a, [865]a, [867]b; GostGosp 146.

opatrzność kogo, czego [= nad kim, nad czym] (3): Gdyż tedy ná Papieżu zależy opátrzność wſzytkiego Krześćiáńſtwá BielKron 220v; RejPos 280v, 331.

opatrzność około kogo, czego (2): RejPos 329v; náucżyſz ſie około koni/ około ſług/ y około inych potrzebnych rzecży ſpráwy á opátrznośći RejZwierc 26.

opatrzność nad kim (1): SkarŻyw 291 cf »opatrzność i czujność«.

opatrzność o kim (1): Y źwirzętá y ptacy co wzgorę latáią/ Kiedy pádną ná ziemi/ wżdy oſtrożność máią. A my nędzne źwirzętá z mądremi głowámi/ Pátrz iákie opátrznośći tu o ſobie mamy. RejZwierc 246.

opatrzność przy czym (1): DRVGI VRZĄD HETMANSKI: Opátrzność/ przy woynie ſáméy álbo bitwie. SarnStat 445.

opatrzność w czym (3): HistRzym 90; Zwłaſzcżá bacżąc iey ſkutecżną godność/ W goſpodárſtwie niezmierną opátrzność. PaxLiz E4v, B4.

opatrzność czyja [w tym: pron poss (17), G sb pron (13), ai poss (6)] (36): tedy Bijas ſwą opatrznoſcią nie doſtatek ktoriż w mieſcie mieli tak to naprawił. Dwie tłuſthe Iałowicze z miaſta wypuſcił [...] ktore gdy Aliathus kxiążę vyrzał nadział ſie żeby ieſzcże doſić potrawy mieli BielŻyw 14; Ten opatrznoſcią ſwą poſpolite dobro barzo rozſzerzył BielŻyw 140, 5, 40, 150; ząbki one ſubtilne gdy wypadaią, naraſtaią drugie mocnieyſze [...] to wſzitko ſprawuie opatrznoſć naturi. GlabGad C3, H6v; Ale ty rzeczy s ſtrony śierot zależą ná opátrznoſći Rádźieckiey GroicPorz p3, z4v; LeszczRzecz A2; A ták Mſciſław Chrobry od nich wezwany dla iego opátrznośći/ zebrawſzy ſie z Ruſią á z Połowcy dobył Halicżá BielKron 359, 104v, 169, 189v, 333; Mącz 490d; RejAp 60v, 61; Ale to co zbywa nád potrzebę twoię/ choway dla drugich/ ktore tobie Pan twoy porucżył w opátrzność twoię. RejPos 186, 143, Ooo2v; BiałKat H3v; RejZwierc 115v, 185v; BielSpr b4, b4v; RejPosWstaw 42; BudBib I 441a marg; Nie chwalić Pan tego/ że go zdrádził: ále opátrzność iego [szafarza] ná przykład podáie/ że ſobie vmiał w potrzebie porádzić. WujNT 262, Act 24/3; Iż ácz dawno świętéy pámięći pan Káźimiérz Król Polſki przodek náſz opátrznośćią królewlką/ y pożytkiem poſpolitym przywiedźiony [...] Práwo Niemieckié [...] poſtánowił SarnStat 952, 1308; GosłCast 57; PaxLiz B4; Boiáźliwe y niepewne/ mowi Mędrzec/ opátrznośći náſze [incertae providentiae nostrae Vulg Sap 9/14]. SkarKazSej 600b. Cf »z opatrzności«.

Ze zdaniem przydawkowym (1): w ćięſzkich á w pręthkich Niemocach thę opátrzność trzebá mieć/ áby nátychmiaſt krwie niepuſzczał SienLek 33.

W połączeniach szeregowych (1): Niemáż áni mądrośći/ áni opátrznośći/ áni rády/ náprzećiwko Pánu. Leop Prov 21/30; RejPos 143, 329v; Nas tylo Pan Bog záchowáć racżył w pokoiu do tego cżáſu. [...] Nicżym inſzym/ iedno cżuynośćią/ mądram opátrznośćią/ rádą zdrową/ y wielkim ſtáránim. Sigmuntá Auguſtá BiałKaz H3v; Oczko A4; y tu teraz w Rzymie [...] zá mądrym ſpráwowánim tego to ſzterniká łodki Bożey/ táki pokoy/ táka opátrzność/ táki doſtátek/ táki porządek/ táka ſpráwiedliwość ReszList 185; Tych tedy obywátelów źiemie Bełzkiéy wierność/ ſtałość/ chętliwą miłość zá vważoną rádą y opátrznośćią pilną/ y zá przypátrzeniém Królewſkim vważáiąc SarnStat 1053.

[W formule grzecznościowej: My, y burgmystr a rada Woznyk miasta [...] wyznawamy thym tho zapissem: przystąpil przed nassze oppatrznosscz Grzegosz Rzepka y polozyl przed namy brathu Martyczowy Perstowy 10 tolarow ProtokWoźnik 1581 nr171, 1582 nr 173, nr 174.]

W charakterystycznych połączeniach: dobra (lepsza) opatrzność (3), niezmierna, ostra, piękna, pilna (3), spolna, więtsza.

Zwroty: »by(wa)ć w opatrzności« [szyk zmienny] (4): RejWiz 10v; áby biała głowá káżda záwżdy byłá w poſłuſzeńſthwie á w opátrznośći/ á iżby miáłá záwżdy kogo przełożonego nád ſobą. RejPos 322; RejZwierc 115v; Gumná ſą w opátrznośći/ Role ſie záśiały PaxLiz B2v.

»chodzić w opatrzności« (1): Choćcie po drogach moich [mądrości]/ w dobrey opátrznośći. BielKom B6.

»w opatrzności mieć« (3): zamki kthore trzymał w wielkiey opátrznośći miał BielKron 425v; Mącz 490d; SarnStat 316.

»postanowić w dobrej opatrzności« (1): Rzym poſtánowił w dobrey opátrznośći y ſpráwie/ ábowiem wielkość zbożá z Egiptu [...] do Rzymá káżdy rok przywodził BielKron 131v.

