![[zaloguj się]](/static/img/icons/lock.png "Zaloguj się"){kind=icon}
![[SŁOWNIK POLSZCZYZNY XVI WIEKU]](/static/img/spxvi-logo.jpg){kind=logo}
| « Poprzednie hasło: NAJDOWAĆ | Następne hasło: NAJDOWAN » |
![[pdf]](/static/img/icons/document-pdf-text.png "Pobierz artykuł hasłowy w formacie PDF"){kind=icon}
NAJDOWAĆ SIĘ (428) vb impf
sie (230), się (198).
naj- (397), nåj- (17); nåj- KochPieś, CiekPotr, CzahTr, GosłCast; naj- : nåj- MurzNT (3:1), BibRadz (1:1), GórnDworz (29:1), KuczbKat (7:1), MycPrz (4:2), CzechRozm (36:2), (12:1), CzechEp (30:1), ReszPrz (9:1), GórnRozm (6:1), LatHar (16:1); o oraz drugie a jasne.
| inf | najdować się | |||
|---|---|---|---|---|
| indicativus | ||||
| praes | ||||
| sg | pl | |||
| 1 | najduj(e)my się | |||
| 3 | najduje się | najdują się | ||
| praet | ||||
|---|---|---|---|---|
| sg | pl | |||
| 3 | m | najdowåł się | m pers | najdowali się |
| f | najdowała się | m an | ||
| n | najdowało się | subst | najdowały się | |
| fut | ||||
|---|---|---|---|---|
| sg | pl | |||
| 3 | m | m pers | będą się najdować | |
| n | będzie się najdowało | subst | ||
| imperativus | ||
|---|---|---|
| sg | pl | |
| 1 | najdujmy się | |
| 3 | niechåj się najduje | |
| conditionalis | ||||
|---|---|---|---|---|
| sg | pl | |||
| 1 | m | m pers | byśmy się najdowali | |
| 3 | m | by się najdowåł | m pers | by się najdowali |
| f | by się najdowała | m an | ||
| n | by się najdowało | subst | by się najdowały | |
inf najdować się (13). ◊ praes 3 sg najduje się (123). ◊ 1 pl najduj(e)my się (1). ◊ 3 pl najdują się (98). ◊ praet 3 sg m najdowåł się (1). f najdowała się (1). n najdowało się (22). ◊ 3 pl m pers najdowali się (6). subst najdowały się (1). ◊ fut 3 sg n będzie się najdowało (1). ◊ 3 pl m pers będą się najdować (1). ◊ imp 3 sg niechåj się najduje (1). ◊ 1 pl najdujmy się (1). ◊ con 3 sg m by się najdowåł (1). f by się najdowała (3). n by się najdowało (9). ◊ 1 pl m pers byśmy się najdowali (1). ◊ 3 pl m pers by się najdowali (1). subst by się najdowały (2).
Sł stp brak, Cn notuje Linde XVII(XVIII) w. s.v. naleźć.
- 1. Zdarzać się, trafiać się, występować, istnieć, być
(364)
- a. O tekstach
(98)
- α. O znaku umownym w tekście (1)
- a. O tekstach
(98)
- 2. Odnajdywać się, bywać znalezionym (3)
- 3. Okazywać się, bywać potwierdzonym (58)
- 4. Bywać wymyślanym (1)
- *** Dubium: W niewłaściwych tłumaczeniach tekstu biblijnego (2)
najdować się z kogo [= spośród kogo] (1): Wiem y to: że też zacni ludźie z onych ſtárych náydowáli ſię: ktorzy ták pocżynáli CzechEp 158.
najdować się u kogo (12): KromRozm I P3v; Pátrzmyſz náyduyeli ſye ten porządek v Lutheranow/ Sákrámentarzow/ Huſow KromRozm III H7, I4v, L7; A to co było v Zydow/ wſzytko ſie to v nas w Krześćiáńſtwie náyduie BielKron 119, 91v; Toć opácżny Regiment/ gdźie áni głowy áni zgody áni rządu niemáſz/ iáko ſie v was náyduie. WujJud 125, 126; CzechRozm 223; Oczko 34v; v nas chrześćiján tylko prawdźiwa chrześćijańſka miłość ſię náyduie ReszHoz 140; BielRozm 16.
