1. Napotkać, natrafić (o sytuacjach przypadkowych); invenire Mącz, Vulg, PolAnt; reperire Mącz [co (952)] [w tym: bezpodmiotowo w znaczeniu ‘jest’ (z przeczeniem ‘nie ma’): najdziesz (349), najdzie (172), nalazł(by) (14), najdziecie (10), najdziemy (4), nalazłbyś, najdą; trudno, (a. rzadko itp.) naleźć (17)] (1232): LibLeg 10/56, 59, 60, 94; A on mu/ iżem kupić chćiał: Co bych nálazł wybornego BierEz A4, Dv, D2, Ev, E3v, I2 (15); OpecŻyw 13, 30v, 59, 168; PatKaz III 102; HistJóz A2v, B2v [2 r.]; FalZioł I 48d, IV 8d, 21d, 54d, 58b, V 50c; BielŻyw 81, 93, 161; MiechGlab 59; BierRozm 21; WróbŻołt 118/162, pp6v; RejPs 187v; LibMal 1544/89v, 1545/94 [2 r.]; RejJóz O6v; Nienaydziesz w polſce żadnego Claſtoru/ albo koſcioła/ oltarza/ y kaplice/ ktory by był ku chwale panu bogu zbudowan SeklKat E2, E2; RejKup e3, f5, n8v, o6v, x6, bh6v; Potym z zaſtępy ſwemi przyſzedł na mieyſce ktore zwano Lutrus/ gzic [!] tam wiele żywnoſći y paſtwisk zwierzęcych nalazł HistAl D2v, Hv, H4, H5, H5v, H8v (16); KromRozm I M; BielKom Av; GliczKsiąż B6v, D6v, E3, G2v, I2, L6 (12); LubPs Ev, Y6; GroicPorz B4v, f, ee3v, gg3, ii3v; KrowObr 219v; RejWiz A6v, 56, 72v [2 r.], 98v; Y świádkiem mi też ieſt pomázániec iego w then dzień/ żeśćie nie náleźli niczego w ręce moiey. Leop 1.Reg 12/5; Trzodą ſtráconą ſtał ſie lud moy: páſterze ich zwiedli ie/ [...] Kożdy ktory ie kolwie náſſedł/ iadł ie Leop Ier 50/7, Gen 26/19, 32, 41/38, 1.Reg 25/8, 3.Reg 18/5 (23); RejFig Ee2; RejZwierz 7v, 55, 83v, 122; BibRadz Gen 31/33, 34, 2.Reg 10/13, 22 arg, 2.Par 32/4 (13); OrzRozm Lv, L4; Rzekł Kaim ku Pánu/ więtſza ieſt złość moiá niżlibych odpuſzcżenie záſłużył/ káżdy kto mie naydzye zábije mię. BielKron 3; á gdy przydzyeſz do dębu Thabor/ naydą cię trzey mężowie /[...] á weźmieſz z ręku ich dwoie chlebá. BielKron 63v; żadny nieprzyiaćiel tych mieyść pośieść nie może/ bo trudny przeiazd/ gdzie áni paſzey/ áni wody nie naydzie. BielKron 263v; Ná drugiey ſtronie brzegu Kolná náleźiono mury známienitą ſpráwą z kwadratow zmurowáne pogáńſkie/ z wypiſy Rzymiánow BielKron 285v, 16v, 25, 60, 61, 68 (50); KochSat A2; Mącz 53d, 158a, 279b, 492c; OrzQuin E, F, V2v; Prot Ev; SarnUzn G2v; SienLek 171; RejAp 148v, 149, 165v, 199v; GórnDworz C8v, L5v, L8, Y5v, Y6v (11); GrzepGeom A4, A4v [2 r.]; Przeto niektorego dniá/ gdy iáchał ná łow/ nálazł ſtádo Ieleni HistRzym 127, 7, 16 [2 r.], 16v, 22, 32 (25); A rozeſzli ſie ſłudzy iego po drogach/ zebráli wſzythki co ich náleźli/ thák złych iáko y dobrych. RejPos 238, 209v [2 r.], 210v, 240, 241, 246v (10); BiałKat 73v; BielSat D3v; zapłáty tákiey poczćiwey żony nie naydzie tu ná ziemi ledá gdzie RejZwierc 33v; Cnota ſie błyſzcży nád wſzytki Szmáragi/ Ná żadnym targu iey nie naydzye wagi. RejZwierc 211, 13v, 17, 20, 57, 77 (28); BielSpr b4, 69; WujJud 77, 203v; BudBib Ex 15/22, 2.Reg 17/12, 3.Reg 20/37 [36], 38 [37], 1.Esdr 8/15, 2.Esdr 7/4; HistHel B2; Strum E3, R3; BudNT przedm d3v, Matth 18/28, 27/32, Ioann 1/41, 43 (8); CzechRozm 128v; PaprPan B4, H2v, I3, M3v, N3v, Cc2v; ModrzBaz 31v, 32 [2 r.], 52 [2 r.], 79, 89; SkarJedn 75, 94; KochDryas [A]3; SkarŻyw A5, 51, 101 [2 r.], 102, 134 (22); StryjKron 81, 250, 290, 507; A Biſkupá záś nie naydźie żadnego/ á Kśiędzá rzadkiego/ któryby ſię curis ſecularibus, pracámi świeckiemi więcey niż kośćielnymi zábáwiáć nie miał. CzechEp 229; przydáie X.K. iż rzadkiego naydźie/ któryby [...] będąc Nowokrzcżeńcem [...] miał zoſtáć Kátholikiem CzechEp 358, 229; KochPhaen 2; BielSjem 4; BielRozm 29; GórnRozm H, I2, K3v; KochWr 33; PaprUp A3v; GostGosp 20, 58, 98; GostGospSieb +3v, +4; GórnTroas 45; OrzJan 40, 81; WyprPl A4, A4v; LatHar 261, 328, 461, 467, 699; WujNT Matth 13/44, 46, s. 55 marg, 17/27, 18/28, s. 88 (18); SarnStat 670, 681; PowodPr 46; SkarKaz 519b; CzahTr K3v, K4v; SkarKazSej 660a, 697b; KlonWor ded **2, 29, 50, 68, 79; PudłDydo B [2 r.].

naleźć czego (1): Naprzod wezmi omiegu, zaiącżej rzepki/ auripigmentum/ arſenicu^m tego oboyga naydzieſz w aptecze FalZioł III 40d.