»rządzić, sprawować w opatrzności« [szyk zmienny] (2:1): Myſmy záwżdy byli w pokoiu/ y rządziłeś nas w wielkiey opátrznośći KrowObr B2v; SEmowit Piaſtow ſyn Polſki Monárchá po oycu lud ſwoy w wielkiey opátrznośći ſpráwował BielKron 343, 149v.

»w opatrzności stać« (1): przeglądáć/ przepatrowáć vſtáwicżnie powinni ſtany y powinnośći ſwoie á w opátrznośći záwżdy ſthać przed thym ſtráſzliwym máyeſtatem Páná ſwego RejAp 50.

Wyrażenie: »oko opatrzności« = oculus considerationis JanStat (5): IZ ácz z powinnośći Krolewſkiey ſczodrobliwośći/ ku wſzyſtkich poddánych pożytku y rozmnożeniu/ oko opátrznośći mielibyſmy mieć: wſzákże więtſzą pilność około rozmnożenia ſkárbów/ y prowentów Króleſtwá náſzégo/ mieć przyſtoi SarnStat 333 [idem 337, 368, 382], 333, 337, 368, 382.
Szeregi: »opatrzność i czujność« (1): Wyſzedł ztámtąd wielce ku ſłuſzbie Bożey gorącym: máiąc miáſto klaſztoru opátrzność y cżuyność nád ſámym ſobą SkarŻyw 291. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»opatrzność i czułość« (1): Kazdy to z nas sam baczy iz by lepszey potrzeba opatrznosci y czułosci anizeli ieſt ActReg 124.

»ludzkość a opatrzność« (1): dla ſwoiey ludzkośći á opátrznośći/ przyciągnął k ſobie wiele dobrych rzecży. BielKron 189v.

»opatrzność, (a) mądrość« = providentia, provisio JanStat [szyk 1:1] (2): Ani czo innego za cżeſć ſobie pokładał iedno czo mogł opatrznoſcią á mądroſcią dowieſć BielŻyw 95; SarnStat 1119. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»moc i (a) opatrzność« (4): Mącz 490d; A pod thegoć to ołtarzá mocą y opátrznoſcią widział then Apoſtoł ſwięty duſze wiernych Páńſkich RejAp 60v; RejZwierc 115v; CzechRozm 231v.

»ostrożność a opatrzność« (1): Wyęc y wtem theż ocyec káżdy oſtrożnosć á opátrznosć ſwą okázáć ma. GliczKsiąż L8v.

»piecza ani opatrzność« (1): Bo záiſte nie żadna piecża áni opátrzność ludzka/ ále tylko ſámá moc práwice Bożey/ od nágothowánego vpádku tey Korony/ ſtrzegłá á broniłá. LeszczRzecz A2.

»opatrzność i rząd« (1): tám [w Wenecyjej] opátrznośćią y rządem wſzyſtkiego więcey niż kędy. GostGosp 70.

»sprawa a (i) opatrzność« [szyk 5:3] (8): RejWiz 10v; polecam was [...] dobrey ſpráwie/ á opátrznośći przełożonym wáſzym BielKron 45v, 131v; RejPos 280v; Bo by też był y namężnieyſzy nic po tym ieſli dobrey ſpráwy á opátrznośći nie będzie. RejZwierc 145, 26, 184v; BudBib I 441c marg. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»staranie i opatrzność« (1): Nie zákázuieć miernego ſtáránia y opátrznośći: ále fráſunkow y kłopotow o potrzeby ćieleſne. WujNT 249. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»umiejętność i opatrzność« (1): Dla podánia proſtym biegłośći (a) młodemu vmieiętnośći/ y opátrznośći. BudBib Prov 1 arg.

»zwirzchność a opatrzność« (1): [marnotrawny syn] wzyąwſzy dzyał ſwoy od oycá ſwego/ wzg⟨ar⟩dziwſzy zwirzchność á opátrzność iego/ roſproſzył/ roſterał/ rozmiothał bárz⟨o⟩ prętko ono nędzne nábycie ſwoie RejPos Ooo2v.

Wyrażenia przyimkowe: »z opatrzności [czyjej]« (1): Y iuſz nie máiąc tylko dom z wioſczyną lichą, Nád ſámym miáſtem, co chciał z opátrzności ſwoiey Ociec iego záchowáć, y czego mi zwierzył CiekPotr 13.

»z opatrznością« (2): tam z lepſzą opátrznośćią ſobie pocżynał niż iego bráćia pierwey BielKron 356v; RejZwierc 132.

Personifikacje (5): A tak zwoliwſzy ſie ſzli ku Opatrznoſći/ a to mu powiedźieli. ForCnR B3v, B3v [4 r.].

Iron. (2):

Wyrażenie: »w jakiej opatrzności, z jaką opatrznością« (1:1): Ná toby też zápłákáć miła Polonia/ Mogłá bárzo/ á pewnie poſpołu z nią y ia. Bo w iákiey opátrznośći ná oko widamy/ Są náſze wſzytki ſpráwy/ coż temu rzec mamy. RejZwierc 252v; Tu z tego iednego mieyſcá cżytelniku miły/ obácżyć możeż/ z iáką opátrznośćią/ Ich mość Práłáći Rzymſcy/ piſmo święte przywodzą/ y gwałtem ná ſwą ſtronę náćiągáią NiemObr 21.

