Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: MARJINES

Następne hasło: 2. MARKA »

1. MARKA (230) sb f

Fleksja

A pl markas [może w funkcji G pl] (3). ◊ skróty (227).

Sł stp brak, Sł stp nazw os notuje, Cn brak, Linde XVIII w. w innym znaczeniu.

Znaczenia

1. Niemiecko-łacinska nazwa grzywny, ij. wagi srebra (rzadziej złota), w Polsce równej około 200 g (23)
2. Ilość monety wybijana z grzywny srebra (w Polsce XVI w. 48 groszy) (207)

1. Niemiecko-łacinska nazwa grzywny, ij. wagi srebra (rzadziej złota), w Polsce równej około 200 g [marca Łac śr] (23): mrc̃ cżyſtego [srebra] za 16. łot. KłosAlg Hv, Hv.

marka czego (6): Ieden kupił 17 mrc. Kruſzczu KłosAlg H2. Cf »marka srebra«.

W połączeniu z liczebnikiem [zawsze: liczebnik + marka] (20): Ieſt pytanie wiele 1. mrc. nieſie łot. KłosAlg Hv, Hv [8 r.], H2 [5 r.], H2v. Cf »marka srebra«.

Wyrażenie: »marka srebra« [zawsze z liczebnikiem] (5) : 2 ρ mrc̃. Srebra ma łotow 16. A ſkoyczy. 24. KłosAlg Ev, Hv [2 r.], H2 [2 r.].

2. Ilość monety wybijana z grzywny srebra (w Polsce XVI w. 48 groszy) (207): KłosAlg E [2 r.], G3; To czoſzaleſzi ku temu domowy [...] kaszdą m. Rachuyąncz po 20g ZapKościer 1583/41v, 1584/43, 48v.

W połączeniu z liczebnikiem [liczebnik + marka (141), marka + liczebnik (58), liczebnik + marka + liczebnik (2): (201): Czyń z grziwien złote/ a z złotych grzywny. Mrc̃. 2 1/2 cżynią. Złote. 4. KłosAlg Ev; Odłożyłem 5 1/2 mrc̃. na 20. robotnikow KłosAlg Gv; Ieden pan ma na ſwym imieniu 10. mrc̃. cżynſzu na wykup/ á chcze ie zpłaćić. KłosAlg G2, Ev, F4v, G2 [2 r.], G3; tedi ma pyerwy wyloſzycz tę sto m. y sternaſczę ZapKościer 1582/35v, 1579/1 [5 r.], 1v [2 r.], 1580/4, 5v, 6 [2 r.] (119); Fundáciia nowa 10. marcas w Lublinie ná kośćiół S. Stániſłáwá SarnStat 93. Cf »pieniędzy [ile] marek«, »marka liczby pruskiej«.

W charakterystycznych połączeniach: [(po) ile] m[arek] czynszu, dług (5), rata (2), rynta (4), summa (in summa)(32), wina (3), wypłacenie, zapłata; wedle szacunku stać (być) [ile] m[arek] (10); da(wá)ć markę (2); (u)czynić [ile, po ile, za ile, z ilu, jako ile] m[arek] (2), da(wa)ć (oddać, przydać, wydać, zadać) (31), dostać (2), kosztować (2), obiecać, odkazować, (do)płacić (spłacić, zapłacić) (4), podnieść (wnieść) (3), położyć (wyłożyć odłożyć) (13), pożyczyć (2), przepadać (4), przyjąć, rachować (3), skupić, szacowany, (po)winien (3), wziąć (4), zostawie (zostawować) (3), żądać.

Wyrażenia »pieniędzy, pieniądze (jako) [ile] marek; [ile] marek z pieniędzy« (9:3;1): a tak vcżywy Marczyn Lęga dal pyerwſzych pyenyedzy 50 m. vcżywemu Marczynowy Karwaykowy ZapKościer 1582/8v; a then slachetny Maczy swyechowſki poſzyczyel 1 m.: stych pyenyedzy ot barthoſza swarky ZapKościer 1583/38, 1580/7v, 1582/27v [2 r.], 28v, 30v, 31 (13).

Zestawienia: »marka liczby pruski(ej)« [zawsze z liczebnikiem] = 60 szelągów (60): Grzegorz Smogorziński żądal iest od nas przyięćia pięniędzy do liady nasżci Summy marcas Pięćdzieśiąth licżby Pruskiey bes grosży czterechnaſćie ZapKościer 1581/23v, 1579/2 [2 r.], 2v, 3, 1580/4v, 5v (60).

»marka płaska« (1): Cżyń tą Figurą. mrc̃. płaſkie.3 cżynią. mrc̃. polſkie, 4 KłosAlg E2.

»marka polska« (1): KłosAlg E2 cf »marka płaska«.

Synonim: grzywna.