naleźć gdzie (373): BierEz I2v, M3v; OpecŻyw 13; HistJóz C3v, C4v, D, D2v [2 r.]; Ten małż ma w ſobie iednę perłę barzo drogą [...] ktorą trudno y v krolow naleſć FalZioł IV 38b; NAprzod korzenie Sparagowe (w aptecze naydzieſz) vwarz to korzenie w wodzie FalZioł V 89c, I 16d, 41b, 53c, III 3c, 32c (28); LibLeg 10/57, 59; RejPs 17, 117v; LibMal 1543/67, 74, 1547/24v, 1548/147v, 1550/151 (11); Ale ſnadz mowiąc ku prawdzie Wielkieć zbytki wſſędy naydzie RejRozpr I; SeklKat E2; RejRozm 394; RejKup o6v; Wſzedſzy Alexander do Egiptu nálazł tham ſlup krolewski z wielkiego kámieniá wykowány HistAl B7, B6, D, D2v, D4v, E5v (20); KromRozm I A4; BielKom Fv; GliczKsiąż I2, I3, L8v; LubPs B5, P3v; KrowObr 112; RejWiz 15v, 56, 59, 72v, 73 (11); Leop *B2, Gen 16/7, 1.Reg 12/5, 30/11, 2.Par 20/25, 1.Esdr 6/1, Ps 131/6; RejFig Aa4v; Wrzućił pierſcień do morzá/ náleźli gi w rybie RejZwierz 23v, 109; BibRadz Iudic 14/8, 2.Reg 18/15, 22/8, 9, 1.Par 4/41 (11); nienaydźieſz ná świećie ludu żadnego/ v ktorego by to ſłowo Cnotá ważnieyſze było/ nád Polaká OrzRozm Lv, L4; Przeto ſzedł [Elijasz] do Sárepty Sydonſkiey/ gdzie tám náſzedł niewiáſtę á oná zbieráłá drwá BielKron 84; poſłowie ktorzy ieździli oględuiąc puſthe mieyſcá około Wiſły/ naleźli mieyſce roſkoſzne pod gorą kthorą zwano Láſotna gorá BielKron 318; Tákże y dziś w thych kráioch naydzie wſzędzie Słowieńſki ięzyk BielKron 338; popalili y pobráli cokolwiek w onym oboźie náleźli BielKron 355; Potym też ná drugim wyſpie náleźli ludźi ktorzy mieli prote nozdrze/ vſzy/ tákież przekrawáne licá BielKron 452v, 6, 10v [2 r.], 11v, 16, 17 (71); Mącz 170a, 260d, 307b, 476c; OrzQuin F [3 r.]; Ku śpieſznemu á lekkiemu rodzeniu/ liśćie bobkowe/ kthore poſpolićie miedzy figámi naydźieſz/ zeżwawſzy ná pępek przyłoż SienLek 114, 50, 116, 167v, 171, 178v, 186v; GórnDworz C7, F6, H, H7v, K5 (8); GrzepGeom A4, A4v; áni wiem ſkądeś/ ále to wiem/ że iednego dniá náleźiono ćie w ſędzie ná morzu HistRzym 34, 10v, 16v, 22, 33v, 34 (16); RejPos 6v, [36], 37, 40, 110 (13); BielSat B4; RejZwierc 7, 20, 48v, 156v, 158 (11); BielSpr 19v, 43, 48v, 69; WujJud 14v, 143; WujJudConf 185v; BudBib Gen 44/8, 4.Reg 16/8, 1.Par 4/41, 2.Par 20/25, 29/16 (8); Strum G4, K3, L2v, P3v, Q2v; PaprPan B, E4, I3, L3v, M3v (10); ModrzBaz 144; SkarJedn 347; KochDryas [A]3; SkarŻyw 29 [2 r.], 46, 57, 76, 101 [2 r.] (33); KochTr 22; StryjKron 81, 288 [2 r.], 320, 572; CzechEp 109; KlonŻal Cv; Y w niebie naydźie zazdrość/ naydźie gniéw/ y zwádę. KochBr 151; KochPhaen 2; ReszHoz 125, 126; KochPieś 48; KochSob 58; PudłFr 20; ArtKanc Q3; BielRozm 14v; GórnRozm A2v; ActReg 25; GostGosp 84; GostGospSieb +3v; GórnTroas 54; KochPij C3; OrzJan 40; WyprPl A4v, B4v; LatHar 261, 328; WujNT Matth 21/9, Mar 11/13, s. 299; SarnStat 670, 673, 1277; PowodPr 68, 75; zginął święty z ziemie/ y proſtego á vprzeymego miedzy ludźmi nie náleść. SkarKaz )(3, 7b, 41b, 315a; CiekPotr 32, 43, 72; CzahTr L2; KlonFlis Gv; KlonWor **2, 51, 55.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: ten (2), kto, taki; zaimek względny albo pytajny (22), aby (3), ano] (2ó): BierEz S; LubPs Q; RejWiz 72v; Nalazł on mąż wſſędy czegoby ſię miał nauczyć Leop *B2; rzadko tho dźiś naydźieſz/ áby kthory Kśiądz vbogą dźieweczkę zá mąż wydał OrzRozm H2, T3v; KochSat C3 [2 r.]; Abowiem kto by iedno chćiał prawdy słuchać/ łatwie naidzie od kogo by iey słuchał. KwiatKsiąż D4v; GórnDworz V v; RejPos 19, 248; Naydzieſz też w drugim kráiu gdzie ſie kozerá zámnoży/ áno ſzkápy v zedlow powiązáne ſtoią RejZwierc 16v, 93v, 243v; Y ſzedł do kośćiołá/ nie nálaſł tego ktoby mu co dał/ iedno ony vbogie. SkarŻyw 101; WisznTr 5 [2 r.]; KochPieś 58, 69; gdyż obchodząc rzędy Ludzkich narodow/ [...] Nie naydźieſz/ ktoby z ſercá pożáłował GrabowSet I4, Y; KochFrag 44; CiekPotr 43.

cum inf (4): Forum cupedinis. Der marck do man állerley ſpeis verkaufft. Rynek gdzye wſſeckyego naydzye kupyć. Murm 29; RejKup o2; BielKron 261, 342v.

2. Odnaleźć, odzyskać (o obiektach zagubionych lub takich, o których istnieniu się wie; o sytuacjach będących wynikiem celowego działania; invenire Mącz, Vulg, PolAnt [w tym: kogo, co (261)] (293): BierEz I4v, S2v; Mily iezus to widzątz/ vciékl na gorę przed nimi/ gdzie iego niemogli náydz OpecŻyw 53, 33, [61], 75v, 99, 111, 168 [2 r.]; HistJóz A2v; Dzieci też ſwoie młode zmieſtcza na mieſtcze przenoſi aby gich nienaleziono. FalZioł IV 12c; BielŻyw 24; LibLeg 10/92, 93v, 124v, 11/65, 95v, 108; LibMal 1547/124v; Ia obeydę okołem Niemogłem ta^m naydz dzwierzec Iedno małe okienko LudWieś A2v; Chriſtus kaze poſla naleſcz y nąſpiegy naſwiat poſlacz. RejKup b6, Bb; HistAl F8, G4v; GliczKsiąż B2; LubPs K2v; KrowObr 219v; Leop 3.Reg 18/12, Matth 18/13, Act 17/6; UstPraw F2v, I4 [2 r.]; BibRadz Iob 20/8; BielKron 44, 82, 86, 97, 112v (10); Mącz 501a; á ieſt w drugich iákaś złość przyrodzoná/ iż chocia znáią iáwnie/ że to ieſt dobre/ czo widzą; iednák ſádzą ſie gwałtem ná to/ áby w tym tám kąkol nálezli GórnDworz I5, D; HistRzym 26v [2 r.], 33v, 38 [2 r.], 88, 104, 129v, 130; RejPos 43v, 111 [2 r.], 168v, 169; Drugim też do wśi obroki daway owſá doſypuy że go ledwe gąſiętom kęs ná Wioſnę zoſtánie/ y tho w pudle gdzye pod dáchem/ áby go nie nálezyono. RejZwierc 31, 64v, 159; WujJud 60v; BudBib 1.Reg 31/3; CzechRozm 117; PaprPan Dd4; SkarŻyw 29, 62, 119, 250, 383 (12); MWilkHist I4, I4v, K, Kv; Bym ſzedł w táiemne pokoie/ Gdzie bláde ćienie/ Smierć cżęſto żenie: Naydą ręce twoie. WisznTr 27; WujNT Luc 15/5, 24/23, 24, Ioann 7/35, 9/35, 2.Cor 2/13; SarnStat 94, 681, 1158; CiekPotr 14, 32; CzahTr F2, G2; SkarKaz 7b; KlonFlis F3v.

naleźć gdzie (39): OpecŻyw 165; MetrKor 40/816; pan Criſtus ſſam nauczel, yſz go naleſcz nyemamy na puſczy LibLeg 8/133v, 11/95v; RejPs 71; LibMal 1548/138v; BielKron 16, 17v, 56v, 152v, 243v, 322, 388v; Mącz 255b; HistRzym 10v, 123v; RejPos 38, 261; CzechRozm 159v; Vćiekał y Ionas przedemną/ álem go y ná głębinie morſkiey nálazł SkarŻyw 196, 35, 161, 166, [237], 244 (12); CzechEp 194; Ludzkié ſtáránié/ pátrzay iáko idźie Gdy Bóg/ nie raczy/ [...] A kiedy ón chce/ naydą ćię y domá: Przynioſą doſyć PudłFr 28, 4; ArtKanc C13; ZapKościer 1587/71; Stryięli ſię w otchłánie/ y tám naydźie ſnádnie. GrabowSet K4v; WyprPl B3; KlonWor 72.

