[zaloguj się]
[pdf]

NALEWAĆ (54) vb impf

Oba a oraz e jasne (w tym w pierwszym a 2 r. błędne znakowanie).

Fleksja
inf nalewać
indicativus
praes
sg pl
1 nalewam nalewåmy
3 nalewå nalewają
praet
sg pl
3 m nalewåł m pers nalewåli
f nalewała m an
imperativus
sg pl
2 nalewåj nalewåjcie
conditionalis
sg pl
2 m byś nalewåł m pers
3 m by nalewåł m pers by nalewali
impersonalis
praet nalewåno
con by nalewåno
participia
part praet act nalewając

inf nalewać (13). ◊ praes 1 sg nalewam (4). ◊ 3 sg nalewå (5). ◊ 1 pl nalewåmy (1). ◊ 3 pl nalewają (7). ◊ praet 3 sg m nalewåł (3). f nalewała (2). ◊ 3 pl m pers nalewåli (1). ◊ imp 2 sg nalewåj (5). ◊ 2 pl nalewåjcie (1). ◊ con 2 sg m byś nalewåł (2). ◊ 3 sg m by nalewåł (3). ◊ 3 pl m pers by nalewali (1). ◊ impers praet nalewåno (2). ◊ con by nalewåno (3). ◊ part pract act nalewając (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

1. Lejąc napełniać naczynie płynem, najczęściej alkoholem; infundere Mącz, Calep, Vulg, Cn; miscere Mącz, Cn; ingerere Modrz; defundere, implere, vergere Cn (52): Leop 4.Reg 4/5; RejFig Aa7v; Cyathisso, Nálewam/ też Sarkam, Leniwo piyę. Mącz 76a, 140a, 222c; LeovPrzep b3v; RejZwierc 59v; Calag 153a, 596b; KochPieś 21; ActReg 155; Calep 535a.

nalewać czego (16): RejRozpr G3v; BielSpr c; A záchceſzli pic/ tedy poydzieſz do nacżynia/ á nápijeſz ſię tego/ cżego nálewáią BudBib Ruth 2/9; ModrzBaz 52v; KlonŻal A4. Cf nalewać czego do czego; Przysłowie; »wina nalewać«, »nalewać wody«.

nalewać czego do czego (1): Cyrus [...] powieda/ że doznał/ iż ná iedney vcżćie trućizny do kupkow nálewano á gośćiom dawano. ModrzBaz 52v.

nalewać z czego (2): Alić dáley k nowemu/ iuż ſłodu nie mamy/ Z oney konwie po troſze/ ſpołu nálewamy. RejZwierz 136v, 35v.

nalewać komu (7): RejRozpr G3v; A bądźcie dobrey myſli kiedym was tu wezwał A ty patrzay podcżaſzy abys nam nalewał RejJóz O3; Tákże teraz ná vcżćie v Bogow gdy śpiewa KOCHANOVVSKI, tegoż też Hebe mu nálewa Co y drugim zá ſtołem/ trunku bezśmiertnego KlonŻal A4, D4; WerGośc 223. Cf »rowno nalewać«.

nalewać w co (6): (nagł) Podcżaſzy powiada Iozephow [!] iż kubek zginął (‒) Ba nie będzieć pochwili panie wecż nalewać RejJóz O3; BielKron 91v; RejZwierc 157v, 175; Strum C2; Cyathiſſo ‒ Naliewąm wkubek, przipiyąm. Calep 281b.

Przysłowie: Strzedz niewiáſty nálewáć piaſty. [= daremny trud] BierEz P2v.
Zwroty: »bez miary nalewać« (1): Lepiéy było przed złotem klękáć/ y ofiáry Oddáwáć známienité/ tákże y bez miáry Naléwáć PudłFr 49.

»hojnie (a. hojno) nalewać« (3): RejRozpr K3; Práwem też málo [!] wygraſz/ Aduerſarz twoy duży/ Hoynie każe nálewáć/ káżdy mu rad ſłuży. Prot Bv; PudłFr 48.

