[zaloguj się]
[pdf]

ROCZNY (140) ai

roczny (134), roczni (6); roczni Murm, BiałKat; roczny : roczni BibRadz (5:1), Calep (4:3).

o jasne.

Fleksja
sg
mNroczny fNrocznå nN
Grocznégo Groczn(e)j Groczn(e)go
Droczn(e)mu D D
Aroczny, roczn(e)go Aroczną Aroczn(e)
Iroczn(e)m Iroczną Irocznym
Lrocznym L L
pl
N m an roczni
subst roczné
G rocznych
D rocznym
A m an roczn(e)
subst roczné
I m roczn(e)mi
L rocznych

sg m N roczny (27). ◊ G rocznégo (31); -égo (2), -(e)go (29). ◊ D roczn(e)mu (1). ◊ A roczny (5), roczn(e)go (4). ◊ I roczn(e)m (1). ◊ L rocznym (1). ◊ f N rocznå (1). ◊ G roczn(e)j (3). ◊ A roczną (7). ◊ I roczną (6). ◊ n G roczn(e)go (1). ◊ [A roczn(e).] ◊ I rocznym (2). ◊ pl N m an roczni (cum sb: barankowie, wieprzkowie) (2). subst roczné (13); -é (1), -(e) (12). ◊ G rocznych (22). ◊ D rocznym (3). ◊ A m an roczn(e) (cum sb: barany) (1). subst roczné (6); -é (2), -(e) (4). ◊ I m roczn(e)mi (1). ◊ L rocznych (2).

Sł stp: roczny, roczni, Cn: roczny, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) i XVIII – XIX w.: roczny.