Ze zdaniem dopełnieniowym (2): Iużem nálazł kogom dawno ſzukał. HistRzym 90v, 104v.

W różnych połączeniach strukturalnych z czasownikami: (po)szukać (90), pytać (się) (7), wywiadować się (3) [w tym: bibl.: szukajcie a najdziecie (10), kto szuka, najdzie (3)] (100): OpecŻyw 21, 24, 32v, [34], 53, 75v [2 r.], 142v; LibLeg 7/33v; RejJóz B5, M5; MurzNT Matth 7/7, Luc 15/8, 9; A gdy pilno poſzukaſz godzinę z wiecżorá/ Naydzyeſz y Konfeſſorá cżáſem y Przeorá. RejWiz 141v; Leop 3.Esdr 6/23, 4.Esdr 5/10, Amos 8/32, Luc 11/9, Ioann 6/24, Act 12/19; Cżegom ieſzcze ſzukał w vmyſle moim/ a nienálazłem? BibRadz Eccle 7/29, Gen 31/35, Luc 11/9, Act 12/19; OrzRozm D4; BielKron 17v, 48v, 56, 104, 460v; Pervestigo, Ták długo ſzukam áż naydę/ wysperuyę/ wyśliedzam. Mącz 490c; HistRzym 7, 10v, 65, 88v, [89] (8); RejPos 9v, 34v marg, 38, 40, 147, 228v; BiałKat 146, 221 [2 r.]; BudBib b3, Deut 4/29, 2.Par 15/15, Cant 3/1, 2, Ier 29/13; HistHel B4; BudNT Matth 7/7, Luc 11/9, Act 17/6; Co by było tym krolom pożyteczno/ iſz ſię ſyn Boży w Bethleem národził/ gdy by byli gwiázdy tey nieuyrzeli/ vyrzawſzy nie zrozumieli/ zrozumiawſzy nie ſzukáli/ á ſzukáiąc nie nálezli? SkarŻyw 25, 13, 14, 76, 99, 193 (14); CzechEp 23, 85; ReszList 171; ArtKanc C13 [2 r.], C13v, F15; KochWor 36; GrabowSet Q3v; LatHar 348; KołakSzczęśl B2v; Idźćie/ á wywiáduyćie ſię pilno o dźiećiątku: á gdy naydźiećie/ oznaymićie mi/ ábym y ia przyáchawſzy [!] pokłonił ſię iemu. WujNT Matth 2/8; Prośćie/ á będzie wam dano: ſzukayćie/ á naydźiećie [quaerite et invenictis]: kołácćie/ á będźie wam otworzono. WujNT Matth 7/7; Abowiem [...] kto ſzuka/ naydźie [qui quaerit invenit]: á temu co kołáce będźie otworzono. WujNT Matth 7/8, Matth 18/13, s. 80, Mar 1/37, Luc 2/45, 11/9 (15); SiebRozmyśl G; SkarKaz 315a.

W przeciwstawieniach: »stracić (a. utracić) (17), zginąć (6), skryć się (4), upuścić, zataić się ... naleźć« (29): Weſelcie ſie ſemną ijżemci nalázł owcę moię ktorá byla zginęla. OpecŻyw [61], 60v, 184; MurzNT Luc 15/9; Myncarz do miáſtá vciekł chciał ſie zátáić/ ale i náleźiono BielKron 202v, 64; RejAp 151v; GórnDworz C3, R3; HistRzym 26, 88, 104v; RejPos 40; kthoby chćiał záchowáć duſzę ſwoię ſtráći ią/ á kthoby ſtráćił duſzę ſwoię dla mnie/ naydźie ią. GrzegŚm 46, 26 [3 r.]; BudBib Deut 22/3; A ieſli kto rzecż ták wielką vpuśćił/ mogł ią náleść wroćiwſzy ſię. SkarŻyw 57, 125, 391; GórnTroas 36; GrabowSet K4v; WujNT Matth 10/39 [2 r.], 16/25, Luc 15/4, 6, 9.

3. Zastać; w kontekstach określających zewnętrzną sytuację lub stan fizyczny obiektu (często w nawiązaniu do czasowników oznaczających wchodzenie do jakiegoś pomieszczenia, przekraczanie granic terytorialnych, otwieranie); invenire, reperire Vulg [kogo, co] (299): BierEz I3; BielKron 28; wiedli go do Stároſty mowiąc: Panny niemáſz/ áleſmy tego ſamego nálezli SkarŻyw 444; WujNT przedm 24 [2 r.].

naleźć kogo, co jakiego, jakie (157): BierEz Qv, Q4v; Iezus [...] s ſtąpil w on dom/ ij nalázl tam placżątz oné dziewki matkę ij oyttza OpecŻyw 45, 7, 33, 72v, 99v, 100 (10); FalZioł IV 12c; To Alexander ſłyſząc z małym pocżtem drabow tam ſzedł y nalazł ie nago chodzące, á trawę zieloną iedzące BielŻyw 160, 10, 147, 162; MiechGlab 8, 9, 43; á pomáłey chwili nálazłem mieſce ono prozne/ áni żadnego znáku nániem niebyło. RejPs 56; HistAl B2, B4v, B8v, Dv, F (10); MurzNT Mar 11/2, Luc 19/30, 24/33; GroicPorz 11; Leop Ios 7/22, 1.Reg 5/4, 3.Reg 3/21, 13/28, Dan 14/11; BibRadz 1.Reg 31/8, Mar 11/2, 4, 14/40, Ioann 14/2; wyſzli z okrętu ná zyemię w kroleſtwie Láomedontowym/ tám ná brzegu morſkim nálezli vrodziwą pánnę krolewſką corę związaną BielKron 54, 54v, [84²]v, 104 [2 r.], 109, 115v (25); GórnDworz T7; A názáiutrz ráno nálazł Ceſarz ſwoie Rycerze pobithe HistRzym 59v, 31, 36v, 66, 83, 116, 125; RejPos 1, 18, 38, 77, 98v (11); GrzegŚm 9; RejZwierc 48v, 107; BudBib 1.Reg 31/8, 4.Reg 19/8; BudNT Matth 20/6, 24/46, Luc 8/35, 19/30, Act 9/32; SkarJedn 294; SkarŻyw 29, 193, 212, 250, 252 (20); MWilkHist G3v; StryjKron 130, 315, 432 [3 r.]; ArtKanc C9; LatHar 469, 554, 692, 693, 707 [2 r.], 719; Idźćie do miáſteczká ktore ieſt przećiwko wam/ á nátychmiaſt naydźiećie oślicę vwiązáną [et statim invenietis asinam alligatam] y oślę z nią WujNT Matth 21/2, Matth 20/6, 24/46, 26/40, 43, Mar 7/30 (23).

naleźć kogo jakim (1): Y nálezli go [Marynusa] vmárłym/ á pácholę ono nád nim płácżące. SkarŻyw 184.