a. Atrybut Boga polegający na jego stałej opiece nad światem i kierowaniu nim, troska i opieka nad człowiekiem, zwłaszcza jego zbawieniem (także w odniesieniu do innych bóstw oraz istot nadprzyrodzonych); providentia HistAl, Vulg, Mącz, PolAnt, Calag [w tym: czyja (385): G sb i pron (190), ai poss (104), pron poss (91)] (425): ten ktory motzą ſwégo boſtwa naſytzá anioly/ opatrznoſcią kármi ptáki/ ryby zwiérzęta OpecŻyw 149v; A ty moy pánie iednák pokrytą opatrznoſćią twoią/ ze złoſći mych raczyſz mnie wyrwáć RejPs 46v; GliczKsiąż D2v; Y tych co go wzywáyą w prawdzye á w ćichośći/ Miłośćiwie ye prziymie do ſwej opátrznośći. LubPs ff; Leop Eccle 5/5; gdyż [Bóg] okrąg ſwiátá opátrznośćią ſwą zátrzymawa y rządźi BibRadz Gen 2/2, I 8d marg, 73d marg, Ps 145 arg, I 353v, II 22a; RejAp [13], 52v, Ee3; A weyrzy miłościwie opáthrznoſcią ſwoią ná nas nędzniki ſwoie/ á ná thy tłuſzcże ſwoie RejPos 186; náſz miły Pánie/ nie thylko ábyś o nas rádzić ábo nas wſpomagáć ábo opátrowáć miał/ ále owſzem ieſzcże ktemu mocną nam pothuchę dawaſz/ o tey ſwiętey opátrznośći ſwoiey/ ábychmy ſie nie lękáli nic w przygodach ſwoich RejPos 256v; bo on iuż nie ma żadney piecżey o thym ktory iuż wypádnie z opátrznośći iego/ á kto ſobie ſzuka iákiey omylney nádzyeie oprocż ſwiętego kroleſtwá iego RejPos 289v; iż on káżdego opátrznoſcią ſwą żywić/ chowáć y opátrowáć racży. RejPos 314, 207v marg, 217v [2 r.], 218v, 239, 239v (21); CzechRozm 245; SkarJedn 70; KochPs 203; nietylko go [Jakuba] P. Bog od głodu oſobliwą opátrznośćią ſwoią bronił: ále mu dał onego namilſzego ſyná [...] oglądać SkarŻyw 349, 341; ZawJeft 32; WujNT 403; Wſzytko tedy po Bogu záwiſło ná ſpráwie Wáſzey K.M. ktorego iáko Bog dźiwną opátrznośćią ſwą/ nád ludzką/ ná to Kroleſtwo powołał PowodPr 2; GosłCast 69; PaxLiz A2.

opatrzność czyja [= nad kim] [w tym: G sb i pron (5), pron poss (1)] (6): Przećiwko zbytkom ſwiátá tego/ á o opátrznośći Páńſkiey cżłowieká káżdego. RejPos 80; iż Pan wielekroć drzemie w tey łodce ſwey około opátrznośći náſzey/ á práwie iáko przez pálce pátrzy ná wſpomożenie náſze/ gdy widzi ták omylne á ták vnieſione ſercá náſze. RejPos 252, 216v [2 r.], 315, Ooo3.

opatrzność od kogo (2): gdyż oni záwżdy opowiedáć będą niewiernikom nieomylną pomſtę [...] A wiernym łáſkę/ opátrzność/ miłoſierdzie/ y káżdą obronę od Páná ich/ á od prawdziwego páſterzá ich. RejAp 91, 71v.

opatrzność około kogo (2): Opátrzność Bozka około nas SkarKaz Oooo2a, 160b.

opatrzność u kogo (2): A ieſli ſie ták záchowywáć będą/ iáka ieſt zacność/ opátrzność/ opieká ich v Páná thego/ y iáka ma być y zapłátá y błogoſłáwieńſtwo ich. RejPos 315, 322.

opatrzność ku komu (1); iáko widziemy w podobney opátrznośći Bozkiey ku Rzezáńcowi onemu. WujNT 439.

opatrzność nad kim (34): RejWiz A7v, 125; RejAp 56v, 69v; gdzye iuż then Pan opuśći á odſtąpi od ciebie/ á nie będzye nád thobą ſwiętey opátrznośći iego/ iedno iuż muśiſz chodzić iáko ſlepy RejPos 167v; iáko ſłyſzyſz/ iż y w więzyeniu/ y w káżdym niebeſpiecżeńſtwie/ záwżdy nád káżdym tákim ieſt ſwięte oko iego/ á odmienia ſrogie ſercá ludu okrutnego nád przebránemi ſwemi/ á záwżdy nád nimi ieſt ſwięta opátrzność iego. RejPos [279]v, 80, 127 marg, 168, 183 [4 r.], 186 (24); vwáżáć ſam możeſz/ wierny chrześćiáninie/ [...] opátrność tey Boſkiey ſzcżodrobliwośći/ nád tym Páwłem. SkarŻyw 52, 301, 452; WujNT 232; WysKaz 11; SkarKaz 44a.

opatrzność o kim (4): A o tych co ſie obżárſtwem á opilſtwem báwią/ żadney Pan opátrznośći nie racży mieć. RejPos 185, 276v; WujNT 447, 505.

W połączeniach szeregowych (84): Abowiem oná [Panna Maryja] rządzi wſzyſthki rzetzy ná ziemi/ ſwoią mądrośćią/ opátrznośćią/ roſtropnośćią/ y láſką KrowObr 163v; Dawid wołał proſzącz/ ábyś mię moy miły Pánie nie wymázował s kſiąg żywotá/ to ieſt z woley á z opátrznośći twoiey ſwiętey á s przeźrzenia twego ſwiętego. RejAp 51; ktorego [Boga] mądrość/ opáthrzność/ miłoſierdzie ieſt nieſkońcżone/ nád wſzytko ine ſtworzenie ná niebie y ná ziemi RejAp 55v; Azaſz to nie wdzięcżna obietnicá/ iż opátrzność/ opieká obroná twoiá s ſwiętego máyeſtatu twego będzie záwżdy z námi mieſzkáłá. RejAp 70; Słyſzyſz theż iákie dziwne rádośći/ pociechy/ opátrznośći/ opieki/ y rozlicżne á wdzięcżne błogoſłáwieńſtwá ſwoie też záſię obiecuie wiernemu Kośćiołowi ſwemu RejAp 198v, 2, 51, 52v, 55v, 56v (22); á pewniebychmy vſtáć muſieli/ ieſliby nie było nád námi rátunku/ opátrznośći/ á ſwiętego wſpomożenia iego. RejPos 182; Więc ieſzcże ktemu iákieś dziwne ziołá ná thy wymyſlone ſwiętá ſwięćili/ [..,] vymuiąc władzą/ opátrzność/ ſtrażą/ y opiekę Pánu Bogu ſwoiemu. RejPos 304v; Iż ia á Ociec moy niebieſki iedno ieſteſmy/ á iedná ieſt wola/ moc/ y wſzytká opátrzność ſpołecżnośći náſzey. RejPos [308]v; to káżdemu przycżyść co cżyie ieſt/ á życżyć wſzytkyego dobrego káżdemu wedle wſzey możnośći/ coby iedno było z woley/ s przeźrzenia/ á z opátrznośći Páná ſwego. RejPos 334v, 79v, 80, 128, 131v, 134 (55); BiałKat 76v; RejZwierc 128 [2 r.], 199; CzechRozm 187, 259v.

