[zaloguj się]
[pdf]

NADĄĆ (16) vb pf

a jasne.

Fleksja
inf nadąć
praet
sg
3 m nadął
f nadęła
conditionalis
sg
3 m by nadął

inf nadąć (3). ◊ fut 2 sg nadmiesz (2). ◊ 3 sg nadmie (5). ◊ praet 3 sg m nadął (1). f nadęła (2). ◊ con 3 sg m by nadął (1). ◊ part praet act nadąwszy (2).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) ‒ XVII w.

1. Napełnić dmuchając; insufflare Mącz [co (10)] (11): Insufflare, in Bibliis legitur pro inflare, Nádchnąć/ nádąć. Mącz 171c; Venarum, Miąſzość á ociekłość żył gdy ná niektórych mieyſcách żyły pełne krwie yákoby ye nadął. Mącz 460a.

W porównaniu (1): Koronę má ná głowie iáſno roſpaloną/ Nádął gębę by pudło/ ná piądź rozſzyrzoną. RejWiz 166.

Zwroty: »nadąć gębę, paszczekę« = okazać wyniosłość [szyk 3:1] (3:1): Pátrzayże co zá Sokoł ſiedzi w onym gniaźdzye/ Snadź lepſzą cżáſem Kánię co myſzy ie znaydzye. Kiedy Więc gębę nádmie w oney obfitośći/ Iuż wſzyſcy pochlebuią iego wielmożnośći. RejWiz 11v, 166; RejPos 200; co ieſt ſproſnieyſzego iáko gniew nierozmyſlny á nie vważony? [...] Bo iuż zwycięży pychę/ bo muśi nádąć gębę/ muśi łáiáć/ á káżdego ſobie lekce rozumieć. RejZwierc [782]v.

»nadąć nos« = okazać wyniosłość (1): A cożći po tym nędzniku iż ſiedziſz iáko málowána oponá zá kęſem kámieniá wykowánego? [...] nádąwſzy nos ſwoy/ álbo podnioſzſzy gębę ſwoię RejZwierc 69v.

»policzki nadąć« (1): Stlopus, Kláskánie yęzikiem álbo gębą gdy zwłaſzczá yeden policzki nádmie á ták vſtámi trzáśnie/ klaśnie/ álbo puknie. Mącz 417a.

W przen [co] (3): w tych ſwieckich przypádłych burzkach ktho nie vmie iedno ſie w kábat vwiązáć/ kołet pięknie poſtánowić/ obercuchy owy nádąć/ iuż mu thám záprawdę będzie trudno z żelaznemi ſie ohercuchy obchodzić. RejZwierc 113.

nadąć czym (2): BielSat C; BielRozm 16. Cf Przysłowie.

Przysłowie: Lepiey miech groſzem nádmieſz/ niżli wiátrem dudy BielSat C [idem] BielRozm 16.
2. O objawach chorobowych: uczynić obrzękłym, opuchniętym [co] (4): Hydrocephalea morbus capitis Bolenie głowy/ gdy mokrość głowę nádmie. Mącz 160b.

W porównaniu (1): Pijániczá [...] drogich máśći w ſię náleie/ á potym iáko gęś ná wioſnę wyblednie/ álbo iáko krowá o ſwiętym Ianie gdy s polá przydzie á brzuch ſobie nádmie. RejZwierc 142.

Zwrot: »brzuch (sobie) nadąć« (2): Abowiem złemu dobrodzieyſtwo vczynić/ iákoby [...] záchorzáłemu żołądkowi zdrowe á chędogie iedło podáć/ ktore potym y brzuch nádmie álbo ſie w iákie guzy álbo wrzody obroći. RejZwierc 98, 142.
W przen (1): (marg) Opuchliná grzechow náſzych. (–) thá ſpráwá zewnętrzna twoiá/ á złego ſercá twego/ nádęłá to márne ciáło twoie á thę ſkorę twoię/ iż iuż trudno ma być zlecżono od ktorego inego doktorá/ oprocż Páná twego RejPos [226]v.
3. Uczynić pysznym, wyniosłym [kogo] (1): ktora [próżna chwała] ćię ták nádęłá/ iż chłubiąc ſye piſzeſz/ iż męczennikiem chceſz być. OrzList c3v.

Formacje współrdzenne cf DĄĆ.

Cf 1. NADĘCIE, NADĘTY, NADMIGĘBA

KCh