naleźć co, kogo + wyrażenie przyimkowe określające stan [w tym: bez kogo, czego (3), kromia czego, w czym] (5): poſzli precż [Tatarowie] ku Wrocſłáwiu/ tám też bez ludzi miáſto nálezli y popalili oſtátek. BielKron 360v; A gdy do Kluniaku do Włoch iechali/ nálezli go w kápicy BielKron 346v, 308v, 360v; Pothym dniá trzećiego gdyż ie wźięto/ náleźiono ie kromia wſzelkiego obráżenia ogniá HistRzym 132v.

jak naleźć (4): Rozgłośi ſię rzecż oná dziwna po mieśćie, y poſłał vrząd y ták nálaſł. SkarŻyw 342, 527; StryjKron 597; A ieſliby przyſzedł o wtorey ftraży/ y potym o trzećiey ſtraży/ á tákżeby nálazł: ſzczęśliwi ſą oni ſłudzy. WujNT Luc 12/38.

naleźć gdzie (63): BierEz R2v; OpecŻyw 45, 72v, 74, 104v; BielŻyw 36; MiechGlab 8, 33, 57; RejKup m4v; HistAl B4v, Dv, Fv, F3; KromRozm I M4; Leop 4.Reg 7/5, 10; BibRadz Act 5/22, 23; BielKron 54, 54v, 111, 319, 324 (9); KochZg A3v; GórnDworz P6v; HistRzym 8; RejPos 1, 75v; BiałKat 263v; RejZwierc 126, 201v; KochMon 23; BudNT Act 9/32; PaprPan E4; KochPs 202; á on go goniąc/ świátłość iákąś wkomorze ſwey/ gdy ſię wroćił nálazł. SkarŻyw 544, 62, [236], 252, 285, 413 (9); StryjKron 335, 432; KochFr 33, 49; W piekle podobno lepſzą zgodę naydźie/ niż miedzy tymi odſzcżepieńcy ReszPrz 67; KochSob 63; ArtKanc B3, B11v, C9v; Więc iutro niechay ćię naydę ná tym mieyſcu/ á proſzę ćię nie czyń ináczey. GórnRozm H3; WujNT Act 5/22, 23, 9/33; Stoi miáſto nád rzeką Indą bárzo wielkie/ W ktorym naydźie doſtátki / y potrzeby wſzelkie. KmitaSpit C3v.

cum A cum inf (1): Gdy Kolumbus przypłynął do wyſpu Hiſzpany z dálekiego żeglowaniá/ nálazł ná wyſpie wſzytki rzecży w zámieſzániu być BielKron 443.

Ze zdaniem typu: tak (a. to) naleźć jako kto powiadał, jako się słyszało (15:3): OpecŻyw 87, 168; MurzNT Luc 19/32, 24/24; Y odeſſli zwolennicy iego/ á przyſſli do miáſtá/ y náleźli ták iáko im był powiedział [Et abierunt discipuli eius et venerunt in civitatem et invenerunt sicut dixerat illis]. Leop Mar 14/16; BibRadz Luc 22/13; A wyſzedſzy vcżniowie iego przyſzli do miáſtá/ y nálezli iáko im mowił BudNT Mar 14/16, Luc 19/32, 22/13; CzechRozm 161; SkarŻyw 572; Iák to ſkoro vſłyſzeli Zá raz do grobu bieżeli. Y ták wćiornaſtko náleźli Iáko od niewiaſt ſłyſzeli. MWilkHist K, I4v; LatHar 705, 716; WujNT Mar 14/16, Luc 22/13, 24/24.

Ze zdaniem zbliżonym do zdania dopełnieniowego lub przydawkowego [naleźć ([kogo]), a on (22); naleźć ([co]), ano (2)] (24): Błogoſławieni ſłudzy oni/ ktore przyſzedwſzy pán/ náidźie a oni czuią MurzNT Luc 12/37; gdyſmy przyſſli do kráiny Zydowſkiey/ á weſſlichmy do Ieruzálem/ nálezliſmy áno buduią dom boży wielki [invenimus aedificantes Domum Dei magnam] Leop 3.Esdr 6/8; Thedy oni mężowie thym pilniey á dworniey ſie dowiáduiąc/ náleźli Dánielá á on ſie modli Leop Dan 6/11, 1.Reg 31/8, 3.Reg 13/28, Matth 26/40, 43, Mar 14/37, 40; BielKron 14, 63, 68, 94v, 111 (7); GórnDworz P6v; HistRzym 12v; Kto cżytał ſpráwę oney ſwiętey pániey Zuzánny/ gdy ią dwá ſtárcy nalaſzſzy w ogrodzie á oná ſie kąpie chcieli mieć po ſwey woli. RejZwierc 126, 169 [2 r.]; KochMon 23; SkarŻyw 517; KlonWor **6.

W różnych połączeniach strukturalnych z czasownikami oznaczającymi wejście do pomieszczenia lub dojście do jakiegoś miejsca [w tym: przyjść [do a. gdzie] (72), iść (29), wejść (wniść) (25), wrocić (wracać) się (14), (przy-, po)biec (9), pojść (8), otworzyć (7), chodzić (2), odejść (2), przyciągnąć (2), (przy)jechać (2), przypłynąć (2), zstąpić (2), obrocić się, posłan być, prowadzić się, przekopać się, przypaść, puścić się, udać się, wciągnąć, wstąpić, wtargnąć; przeważnie w konstrukcjach typu: (gdy) przyszedł ... nalazł, przyszedłszy ... nalazł] (204): MetrKor 34/135; BierEz H3, Qv, R2v; OpecŻyw 45, 71, 72v, 74, 87 (11); [Hanna przyszła do domu] nyenalaſzla pana ſwego y oczekauala go dlugy czaſz PatKaz II 63; SIomonides poeta, [...] gdy ku brzegu przypłynął, tam ciało vmarłe nalazł BielŻyw 36, 10, 37, 147, 160, 162; MiechGlab 8 [2 r.], 43, 71; Przydało ſie iż Alexander zwyciężywſzy Armeny wracał ſie z zwyćięſtwem do Macedoniey/ y nalazł w kroleſtwie wielkie zamieſzanie HistAl B4v, B2, B8v, Dv, F (8); KromRozm I M4; niewiaſty niektoré [...] chodziły do grobu i nienaláſwſzy ćiała iego/ przyſzły MurzNT Luc 24/23, Mar 11/2, Luc 12/37, 19/30, 32, 24/24, 33; Leop Ios 7/22, 1.Reg 31/8, 3.Reg 13/28, 4.Reg 7/5,10 (12); BibRadz 1.Reg 31/8, 4.Reg 7/10, Mar 11/2, 4, 12 (11); Dárius krol Perſki [...] kazał grob otworzyć y nalazł liſty nápiſáne BielKron 10v, 14, 54, 54v, 63v, 68 (33); OrzQuin P4v; GórnDworz R7, T7; HistRzym 8, 31, 36, 41v, 81 [2 r.], 115v, 125; RejPos 1, 35v, 77, 98v, 111v (9); BiałKat 263v; RejZwierc 169; BudBib 1.Reg 31/8, 4.Reg 19/8; BudNT Matth 20/6, 24/46, Mar 14/16, Luc 2/16, 8/35 (9); SkarJedn 294; Gdźie ſye ſkryć przed obliczem twoim ſtráſzliwym? Ieſli do niebá wſtąpię/ naydę ćię w niebie KochPs 202; Y tám wſzedwſzy/ nalezli dziećiątko powite z Mátką przenaświętſzą. SkarŻyw 27, 29, 52, 62, 193, 212 (22); MWilkHist G4v, I4v, K; znowu ná drugi rok do Mazowſza opłákánego wtárgnęli/ w ktorym gdy nie dla pierwſzego zburzenia nie náleźli/ dáley w zięmię ciągnęli StryjKron 335, 315, 432; ArtKanc B3, B11v, C9v, C13v; LatHar 529, 530, 692, 693, 705, 707 [2 r.], 716, 719; WujNT Matth 2/11, 20/6, 21/2, 24/46, 26/40 (28); SiebRozmyśl K4.