najdować się miedzy kim (17): KromRozm I A2v; KromRozm III C2; I niechay ſie miedzy wámi nienáyduie [nec inveniatur in te]/ ktoryby oczyśćiał ſyná ſwego ábo corkę ſwoię/ wiodąc ie przez ogień Leop Deut 18/10; GrzegŚm 13; Bo miedzy ludźmi nie náyduie śie miłość gorętſza/ áni więtſze y śćiśleyſze związánie/ iáko tych co żywą w Małżeńſtwie. KuczbKat 280; RejPosWstaw [412]; CzechRozm 219; tákowe wády dworſkie náyduią ſię [sunt] y miedzy inſzymi ſtany ModrzBaz 12v; miedzy temi ktorzi z łáſki opátrzenie iákie zá wysługi [...] ná wiecżność máią/ náyduią ſie/ ktorzi y ludźi/ y bydłá/ y roi y łąk/ źle vżywáią [imo inter ipsos beneficiarios reperiuntur, qui beneficiis ... abutantur]. ModrzBaz 32, 132v; SkarŻyw 250; CzechEp 4; ReszHoz 119; ReszList 156; GórnRozm N2v; KOniecznie ſłycháć miedzy wámi porubſtwo/ á tákie porubſtwo/ iákie ſię y miedzy Pogány nie náyduie [qualis nec inter gentes]/ ták iż ſnać któryś ma oycá ſwego żonę. WujNT 1.Cor 5/1; WysKaz X2v.
najdować się przy kim, przy czym (11): gdyby piękna była dobrymi obycżaymi okraſzona, á gdyby od dobrich rodziczow poſzła, zdrowa á bogata była, tedyby ſie mądry ożenić mogł, ale że ſie to rzadko wſzitko ſpołem przy niewieſcie nayduie, przetoż ſie mądry ożeniać niema BielŻyw 108; PaprPan C2v, D3v, Gv, M2, X4; CzechEp 166; áby wyćierpiał męki wſzyſtkie/ ták ktore ſię przy śmierći náyduią/ iako ktore w piekle ſą grzeſznym ludźiom zgotowáne ReszPrz 82; LatHar +5, 133; ieſli to przy was ſię náyduie/ y obfituie [si vobiscum adsint et superent]: wyſtáwi was nie proznymi WujNT 2.Petr 1/8.
najdować się w czym (58), w kim (41): FalZioł [*7]; HistAl K2v; HistAlHUng A2v; Aza ſye nye náyduye w Moizeſſu nyedowyárſtwo/ dla ktorego mu Bog do źyemye obyecáney wniſć nyedopuſćił? KromRozm I C3v, B4, B4v, C3v, K2; MurzNT 18v; KromRozm II 14; KromRozm III D5v, P7v, Q2; SeklPieś 31v; Leop Dan 6/4; Po wielkiey pracy kołácą ſie po cżłowieku ſny/ [...] á w wielomowieniu náyduie ſie błazeńſtwo. BielKron 80, 4; KwiatKsiąż C2v; GórnDworz B4v, B8v, D5v, E, G8 (15); tylko w ſámym Bożym Kośćiele á nigdźie indźie náyduie śie chwałá prawdźiwa KuczbKat 80, 325, 430; WujJud 8v; WujJudConf 113; Leć [!] nie wiem co za vmyſł w ludziech ſie nayduie/ Ktory tak zacne ſprawy ná ręby nicuie MycPrz I [C]2v, I B4, C, II A4; WierKróc B2; Abowiem gdzieby ſie omyłki w ſłowie BOżym náydowáć miáły/ tedyby niewiedźieć cżemu potym wierzyć. CzechRozm 138, 17v, 100, 127v, 128, 137v (15); á przetoż też w Práwiech wiele przewrotnośći/ á w rzecżáchpoſpolitych wiele ſię błędow y nierządu náyduie [in legibus muliac pravitates et in Reipublicae partibus omnibus vitia multa existunt]. ModrzBaz 17, 20v, 23v; W Láćińſkim Kośćiele náyduią ſię rozmáite Cerymonie/ to w Biſkupſtwách/ to w Zakonách SkarJedn 370, A*v, 341; Oczko 14v; SkarŻyw 27, 136, 242; gdźie ſię kolwiek w rzecży ktorey będącey náyduie rodzenie/ tám ſię też muśi náleść odmiáná CzechEp 145, 38, 91, 189, 226, 227 (9); Wielka ſie godność w Rycerzu náuduie [!] Że iego drogi nikt nie záſtępnie. KochSz B2v; ReszPrz 26, 111; KochPieś 53; GórnRozm G, K; OrzJan 93, 99; LatHar 375, 590, 662; WujNT Rom 4/9, s. 584, 690; WysKaz 5; GrabowPospR L3; PowodPr 2, 5, 9, 49, 51; SkarKazSej 697b.