W charakterystycznych połączeniach: błogosławiona opatrzność, dziwna (22), mądra, mocna, miłościwa (2), niebieska, nieodmienna, nieomylna, nierozmierzona, nieskończona, niewymowna, niewypowiedziana, osobliwa, pewna, pilna (2), pokryta, sowita (2), święta (35), ustawiczna, wieczna, wielka (5), życzliwa; naśladować opatrzności, odstąpić, patrzeć (4), potrzebować, zapomnieć (2); przyjąć do opatrzności; odpaść od opatrzności, odstąpić, odwieść (odwodzić) (2); wypasć (wypadać) z opatrzności (3), stracić; poddawać się opatrzności, pokłonić się, przypatrzyć się (4), przypisować (2), przypuszczać (2), przywłaszczać, zostawić; przyść ku opatrzności; opatrzność brać na pomoc, mieć (4), obaczyć, obiecać (2), obrazić, odłożyć na stronę (4), opowiedać, opuścić (4), oznajmić, poznać, stracić (2), szacować, targać, ujźrzeć, uznać, wzgardzić, wyznawać (2), zostawić (2); brać w opatrzność, dostać się; opatrznością bronić, karmić, opatrować (a. opatrzyć) (2), posługiwać, powołać, przejrzeć, rządzić (2), służyć, sprawić, sprawować (2), wejrzeć, żywić; czekać z opatrznością, zamieszkać (omieszkać) (2); o opatrzności mowić, (6)powiedać (2), (na)słuchać (się) (2), słyszeć, trzymać.

Zwroty: »(by(wa)ć) w opatrzności, pod opatrznością« [w tym z elipsą „być”1 r.] [szyk zmienny] (27:2): Mocarſtwá tego ſwyátá poſmyewiſko przed pánem/ á ći czo ſie go boią w wielkiey opátrznośći iego. LubPs I marg, Q3v marg; iuż byli pod ſpráwą/ pod mocą á pod opátrznoſcią niebieſką. RejAp 95, 60v, 62, 65, 74v, 100v (9); iżći ptaſzki/ y lilie podawa ná przykład/ iáko ſą w dziwney opátrznośći Bogá Oycá twego niebieſkiego. RejPos 220, 40v, 128, 175, 277, 289 (14); GrzegŚm 22, 60; Bo ácż y krucżętá/ iáko piſmo powieda/ ſą w opátrznośći iego/ á wſzákoż złe á niepobożne ták też opátruie iáko krucżętá/ bo robaki z młodu á potym zdechłe świnie iadáią RejZwierc 148.

»chodzić w opatrzności, pod opatrznością, za opatrznością, wedle opatrzności« [szyk zmienny] (6:5:1:1): Wſzytko tho [co żyje] w iego dziwney opátrznośći chodzi/ Iże iedno drugyemu nigdy nie záſzkodzi. RejWiz 110v, 137; RejAp 120; A iż iuż beſpiecżnie chodzimy w káżdym niebeſpiecżeńſtwie ſwoim/ zá ſwiętą opieką/ obroną/ á opátrznoſcią iego RejPos 271; tu o tákich piſmá poſwiadſzáią/ kthorzy nie chodzą wedle woley á prześrzenia y opátrznośći Páńſkiey. RejPos 317, [292]v, 316, 332, 332v, 342v; Cżemu ſie tego nie vſtráſzyſz? [...] iż iuż nie chodziſz pod kroleſtwem iego á pod opátrznoſcią iego/ á zowie cie owcą párſzywą RejZwierc 259v, 128, 198v.

»chować w opatrzności« [szyk zmienny] (4): RejPos 328v marg; Iż kto mu ſie záchowa tu w ſwey powinnośći/ Dziwnie on tákie chowa tu w ſwey opátrznośći. RejZwierc 270; Lud/ choway w opátrznośći/ ná wſzem doſkonáły/ Nieprzyiaćiel/ niech leći pod nogi/ zuchwáły GrabowSet P3v, X2.

»(d)ufać, wierzyć opatrzności; dufać a wierzyć o opatrzności« [szyk zmienny] (9:3:1): ábychmy ták po proſtu dufáli á wierzyli Pánu ſwoiemu o opátrznośći iego RejPos 242; iż dufáli ktemu opátrznośći Páńſkiey/ tedy im wody s ſuchych ſkał płynęły/ mánná im dobrowolnie z obłokow pádáłá RejPos 257, 130, 131v, 218v, [219], 239v (10); áby ſię ſtąd [z składania jałmużny] nie bali iákiego niedoſtátku: lecz áby vfáli opátrznośći y odpłáćie Bozkiey WujNT 639, 27, 124.

»nadzieję pokładać (a. położyć) w. opatrzności« (2): á ni w kim inym ſwey żadney nádzyeie pokłádáć nie będzyeſz/ iedno w nim ſámym/ á w ſwięthey opátrznośći iego RejPos [219], 285v.

»opuścić (a. wypuścić) z opatrzności, bez opatrzności« (3:1): RejAp 100v, 117v; Iż ieſliżeby on nas opuśćił bez opátrznośći ſwoiey ſwiętey/ á náſycenia dobrodzieyſtw y miłoſierdzia ſwego ſwiętego/ [...] pewniebychmy wytrwáć nie mogli s tym mdłym/ nikcżemnym [...] cżłowiecżeńſtwem náſzym. RejPos 182; Bo ty nigdy nie wypuśćiſz z twoiey opátrznośći/ ktore wpráwiſz w gruntowne poſtępki w twey świętey miłośći. LatHar 343.