4. Uzyskać, dobyć, osiągnąć, otrzymać, mieć; invenire Mącz, PolAnt (408): Invenire item, Naleść/ to yeſt doſtáć/ oſięgnąć. Mącz, 482c; Zápuśćie śieć po práwey ſtronie łodzi; á naydźiećie (marg) doſtániećie. (‒). WujNT Ioann 21/6.

naleźć co (341): MetrKor 37/2v; BierEz L4v; OpecŻyw 15, 151, 160v; PatKaz III 144; Murm 29; Kukołka [...] Nalazłſzy ſobie iamę w ziemi albo dup w drzewie/ tam ſobie nanoſi cżymby ſie czałą zimę przeżywiła. FalZioł IV 23c; RejPs 42v, 215; LibMal 1543/67; RejRozpr Fv; KromRozm III Pv; RejKup x4v, ee3; Pokwapmy ſie tedi do takih [!] mieyſc gdzie nam y naſzym koniom żywnoſći obfitoſć naydziemy. HistAl D2v, L3v; MurzHist 48v; BielKom B8v, F7v; LubPs S6v; Bo tam nie naydzieſz nic dármo bes pieniędzy. KrowObr B, 17v, 138; Wſzędy doſyć złey myſli s fráſunkiem naydziemy. RejWiz 92; Cżłowiek mądry będzieli ſie z głupim ſpierał/ chodzby ſie gniewał/ chodź że ſie ſmiał/ nie naydźie odpocżynienia. Leop Prov 29/9, 1.Par 17/25, Eccli 6/14, 27/9, Is 34/14, Act 7/46, Rom 4/1; RejFig Aa6; BibRadz 1.Par 4/40, I 346; BielKron 56, 84v, 89, 260; KochSat C; Mącz 62a, 342a, 356c; OrzQuin G2; ProtStoj E2; SienLek 163v; HistRzym 68, 88v [2 r.], 90, 91v, 122; RejPos 42v, 98v, 105v, 130v, 164v (14); BiałKat 26; GrzegŚm 46; KuczbKat 275; Lekko idąc támże zaydę/ Y ták prętko wſzytko naydę/ Iáko thy ſkacżąc by Záiąc RejZwierc [233], 85v; Weſelę ſię ia z wyroku twego/ iáko kto nálazł korzyść wielką. BudBib Ps 118/162; Cudzołożnik [...] Ránę y ſromotę naydzie á háńbá iego nie będzie zgłádzoná. BudBib Prov 6/33; Nie słuſzać mówić. To ieſt gorſze niſz drugie/ Bo wſzytko cżáſu ſwego naydzie chwałę [omnia enim in tempore comprobabuntur]. BudBib Eceli 39/38[40], 3.Reg 18/5, 1.Par 4/40, Ps 114/3, Is 34/14, Ier 6/16, 45/3, HistHel B3; CzechRozm 211v, 251v; PaprPan TV, T3; ModrzBaz 23, 114, 124v; SkarJedn 294, 303; KochPs 5, 48; Iáko y Iozeph święty choćia krolewſkiego rodu był/ w Bethleem goſpody nie nálaſł. SkarŻyw 241, A4, 125, 140 [2 r.], 243, 354 [2 r.] (13); NiemObr 81; ArtKanc K7v; GórnRozm D2v [2 r.]; PaprUp L2; ZapKościer 1589/86; GrabowSet V3; Przed ſądem/ ſpytay ſámego ſiebie/ á przed oblicżnośćią BOżą naydźieſz odpuſzcżenie. LatHar 647, 392; WujNT Matth 11/29, s. 256, 470, Rom 4/1, Hebr 9/12; WysKaz 40; PowodPr 10; SkarKaz 4b, 275b; CzahTr C4; SkarKazSej 672a; KlonWor 34. Cf Zwroty.

naleźć czego [w tym: po „trudno” pełniącym funkcję przeczenia (2)] (5): Bowiem kto ſie odbije ná głębią od brzegu/ Iuż więc tám trudno náleść po myſli noclegu. RejZwierc 120v, 133; Był chleb/ były konie/ woły/ ſrebrne rudy/ Poki tu nie bywały Tureckie obłudy. Był lud/ nálazł wſzyſtkiego co było potrzebá BielSen 13.

naleźć komu (33): OpecŻyw 8v; HistAl D2v; MurzNT Matth 11/29; Leop Act 7/46; Rzekł Acháb do Abdyaſzá/ idź kędy w dolne kráiny/ áza dobytku Oſłom á Mulicom tráwę naydzyeſz BielKron 84v; In miseriis requiescere, Odelgę nędzóm ſwym náleść. Mącz 342a; GórnDworz Mm6; RejPos 164v, 287; BudBib B2, Ier 6/16; KochPs 195; O iáko ſię fráſował gdy goſpody oblubieńcy ſwey brzemienney/ w Bethleem nie nálazł SkarŻyw 243, 168, 428; NiemObr 81; WujNT Matth 11/29. Cf »naleźć sobie«.

naleźć od kogo (4): niſkąd nikt nienaydzie w ſpomożenia iedno od bogá ſámego. RejPs 190; TEn który ſie chce mśćić/ od Páná Boga náydzie pomſthę Leop Eccli 28/1; RejPos 85v; SkarŻyw 185.

naleźć u kogo (39): PatKaz III 97; RejPs 163; BielKom E6v; proſſę ćie vmorz mię rádniey/ á niechay tę łáſkę v ćiebie naydę [inveniam gratiam in oculis tuis]/ ábym nie ćierpiał tak wiele złego. Leop Num 11/15, Iudith 12/17; BibRadz Num 11/11, 15, Prov 3/4, 2.Tim 1/18; BielKron 96v, 114v, 137; SienLek 163v; Iużći tám cżáſu nie pomkną/ iuż thám nie naydzieſz áni v kupuiących/ áni v przedáiących RejPos 147, 100v, 130v, 162, 164v, 198 (9); BudBib 3.Reg 11/19, Eccli 45/1; CzechRozm 157; Kiedym ćię kolwiek wzywał w ſwoiéy potrzebie/ Záwżdym vcho łáſkáwé nálazł v ćiebie. KochPs 5; SkarŻyw 98, 112, 487, 560, 598; CzechEp 192; LatHar 484; WujNT Luc 1/30, s. 242, Act 7/46, 2.Tim 1/18; SiebRozmyśl G3v, M.

naleźć z czego (1): Pánie Boże moy/ odkryłeś á obnáżył vcho ſlugi twe^go/ żebyś mu miał zbudować dom: ſthegoſz nálaſl ſlugá twoy duffánie [et idcirco invenit servus tuus fiduciam]/ áby ſie modlił przed tobą. Leop 1.Par 17/25.

naleźć przez co (1): Iáko niemáſz żádnego imieniá pod niebem/ przes ktoreby miał kto náleść zbáwienie/ iedno to imię Iezus. KrowObr 138.

naleźć w kim, w czym (5): zá by twá milá duſſa pokoy w milym bodze nalazla OpecŻyw 160v; KromRozm III Pv; BibRadz I 346; RejPos 174v; ArtKanc K7v.

Ze zdaniem dopełnieniowym [zawsze z zaimkiem względnym] (9): BierEz Iv, S2; Co iedno chceſz á gdzye zaydzyeſz/ Co zámyſliſz v mnie naydzieſz BielKom E6v; Leop Gen 8/9; BibRadz Gen 8/9, Luc 5/18; PaprPan S2v; SkarŻyw 98; A nie nálazſzy którędy by go wnieśli prze rzeſzą/ wſtąpiwſzy ná dách/ przez dáchowki ſpuśćili go z łóżkiem w pośrzodek przed Ieſuſá. WujNT Luc 5/19.

