[zaloguj się]
[pdf]

NAJEZNIK (18) sb m

najeznik (9), najezdnik (8), najeźnik (1); najeznik GórnDworz, RejZwierc, Calep (3), KochFrag; najezdnik MiechGlab (2), LubPs, RejAp, KlonŻal, SkarKazSej; najeźnik CzahTr; najeznik: najezdnik SarnStat (3:2),

a pochylone (w tym 1 r. błędne znakowanie); -e- (5), -é- (1); -e- KochFrag; -e- : -é- SarnStat (4:1) (Cn e pochylone).

Fleksja
sg pl
N nåjeznik nåjeznicy
G nåjeznika nåjezników
D nåjeznikowi
A nåjeznika
I nåjezniki(e)m nåjezniki

sg N nåjeznik (6). ◊ G nåjeznika (1). ◊ D nåjeznikowi (1). ◊ A nåjeznika (2). ◊ I nåjezniki(e)m (1). ◊ pl N nåjeznicy (1). ◊ G nåjezników (4); -ów (2), -(o)w (2). ◊ I nåjezniki (2).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde bez cytatu: najeźdnik, najeźnik.

Ten, kto dokonuje napadu, wkracza zbrojnie do obcego państwa, kraju, czyjejś posiadłości, domu itp.; napastnik; invasor Calep, JanStat, Cn; populator, praedo Calep; emmissarius, impugnator Cn (18): Rozmnożywſzy ſie Tatary naiezeniki [!] [invasores] ſwe [...] wykorzenili. MiechGlab 37; Calep 558a, 822b; A ſkoro który [syn] dorośćie ſwey miáry: Niechay ſie w polách vgania z Tátáry. [...] Nieſtetyſz/ by ten naieznik ták młody/ Niepopadł iákiey znákomitéy ſzkody KochFrag 17; Naieźnicy przed woyſki gdy ſię naprzód zwárli/ Zráſu [!] wilcy do láſá pſy niezgodne wpárli. CzahTr Ev.

najezdnik czego [= na co] (1): DRugi rod z Zawolſkich Tatarow pochodząci. Ieſt Vłanſki á to od Vlana pierwſzego naiezdnika wyſpu [ab Vlano invasore insulae] Tauriki albo ziemie Przekopſkiey. MiechGlab 70.

W połączeniach szeregowych (4): Calep 831b; tákowy gwałtownik y naiézdnik y raptor dóbr/ według Státutu ſtárégo [...] ma vtráćić poczćiwość y wſzyſtki dobrá któré trzyma SarnStat 1169, 897; SkarKazSej 704a.

Zwrot: »pozwać najeznika« (1): ten który vkrzywdzon ieſt/ pozwawſzy naiezniká do ſądu Stárośćiégo/ ma zupełnémi świádkámi y ludźmi poczćiwémi/ dobréy ſławy/ pokázáć SarnStat 1169.
Wyrażenie: »najezdnik domowy« (1): Sámy mężoboyſtwá/ [...] potępić to kroleſtwo mogą. w ktorym mężoboycá/ rozboynik/ náiezdnik domowy [...] nie może być nigdy poiman SkarKazSej 704a.
Szereg: »najeznicy i gwałtownicy« (2): [konstytucja rozkazuje] áby [...] naiezników/ y gwałtowników żaden záchowywáć/ y w dóm ſwóy prziymowáć nie śmiał SarnStat 304 [idem] 1219. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].
W przen (2): Bo byś nacnotliwſzym był/ nie może to być áby nie nie vnioſły álbo dobrodzieyſtwá iákie/ álbo vpominki iákie/ álbo theż poſtráchy iákie/ ábo powinnośći/ ábo inſze przypadki/ ázáć máło tákich naiezników około tákiego więc páná hárcuie. RejZwierc 38v; Więc iáko był naiezdnikiem przodek/ ták też one Dźieći cżynią rozdraźnione. KlonŻal C3.
Przen: Prześladowca [czyj] (3):
Zwrot: »bronić [kogo] przeciwko najeznikowi«(1): thrzebá by tu kogo zębátego/ ktoryby krzywdę białychgłow ná ſię wziąwſzy/ [...] mógł ich/ przećiwko w.m. ták wielkiemu naieznikowi/ mężnie hronić GórnDworz Vv.
Wyrażenia: »okrutny najezdnik« (1): A ták dla miłego Bogá ſtrzeżmy ſie tych ták ſrogich á okrutnych naiezdnikow á boiownikow ſwiátá tego RejAp 57v.

»srogi najezdnik« (2): ROſpraẃ mię miły Pánie z moiemi ſzkodniki/ A rácż zwalcżyć ty ſrogie moye naiezdniki LubPs I2v; RejAp 57v.

»najezdnik świata tego« (1): RejAp 57v cf »okrutny najezdnik«.

Szereg: »najezdnik a bojownik« (1): RejAp 57v cf »okrutny najezdnik«.

Synonimy: inwazor, raptor.

Cf [NAJEŻDŻCA], NAJEŻDŻACZ

KCh