MARNOTRAWNY (18) ai
Pierwsze a oraz o jasne; -tråw- (13), -traw- (4); -traw- BielKom, ArtKanc, SkarKaz; -tråw- : -traw- LatHar (3:1).
Fleksja
sg |
m | N | marnotråwny |
D | marnotråwn(e)mu |
A | marnotråwny, marnotråwn(e)go |
I | marnotråwnym |
L | marnotråwnym |
pl |
G |
marnotråwnych |
A |
m pers |
marnotråwn(e) |
subst |
marnotråwn(e) |
I |
m |
marnotråwn(e)mi |
L |
marnotråwnych |
sg m N marnotråwny (1). ◊ D marnotråwn(e)mu (1). ◊ A marnotråwny (2), marnotråwn(e)go (1). ◊ I marnotråwnym (4). ◊ L marnotråwnym (2). ◊ pl G marnotråwnych (1). ◊ A m pers marnotråwn(e) (2). subst marnotråwn(e) (1). ◊ I m marnotråwn(e)mi (1). ◊ L marnotråwnych (2).
Sł stp notuje, Cn s.v. rozrzutny, Linde XVIII w.
1.
Skłonny do rozrzutności; trwoniący lekkomyślnie wszystko, co posiada;
damnosus, dissolutus, effusus in luxum, impendiosus, insolens, luxuriosus, perditus, prodigus, profusus, sumptuosus Cn (9):
Tymże ſpoſobem dobrá márnotrawnych ludźi: Rychley ie łotr/ koſterá/ pochlebcá wyłudźi. KlonWor 57.
Wyrażenie: »syn marnotrawny« [nie występuje w tekście Pisma Św.] [szyk 5:2] (7): WerGośc 221; WerKaz 299; Ilekroć iedno chćiałeś ſię do niego/ iáko ſyn márnotráwny/ náwroćić/ przyiął ćię w łáſkę ochotnie LatHar 675, 132, 141, 145; SkarKaz 348b.
Przen: Nawrócony grzesznik (1):
Wyrażenie: »marnotrawny synaczek« (1): O Oycże náſz dobrotliwy/ rácżże nam być miłośćiwy/ nas márnotráwne Synacżki/ przyimi w łáſkę nieboracżki. ArtKanc D9.
2.
Związany z lekkomyślnym trwonieniem dóbr, rozrzutnością (6):
iż wiele ſynów pierworodnych y ſtárſzych po śmierći rodźiców ſwych ſwowolnie bez żadnéy boiáźni y względu máiętność oycowſką márnotrawnym zbytkiem vtracáią [sumptu prodigo effundunt JanStat 562] SarnStat 593;
Koſzt márnotrawny náſzy cżynią/ ná ſzáty z máterij cudzoźiemſkich. GrabPospR Kv [
idem N4],
K4,
N4.
W przeciwstawieniach: »marnotrawny ... oszczymny, pożytecżny« (2): która [konstytucyja] każe/ áby ten ktory rycerzem będąc/ márnotrawnie delikáckich obcych cudzoźiemſkich potrzeb in victu et amictu vżywa/ á do boiu nic gotowego nie ma/ [...] áby táki wzdam/ nim pocżnie márnotrawne y prożne koſzty cżynić/ w przod pożytecżny ſobie/ Pánu ſwemu y oyczyznie ſwey powinny koſzt vcżynił/ ná potrzeby do boiu GrabPospR K4v; A iż zá złym y márnotrawnym ſzáfunkiem wielkie zbiory vpadáią/ á w dobrym rządzie y w oſzczymnym roſchodzie znáczna bywa ſporzyść. VotSzl D4.
W charakterystyeznyeh połączeniach: marnotrawny koszt (3), szafunek, zbytek.
Szeregi: »marnotrawny i prożny« (
1):
áby táki wzdam/ nim pocżnie márnotrawne y prożne koſzty cżynić/ w przod pożytecżny ſobie/ Pánu ſwemu y oycżyznie ſwey powinny koſzt vcżynił GrabPospR K4v.
»zły i marnotrawny« (1): VotSzl D4 cf W przeciwstawieniach.
3. Na darmo stracony, bezużytecznie miniony (3): BielKom B3v; Cząſtka dniow mych w złym ieſt przeſzła wmarnotrawnych czaſiech/ nie inego nie przynioſła/ lecz ſtrach za każdy grzech SeklPieś 20; ták iż czáſu potrzeby mielibychmy ſię do czego rzućić/ [...] nie ćiemiężąc vbogich poddánych Poborem/ nie práktykuiąc oń ná márnotrawnych Seymiech. VotSzl E2.
Synonimy: marnotratny, utratny.
ZCh