W przeciwstawieniach: »stracić (2), zgubić, żądać ... naleźć« (4): PatKaz III 90; ktokołwiek [!] w kośćiele ſwiętym krześćijáńſkim żąda przełożeńſtwá ná ziemi/ naydzie poſromocenie w niebie KrowObr 17v; ludzie/ vmieią więcz ſobie tákie rzecży w głowie/ á ná vmyſle ſwym zbudowáć/ że onemu mnimániu ich/ nie ieſth rzecż można vcżynić doſyć: á ták więcey w tym cżłowiek zgubi/ niżli naydzie. GórnDworz N2v; Trzynaſtego látá wieku ſwego/ śmierć ſtráćiłá/ á żywot nálázłá/ bo ſamego dawcę żywotá miłowáłá. SkarŻyw 67.

W różnych połączeniach strukturalnych z czasownikiem „szukać” (15): BierEz Iv; LibMal 1543/67; BibRadz Luc 5/18, Apoc 9/6; BielKron 174v; Prágnieſz Królu/ y ſzukaſz Koronie ſwéy pokoiá/ nie naydźieſz go nigdźie indźie/ iedno v kápłaná. OrzQuin G2; RejAp 76; RejPos 77, 98v; SkarJedn 303; ActReg 119; Gdy duch nieczyſty wynidźie od człowieká/ chodźi po mieyſcách bezwodnych/ ſzukáiąc odpoczynku. A nie nálazſzy/ mowi: Wrocę ſię do domu mego ſkądem wyſzedł. WujNT Luc 11/24, Hebr 12/17, Apoc 9/6; SkarKazSej 672a.

W charakterystycznych połączeniach: naleźć bogactwa, bolenie, chwałę (3), dobro (wszytko dobre) (3), dowcip, dziedzictwo, gospodę (5), grozę, jedziwo, koronę męczeńską, korzyść (2), mieszkanie (2), nieprzespieczność, ochłodzenie (2), odelgę, odkupienie wieczne (2), odpoczynienie (8), odpuszczenie (grzechow) (3), opiekę, paszą (2), pewność, pieniądze (2), podporę, pokoj (6), posromocenie, potrzeby, pożytek, przestrogę, przyjaźń, rozkosz, rozum, skarb (3), skutek, sprawiedliwość (2), sromotę, strach, towarzystwo, trawę (3), trwogę, ucho łaskawe, ucisk (2), umiejętność, umocnienie, uspokojenie, uznanie (2), wojnę [z kim], wolność, wstyd, wybawienie, zapłatę, zbawienie (2), złą myśl, wiele złego, zmartwychwstanie, zysk.

5. Stwierdzić, jaki lub jakie jest, ocenić; w kontekstach określających jakość, cechy wewnętrzne lub stan moralny czy duchowy obiektu (często w nawiązaniu do czasowników oznaczających obserwowanie lub badanie); reperire Mącz, Vulg; invenire Vulg, PolAnt [kogo, co (389)] [w tym: bezpodmiotowo w znaczeniu ‘jest’ (z przeczeniem ‘nie ma’): najdziesz (47), najdzie (25), nalazłby (5), najdziecie (3), najdziemy] (469): BierEz C4; HistJóz D3; GlabGad B7v; A iako cię tv pan bog naidzie/ tak cie na onym ſwiecie będzie ſądził. SeklWyzn g2v; RejKup q3v; KromRozm I F2; KromRozm III C6; O ſzalonaſz to rotá kthora ná tho pátrzy/ Naydzyeſz thám fáłſz pod bláſkiem iedno ocży otrzy RejWiz 97, 139; Leop Gen 41/39, Eccli 13/32, Is 10/10; POlánowſki młody cżłek/ lecż ſie o to ſtára/ Co ſtáremu należy/ tym ſie záwżdy para. Naydzyeſz ſtátek y rozum/ naydzyeſz obycżáie RejZwierz 68v, 72v, 88v; Abowiem zápłáći człowiekowi wedle ſpraw iego/ á naydźie káżdego według drogi iego. BibRadz Iob 34/11, Gen 18/29, 3.Esdr 9/21; OrzRozm E4; BielKron 12, 80, 81 [2 r.], 89v, 186, 440v; KochSat B3; y by Geometrowie/ [...] chćieli Kśięſtwo z Kroleſtwem miárą ſwoią pomierzyć/ nie naydą inák tego/ iedno że Kśięſtwo Króleſtwu wiárą poddánych przećiwko Pánu zwiérzchniemu/ równé być żadną miárą niemoże OrzQuin Q2, H3v; LeovPrzep C; RejAp C6v, 107 [4 r.]; á będzieſz chciał białychgłow zacnych ſpráwy/ z męſkiemi ſztychowáć/ inácżey nie nydzieſz/ iedno iż one w cnothách áni były nigdy/ áni ſą męſzcżyzn podleyſze. GórnDworz Z6, C5, Z6v, L1v; RejPos 3v, 145v, 167v, 212v; RejZwierc 111v, 219v; W tym rzędźie ſucceſsiey/ álbo náſtawánia iednego po drugim/ żadnego Biſkupá Donátiſty nienaydźiećie. WujJud 136; RejPosRozpr cv; BudBib Deut 22/20, 1.Par 26/31, Eccle 7/24; Strum O2; Smietánkowie. MOżeſz ich ták názywáć prze vcżćiwość wielką/ Bo tám naydzyeſz y dobroć bá y cnotę wſzelką PaprPan I3v, C3v, Ev, Q2v, R4, Bbv; SkarJedn 337; troiákośći iſtnośći/ y troiákośći perſon náleść y vpátrzyć nie mogł CzechEp 70, 68, 131, 231; NiemObr ktv; KochEpit A4; A łáſkáwy Cżytelnik gdy cżás ten obacży/ W ktoryśćie poſzły/ wádę nálażſzy przebacży. WisznTr 5; ReszPrz 34; KochPieś 17; ArtKanc Lv, S7v; GórnRozm M4v; WujNT 560; SkarKazSej 660a, 691a; KlonWor **2 [2 r.].

naleźć kogo, co jako co (3): tedy najdziećie vczynki wáſze iákoby kośći ſuchę/ ktore ninacż ſie inego niegodzą iedno aby były ſpalony. HistRzym 122v; Leop Os 9/35; Plato do Syciliey przyiechawſzy/ náłazł tego [Dyjonizyjusza]/ iáko fáłſzywie piſáną kſięgę GórnDworz Kk6.

naleźć kogo kim (5): Zażeś mię kiedy náłazł [!] nieprzyiaćielem tobie? Leop 3.Reg 21/20; OrzQuin Y4; RejAp 17v; Ze nie káżdy rozumie żártom lepiey prawdą/ Prętko wiárę vtráći gdy raz chytrkiem naydą PaprPan O3; WujNT Apoc 2/2.

