[zaloguj się]
[pdf]

ROBACTWO (51) sb n

robactwo (40), chrobactwo (11); robactwo GlabGad (2), KłosAlg, Mącz (4), SienLek, RejZwierc, Strum (2), BudNT, Oczko, SkarŻyw (3), WisznTr, ArtKanc, Calep (3), GrabowSet, LatHar (4), WujNT, KmitaSpit (2), SkarKaz, GosłCast; chrobactwo LubPs (3), BudBib; robactwo : chrobactwo FalZioł (2:1), Leop (7:1), BielKron (1:5).

Oba o oraz a jasne.

Fleksja
sg pl
N robactwo robactwa
G robactwa robactw
D robactwu
A robactwo
I robactw(e)m
L robactwie
V chrobactwa

sg N robactwo (22). ◊ G robactwa (8). ◊ D robactwu (5). ◊ A robactwo (8). ◊ I robactw(e)m (2). ◊ L robactwie (1). ◊ pl N robactwa (2). ◊ G robactw (2). ◊ V chrobactwa (1).

Sł stp: robaczstwo, Cn: robactwo, robasztwo, Linde XVI (trzy z niżej notowanych przykładów) – XVII w.: robactwo, chrobactwo, robastwo.

Coll. od „robak”; insecta Mącz, Calep, Cn; reptilia Vulg, PolAnt; vermes Vulg, Cn; vermium multitudo Cn (51): [jaźwiec] Chrząſzcżami y inſzem robacztwem żiwie á gdy nie ma/ tedy korzonkami FalZioł IV 9d, IV 2b, 58d; pcżoły, oſi, muchy [...] Ma to robacztwo w ſobie nie iaką błonkę ktorey ruſzanie zwłaſzcża od wiatru cżyni takowy zwięk GlabGad D; KłosAlg A3; LubPs X6, ff3v [2 r.]; Y ſtał ſie wieczor y záránie/ dzień piąty. Y rzekł záś Bog. Niechay wywiedzye ziemiá duſze żywiące w národzie ſwoim/ bydło/ czołgáiące ſie robácthwo/ y Beſtyie Leop Gen 1/24, Gen 1/25, 7/23, 8/17, 19, Act 12/23, Iac 3/7; [w ziemi Zuzyjana] Robáctwo po drogách Leży iż y do miaſt przyiazd trudny przed wielkim owadem. BielKron 267v, 1v [3 r.], 4v, 136; Reptilis, Łażący. Hoc nomine vocantur, Wſzyſtko robáctwo łáżące. Mącz 352b, 66d, 71b, 104a; SienLek 195; RejZwierc 156v; Abowiém tám kędy ſucho/ bárziéy robáctwo źiemię zwiérći. Strum E2v, E3; ieden ſtary Kleryk [...] dniá iednego/ wſzedł do ogrodu/ y nálazł wielką rzecż robáctwá ná iárzynach ták iſz wſzytki ogrodne pożytki pſowáły SkarŻyw 498, 498; Aż w ſproſne robáctwo/ y nicżemną źiemię/ Cżłek ſie záś obroći/ ſkąd wźiął ſwoie brzemię. WisznTr 34; Zboże twoie rdzá záráźi/ robáctwo ie złe pokáźi niepogody y powodźi/ tákći Pan Bog grzeſznym ſzkodzi. ArtKanc M5; Vermino – Robacztwem kazę. Calep 1113a, 541b, 1113a; GrabowSet S2v; LatHar 122, 152, 670; KmitaSpit B3, C3; SkarKaz 205a; [Rzekł [Jehowa] á przyſzło chrobáctwo/ (y) wſzy we wſzytkę gránice ich. BudBib Ps 104/31 (Linde), Ex 8/21 (Linde); A w tymby nic wielkiego Krol nie pokazał: gdyż to ládákto vcżynić może/ náwet y biedne chrobáctwo Kantharipes y Phalangium. Cżłowieká z świátá zgłádźić [...] nie ieſt rzecż wielka/ bo to y robak y źiołko Cicuta ſpráwić może PlutBBud 71; PostępekPrCzart 7, 73v; LGranWarszZwierc 1587/74; ArtHom A2].

W połączeniach szeregowych (2): GlabGad D; A ná koniec namázawſzy go [starca] miodem/ y tłuſtą polewką polawſzy/ w koſzu wzgorę záwieśili/ pſzcżołom go/ oſſom y robáctwu rozmáitemu do kąſania y ſzcżypánia podáiąc. SkarŻyw 274.

W porównaniu (2): BudBib Mich 7/17; [ludzie niewiadomi] Są brzuchowi niewolnicy [...] IAko robáctwo ſzkodliwé/ Któré káłuże ſmrodliwé Ośiádły/ kogo potkáią/ Iádem ſwoim zárażáią GosłCast 53.

Fraza: »toczy [kogo] robactwo; roztoczony od robactwa« (1;1): Tocży nas robáctwo w ziemi/ [...] Rozſypuiemy ſię w proch [...] grzechu Adámowego przypłacáiąc. LatHar 668; vderzył go [Heroda] ánioł Páńſki: przeto iż nie dał chwały Bogu: á roſtoczony od robáctwá [consumptus a vermibus]/ ſkonał. WujNT Act 12/23.
Wyrażenie: »jadowite robactwo« [szyk zmienny] (1): Náſzy tłumácze wſzytcy ſzáráńcżą to przełożyli/ ale niepodobieńſtwo aby on zacny mąż tak plugáwe y iadowite miáł ieść robáctwo BudNT Hhv; [StryjKron 368 (Linde)].
[Szereg: »gadzina albo chrobactwo«: Tegoż Roku 1285. ná ſchodzię [!] Czerwcá Mieſiącá w Pruſiech/ w Kurſach y w Zmodźi/ gádźiny álbo chrobáctwá iádowitego z ogonámi iáko Rákow mnoſtwo ſię námnożyło StryjKron 368 (Linde)].
Przen (1): Słow mężá grzeſznego nie ſtráchayćie ſie: boć ſlowá iego/ gnoy á robáctwo [stercus et vermis] ieſth Leop 1.Mach 2/62.
a. Ludowe wyobrażenie pasożytów gardła (1): [ludzie tym piwem tak się zarażają] że ſye iem pod ięzykiem w wielkich żyłach robáctwo/ kthóré óni pieſkámi álbo ſzczenięty zowią záląga: [...] y ięzyk gryżąc ſzczekáią/ (zſtąd ie piéſkámi názwáli) Oczko 23v.

DDJ