najdować się gdzie (36): KromRozm III Q2v; Gdy nie náyduie ſye ſpráwiedliwy ná źiemi/ Ma luthość nád żywymi Pan dla vmárłych. BiałKat 146; KuczbKat 10; RejPosWstaw [413]; BudBib 4.Reg 12/10; WierKróc A2v; Wſzák wieſz w domu Trzecieſkich że rozum pánuie/ Męſtwo y wſzelka dzyelność też ſie thám náyduie PaprPan O4v, Q4; Y v Ruśi tácy ſię Popi náyduią/ ktorych nie powáćiągliẃość małżeńſtwem ſię vhámowáć nie może. SkarJedn 235, 288; chcę/ ábyś widźiał iáka moc á opátrzność Boża/ że to co raz vczynił/ w tymże mieyſcu/ tymże porządkiem/ y w téyże doſkonáłośći ſye náyduie. Oczko 2v, 1v, 4, 8v, 23, 30v; I Ziemiá/ y cokolwiek ná niéy ſye náyduie/ [..,] Wſzyſtko pánu należy KochPs 33, 148; SkarŻyw 16, 364; StryjKron 738; NiemObr 178; ReszPrz 16, 90; ReszHoz 135; Czy to iedno w ſamey Polſcze źli ſię náyduią ludźie? GórnRozm Cv, L4; GostGospSieb *4; GrabowSet 13; LatHar +8; KołakSzczęśl A4; WysKaz 22, 23; PowodPr 30, 67; SkarKaz 382a.
najdować się u kogo [= w czyim dziele] (7): á wżdy ſie inákſze v Nehemiaſzá ſłowá/ á inákſze v Moyżeſzá náyduią. CzechRozm 126; Y Vegetius powieda/ iż ſię to v káżdego Hiſtoriká náyduie [in omnibus scriptorum inveniri]/ że káżdy Konſul Rzymſki/ przećiwko naywiętſzym nieprzyiaćiołom/ niemiewał więcey iedno dwá legiony ModrzBaz 112v; CzechEp 44, 243; KochCz A4; LatHar 493; SkarKaz 119a.
najdować się z kogo, z czego (2): wſzákże ſie náyduie z niektórych Hiſtorykow zwłaſzcżá z Iornándeſá iż my Polacy y Cżechowie/ pierwyieſmy tu w ty kráiny przyſzli nad wiſłę niż drudzy Słowacy do Miſyey BielKron 336, 122.
najdować się według kogo (2): Według tego naſtárſzego Hiſtoriká/ náyduie ſie iż od Káldeycżykow Babilonicy y Zydowie piſmá náwykli BielKron 5v, 4.
najdować się na czym (2): Bo co ná yednym myeyſcu zákryćye nápiſano/ álbo nye doſtátecznye wyráżono/ ná drugim ſye yáſnyey á doſtátecznyey náyduye. KromRozm II q4; CzechRozm 197.