naleźć kogo, co jakiego, jakie (35:15): BierEz F; OpecŻyw 120v; ForCnR A4v; y owſzem wiele ſinow naydzie mędrſzych y ſprawnieyſzich daleko w mnogich rzecżach, niż byli taci przodkowie ich. BielŻywGlab nlb 8, nlb 8; gdim mierził siedlisko pana Alexego Naliazłem ye więnthsze pana Ianowego. 13. pręnthow ZapWar 1553 nr 2685; Leop Ios 7/18; RejZwierz 53, 76v; BibRadz Apoc 3/2; OrzRozm T2v; naleźli ná ten cżás Kurcyuſá przechodząc męſtwem ine wſzytki BielKron 120; [posłowie Hunnów] naleźli Węgierſką ziemię nád inne obfitą BielKron 297v, 180v, 229v, 259v; Crimen vel nomina reorum abdere, Oskárżone przed rádą wolne uczinić/ niewinne nálieść Mącz 261d, 77c, 400d, 482d; RejAp 79v, 129; Przeto ktoby chciał ludziom dáć tákiego páná/ iáki by był godzien ſam ieden roſkázowáć/ trzebá by go náleść doſkonálſzey nátury/ niz ieſth cżłowiecża GórnDworz Gg2, V2v; RejPos 241; BiałKat 328v; KuczbKat 30; Strum A4v; BudNT przedm b; CzechRozm 40, 106v; PaprPan F2, V2, X, Z3v; SkarŻyw 333; StryjKron 61; ReszPrz 36; ActReg 108; GostGosp 20; GórnTroas 49; Bo cukruy ty ſobie iáko chceſz pijańſtwo/ záwżdy ie przedśię miernośći naydźieſz przeciwné. KochPij C4v; LatHar 722; WujNT Luc 23/2, Act 24/5, 18, 2.Ioann 4, Apoc 3/2; KlonKr Q4v; PowodPr 69.

naleźć kogo jakim (10): Abowiem ich Bog doświadczał/ y nálazł ie ſobie godnemi [et invenit illos dignos se]. BibRadz Sap 3/5; BielKron 81; BudBib Sap 3/5; Y náſz Iákub Woieńſki by mu tho zlecono/ We wſzytkimby go záwſze ſpráwnym nálezyono PaprPan P2; GórnRozm Iv [2 r.]; Abowiem ſię boię bych ſnać przyſzedſzy/ nie náłazł was iákimibych niechćiał WujNT 2.Cor 12/20, s. 536 [2 r.]; GosłCast 44.

naleźć kogo jako jakiego (1): racz miloſciwie obiaſnic ſerca naſſe aby nas nie zaſtal iako błędnych gdy będzieſz raczył brakowac to zebranie owczarniey ſwoiey: aby nas tak nienalaſl: iako niepotrzebnych RejPs 143v.

naleźć co jak (3): Mącz 279b; Abowiem nie nálazłem ſpraw tych ſpełná przed Bogiem moim. RejAp 34; Bo tu męſtwo/ fortele/ k temu rozum tanie/ Naydzyeſz wſzytko porządnie iák w Weneckim kramie. PaprPan N4v.

naleźć kogo, co być jakiego, jakie (8:6): Náydziecie też ten żywot pana Iezuſow bytz rozdzielony na troie kſięgi OpecŻywSandP ktv; Leop Sap 3/5; Otho przyiechał do Rzymá [...] Synod/ to ieſt/ Syem ná duchowne vcżynił/ ná ktorym nálezyono Ianá Papieżá tego ſtolcá niegodnego być BielKron 174, 208v, 356, 377, 383v, 392v (8); Mącz 400d; Oczko 12; SarnStat 852; KlonFlis H3v.

naleźć kogo, co być jakim (4): abi ony nalawſſzi bicz wynnem Borzobathego panv Voyewodzye ſznym ſprawyedlywoſcz vczinyly LibLeg 11/137v; Miedzy innymi przycżynámi dla ktorego fałſzywym go [zbór carogrodzki] być náleźli/ ták mowią. SkarJedn 211; CzechEpPOrz *2v; SarnStat 1130.

naleźć kogo + wyrażenie przyimkowe (7): Owſſem ſobie będę roſkoſſowáł doznawſſy miłoſierdzia twego/ gdy ſie ty niezáprzyſz duſſe moiey nálaſwſſy ią wrozmáitych przygodnych roſterkoch. RejPs 44; Tu yuż Poſeł ku Kupcowi yż nalaz go bez przipraw y mowikniemu RejKup v3; Vdałem ſerce ſwe ku niey/ y nálazłem ią [mądrość] w czyſtosći. BibRadz Eccli 51/26; PaprPan R; SkarJedn 134; Com ſam vcżynił, cżegom vcżył/ w cżymem wam ku przykładu był/ w tymże ſię náleść dayćie ArtKanc O3v; WujNT 564.

naleźć kogo + zdanie zbliżone do zdania przydawkowego [że, aby, a on] (3): Nie nálaſł tám żadnego áby był fercá śmiałego LubPs gg6v; KrowObr 144v; Tegoſmy náleźli á on podwráca lud naſz/ y zákázuie tribut dáwáć Ceſárzowi Leop Luc 23/2.

naleźć co do kogo (1): Tuciem tráfił ná drużynę/ Wnet náleźli do mnię winę BielKom F4.

naleźć co u kogo (22): BierEz C2v; y owſſem wyęcey dziſia naydzye v młodego rozumu iż ták rzekę/ w pyęcye niż v drugyego ſtárego w mozgu. GliczKsiąż P4v; RejWiz 66; OrzList e4v; BielKron 260, 334; BiałKat 91; WujJud 5v; BudBib Deut 22/17; CzechRozm 121; PaprPan S4v, Bb3; KochPs 200; ReszPrz 65; Ia tuſzę/ nálazłby téż co gánić v ćiebie PudłFr [2], 23, 29; PowodPr 70; By go [strachu] w portkách nie nálazł ná ten cżás v niego. CzahTr I3v; Y Marćin ś. tákże przy śmierći mowi do ſzátáná: Czego tu ſtoiſz krwáwa beſtya/ nic v mnie ſzkodliwego nie naydźieſz. SkarKaz 351a, 279b; Bo nie naydzie v ciebie prawdziwego ſłowá/ Doznáłám ia iuż tego ſmutna białagłowá. PudłDydo B3.

naleźć co przy kim (3): TEgo właſnie Dębowſkim/ może ták zwáć káżdy. Bo Dębową vprzeymość/ naydzyeſz przy nim záwżdi. RejZwierz 56v; BielSjem 4; GosłCast I8.

naleźć co w kim, w czym (90): ZapWar 1537 nr 2494; Mdłećiem vmyſły śmiertelnych Y nie naydzieſz nic ſtátku w nich BierEz N4v, F2v; Iá niemogę ni iedné winy náydz wty^m cżlowiecże/ o ktorą by miál vmrzétz OpecŻyw 120v, 119, 131; PatKaz III 150v; KlerPow [7]; FalZioł III 14c; wwárgach ich nic nienaydzie iedno fálſz á zdrádę. RejPs 87, 82; RejRozpr A4; HistAl I5; KromRozm I B4; DiarDop 101; Bo yeſt ſpráwyedliwy Pan Bog náſz wſſey możnośći/ W ktorym nye nálezyono nigdy żadney złośći LubPs V2v; SeklPieś 31v; Leop 2.Par 36/27, Ier 23/11; BielKron 279v; OrzQuin V v; LeovPrzep H4; RejAp 79v; w káżdey rzecży ták trudno náleść prawdziwą doſkonáłość/ że ſie zda/ iákoby rzecż niepodobna/ áby ią kto vpátrzyć mógł GórnDworz C8v, Dd7, Ff7, Ff8v, Ii5v; RejPos 143v, 145v, 167v, 170v, 192, 225, 229; BiałKat 21, 91; IEſzcże wiecżſze łupieſtwá/ ſą w Niemieckim Práwie. [...] Naydzieſz w nim rozmáite ſtucżki y fortele BielSat Ev; Bo pátrz naydzieſzli thy co dobrego á poććiwego w opiłym cżłowieku RejZwierc 62; Spráwiedliwośći w ktorym kolwiek ſtanie Nie naydzieſz RejZwierc 212, 50v, 56v, 77, 84v, 103 (14); WujJud 220v [2 r.]; RejPosWstaw [143⁴]v; Dźiwnać to ieſt Beſtya co ią Małpą zową Leć naydzie w ludziech ſpráwę máło nie tákową. WierKróc A4; ktoſz zwás táki będźie/ w ktorym by nienálaſł/ ale? BiałKaz K2v, C4; CzechRozm 104; PaprPan D3v, I3, Mv, N4, O4 (8); SkarJedn 151; Wieczny boże/ nie naydźieſz pychy w ſercu moim KochPs 194, 204; SkarŻyw A5v [2 r.], 290, 306, 371, 517; CzechEp 163, 205; Nigdźiéy mieyſcá mniéy hárdośći Nie naydźieſz/ iáko w miłośći KochPieś 24; BielRozm 33; GórnRozm H2; GrochKal 12; OrzJan 110; LatHar 723; WujNT Matth 8/10, Luc 7/9, 23/14; Ten [potrójny] gdy mi wpadł tráfunkiem iákimśi do ręku; Słuſzność wagi, y właſność nálazłem w nim dźwięku. CiekPotr )?(2; SkarKaz 275b, 519a.

