![[zaloguj się]](/static/img/icons/lock.png "Zaloguj się"){kind=icon}
![[SŁOWNIK POLSZCZYZNY XVI WIEKU]](/static/img/spxvi-logo.png){kind=logo}
![[SEARCH]](/static/img/icons/magnifier-left.png){kind=icon}
| « Poprzednie hasło: MAŁY | Następne hasło: [MAŁŻANEK] » |
![[pdf]](/static/img/icons/document-pdf-text.png "Pobierz artykuł hasłowy w formacie PDF"){kind=icon}
MAŁŻ (11) sb m
a pochylone.
Fleksja
| sg | pl | |
|---|---|---|
| N | måłż | måłżowie, måłże |
| G | måłża | måłżów |
| D | måłżowi |
sg N måłż (4). ◊ G måłża (3). ◊ D måłżowi (1). ◊ pl N måłżowie (2), [måłże.] ◊ G måłżów (1).
Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.
Znaczenia
- zool. Bezkręgowiec z gromady mięczaków, podtypu muszlowców, żyjący w wodzie
(11)
- a. Ostrea edulis L. (Rost); ostryga jadalna, której skorupa używana była w lecznictwie (4)
- b. Murex brandaris L. (Rost) lub Murex trunculus; rozkolec, wytwarzający wydzielinę używaną do wyrobu purpurowego barwnika (2)
- c. [Pinna; pinna, przyszynka, szołdra, mięczak o muszli w kształcie wydłużonego trójkąta, jadalny, rzadko wytwarzający też perły]
- d. [Chama; ziejka, mięczak żyjący w morzach tropikalnych]
zool. Bezkręgowiec z gromady mięczaków, podtypu muszlowców, żyjący w wodzie; otium, testa Cn (11): BierEz P3v [3 r.]; MVrix ieſt małż morzki ktori też włazi w ſkorupę iako j małżowie, ktorzi inacey go zową Kokilem/ dla tego iż gdy ią łupią żelazem, tedy łzy z ocżu cżyrwone iako purpura wypuſzcża FalZioł IV 37b.
W porównaniu (1): A oni ſie podobni sſtáną nyebożątká Małżowi/ ktory gdy s ſwey cżáſſki wylinyeye/ Tákże z nich káżdy prędko yák y on zniſſcżeye LubPs O3v.
a. Ostrea edulis L. (Rost); ostryga jadalna, której skorupa używana była w lecznictwie (4): Skorupa gdy będzie tego małża ſpalona/ á zmieſza ią z miodem przeſnym/ gdy kto ma rany w głowie/ tedy pomazać [...]. Zaſię po⟨pioł tego małza, po⟩maga kied⟨y komu ieſt bielmo na oczu⟩ FalZioł IV 37b, IV 38a; Małżów z łuſkámi nátłuc day SienLek 132v.
[Zestawienie: »małż śniedny«: Małże śniedne/ Tellinae Suſſeſchnecklen. SienHerb K3#v.]
b. Murex brandaris L. (Rost) lub Murex trunculus; rozkolec, wytwarzający wydzielinę używaną do wyrobu purpurowego barwnika; murex, purpura FalZioł, Cn; buccinum, conchylium, coryphia, ostreum (ostrea), pelagia, spondylus Cn (2): PVrpuri ſą małżowie, morzkie FalZioł IV 38c, IV 37b.
[Zestawienie: »małż farbierski«: Małże Fárbierſkie/ bo ſnich koſztowna fárbá brunatna/ Purpurae, Buccineae. Purpurſchnecken. SienHerb K3#v, D4#v.]
c. [Pinna; pinna, przyszynka, szołdra, mięczak o muszli w kształcie wydłużonego trójkąta, jadalny, rzadko wytwarzający też perły:
Zestawienie: »małż perłowy spiczasty«: Małż Perłowy ſpicżáſty/ Aſtura. Pinna. Oſtermunſzel. SienHerb K3#v, D4#v.]
d. [Chama; ziejka, mięczak żyjący w morzach tropikalnych; chama Cn:
Zestawienie: »małż zieisty« [szyk zmienny]: Małże źieiſte/ álbo źieyki/ Chamae. Offenſchnekel. SienHerb K3#v, E4#.]
Synonimy: b. kokil, purpura; d. ziejka.
Cf MAŁŻOWINA
AL