»poruczać (a. polecać, a. zlecać się) opatrzności, przypuszczać (a. przypuścić, a. spuszczać, a. spuścić) na opatrzność, poruczać (a. polecać) w opatrzność« [szyk zmienny] (11:5:3): LubPs ddv; Tákżećby káżdy ſtały/ miałbyć w ćirpliwośći/ Porucżać káżdą krzywdę/ Páńſkyey opátrznośći. RejZwierz 126v; Dayże nam miły Pánie tę ſtátecżną myſl/ ábychmy wſzytko przypuśćili ná ſwiętą opátrzność twoię RejPos 315, 213v, 257, 272, 273, 282 (8); W ręce twoie porucżam Duchá mego/ [...] Tho ieſt/ polecam śię opátrznośći y obronie twoiey GrzegŚm 22, 49; Ale byś ſie cále ná opátrzność y obronę Bożą ſpuśćił/ [...] on by ćię záś ſam z tego wſzytkiego wybáwił CzechRozm 232, 231v, 237; PaprPan Ggv; GrochKal 7; Polecam w Boſką opátrzność twoię dniá dźiśieyſzego duſzę moię y ćiáło moie LatHar 44; WujNT 792.

»sta(ną)ć w opatrzności, z opatrzności, pod opatrznością« (1; 1:1): ktory iuż tám ſtánął/ [...] w ręku á w opátrznoſći Páńſkiey: iużći thu w ſądzye áni w żadney ſpráwiedliwośći/ vćiśnion być nie może. RejPos 267, 316v; Bo ſam przyrodzony rozum vkázuie/ iż rządy y ſpráwy kroleſtw y páńſtw z Bozkiey opátrznośći y pomocy ſtoią SkarKazSej 657a.

»nie (moc) zginąć bez opatrzności« [szyk zmienny] (6): iż żaden nie zginie bez woley á bez opátrznośći iego. RejPos [279]v; káżdy ſwięty á wierny Páńſki [...] nigdy zginąć nie może/ á nie thylko zginąć/ ále y namnieyſzy włos z głowy iego nie ſpádnie/ bez woley á bez ſwiętey opátrznośći Páná iego. RejPos 286, 27v, 271, 286, Ooo2v.

»(z)wątpić o opatrzności, w opatrzności« (2:1): RejPos 183v, 184; Ani pátrzćie w zgorę/ wątpiąc o Bozkiey opátrznośći WujNT 249.

Wyrażenia: »opatrzność boska, boża, Boga, Bostwa« = providentia Mącz, Calag; divina a. superna providentia HistAl [szyk 52:21] (32:29:9:3): záſię ſtych zwycięſtw kthorych nam opatrznoſć boska vżycża/ żadnim obycżáiem ſie nie podnoſimy w pychę/ bowiem nas bogowie wſpomagáią HistAl E6v, E, E8, I6v; LubPs aa marg; BibRadz I 274, Ps 107 arg; Mens mundi apud Philosophos idem quod Providentia, Opátrzność/ rząd/ á ſpráwowánie boże. Mącz 216b; RejAp 70, 117v; RejPos 127 marg, 174v, [219], 220, 293 (8); GrzegŚm 22, 44, 49, 60; WujJud B4v, 62v, Mm8; CzechRozm 231v [2 r.], 232, 237, 245; PaprPan Ggv; SkarJedn A6v, 259, 374; którą to opátrzność Bożą/ ieſli w czym/ tedy w tych Cieplicach ná then czás obáczmy: iż ie dał Bog ták pożyteczné Oczko 1v, 1v, 2v; Calag 550a; SkarŻyw 15, 301, 452; GórnRozm M4v; GrochKal 4, 7; LatHar 44; WujNT 27, 124, 139, 249, 403 (12); WysKaz 9; nie boyćie ſię dobre dźieći/ opátrzność Bogá Kátholickiego nád wámi/ ktory zá modlitwą wáſzą/ ſerce oycowſkie zmiękczy SkarKaz 44a, Oooo2; SkarKazSej 657a; SzarzRyt B3. Cf »z boskiej, bożej, Bostwa opatrzności«, »z opatrznością boską«, »opatrzność Pana«.

»opatrzność Ducha Świętego« (1): Atho iż y dobrodzieyſtwo/ ſpráwá/ y opátrzność Duchá ſwiętego przypada nam s tego [z wiary w Krystusa] RejAp 72v.

»nadzieja w opatrzności, o opatrzności« (2:2): LubPs A3; Słuchayże dáley ábyś ieſzcże więtſzą nádzyeię w ſobie vtwirdził o thym pánu ſwoim y o opátrznośći iego RejPos [279]v; Przećiwko złey nádzyei o opátrznośći ý o miłoſierdzyu Páńſkim. RejPos [323]v, 258.

»opatrzność pańska, Pana [w tym: Pana Boga (3)« [szyk 94:5] (51:48): LubPs A3; RejWiz A7v, 125, 137; RejZwierz 126v; kogo otocży moc zwirzchność opátrzność á obroná Páná tego/ iuż żadne mocy áni ziemſkie áni piekielne nigdy nie przełamią murow tákich RejAp 182, [13] marg, 51v [2 r.], 61, 65, 69v (11); Porzuconći też był Moiżeſz ná brzegu máłym dzyeciątkiem/ [...] á wżdy widziſz nacż go wywiodłá opátrzność Páńſka/ ták iż był wychowan w domu krolewſkim. RejPos 280v, [73], 79v, 80, 117, 128 (60); RejZwierc 128; Dźiéń vſtáwicznie nocy náſzláduiąc/ Noc tákże dniowi wzaiem vſtępuiąc/ Opátrzność páńſką iáwnie wyznáwáią KochPs 26, 152; GrochKal 21; WujNT 232, 372, 505; że iedná zto [!] opátrzność Páńſka ſpráwiłá/ iż złośliwi będąc przy wielkiey wodźie/ [...] przedśię wielkim prágnienim vdręcżeni byli WysKaz 9, 11 [2 r.]. Cf »bez opatrzności pańskiej, Pana«, »z opatrzności pańskiej, Pana«, »w opatrzności Pana, pańskiej«.

Szeregi: »krolestwo a opatrzność« (6): pewnie tym iáſnym obłokiem iego/ tho ieſt kroleſtwem á opátrznoſćią/ záwżdy ogárnieni będziemy. RejAp 95v; RejPos 316, 316v; RejZwierc 198v, 259v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 6 r.] Cf »w królestwie ani w opatrzności«.