najdować się w czym (73): MurzNT 148v marg; KromRozm II d, d2, n4v, v3, x; KromRozm III O8v; GroicPorz dd2v; BielKron 115v, 172, 339v; GrzegRóżn M2v; RejPosRozpr e2v; MycPrz II D; BudNT przedm b5v, b6; CzechRozm 26, 37, 96v, 128v, 145v (13); SkarŻyw A5v; CzechEp 301, 361; 372; CzechEpPOrz *6v; ReszPrz 22, 41, 77; KochWr 28; Około Láchów w ſtárych hiſtoryách nic ſię nie náyduie. KochCz Bv; LatHar 63, 139, 326, 492, 600; WujNT 4, przedm 12, 15, 16 [4r.], 17 (24); niechcemy nic tą Conſtitucią derogowáć práwóm y przywileióm Duchownym/ w Státućie opiſánym/ [...] co ſie w nich więcéy/ niż tá Conſtitucia brzmi/ náyduie [quod est plus in illis scriptum JanStat 239] SarnStat 216. Cf Ze wskazaniem na dzieło; Ze wskazaniem na część dzieła.
najdować się gdzie (1): Gdźie to pięćioro przykazánie nayduie ſię LatHar 120 marg.
najdować się w kim [= w czyim dziele] (5): mowią iż Ezáiaſz o tym áni myſlił/ do cżego Mátheuſz ſłow iego vżywa/ áni ná koniec ty ſą ſłowá iego ktore ſie w Mátheuſzu greckim y łáćińſkim náyduią CzechRozm 125, 105, 128; CzechEp 53 [2r.].
Z dokładniejszą lokalizacją (6): Naiduie śię Łu. 2. czwarté imię didaskali MurzNT 174, 128; Cżwarte przyſtoſowánie złe/ ábo rácżey dobrego zepſowánie/ náyduie ſię fol. 37. CzechEp 166, 41, 118, 298.
Ze wskazaniem na dzieło [w czym] (3): Iáko naprzód niezgody/ których ſię rozmáitych wiele/ w Wędźidle X.K. náyduie CzechEp 173, 151, 186.
Ze wskazaniem na część dzieła [w czym] (1): zá dobrodźieyſtwá Boże podźiękowánia ná pámięć choremv przywodźić/ ktore ſię náyduią w siódmym rozdźieleniu. LatHar 654.
W charakterystycznych połączeniach: najdować sięw piśmie (18), w księgach (14), w (greckim, łacińskim, żydowskim) tekście (13), w ewanjeliji (Nowym Testamencie, nowym zakonie) (5), w egzemplarzu (3), w liściech (kazaniach) apostolskich (3), w historyjach (2), w kronikach, w przekładziech, w rejestrach, w Słowie bożym, w statucie.
W przeciwstawieniu: »najdować się ... stracować się«: przyiaciel ſie rzadko nayduie á zaſię richło ſtraczuie. BielŻyw 51.
najdować się do kogo [= o kim] (1): Náyduie ſie też to do nich/ iż ſą záſlepieni w wielu rzecżach BielKron 463.
najdować się około czego [= o czym] (1): Wſzákże y około wielkich rzeczy náyduie ſye iż nie kożdy to złodźiey vkogo rzecz krádźioną naydą GroicPorz m3v.
najdować się po kim (1): Prętko wiárę vtráći gdy raz chytrkiem naydą/ Ale ſie to po náſzych wierz mi nie náyduie PaprPan O3.
najdować się przy czym [= o czym} (1): Iako przy Cinamonie náyduie ſie: iż ieſt gorzkoſć zſlodkoſcią zmięſzana FalZioł I [34].
najdować się w kim, w czym (5): tedy w tych dwu klinách náyduie ſye to/ że dwá kąty iednégo/ tylkié ſą iáko y drugiégo GrzepGeom Q2, G2; w ktorey náuce nic trudnego/ nic wątpliwego y ku wyłożeniu trudnego/ nie náyduie ſie. RejPosWstaw [413]; PaprPan Z3; wſzákoſz wżdy nie do końcá zginęłá tá Rzeczpofpolita/ to Kroleſtwo w ktorem ieśli práwá ſą nie doſkonáłe/ ale wżdy obyczáie dobre ſię náyduią. GórnRozm C2v.
najdować się w czym = polegać na czym (2): BielKron 2; A dla cżego on [Stanisław Włodek] ſłynie to ſię w tym náyduie/ Nie mieni ſie w nim męſtwo namniey oycá iego/ Ma Podole obronę ma y ſławę z niego PaprPan H4v.
