[zaloguj się]
[pdf]

NALEZIENIE (51) sb n

a oraz pierwsze i drugie e jasne; końcowe e pochylone.

Fleksja
sg
N nalezienié
G nalezieniå
D nalezieniu
I nalezieni(e)m
L nalezieniu

sg N nalezienié (11); -é (1), -(e) (10). ◊ G nalezieniå (25). ◊ D nalezieniu (4). ◊ I nalezieni(e)m (1). ◊ L nalezieniu (10).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI ‒ XVIII w.

1. Znalezienie, odnalezienie (przeważnie o obiektach zagubionych lub takich, o istnieniu których się wie); inventio Calep, Cn; inventus Mącz; repertus Cn (40): Mącz 483a; Inventio – Naliezenię. Calep 558b; SiebRozmyśl H.

nalezienie kogo, czego (16): A widząc Ceſarz że Euſtháchius áni dla zwyćięſthwá áni dla náleźienia ſwych niechćiał offiárowáć/ nápomionął go áby offiárował. HistRzym 132v, 132v; SkarŻyw 396, 396 żp; O Pánie Boże/ ktoryś cudá męki twoiey wznowił/ w przeſławnym náleźieniu Krzyżá zbáwiennego LatHar 388, 237, 503, 515 marg; Iáko tu Szczepan S. z wielkim nabożeństwem był pogrzebiony: ták nie mnieyſze nabożeńſtwo ludzi Chrześćijáńſkich pokazáło ſię w nálezieniu y przenieśieniu tegoż ćiáłá iego WujNT 428, 382; SkarKaz 518b. Cf Zestawienia.

W różnych połączeniach strukturalnych z wyrazami: szukać, szukanie, sperowanie, śledzenie (5): Iezn [!] ktoris twym miłoſnikom z żądzą ciebie ſzukać dał ale ſkuthek nalezienia do Galileiey odłożył. ſmi. ſie nadn. TarDuch C7v; Investigatio, Sperowanie/ śledzenie/ y nálezienie. Mącz 490e; iáka byłá ich [mędrców] ćierpliwość/ praca/ y męſtwo w ſzukániu: iáka rádość w nálezieniu: iáká pokorá w pokłonie SkarŻyw 26; LatHar 237; SkarKaz 518b.

W przeciwstawieniach: »niewiadome pozostanie, stracenie ... nalezienie« (2): Pánno niewiadomym pozoſtániem Syná twego w Kośćiele/ wielce záſmucona/ y potym dniá trzećiego náleźieniem iego miedzy Doktorámi znácżnie vweſelona LatHar 503; Vćieſzne Páná Iezuſá/ po ſtráceniu w Kośćiele/ miedzy Doktorámi náleźienie. LatHar 515 marg.

Zestawienia: »Nalezienie Świętego Krzyża« = święto kościelne obchodzone 3 maja [w tym: dzień Nalezienia Krzyża Świętego (3), Nalezienie (1)] [szyk zmienny] (6):Goski A8v; W dzień náleźienia Krzyżá S. Antiphoná Koſcielna. LatHar 387, ++3, 742; WujNT 311 marg, Vvvvv4.

»Nalezienie (Świętego) Szczepana« = święto kościelne obchodzone 3 sierpnia (2): Goski A11v; Nálezienie S. Szcżepaná męcż: pierwſzego. LatHar ++4v.

a. W tekstach: Znalezienie odpowiedniego miejsca (15): tam wſzitkie cżłonki rzędem wypiſuiąc aż do nog, aby tim łatwieyſze mogło być nalezienie gdyby kto o kthorim cżłonku chciał ſzukać znamionowania obycżaiow GlabGad M2; GroicPorz nn; KrowObr Qq4; SienLek 34v; Reieſtr Rzecży Cżelnieyſzych w tych kſiąſzkách opiſánych/ dla prętſzego y łácnieyſzego náleźienia/ według porządku obiecádłá ſpiſány. CzechRozm *; WujNT przedm 25.

nalezienie czego (8): OpecŻywSandR nlb 2; Ktoriſz regeſtr ieſt dla łacnego nalezienia ktoreykolwiek niemoczy FalZioł [‡]a; Leop AAA2; SienLek a3, Aaaa; A tu iuż będzie Argument to ieſt krotkie położenie porządkiem vcżynione ná każdą Roſpráwę z oſobná/ [...] dla prętſzego nálezienia cżego potrzebá. RejAp BB7v; Oczko [41]; SarnStat 1306.

W charakterystycznych połączeniach: dla łacnego (łacniejszego) (2), łatwiejszego (2), prętkiego (prętszego) (7), rychlejszego nalezienia; nalezienie łatwie, łatwiejsze.

Wyrażenia: »rejestr (abo sposob) nalezienia, dla nalezienia« (2 : 2): Reieſtr látwiégo nalezieniá dzieiow albo kapitula. OpecŻywSandR nlb 2; Leop AAA2; Reyeſtr dla rychleyſzégo náleźienia rzeczy tych/ któré ſye w tych Kśiążkách zamykáią. Oczko [41]; SarnStat 1306.

»ukazacz nałezienia, dla nalezienia« (1:1): Vkázácz Końſkich chorób y inych niedoſtátków: dla prętkiégo náleźienia pomocy/ czáſu nagłéy potrzeby. SienLek Aaaa; Vkázácz náleźienia SienLek S[ss]v żp.

2. Uzyskanie, osiągnięcie [czego] (7): Ale my niebądźmy ſynowie z chronienia ku pothępieniu/ ále wiáry ku náleźieniu duſſe [in adquisitionem animae]. Leop Hebr 10/39; wpádną w on ſrogi á w on okrutny doł/ w kthorym iuż żadnego rátunku áni żadnego nálezyenia miłoſierdzya nie hędzye. RejPos 170v; dokońcżyć miał thego obiecánego miłoſierdzya iego/ á vkázáć mu wſzythki drogi y wſzythki poſthępki ku nálezyeniu łáſki ſwiętey iego RejPos 295, 177v, 271v, 275v.
a. mat. Uzyskanie wyniku działania (1): Reguła nalezienia. KłosAlg H3.
3. Wymyślenie (2): niektore [umysły] ſą nierychłe w nalezieniu/ á wſzákoſz skutecżne w roſſątku. A tak oni pierwſzy/ ktorzy tak chutki dowcip maią/ ku zadawaniu godnieyſzy ſą: á ci poſledniyſzy [!]/ ku odpowiádaniu. KwiatKsiąż Kv.
a. Rozwikłanie trudnej kwestii [czego] (1): Gdyż ták przyrodzenié náſze ſpráwiło/ ábyſmy z iáwnych y wiádomych nam rzeczy/ poſtępowáli ku rzeczam táiemnym y niewiádomym [...] (marg) Drógá ku náleźieniu rzeczy trudnych (‒). OrzQuin H4.
b. [praw. Wyrażenie: »z nalezienia prawa« = na mocy wyroku sądu: A thak nalyesly myedzy nymy, ysz Jan Therlyczka dal snalyezenya prawa konopszkyego sterzy slothe po trzy vyerdunki ProtokWoźnik 91.]
4. Szukanie (2): yſz moze bycz nalezyenye wrzeczach ſthworzonych nad czo myedzy ſthworzenym nycz czyſzego [!] nycz nyemoze bycz nalezyono a to yeſt marya panna PatKaz I 12; Quaestio, Investigatio, actus quaerendi ‒ Naliezceme pytame, moczenie [lege: nalezienie, pytanie, męczenie]. Calep 884a.

Synonimy: 3. wymyślenie; 4. szukanie.

Cf NALEŹĆ

LW