»lekarstwo a opatrzność« (1): iż do tych tu z nimi iedno sſtąpić racżył/ ktorzy potrzebuią tego ſwiętego lekárſtwá iego/ á tey opátrznośći iego. RejPos 309v.

»łaska a (i) opatrzność« (6): ábychmy wſzytko przypuſzcżáli łáſce Páńſkiey á opátrznośći iego/ nic nie vfáiąc w śiłach ſwoich LubPs ddv; RejPos [219], 286, 331; Oczko 3. [Ponadto w połączeniach szeregowych 8 r.] Cf »z łaską a z opatrznością«.

»mądrość a opatrzność« (2): DZiwna mądrość á opátrzność tego wſzechmocnego Páná/ iż cokolwiek znaydzyeſz [...] nigdy nie nie naydzyeſz coby nie było s podziwieniem dziwnych táiemnic iego RejPos 212v; SkarKaz 160b. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.]

»opatrzność a (i) miłosierdzie« [szyk 8:8] (16): RejAp 70, 100v; iáko ieſt mdłe/ krewkie/ á nikcżemne cżłowiecżeńſtwo náſze/ gdzye iedno kolwiek nád námi nie będzye miłoſierdzya á opátrznośći ſwiętey iego. RejPos 183, 182, 183, 204v, 239v, 252 (12). [Ponadto w połączeniach szeregowych 10 r.] Cf »z miłosierdziem a z opatrznością«, »w opatrzności i w miłosierdziu«.

»moc i (a) opatrzność« (8): RejAp [13], 52v; RejPos [73], 304v; gdy mówi: W ręce thwe pokłádam/ rozumieć mamy przez ręce/ moc y opátrzność miłego Bogá/ ktorey wſzytki rzecży ſą poddane GrzegŚm 44, 60; Oczko 2v; Chrześćijáńſcy zakonnicy/ vſáiąc mocy y opátrznośći Bożey/ ſtrzegą tego grobu/ do ktorego ſię Chrześćijánie ze wſzego świátá ſchodzą. WujNT 124. [Ponadto w połączeniach szeregowych 14 r.] Cf »w mocy i opatrzności«.

»możność a (i) opatrzność« (3): Abowiem kto iuż tego poznáć nie może/ to ieſt/ możnośći á opátrznośći Boſkiey/ iáko on ieſt ſrogi złym/ [...] iuż ták wſzytko ſobie lekce waży RejPos 335, 183v, 351. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»obrona a (i) opatrzność« [szyk 6:5] (11): RejAp 65, 74v, 100v, 120; RejPos 325v; GrzegŚm 22; Ktoreybyśćie [niebeśpieczności] wolni byli/ gdybyście tę dumę wyſoką z ſercá wyrzućili/ á ná opatrzność ſie y obronę Bożą ſpuśćili. CzechRozm 237, 232. [Ponadto w połączeniach szeregowych 13 r.] Cf »w opatrzności a w obronie«.

»opieka i (a) opatrzność« [szyk 15:7] (22): RejAp BB2v; Iedni ſie vdáli zá bogáctwy á zá kupiectwy ſwemi/ to ieſt/ zá márnym hándlem á nábywániem ſwiátá tego: zápomniawſzy/ thák iákoś ſłyſzał/ opieki ſwiętey y opátrznośći iego. RejPos 240v, 40, 130, 168, 168v, 222v (19). [Ponadto w połączeniach szeregowych 24 r.] Cf »z opieką a opatrznością«, »w opiece a opatrzności«.

»piecza a (i) opatrzność« (3): RejAp 119; RejPos 276v; Skąd iáśnie widzimy/ oſobliwą pieczą y opátrzność Páńſką o Rzymſkim kośćiele WujNT 505. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»pilność a (i) opatrzność« (4): A nielza iedno iż muſzę záwżdy pilność á opáthrzność ſwą mieć nád nimi/ áby byli ná wſzem z łáſki moiey náſyceni y opátrzeni. RejPos 183, 239v, [292], 312. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»pociechy i (a) opatrzności« [szyk 1:1] (2): á záwżdy ſowito ſie okázowáły nád nim [wiernym] pociechy y opátrznośći iego. RejPos Ooo2. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.] Cf »z opatrznościami a pociechami«.

»pomoc a opatrzność« [szyk 2:1] (3): ciało twoie poſpołu z nią [duszą] [...] iużby ten boleśćiwy wrzod ćirpieć muſiáło [...] by nie ten ſwięty lekarz á nie tá ſwięta pomoc á opátrzność iego. RejPos 326v, 258; SkarKazSej 657a. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.]

»opatrzność a porządek« (1): by nie byłá tá opátrzność á ten porządek Páná náſzego/ iżby był tych Anyołow ſwiętych á tych ſtrożow ták mocnych nie poſtánowił narodowi ludzkiemu/ nigdyby żadna godziná cżłowiekowi [...] beſpiecżna nie byłá RejPos 331.

»opatrzność a przestrzeganie« (1): angeli ſwięci proſimy acz niewidomye aby ſnami bywali aby wzdy prze ich opatrznoſc a prze ich przeſtrzeganie bylibychmy beſpiecżnieiſſy od ſmierci RejPs 50v.

»opatrzność a przeźrzenie« [szyk 4:1] (5): Pátrzayże tu á pilnie pátrzay opátrznośći á przeźrzenia Páná tego/ co on nád Koſciołem ſwoim á nád wiernemi ſwemi záwżdy cżynić á ſpráwowáć racży RejPos [279], 158v, [278] marg. [Ponadto w połączeniach szeregowych 9 r.] Cf »bez opatrzności a bez przeźrzenia«, »z przeźrzenia a z opatrzności«.

»rada a opatrzność« (3): iż on wſzytki rzecży ſwoie chce ſpráwowáć dziwną rádą á dziwną opátrznoſcią ſwoią RejPos 329v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.] Cf »bez rady i opatrzności«, »z rady a opatrzności«.