naleźć o czym (1): O dawnośći ich nie możem inácżey náleść iedno według ich licżby lat BielKron 98.

naleźć gdzie (6): A nic ná nim [na świecie] nie naydzye doſtoyney ſtałośći. RejWiz 177v; OrzQuin R4v; Záprawdę powyádam wam/ żem nie nálazł tákyey wyáry we wſzythkiey ziemi Izráelſkiey RejPos 45v, 47v, 50v, 259.

cum A cum inf (1): wſzędźie naydźiećie wolność Polſką górę mieć nád wſzeláką niewolą. OrzQuin R2.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikami: to (14), tak (3), nie; iż(e) (25), że (15), zaimek względny albo pytajny (20), aby (2), ano] (63): ForCnR Dv; FalZioł I 117c; BielŻywGlab nlb 9; DiarDop 102; Abowyem gdy obacżem zobudwu ſtron co ſie záchowywa á zámyka/ naydzyem tho zárázem iż y kápłáńſtwo y małżeńſtwo ſą ſthany wyelkye/ zacne/ á bárzo dobre. GliczKsiąż O4, N4; Leop 3.Reg 21/20, 3.Esdr 2/26, Esth 16/6; OrzList e4; OrzRozm F4v; BielKron 41v, 407v; Oratione sperat invenisse se, Terent. Ma nádzieyę że naydzie co będzie miał mówić. Mącz 482d; Quomodo crimen commentitium confirmaret non inveniebat, Yáko miał zmyśloną przimówkę potwierdzić/ álbo dowieść nie mógł náleść. Mącz 482d, 340a, 350d, 429d, 482c; nie naydźiećie tego nigdźie/ áby w którym Króleſkwie [!]/ záwadzáiąc Kácérze w Papieżá/ nie piérwéy w Krolá ſwego záwádźili OrzQuin K4, C2, L3v, M4; LeovPrzep F4v, G2; iżbyſmy náleść mogli/ co ieſth cięſzſzego/ ieſli obráźić thego kogo miłuieſz/ cży być obráżon od niego. GórnDworz C6; bo przećiwko mey powieśći/ łatwie káżdy naydzie czo mowić GórnDworz C8, Hh2v, Ii3v, LI3, L15v; RejPos 35v, 208v; BiałKat 278v, 328v; RejZwierc 16v, 174; BielSpr 2, 59v; WujJud A2v, 73, 132; Bo gdy ſobie przypomniſz/ ony dawne cżáſy/ [...] Naydzieſz/ iż v cnotliwych/ zacne ſpráwy były/ A źli przedſię wykrętem/ y przewrotnie żyli. HistHel ktv; Nie naydzyeſz tu co gánić to wiem z żadney ſtrony. PaprPan R; ModrzBaz 35v; SkarJedn 241; Oczko 1, 17v; Doświadczyłeś mię by w ogniu złotá/ A nienálazłeś/ iedno co cnotá. KochPs 21; SkarŻyw 567; CzechEp 92; NiemObr 31; ReszHoz 122; WerGoścPapr 203; PudłFr [2]; GórnRozm H4, K3, N2; PaprUp F; OrzJan 34; WujNT Luc 6/7, s. 278; SarnStat 95; PudłDydo B3.

W różnych połączeniach strukturalnych z czasownikami oznaczającymi obserwowanie lub badanie [w tym: przypatrzeć się (27), (s)patrzeć (10), we(j)źrzeć (8), po(j)źrzeć (5), obaczyć (4), doświadczyć (doświadczać) (2), pokusić (pokuszać) (2), szukać (2), wzglądnąć (2), doźrzeć, oglądnąć się, pobaczyć, podstrzegać, pojść tym torem, probować, przeźrzeć, przypomnieć, przysłuchać się, rozmyślić się, roztrząsnąć, rozważać, rzecz rozbierać, spytać, wywiadować się; przeważnie konstrukcje typu: gdy się przypatrzysz, przypatrz się, przypatrzywszy się ... najdziesz] (77): BierEz D2; PatKaz III 150v; BielŻyw 24; A kiedy by chciał policzyć, A całą prawdę pobaczyć, Nalazłby więcej ucisku Niżli sławy, albo zysku. BierRozm 11; Abowiemeś ty iuż y w napilnieyſſych myſlach mych wielekroć przezrzał ſerce moie y obaczyłeś mię zewſſąd á ſnadzież nic nienálazł/ áby co inego ſerce myſliło niżli vſtá powiedáią. RejPs 22, 37v; GliczKsiąż I, O4; LubPs Dv, N5v; RejWiz 59, 72v; Leop 3.Esdr 2/26, Eccle 4/7; OrzList e4; Pátrz wiáry/ pátrz náuki/ pátrzże nabożeńſtwá/ Ieſli náwſzem nie naydzyeſz/ iáwnego ſzaleństwá. RejZwierz 104v, 62v, 84; Wglądni iedno w náturę rzeczy wſzytkich/ naydźieſz wielką wrodzoną miedzy rzeczámi nieprzyiaźń OrzRozm G3v, F4v; BielKron 407v; Oglądnimy ſye iedno / á ludźióm ſye dobrze przypátrzmy/ naydźiemy to iáwnie/ Iż my ná kożdym Seymie Polſkim/ nic nie czynimy inégo/ iedno tą Práktyką łowimy węgorze. OrzQuin C2, I3, K4, L3v, M4, Y4; LeovPrzep F4v, H4; RejAp 17v, 93, 199v [2 r.]; GórnDworz X6, Ii3v, L15v; RejPos 35v, 208v, 263v, 333; BiałKat 91; A ták gdziebychmy kogo nie rozmyſlnie á s ſrogośći gniewu przykro káráć chcieli/ weźrzymy pirwey w ſwe affekty iáko we źwierciádło/ ieſlibychmy też thám cżego tákiego nie náſzli o coby nas też ſłuſznie pokaráć miano. RejZwierc 77, 174, 184, 192v, 218, 260; WujJud A2v, 186; HistHel ktv; PaprPan K; ModrzBaz 35v; SkarJedn 35, 241; Oczko 1, 17v; KochPs 21; SkarŻyw 328, 498; NiemObr 31, 38; ReszPrz 16, 33 [3 r.]; ReszHoz 122; WerGoścPapr 203; ále kto w wnątrż głębiey weirży/ náydźie tak / iż tá Rzeczpoſpolita wáſzá [...] vdáłá ſię iákąś dźiwną śćieſzką/ ktora nie tám gdźie iść potrżebá/ prowádźi GórnRozm K3; PaprUp F; KochWr 40; OrzJan 34; LatHar 476; Probował ich PanBog/ y nálazł/ że go byli godni. WujNT 278, Luc 6/7, Apoc 2/2; KlonWor **2; PudłDydo B3.