[zaloguj się]
[pdf]

MIGDAŁ (62) sb m

migdał (60), mygdał (1), migdał a. mygdał (1); mygdał Murm (1).

a pochylone.

Fleksja
sg pl
N migdåł migdåły
G migdåłu migdåłów
A migdåły
I migdåły

sg N migdåł (9). ◊ G migdåłu (1). ◊ pl N migdåły (15). ◊ G migdåłów (27); -ów (2), -(o)w (25). ◊ A migdåły (8). ◊ I migdåły (2).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

1. bot. Amygdalus communis L. (Rost); migdałowiec zwyczajny, drzewo śródziemnomorskie z rodziny różowatych (Rosaceae) o jadalnych nasionach owocu; amygdala, amygdalus Cn (6): FalZioł, +6, III 12d; Bo nád tym záſię wſzędy piękne drzewá ſtały/ [...] Więc drzewá Muſzkatowe/ [...] Więc s pięknemi orzechy Migdały/ Káſztany RejWiz 24; Zwirzchniego mieyſcá będą ſie bać ſtárzy/ á nizſzych ná drodze/ y zákwitnie Migdał [florebit amygdalus Vulg Eccle 12/5]/ á ſam ſiebie śwircżek nośić będzye BielKron 82; Migdały/ Amygdala, Mandelbaum/ oder kerner. SienLek 241v, X3.
2. Pestka (nasiono) drzewa migdałowca; amygdala Murm, Mymer1, Calep; nux Graeca, nux Thasia Murm, Mącz, Cn; amygdalum Cn (56): Radbych ćię też w ſwym domv cżćił. Bo tám mam doſyć dáktylow/ Fig rozynkow y migdałow BierEz Qv; PatKaz III 101; Murm 109; Mymer1 19v; HistJóz C4v; Wezmi Migdałow á obłup ie cżyſcie FalZioł II 22v, I 115d [2 r.], III 13a, 42b, V 61v, 63 (9); CHłopu ná dycháwicę Migdały kazáli Ieść RejFig Cc5, Cc5 [3 r.]; BibRadz Gen 43/11; Aaronowá rozgá z narodu Lewi zakwitłá/ y liſtki z Migdały [amygdalae Vulg Num 17/8] s ſiebie wypuściłá BielKron 41v, 268, 284v [2 r.]; Nux. Orzech/ wſzeláki owoc w ſzczeſzuyách roſtący yáko ſą orzechy/ migdały káſtany/ żołądź/ muſzkat. Mącz 255c, 255c, [454]a; SienLek 7v; RejZwierc 59; Amygdala – Migdalowe drzewo. Amygdala ‒ Migdąłe [!]. Calep 65b; vſtáwiliſmy [...] áby iáko korzenie [...] tym ſpoſobem nadrożéy były przedawáné y kupowáné. [...] Kámień migdałów Weneckich [Lapis Amigdalarum Venetarum JanStat 1050]/ zá trzy wierdunki. Kámień migdałów/ któré z Gdańſká przychodzą [Lapis vero Amigdalarum quae ex Gedano afferuntur JanStat 1050]/ zá pułkopy. SarnStat 274; [Mygdał/ vide migdał. Volck Lll4v]. [Cf znacz. 1. FalZioł +6, III 12d; SienLek 241v, X3.]

Tłumaczenie etymologii biblijnej nazwy Luza (1): [Jakob] miáſto ktore było bliſko w pocżćiwośći mieć vmyſlił/ y przezwał ie Bethel/ to ieſt/ dom Boży po żydowſku/ zwano ie pirwey Iebuz od Iebuzeow/ potym Luzá/ to ieſt Migdał [Appellavitque nomen urbis Bethel, quae prius Luza vocabatur. Vulg Gen 28/19; Y názwał imię Miáſtu Bethel/ któré piérwéy Zuzą [!] názywano. WujBib]. BielKron 14v.

Zestawienia: »gorzkie migdały« = Amygdalus communis var. amara Focke [szyk 12:2] (14): MIgdały ſlodkie ſą ciepłe i wilgotne w pirwſzym ſthopniu/ á zaſię gorzkhie Migdały ſą ciepłe y ſuche w w torim [!] ſtopniu, Gorzkie ſą więczey pożiteczne ku lekarzſtwam niżli ſlodkie FalZioł III 12d, III 13a, IV 7a, V 97; SienLek 57v.
~ Wyrażenie: »olejek gorzkich migdałow, olejek z gorzkich migdałow« [szyk zmienny] (6:3): Też oleiek gorzkich Migdałow/ ſzumienie vſzne oddala. FalZioł V 79v, I 1d, 7d, 46a, 48d, 91b (9). ~

»słodkie migdały« = Amygdalus communis var. sativa Focke [szyk 5:4] (9): Też ſlodkie Migdały ſą dobre ku iedzeniu/ thak w polewkach iako czukrem oblecżone FalZioł III 13a, III 12d, V 39, 81v; [Nie nowiná mygdały w Polſcze [...] Plinius pilze/ że dwoiákie ſą Mygdały/ ſłodkié y gorzkié UrzędowHerb 322a].

~ Wyrażenie: »olejek z słodkich migdałow, olejek słodkich migdałow« [szyk zmienny] (3:2): Też oleiek iałowczowy zmieſzany z oleykiem ſłodkhich migdałow/ á thymi oleyki przed ogniem namaży pierſi/ cżyni wolne oddychanie FalZioł I 68b, I 18b, 19c, III 13b, V 103. ~

W przen (1):
Wyrażenie: »prosty migdał« = prostak, grubianin (1): Zdać ſie żeś go [chłopa] oſzukał/ á iżeś ty wygrał/ On byałki vkęſuiąc/ idzye proſty migdał. A pan chytry wytyka/ ná chromym do domu/ A dla wſtydu iż dubyel/ nie powie nikomu. RejZwierz 131v.

WG