»ratunek a opatrzność« (1): obacżyſz iż on nigdy nie omieſzka wiernemu ſwoiemu z ráthunkiem á s ſwiętą opátrznoſcią ſwoią. RejPos [290]. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»ręka a (to jest) opatrzność« (5): á iżby ſie [wierni] nic nie lękáli [...] gdy nád nimi będzie ſwięta ręká á opátrzność iego. RejAp 56v, 12v; RejPos 267, Ooo3v; Spráwiedliwi ludźie: ſą w ręku Bożych/ tho ieſt/ w opátrznośći Bożey GrzegŚm 22. [Ponadto w połączeniu szeregowym 2 r.]

»rozum i opatrzność« (1): A ták pokłoń ſię rozumowi y opátrznośći Boſkiey/ ktora y onę y ćiebie ſpráwuie SkarŻyw 15.

»sprawa a (albo, i) opatrzność« (7): RejWiz 107v; A my thu więc nędznicy iáko cżyrẃ álbo robacy kiedy drzewo gryzą chcemy ſzácowáć á rozmirzáć rozumy ſwemi ſpráwy álbo opátrznośći dziwne Páná tego. RejAp 51v, 51v; RejPos 331v, 332; RejZwierc [203]v; WujNT 139. [Ponadto w połączeniach szeregowych 8 r.]

»opatrzność a staranie« (1): kogo záſtánie ták pilnego [...] tym ſwiętym miłoſierdzyu ſwym/ iż go zá ſtoły ſwemi błogoſłáwionemi [...] poſádzić obiecuie/ á ſam mu ſłużyć chce: iákoż vſtháwicżnie ſłuży/ wedle cżłowiecżeńſtwá ſwoiego/ opátrznoſcią á rozlicżnym ſtárániem ſwoim. RejPos 345. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»straż i (ani) opatrzność« (4): Anyeli Páńſcy/ ktorzy tu ſą zeſłáni ná ſtraż á ná opátrzność narodu ludzkiego/ odſtępuią cżłowieká złośćiwego RejPos 331, 332; á práwie Bogu [...] nic zoſtáwić nie chceſz. Nie pámiętáiąc ná to co ſie o tymże wyżſzey mowiło. To ieſt/ około ſtrażey y opátrznośći BOżey CzechRozm 245, 197. [Ponadto w połączeniach szeregowych 15 r.]

»wielmożność a opatrzność« (1): á z námi vſtáwicznie ieſth wedle obietnic ſwoich wielmożnoſcią á opátrznoſcią ſwoią áż do przyſcia ſwoiego. RejAp AA8v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»wola a (i) opatrzność« (15): á iż on z námi vſtáwicżnie ieſt wolą á opátrznoſcią ſwoią/ áż do tego ſwiętego á obiecánego przyſcia ſwego. RejPos 258v, 213v, [279]v, 286, 289, 317 (9); CzechRozm 231v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 8 r.] Cf »bez wolej a opatrzności«, »z wolej a z opatrzności«.

»wspomożenie a opatrzność» [szyk 3:2] (5): RejAp 112v; A niewierny/ á ten ktory nie dufał ſwiętey opátrznośći á wſpomożeniu iego/ [...] záwżdy vpadáć muſiał RejPos Ooo2, Ooo3. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.] Cf »bez opatrzności a bez wspomożenia«, »oprocz wspomożenia a opatrzności«.

»zwirzchność i opatrzność« (1): opuśćiwſzy zwirzchność Páńſką y opátrzność ktorą ten Pan ma o káżdym RejPos 325v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 9 r.]

Wyrażenia przyimkowe: »bez opatrzności, przez opatrzności« (23:1): Ze namnieyſze ptaſzątko y z gniazdá nie ſpádnie/ Przez iego opátrznośći RejWiz 110v; RejPos 40v, 182. Cf »opuścić bez opatrzności«, »zginąć bez opatrzności«.
~ Wyrażenie: »bez opatrzności pańskiej, Pana« (4:3): Bez opátrznośći Páńſkiey nic mieć nie możemy. RejPos 186 marg, 40v, 117, 228v, 260v, 275, 316v.
Szeregi: »bez opatrzności a bez przeźrzenia« (1): Abowiem co ieſt ten márny pożytek náſz/ ktory ácż pewnie wiemy iż ſie żaden sſtáć nie może bez opátrznośći Páńſkiey/ á bez iego przeźrzenia ſwiętego RejPos 260v.

»bez rady i opatrzności« (1): Bez rády y opátrznośći twey/ [...] nic ſię nie dźieie ná źiemi. LatHar 592.

»bez wolej a (bez) opatrzności« (3): Bo ácż wiemy s pewnych obietnic Páńſkich/ iż bez woley á ſwięthey opátrznośći iego nic ſobie zyednáć nie możemy/ á wżdy my przedſię ſzukamy RejPos 313v, 316v, [323]v.

»bez opatrzności a bez wspomożenia« (1): iż [krewkość człowiecza] trudno wytrwáćby miáłá bez opátrznośći á bez wſpomożenia iego/ áby wykrocżyć nie miáłá RejPos [292]. ~

»oprocz opatrzności« (2): Bo nie mniemay áby co thobie miáło przypáść dobrego s pracey álbo s pilnośći twoiey/ oprocż opatrznośći iego. RejPos 172.

~ Szereg: »oprocz wspomożenia a opatrzności« (1): żadnego inſzego rátunku áni nádzyeie mieć nie możemy/ [...] oprocż Boſkiego wſpomożenia á opátrznośći iego. RejPos 260v. ~

»z opatrzności« (23): źle tego ważyć/ to co Pan Bog racżył/ Z dziwney ſwey opátrznośći z dawná poſtánowić/ Aby to miał nędzny cżłek inácżey odnowić. RejWiz 184, 138v; á wſzytkoć ſie poſzczęśći á poſporzy z opátrznośći iego. RejPos 240, 227v, 289v, 345; SkarŻyw 496; z Bogiem gadáli/ y z iego opátrznośći Práwá ony mieli. SkarKazSej 699b.

~ Wyrażenia: »z boskiej, bożej. Bóstwa opatrzności« [szyk 6:2] (6:1:1): Wſpomnicie iżeſcie tho zwycięſtwo z boskiey opátrznoſći wzięli HistAl F5v; RejPos 48, 115v; ále z opátrznośći Boſkiey/ iuſz był w okręt wśiadł/ y ná morze ſię puśćił. SkarŻyw 509; KochProp 16; LatHar 629, 674; WujNT 293.

