[zaloguj się]
[pdf]

NAGOŚĆ (63) sb f

a oraz o jasne (w tym w a 1 r. błędne znakowanie).

Fleksja
sg pl
N nagość nagości
G nagości
A nagość nagości
I nagością
L nagości

sg N nagość (8). ◊ G nagości (18). ◊ A nagość (30). ◊ I nagością (2). ◊ L nagości (3). ◊ pl N nagości (1). ◊ A nagości (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

Brak lub niedostatek ubrania; gołe ciało; nuditas Mącz, Calep, Cn, Vulg (63): Ale ta moia nágoſcż ſnadz mnię nicż nie wadzy Bo to prawie odarty kogo wſtyd ſzkaradzy RejJóz G2; Kato nigdy do łáźnye s ſynem nye chodził/ áni ſie ſnim myiał/ dla tego áby ſwoyą nágoſcyą onego nye pſował álbo nye zgorſſył. GliczKsiąż E; Ale iż na ten cżás wielka byłá háńbá/ gdy kto cżyie ciáło nágie kiedy widzyał/ táki nigdy nie mógł weyrzeć ná thego beſpiecżnie komu ſwą nágość okazał BielKron 100v, 1v [2 r.], 6, 100v [2 r.]; pomni ná przodki ſẃoie/ gdy byli w niewinnośći ſtworzeni/ że ſie nie wſtydáli nágośći ſwoiey. RejAp 45; BiałKat 190v; [Adam] poznał wſtyd nágośći ſwoiey/ á iuż chodził iáko błędny w roſpácży ſwoiey. RejZwierc 2; ieſli ná potrzeby żywnośći á nágośći náſzéy ſye obeyźrzy/ zboża/ źiołá/ korzenia/ bydło/ ptáſtwo/ owoce/ pokármowi y pićiu rzeczy rozmáite. Oczko 3v; SkarŻyw 260; ſkoro vkuśili owocu drzewá zakazanego/ wnet nágość ſwą do śiebie poznali CzechEp 206, 35, 218, 292; Calep 707a.

W połączeniach szeregowych (9): BibRadz Rom 8/35, 2.Cor 11/27, II 103a marg; Mącz 252d; ieſli ktemu przyidzie ná mię ćięſzkie vboſtwo/ zimno/ niemoc/ nágość: będę cżekał śmierći/ á to mi ſie krotko zdáć będzie SkarŻyw 196, 82; Ktoż tedy nas odłączy od miłośći Chriſtuſowey? vtrapienie? czyli vćiſk? czyli głod? czyli nágość? czyli niebeſpieczeńſtwo? czyli prześládowánie? czyli miecz [tribulatio? an angustia? an fames? an nuditas? an periculum? an persecutio? an gladius]? WujNT Rom 8/35, 2.Cor 11/27; Dáleko tám oni [umarłe dusze] więtſzy głod/ y ſrożſze prágnienie/ y ciężſze wygnánie y ośierocenie y źimno á nágość/ choroby/ y więźienia okrutnieyſze ćierpieć mogą: á niżli tu ći ćierpią ná ktore pátrzym. SkarKaz 386b.

Zwroty: »nagość cierpieć« (2): Akto [!] incertis magis vagatur fedibus, tuła ſięnie [!] máiąc nigdźiey tu miáſtá pewnego ku mieſzkániu/ łáknąc y prágnąc/ y nagość cżęſto ćierpiąc/ ieſli nie ſłudzy Chriſtuſowi CzechEp 60; SkarKaz 386b.

»pokry(wa)ć (a. zakry(wa)ć, a. przykryć), przyodziać nagość« [szyk zmienny] (11:2): GliczKsiąż E8; Tedy Sem y Iáphet wźięli odźienie/ [...] ſzli ná wſpák/ á przikryli nágość oycá ſwoiego [et operuerunt turpitudinem patris sui] BibRadz Gen 9/23; SarnUzn G8v; Vłoḿ nędznikowy á zgłodzonemu chlebá ſwoiego/ á przyodzyey możeſzli nágość iego/ pielgrzymá thułáiącego ſie przyimi do domu twego RejPos 211; KuczbKat 330; RejZwierc 190; BielSpr 46v; CzechRozm 88v; SkarŻyw 69, 262; StryjKron 6; WerGośc 257; CzahTr Iv.

Wyrażenie: »nagość ciała« = turpitudo Pol Ant [szyk 5:1] (6): BibRadz Gen 9/22; Száthy ochędożne noſzą długo/ ſtrzegąć nágośći iákiey ćiáłá vkázáć. BielKron 259v, 32v; KuczbKat 330; WerGośc 257; ledwie mam cżym pokryć nágość ćiáłá mego. CzahTr Iv.
Szereg: »nagość a odarcie« (1): A gdy ie grzech odárł z oney niewinnośći ich/ iuź poználi nágość á odárcie ſwoie. RejAp 45.
W przen (14): RejAp 44, 44v; On ſzáty Chryſtuſowey/ to ieſt niewinnośći/ ktorą wziął ná Chrzćie S. w nágośći ſwey/ nie ſtráćił SkarŻyw 52; ſzáty białe żebyś oblokł/ áby ſię nie okázowáłá ſromotá nágośći twoiey [non appareat confusio nuditatis tuae] WujNT Apoc 3/18; CzahTr A2v.

W połączeniach szeregowych (2): RejAp 42v; Proſzę tedy niezmierney y obfitey ſzcżodrobliwości twoiey/ ábyś racżył moię niemoc vzdrowić/ plugáwość ocżyśćić/ ślepotę oſwiećić/ vboſtwo zbogácić/ nágość przyodźiać LatHar 208.

Zwroty: »odkryć nagość« (2): Y ty ſię fam nápiieſz háńby ſwoiey miáſto chwały/ bo ſię y ſam opiwſzy odkryieſz nágość ſwą [denudare (marg) apparebit (‒) praeputium] gdyż kielich práwice Páńſkiey ná ćię wylan będźie BibRadz Hab 2/16; RejAp 146v.

»zakry(wa)ć, przyodziać, pokryta nagość; zakrycie (a. pokrycie) nagości« [szyk zmienny] (2:1:1;2): SarnUzn G8v; RejAp 45 [2 r.]; á gdy báránimi kożuſzkámi wyganiáiąc ie z Ráiu/ nágość ich pokrył: dał im nádzieię/ iſz ich duſzna nágość pokryta/ á ſukniá niewinnośći y ſpráwiedliwośći ſtrácona/ wroćić ſię im miáłá. SkarŻyw 262; zádano mi w marnym świátá tego Hierychu nie iednę ránę/ [...] do ćiebie niebieſkiego Sámárytaná wzdycham/ ćiebie o vleczenie ran moich/ y o pokryćie nágośći moiey pokornie proſzę LatHar 217, 208.

Przen: O ziemi (4): Bo iáko śirp ogoli á okaże nágość ziemie/ á żnie poſpołu y kąkol y pſzenicę/ tákże też ten ſtráſzny śirp [w ręku anioła] gdy vpádnie ná ziemię ogoli á odkrije pewnie wizytkę nágość iey RejAp 126; Tyś fundáment záłożył nieobeſzłéy źiemi/ Y przykryłéś iéy nágość źioły rozlicznemi. KochPieś 72 [idem] ArtKanc P14.

W charakterystycznych połączeniach: nagość odkryć, okazać, przykryć (2).

Synonim: golizna.

Cf NAGOTA

LW