[zaloguj się]
[pdf]

NAPEŁNIAĆ SIĘ (23) vb impf

się (18), sie (5).

Pierwsze a oraz e jasne.

Fleksja
indicativus
praes
sg pl
1 napełniåmy się
3 napełniå się napełniają się
praet
sg pl
1 m m pers -smy się napełniali
3 f napełniała się m an
imperativus
sg
3 niech się napełniå
conditionalis
sg pl
1 m m pers byśmy się napełniali
2 f byś się napełniała m an
3 m by się napełniåł m pers
n subst by się napełniały

praes 3 sg napełniå się (7). ◊ 1 pl napełniåmy się (4). ◊ 3 pl napełniają się (3). ◊ praet 3 sg f napełniała się (1). ◊ 1 pl m pers -smy się napełniali (1). ◊ imp 3 sg niech się napełniå (1). ◊ con 2 sg f byś się napełniała (1). ◊ 3 sg m by się napełniåł (1). ◊ 1 pl m pers byśmy się napełniali (1). ◊ 3 pl subst by się napełniały (2). ◊ part praes act napełniając się (1).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI(XVIII) w. s.v. napełnić.

Stawać się pełnym, zaczynać mieć w sobie dużo czego; impleri Vulg (23): FalZioł V 63v; y biły wáły wielce ná łodź; ták iż ſię łodź nápełniáłá [procella fluctus mittebat in navim ita ut impleretur navis]. WujNT Mar 4/37.

napełniać się kim, czym (2): Też ieſtliby pęcherze były żołtawey barwy/ á k themu iżby ſie vſta wodnoſcią flegmiſtą napełniały/ Tedy naprzeciwko temu. Wziąwſzy krochmal [...] á tym ięzyk owrzedzony pomazuy. FalZioł V 39v; iżby też rodzay ludzki beł ná źiemi záchowan y pomnożon/ á nápełniáłj ſie chorj Anyelſkie ludźmi świętymi KarnNap F3.

W przen [czym] (2): pſzenice miedzy plewámi máło ſię zda kiedy młocą: ále po odwianiu/ nápełniáią ſię nią śpichlerze niebieſkie WujNT 253; nigdy kośćioł Boży nie vſtáie/ á Ewángelią wſzytká źiemiá/ y zbáwieniem ludzkim niebo ſię nápełnia. SkarKaz 240a.
Przen (15):
a) O uczuciach i stanach psychicznych będących często wynikiem otrzymanych łask (14):

napełniać się czego (10): [Kochają się ludzie w dochoziemskich] Ale tákie ich kochánie/ [...] nápełnia ſię wiele gorzkośći. SkarKaz 637b. Cf napełniać się czego z czego; »łaski się napełniać«, »radości się napełniać«.

napełniać się czego z czego (6): [Panie Boże racz przyjąć prośby nas niegodnych] ábyſmy ſię z tych zdrowia vćieſzyli/ z ktorycheſmy ſię choroby boiaźni (álbo fráſunku) nápełniali. LatHar 646, 283, 430, 483, 596, 619.

W charakterystycznych połączeniach: napełniać się bojami, frasunku, gorzkości.

Zwroty: »darow się napełniać« (1): O Boże/ [...] rácżże nam dać cnotę pokory prawdźiwey/ ábyſmy [...] z miłośćiwey ręki twoiey dárow ſię twych nápełniáli. LatHar 619.

»dobry się napełniać« (1): ty rękę twoię otwarzaſz/ á oni ſię dobry twemi nápełniáią SkarKaz 278b.

»Duchem świętym się napełniać« (1): Mátká ſię iego Duchem świętym nápełnia/ y iáko prorokini rzeczy niewidome widźi SkarKaz 576a.

»łaski, łaską się napełniać« [szyk zmienny] (2:1): náſz vmyſł nápełnia śie łáſką Bożą/ zá ktorą [...] wiecżnego zbáwienia dźiedźicy zoſtawamy KuczbKat 140; O iákoż to święte ſą gody/ ná których Chryſtuſá pożywamy/ [...] łáſki ſię iego nápełniamy LatHar 103, 381.

»radości, wesela się napełniać« [w tym: z czego (4)] (3:2): lud wſzyćiek rádośći ſię niech nápełnia SkarŻyw 67; rácż to ſpráwić/ ábyſmy z przykładów tych/ wyćwicżenie bráli/ z których zaſług weſela ſię nápełniamy. LatHar 430, 283, 483, 596.

b) Fraza: bibl. »nie napełnia się ucho« = ktoś nie rozumie i nie pamięta (1): Wſzytkie rzecży (ſą) trudne/ niemoże (ich) żaden wymówić/ nie náſyca ſię oko widząc/ áni ſię nápełnia vcho słucháiąc [nec impletur auris ab audiendo]. BudBib Eccle 1/8.
Szereg: »nie nasycać się ani napełniać« (1): BudBib Eccle 1/8 cf Fraza.
a. O zbiornikach wodnych; przepełniać się, wy stępować z brzegów (1):
Przysłowie: bibl. Wſzytkie potoki idą do morzá/ á przed ſię morze nie nápełnia ſię [impletur] BudBib Eccle 1/7.
b. Najadać się [czym] (1): [smacznych potraw niektórzy używając] á imi ſię nápełniáiąc/ mniemáią/ áby barzo pośćili SkarŻyw 141.
c. Wchłaniać w siebie, nasycać się [czym] (1): [Fallopi] w gárncu poléwánym błoto z táką wodą ogniem lekkim wárząc/ ſukná cwykiéł/ to ieſt płát kliniáſty/ w wodę wetknął/ áby go kóniec dáleko nád laſzczką záwieſzóny/ párą która wzgórę idzie ſye nápełniał Oczko 11.

Formacje współrdzenne cf PEŁNIĆ.

TK