[zaloguj się]
[pdf]

RECEPTA (34) sb

recepta f (21), recept m (11), recepta a. recept (2); f FalZioł (10), RejPos (3), BielSat, BielRozm; m SienLek (2), RejAp, RejZwierc (5); f : m RejWiz (6:3).

Oba e oraz a jasne.

Fleksja
sg pl du
N recepta recepta
G receptu, recepty recept(o)w
A recept, receptę recepty, recepta recepcie
I receptą recepty, receptami
L recept(a)ch

sg N recepta (8). ◊ G receptu (2), [recepty]. ◊ A recept (1), receptę (1). ◊ I receptą (2). ◊ pl N recepta (1). ◊ G recept(o)w (3). ◊ A recepty (4), recepta (1); -y SienLek, RejPos, KochFr; -y : -a RejZwierc (1:1). ◊ I recepty (1) RejWiz, receptami (1) GrabowSet. ◊ L recept(a)ch (9). ◊ [du A (cum nm) recepcie.]

Sł stp, Cn: recepta, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) i XVIII w: recepta.

Spis składników leku (najczęściej sporządzany przez lekarza), często zawierający dane na temat sposobu przyrządzenia i dawkowania; compositio, compositura, confectiones medicamenti, praescriptum Cn [recepta Łac śr] (34): CZelidonia ieſt ciepła y ſucha [...]/ á gdy ktory doctor piſze ią w receptach/ tedy korzenie ma być rozumiano nie ziele FalZioł I 30a, I 30d, 41b, 67d, 73a, 76a, 98b, V 97v; muśiałem dla Aptekárzá łáćinſkim ięzykiem tákowy recept piſáć Diagridij [...] SienLek 57, 44; Pátrzże záśię Doktorá iák receptą ſzali/ Zmowi śię z Aptekárzem BielSat B3v [idem BielRozm]; RejZwierc [782]; BielRozm 12; [HistFort N3].

recepta na co [= aby coś zwalczyć] (1): A wſzakoż otho maſz Receptę do apteki na febrę tercianę. Wezmi [...] FalZioł III 15c.

Przen (6): Bowiem iáko żołądek ſwąwolą zápſuieſz/ Potym co to zá niemoc wierz mi pokoſztuieſz. Bo więc to trudno lecżyć gdy iuż ſie roznieſie/ Bywáią y z recepty cżáſem drudzy w leſie. RejWiz 79.
a) Sposób, rada (5): Abowiem ſzalonemu ſnádnie dodáć rády/ Kiedy ſámá myſl ciągnie do burdy do zwády. [...] Y nie trzebá záiuſzáć będzyeć przedſię gonił/ Choćbyś y v odpráwy cżáſem kijem łomił [przenośnia nawiązująca do polowania]. Acżći więc ta recepta wiele odiąć może/ Ale wierę drugiemu y máło pomoże. RejWiz 78v.

recept z czego [= skąd pochodzący] (1): y niedźwiedziá zá nos powiedzie/ to ieſt chłopá gniewliwego á iádowitego/ gdy mu z rozumu á s cnothy nadobnych receptow doda. RejZwierc 72.

recepta na co [= aby coś zwalczyć] (3): RejWiz 78v marg, Cc5; Tákżeć też thá nienáſycona náturá náſzá/ bá by ſie nabárziey obżárłá/ bá byś iey pełno nátkał wſzytki kąty/ rzućże iey iedno ſztukę cżego łákomego/ vyrzyſz ieſlić iey z ochotą wielką łápáć nie będzie. A nie życżyłbych inſzego receptu ná then wrzod łákomemu á nieſytemu cżłowiekowi/ iedno áby ſie tákiemu drugiemu przypátrował RejZwierc 104; [Ná niecnotę dobra też to recepta bywa/ Kiy dębowy z grábowym/ gdy im przyodźiewa. CzahRzeczy O3].

[recepta na co [= aby coś uzyskać]: Nie máſz tężſzey recepty ná miłość/ iáko ieſt miłowáć. WujPos 1590 554 (Linde).] 

[Wyrażenie: »recepta na lekarstwo«: Ná ktore tákie wrodzone wrzody [tj. nienawiść i gniew] pátrząc Páweł ſwięty/ s pilnoſcią cżyni ſtáránie/ iákoby ie w ludzioch mogł zálećić/ y podáie wyſzſzey ná lekárſtwo tego złego dwie recepcie GilPos 17v.] 
a. Środek, lekarstwo (14): FalZioł I 31c; Bo y ſzcżep cżęſto przeſadzány bárzo rad vſchnie/ y wrzod kiedy mu cżęſto recepty odmienia bárzo ſie rad ieſzcże bárziey zápali. RejZwierc 103; DAwnoć nie ſtoi owá rzecz/ Petriło/ A przedſięć igráć z niewiáſtámi miło. Wyiadłeś wſzytki recepty z áptéki/ Dla téy oćiętnéy/ y nieſtałéy déki. KochFr 45.

recepta z czego (1): [Duchu Św.] Vlecż/ duſzę troſkliwą Y nędzną [...] Nie konfekty z ſokámi/ Z źioł rożnych/ áni z kwiatkow receptámi. Vgáś/ wnętrzne prágnienie Onym żywym potokiem/ Láſki twey GrabowSet H4v.

Przen (10): Ale gdy ſie ſwowolna duſze imie niemoc [...]. Zábiegayże moy brácie ty wcżás tey niemocy [...]. Bo gdy ſie ſam opátrzyſz zlecżyſz y drugiego/ Kiedy mu daſz ſkoſztowáć receptu ſwoiego. RejWiz 79, 79v; [o duchowieństwie katolickim, kupczącym sakramentami:] widziemy ſmętek niemáły miedzy tymi kupcy bo im bárzo iákoś tá ápteká wietrzeie/ iuż w niey táńſze receptá niż pirwey bywáły. RejAp 152v; RejZwierc 79v.

recept na co [= aby coś uleczyć] (2): Rzeczeptá [!] ná duſzę. RejWiz 78v marg [idem] Dd2.

W połączeniu szeregowym (1): A ták gdiż iuż wieſz iż maſz tego pewnego lekárzá [tj. Jezusa]/ ſłuchayże iákie plaſtry/ iákie recepty/ á iakie ſyropki tobie zgotowáć racżył/ á ku lekárſtwu [na grzech] pewnemu tobye przypráwić racżył. RejPos 327v.

Wyrażenie: »recepta duszna« = która leczy duszę (2): Reczeptá duſzna. RejWiz 79v marg [idem] 327v marg.
Szereg: »maść a recepta« (1): obacżywſzy tę ránę ſzkodliwą grzechu ſwego [...]/ co narychley vciekay do tego ſwiętego á pewnego lekárzá [tj. Jezusa] ſwego/ gdyż wieſz o onych pewnych á nieomylnych máſciach á receptach iego RejPos 309v.

PP