»z opatrzności pańskiej, Pana« (2:1): á káżdemu inſzemu záwżdy co przypádło z opátrznośći Páńſkiey. RejPos 162v, 253, 264.

Szeregi: »z przeźrzenia a z opatrzności« (1): ále to wſzytko tobie przyſzło s przeźrzenia á z opátrznośći Páná tego. RejPos 264.

»z rady a opatrzności« (1): A wſzythko z dziwney rády á opátrznośći Boſtwá ſwoiego RejPos 48.

»z wolej a (i) (z) opatrzności« (2): RejPos 253; Co ſię sſtáło z woley y opátrznośći Bożey/ że Ioſeph ſtrzegł tego/ áby w onym grobie żaden inny nie był pochowány WujNT 293. ~

»z opatrznością« (6): á áż do ſkońcżenia ſwiátá/ obiecuie go nigdy nie opuśćić/ á nigdy z opátrznoſcią ſwoią nie odſtąpić od niego. RejPos 192.

~ Wyrażenie: »z opatrznością boską« (1): począto bylo wzyuoczye matky yey ſzwyątey anny/ o zwyelyką opathrznoſzczyą boſką y ducha ſzwyątego ſtrozą/ ktory (od uyekow) yey ſthrzegl PatKaz II 66.
Szeregi: »z łaską a z opatrznością« (1): á nie rácż nas mijáć s tą łáſką á s tą miłośćiwą opátrznoſcią ſwoią. RejPos 211v.

»z miłosierdziem a z opatrznością« (1): rádſzey z miłoſierdzyem ſwoim á z opátrznoſcią twoią ſwiętą rácż sfráſowáć ty nędzne cżáſy náſze/ niżlibychmy ná pothym mieli przyść ná thy ſrogye dekretá twoie. RejPos 265v.

»z opieką a opatrznością« (1): nie płácżże nic/ rozmyſláiąc ſie ná iákie przyſzłe trudnośći ſwoie/ [...] gdyż to iuż pewnie wieſz [...] iż on pewnie á nieomylnie náſtępuie tobie ná to mieyſce/ nie rowno s pewnieyſzą opieką á opátrznośćią ſwoią. RejPos Ooo4.

»z opatrznościami a pociechami« (1): á Pan nam pewnie obiecuie ſie sſtać zá ſzkodę/ á pewnie ſie nam s ſowitemi opátrznoſciámi á pociechámi náſtąpić RejPos Ooo4. ~

»w opatrzności« (20): Słońce/ Gwiazdy/ y Mieſiąc/ w iego opátrznośći/ Vżywáią ſwych byegow y ſwoiey iáſnośći. RejWiz 109v, 111v; iż ktożkolwiek dufa ſwiętemu Boſtwu iego/ záwżdy beſpiecżen będzye w opatrznośći iego od káżdego niebeſpiecżeńſtwá ſwoiego. RejPos 304v, 244v, 288v, 319v, 345.

~ W połączeniach szeregowych (2): RejZwierc 11; on záſklepi dni wáſzé w ſwoiéy opátrznośći/ W Wieloſkárbnéy łáſce ſwéy/ y ſczodrobliwośći. GosłCast 11.

Wyrażenie: »w opatrzności Pana, pańskiej« (2:1): á iż w nádziei á w opáthrznośći Páńſkiey docżekáią/ powſtawſzy s ciáły ſwemi/ oney wiecżney zapłáthy RejAp 61v; RejPos 286; GrzegŚm 45.
Szeregi: »bezpiecznie a w opatrzności« (1): iákobychmy beſpiecżnie á w opátrznośći twoiey pływáli w łodce twoiey/ po thych márnych burzliwoſciach ſwiátá tego RejPos 177v.

»w królestwie ani w opatrzności« (1): iuż ſie záprzał tákich błędnych owiecżek ſwoich/ iuż ich nie chce mieć w tym błogoſłáwionym kroleſtwie ſwoim/ áni w opátrznośći ſwoiey. RejPos [344]v.

»w opatrzności i w miłosierdziu« (1): A thu iuż beſpyecżen będzyeſz w opátrznośći y w miłoſierdziu Páná ſwego RejPos 180.

»w mocy i opatrzności« (1): Tákże zmartwychwſtánie/ nieśmiertelność/ żywot wiecżny/ w pewney mocy y opátrznośći tego Páná Wſzechmogącego ieſt położony. GrzegŚm 45.

»w obronie a (i) w opatrzności« [szyk 2:1] (3): RejAp 6v; RejPos 286; [Bog królów] nietylko ná ták wyſoki ſtolec poſtánowił y nád inſze przełożył/ ále też zacność/ władzą y moc ich w obronie á w opátrznośći ſwoiey ma. WujJudConf 3.

»w opiece a opatrzności« (1): A iákoż thu táki káżdy nie ma położyć wſzytkich ſpraw ſwoich/ [...] w tey miłośćiwey á ſwięthy opiece á opátrznośći iego? RejPos Ooo3. ~

W przen (2): Ale to oycże opátrzność twoiá rządzi BudBib Sap 14/3; PowodPr 16.
2. Przedmiot dbałości, zapobiegliwości, rzecz posiadana (2): iżći też mieli domki ſwe/ mieli goſpodárſtwá y ine opátrznośći ſwe RejPos 275.
Szereg: »potrzeby a opatrzności« (1): á nádzyewamy ſie ták v ſwiátá márnego rychley wyłudzić á wyfiglowáć potrzeb á opátrznośći ſwoich. RejPos [219].
3. Dobrobyt, powodzenie (1): á nietylko thu w Páńſtwie Korony Polſkiey/ ále przypátruiąć [!] ſie/ co ſie we wſzech Naciách dźiáło/ o czym Poetowie rozmáići dźiwnie piſáli/ o opátrznośćiach y vpadkách Pańſtw. MycPrz II A2.
*** Bez wystarczającego kontekstu (1): Prometheus, nomen viri proprium a providentia deductum, Od opátrznośći. Mącz 325b.

Synonimy: 1. czujność, czułość, ostrożność, piecza, sprawa, staranie.

Cf NIEOPATRZNOŚĆ

sAK