Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: (NAJEMNICZKA)

Następne hasło: NAJEMNIK »

NAJEMNICZY (12) ai

-em- (11), -ęm- (1).

a pochylone; e prawdopodobnie jasne (tak w najemnik; Cn e pochylone).

Fleksja

sg
m	N	nåjemniczy	f	N	nåjemniczå	n	N
	G	nåjemnicz(e)go		G			G	nåjemnicz(e)go
	A	nåjemniczy		A			A
	I	nåjemniczym		I			I	nåjemniczym

pl
N	subst	nåjemnicz(e)

sg m N nåjemniczy (2). ◊ G nåjemnicz(e)go (3). ◊ A nåjemniczy (2). ◊ I nåjemniczym (2). ◊ f N nåjemniczå (1). ◊ n G nåjemnicz(e)go (1). ◊ [I nåjemniczym.] ◊ pl N subst nåjemnicz(e) (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI i XVIII w.

Znaczenia

1. Przymiotnik od „najemnik” ‘człowiek wynajmujący się do pracy’ (12)
- W przen (5)
  - a) W nawiązaniu do przypowieści o dobrym pasterzu (4)
- Przen: Omylny, zwodniczy (4)
2. [Dotyczący najmu]

1. Przymiotnik od „najemnik” ‘człowiek wynajmujący się do pracy’; mercenarius Cn (12):

W przeciwstawieniu: »synowski ... najemniczy« (1): A też to nie ſynowſka rzecż/ ále naięmnicża/ tylko ná ten cżás być nabożnym/ kiedy poćiechámi Boſkimi opływaſz. LatHar 665.

Wyrażenie: »jako dźień najemniczy« = sicut dies mercenarii Pol Ant (2): RYcerſtwo ieſt tu ná zyemi żywot cżłeka nędznego/ A iáko dzyeń naiemnicży ták przechodzą dni iego LubPs hh6; BibRadz Iob 7/1.

W przen (5):

W przeciwstawieniu: »synowski ... najemniczy« (1): LatHar 248 cf Wyrażenie.

Wyrażenie: »najemnicze serce« (1): Pieſzcżone też to nabożeńſtwo/ y nie z ſynowſkiego/ ále z naiemnicżego ſercá pochodzące/ ná ten cżás Pánu Bogu tylko ſłużyć/ kiedyć ná obfitych poćiechách iego nie ſchodźi. LatHar 248.

a) W nawiązaniu do przypowieści o dobrym pasterzu (4):

Wyrażenie: »głos najemniczy« [szyk 3:1] (4): Pan powiedáć raeży: iż iedno to ſą wdzyęcżne owiecżki iego/ ktore ſłucháią głoſu iego/ á vciekáią przed głoſem naiemnicżym RejPos 346v; Iáko poznáć naiemnicży głos. RejPos 124 marg, A5v; RejZwierc 91v.

Przen: Omylny, zwodniczy (4):

Wyrażenie: »głos najemniczy« (4): RejAp 191; RejPos 241; Wżdyś nie ieſth thák ſproſny/ ábyś nie zrozumiał prawdziwego ſłowá Páńſkiego á fáłſzywego głoſu naiemnicżego. RejZwierc 259, 258v.

Szereg: »najemniczy a omylny« (2): RejAp 191; rozumiey iż to nie ieſt głos Páná twego/ [...] ále ieſt głos naiemnicży á omylny/ któryby cie bárzo omylił/ á dáleko odwiodł [...] od tego powołánia Páná twego. RejPos 241.

2. [Dotyczący najmu:

Wyrażenie: »prawo najemnicze«: w prawie naiemnicim tho ſobie oprawuią aby naiemnik koz przy domie nie chował Cresc 1571 560 (Linde).]

Cf [NAJEMNIKOW]

KCh