najdować się w czym [= jaki] (1): kto ſye wtey Complexićy [co sanguineum zowią] náyduie/ poſpolićie/ álbo rzekę záwżdy zdrów bywa Oczko 33v.
najdować się kim (1): Y my też nayduiemy ſię fáłſzywemi świádki Bożymi/ iżeſmy świádcżyli o Bogu że Kryſtuſá wzbudźił BibRadz 1.Cor 15/15.
najdować się jaki (13): FalZioł I 35; Y nienáidowáło ſie nigdy czyſte ſerce ich przed oblicznoſćią iego RejPs 116; I owſzem śię niektórzy tak ślepi naiduią/ że przeklętą ſmiałością powiédac ſmieią [..,] MurzHist R; Leop 1.Cor 15/15; BielSat L3; RejPosWstaw [413]; MycPrz I B3; Bo to o nim rzec mogę że ſie nie ſzánuie/ A iuż mu ſie mężnieyſzy żaden nie náyduie PaprPan Y4v; Oczko 5v; SkarŻyw 114; MWilkHist Gv; GórnRozm C2v; GrabowSet X2v.
najdować się być jaki (4): FalZioł I [35]; wſzákże ieſzeże dziś náyduią ſie nád Ptolomeuſa być doſkonalſzy w tych [gwiazdarskieh] rzecżach BielKron 263; SkarŻyw 567; SarnStat 1241.
najdować się jakim (6): Mącz 394d; BudBib Sap 2/11; SkarŻyw 111; CzechEp [397]; kto ſię do Bogá przybliża/ zacnieyſzym/ błogoſłáwieńſzem/ y ſzcżęśliwſzym ſię náyduie. KołakSzczęśl A2, C4v.
najdować się jak (10): Ták iż Rycerſkie ſpráwy w mále ſie náyduią/ A Slácheckie poſtępki nie wſzey pokázuią. WierKróc B. Cf »najdować się inaczej«, »najdować się tak«.
cum inf (1): W Ruſi náyduie ſie napierwey być y pánowáć tych trzey bráćiey/ to ieſt/ Kiy/ Szćiek/ Koreẃ BielKron 343v.
W porównaniu (1): Owa/ vcżynność/ tá ſię dźiś náyduie/ Iák towar/ który z dáleká przywodźi Kupiec GrabowSet Y2.
»inaczej się najduje« = aliter se habere Modrz (6): MiechGlab n*5; GórnDworz V2; Ták ſie wam widźi/ lecż ſie inácżey náyduie. WujJud 144v; BudNT przedm c3v; niektorzi powiedáią/ iż cnoćie ślácheckiey ma być ták wiele pozwolono/ áby im wierzono/ że oni okrom poimánia ſtáwią ſię do ſądu/ á wſzytkiemv co práwo naydźie doſtoią: ále iż ſię to inácżey náyduie [id non ita esse] zwykłemi obycżáymi może ſię pokázáć. ModrzBaz 85, 60v.
»najduje się z pisma, iż ...« [szyk zmienny] (3): KromRozm III I4; Náyduie ſie s piſmá iż przed potopem nigdy deſzcż áni źimá nie bywáłá BielKron 5v, 91v.
»stąd się najduje, iż« = wynika z tego (2): od Káldeycżykow Babilonicy y Zydowie piſmá náwykli/ á od Bábilońcżykow Grekowie z Láćinniki/ á ſtąd ſie náyduie iż Zydowſkie hiſtorie ſą nadawnieyſze y napewnieyſze. BielKron 5v, 232.
»tak się najduje« = ita habere Modrz (3): [nie było kacyrzow, którzy by nie twirdzili] iż v nich ſámych/ á nyegdźye indźye yeſt/ álbo byłá ſſczyra á zdrowa náuká Ewányeliey[...] A yednák ſye to ták nye náydowáło. KromRozm III Cv; BielKron 337v; ModrzBaz 18.
Formacje współrdzenne cf NAJDOWAĆ.
DD, LW