Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: [MĘCZENICZY]

Następne hasło: MĘCZENIE SIĘ »

MĘCZENIE (27) sb n

Pierwsze e jasne; teksty nie oznaczają -é.

Fleksja

	sg
N	męczenie
G	męczeniå
D	męczeniu
A	męczenie
I	męczenim, męczeni(e)m
L	męczeniu

sg N męczenie (11). ◊ G męczeniå (6). ◊ D męczeniu (1). ◊ A męczenie (1). ◊ I męczenim GroicPorz (3), męczeni(e)m (2) BibRadz, BudBib. ◊ L męczeniu (3).

Składnia przydawki równoznaczna z dopełnieniem sprawcy: męczenie czyje (4) BibRadz, SkarŻyw, WujNT (2), od kogo (1) Mącz.

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI(XVIII) w. s.v. męczyć; poza tym w objaśnieniu s.v. męczadło, męczeństwo,męka.

Znaczenia

Zadawanie cierpień, fizycznych (27)
- a. Torturowanie, znęcanie się, katowanie (21)
  - α. W procedurze sądowej w celu uzyskania zeznań (11)

Zadawanie cierpień, fizycznych; cruciatus PolAnt, Vulg; tormentum Vulg (27):

męczenie kogo (2): BibRadz Apoc 9/5; WujNT Apoc 9/5 cf W porównaniu.

W porównaniu (4): A dano iey ieſt aby ich nie zábijáłá/ ále áby byli męcżeni przez pięć mieſięcy/ á iżby męcżenie ich było/ iáko męcżenie niedźwiadkowe gdy cżłowieká obrazi. BibRadz Apoc 9/5; WujNT Apoc 9/5.

a. Torturowanie, znęcanie się, katowanie; carnificina, cruciatus, crudelitas Mącz, Cn; carnificium, cruciamentum, tormentum, tortura Mącz; poena, supplicium Cn (21): BibRadz Sap 2/19; Mącz 39a [2 r.], 69d [2 r.], 459b; BudBib Sap 2/19; A one rzekły: Myſmy zle vcżyniły y zbłądziły/ boiąc ſię docżeſnego męcżenia twoiego SkarŻyw 125.

męczenie kogo (1): W obozye ich álbo w ſtankach/ nalezyone były rozmáite przypáwy [!] ná Polaki/ płotná łoiem z żywicą á z woſkiem nápuſzcżáne ku męcżeniu Polakow BielKron 384v.

Zwrot: »na męczenie wydać« (1): In cruciatum dare, Ná męczenie wydáć. Mącz 69d.

Szeregi: »męczenie i cierpienie« (1): iż Kryſtus ofiarowány być niemoże/ bes mętzeniá y ćierpienia. KrowObr 178.

»morderstwo i męczenie« (1): Obiecował im pieniądze/ doſtoieńſtwá/ y pierwſze w woyſzcże mieyſcá/ ále gdy tym nic nieſpráwił/ do innego ſię obycżáiu vćiekł: do morderſtwá y nieznośnego męcżenia. SkarŻyw 207.

α. W procedurze sądowej w celu uzyskania zeznań; quaestio Mącz, Calep [w tym: kogo = złoczyńców (7)] (11): Co trzebá báczyć przed męczenim Złoczyńcow. GroicPorz hhv, C2, hh [2 r.], hh2, hh3v, oo4 [2 r.]; Quaestio item, Sądowne á práwne pytánie o nieyáki zły vczinek/ męczenie álbo ciągnienie od katá. Mącz 336a; Calep 884a.

Szereg: »męczenie i śmierć« (1): SPráwę około męczenia y rozmáitey śmierći roznych złoczyńcow/ ludźie náuczeni w Práwie/ bárzo ſzeroce á potrzebnie nápiſáli GroicPorz hh.

Cf MĘCZYĆ