»w każdy kąt nalewać« = nie skąpić alkoholu (1): pátrz kiedy kogo wedle ſwiátá chwalą iż czyſty pan/ [...] thám w káżdy kąt nálewáią/ więc tam záwżdy piſk/ huk/ krzyk/ áż do połnocy RejZwierc 115.

»mierniej nalewać« = żyć nie nad stan (1): Wſſędy dziś dobra myſl Káżdemu ſie chce przewodzić Choćia drugi ſtoi zá nic Ale by ták vdziáłano Zeby mierniey nalewano RejRozpr I4.

»ochotnie nalewać« [szyk zmienny] (2): Vino largius epulas celebrare, Ochotnie kázáć nálewáć. Mącz 184c, 233d.

»pić, picia nalewać« (1:1): PaprPan Y4; Są tácy/ ktorzi dźień przed tym niżli ná vcżtę idą purgácyą biorą/ áby záś ná mieyſce iákoby prozne więcey pokarmu tkáli y pićia nálewáli [ut ... plus cibi potionumque ingerant]. ModrzBaz 52.

»rowno nalewać [komu]« (2): RejRozpr G2; Przyidzie záſię Szwagier w kilkudzieſiąt koni/ tho iuż ná ſześć miſz zárębuy/ iuż wſzytkim rowno náleway/ bo káżdy będzie z liśim kolnierzem/ trudno będzie poznáć kye pan. RejZwierc 31.

»nalewać szczodrze« (1): Stół dźiś ma być obfity: śiedziéć w nocy trzebá/ Náléwáć winá ſczodrze: áż ſye gwiazdy z niebá Rozbieżą PudłFr 73.

»szyję nalewać« = upijać się (1): Rázem też odpłátę znáią Pełną ſſyię nalewáią RejRozpr Bv.

»wina nalewać« [szyk zmienny] (5): BielKron 79v, 91v; RejZwierc 175; różné ofiáry Róznym Bogóm czyniono: [...] drugim záśię tákże nie chudé bárány Rzezano: winá przy tym hoyno náléwano PudłFr 48, 73.

»nalewać wody« (4): OpecŻyw 41; Bo bez praczey á w dármem prożnowaniu thrudno fie y dobra kreẃ umnożyć ma/ thylko chodzi iáko ow bęben u koſarzow co weń pełno wody nálewáią. RejZwierc 157v; Strum C2, C2v.

W przen (5):

nalewać z czego (1): Y dźierży Pan w ręku kubek w którym ſię czerwieni wino/ a ieſt pełen zámącenia/ z thegoż nálewa [effudit ex hoc]/ á wſzákoż drożdże iego wyſsą y wypiią wſzyſcy niepobożni ná źiemi. BibRadz Ps 75/9.

nalewać komu (3): A tuby ſie lękáć káżdemu/ áby nic złośćiwego nie mierził áni nie nálewał nikomu/ wiedząc dekret Páńſki/ że wedwákroć á ſowito káżdemu to záwżdy odmierzono być muśi. RejAp 150; WujNT Apoc 18/6. Cf nalewać komu czego.

nalewać komu czego (1): A z vtćiwoſćyą mowyąc/ meretrix oná/ o ktorey piſſe. S. Yan w obyáwyenyu/ ktora ludźiom nálewa winá gnyewu páńſkyego KromRozm I G4.

nalewać czym (1): oddayćie iey wedle vczynkow iey: W kubku ktorym nálewáłá [Babilonia]/ nálewayćie iey w dwoy naſob [in poculo, quo miscuit, miscete illi duplum]. WujNT Apoc 18/6.

2. Lać, polewać; fundere Vulg, PolAnt, Cn [czego na co] (2): Tedy odpowiedział ieden z ſlug Krola Iſráelſkiego/ Ieſt thu Elizeuſz ſyn Sáffátow/ co więc nálewał wody ná ręcę Eliaſſowe [qui fundebat aquam super manus Eliae]. Leop 4.Reg 3/11; BibRadz 4.Reg 3/11.

Formacje współrdzenne cf LAĆ.

Cf NALEWANIE

ES