Przymiotnik od „rok” (140):
1. Od znacz. ‘okres czasu’; annuus Murm, BartBydg, Mącz, Modrz, Calag, Calep, JanStat, Cn; anniculus Vulg, PolAnt, Mącz, Calep, Cn; annualis HistAl, JanStat, Cn; annalis Mącz, Calep, Cn; annarius Calep, Cn; anniversarius Cn (112): Annuus, Etwas das eins iars lang wert es heiſt auch ierlich. Roczny Murm 7; Annalis, roczny BartBydg 10b; Mącz 10c, d; Iaerlich. Rocżny. Annuus. Calag 293b; Calep 73a.
A. Od znacz. ‘365(6) dni liczonych od dowolnego dnia’ (34): Anniculus, Quod est unius anni – Roczny. Calep 73a.
Wyrażenie: »czwierć roczna« = kwartał (1): S tych tedy wilkośći/ kożda ma podobieńſtwo ſwe ku Czwierćiam Rocznym. Abowiem kreẃ gorąca á wilka: podobna Wieśnie. Iáſna żołć [...] podobná Látu. Czarna żołć [...] podobna Ieśieni. Pypeć álbo flegmá [...] podobna źimie. SienLek 41.
a. Trwający jeden rok (3): niemogliſmy z radami naſſemi y z poſly Ziemſkiemi dluzei obrony wkoronie Polskiey iedno roczną poſtanovicz, tedysmy do rad pańſtwa naſſego vielkiego Xięſtwa Litewſkiego to rozkazali, aby oni tez wtem rocze iednoſtainą obronę z Koroną Polſką dzierzeli ComCrac 11.
Wyrażenie: »bieg roczny« = roczny obieg Słońca wokół Ziemi (2): Intercalaris mensis, Mieſiąc w którym yeden dzień przyſadzáyą ku ſpełnieniu czáłemu biegu rocznemu/ yákoſzto bywa káżdego roku przeſtępnego Mącz 31c; Zodiákiem to Koło Grékowie miánuią: Bo wnim rózné źwiérzętá porządkiem nayduią. [...] W tych dwanáśćie biég roczny ſłóńce odpráwuie KochPhaen 20.
b. Mający jeden rok wieku; hornus Mącz (26): [dziatki rocżne będą mowić głoſy ſwoimi Leop 1577 4.Esdr 6/21 (Linde)].
α. O zwierzętach (23): Ale rocżni Barankowie ſrzednią maią complexią miedzy wilgoſcią Iagniąt/ á miedzy ſuchoſcią ſtarych owiecz FalZioł IV 2a, IV 3a, V 64; Leop Lev 14/10, Num 6/12, 14 [2 r.]; A dáry iego [Salamiela] były/ Miſá śrebrna [...]. Nád to dwá Woły/ pięć Skopow/ pięć Kozłow/ pięć Báránow rocznych ku ofierze ſpokoyney. BibRadz Num 7/41, Num 7/47, 53, 59, 65, Mich 6/6; Dniá oſmego [uzdrowiony z trądu] wzyął dwu báránu niepomázánych/ tho ieſt zdrowych/ y owcę rocżną [...] ofiárował to v drzwi kościelnych BielKron 37, 37v [2 r.], 38v, 39; Mącz 10c, 158b; Miedzy więczſzym Bydłem/ bárzo tuczy mięſo świnie/ [...] wieprzkowie Roczni/ álbo ktorym dwie lećie nieminą SienLek 7v; BudBib Ex 29/38; Agnus, Foetus est ovis, qui annum nondum egressus est. – Barąn, Szkop roczny. Calep 44b.
β. O roślinach (3): Malleolus, Roczny ſoſzyk winny/ Látorośl. Mącz 205b, 345c; Resex – Odczinek, roczni ktori potim ſadzą dlia rodzenią. Calep 916b.
c. Sprawowany przez jeden rok (1): Tedy go [św. Sabę] wrzućili z wielkim v ſzyie drzewem y vtopili dniá piątego po Wielkiey nocy. zá pánowania Wálentynianá y Wálenſa/ zá Conſulatu ábo rocżnego vrzędu Rzymſkiego Modeſtá y Arynteá. SkarŻyw 329.
d. Zatrudniany na jeden rok (1): Oracz pługiem zárznie w źiemię: Ztąd y śiebie/ y ſwé plemię/ Ztąd roczną czeladź/ y wſzytek Opátruie ſwóy dobytek KochSob 70.
e. Płacony za jeden rok pracy (1): A żeby żaden z poddánych náſzych [...] bądź beneficium iákiégo Kośćielnégo [...] álbo pod penſyą iáką roczną [...] nieśmiał áni ſie ważył prowidowáć ábo doſtáwáć. SarnStat 923.
B. Od znacz. ‘rok kalendarzowy, okres od 1 I do 31 XII’ (35): Arenduią komu do roku teráźniego wioſki ábo domu/ [...] Roku ſześć ſetnego Nád tyśiącny [...]. Mowi [...]: Ieſzcże mam rok trzymáć: [...] Teraz (mowi) dopiero/ ták piſáć pocżęto/ Y ták cáły rok będą [...]. Przeto ieſzcże trzymáć mam/ poki nie przeſtáną Piſáć tey licżby rocżney: [tj. 1600] y ma zá wygráną Tę kauzę KlonWor 79.
[Wyrażenie: »miesiące roczne«: Dobrego zdrowia rządzenie/ przes wſzytki mieſiące roczne/ iako ſie káżdy człowiek w yádlie y w pićiu/ y w puſzczániu krwie/ ma rzędzić. MymerRegim kt.]
a. Powtarzający się każdego roku, doroczny, coroczny (25): Etesiae [...], Roczne wiátry około ſwiętey Margorzęty ná kożdy rok przes czterdzieśćy dni wieyący. Mącz 108d, 302c.
Wyrażenie: »jarmark, targ roczny« = annuale a. annuum forum JanStat [szyk 3:1] (3:1): Nundinae, Iármárk/ Roczny targ Mącz 251c; We Srzemie cztérzy Iármárki roczné. PIérwſzy ná święto świętégo Erázmégo/ [...] Drugi ná święto Náwiedzenia [...] Pánny Máriiéy [...]. Trzeći ná święto świętégo Wáwrzyńcá [...]. A czwarty ná ś. Iádwigę SarnStat 1227, 1227, 1228.
α. O świętach, obrzędach, ceremoniach; solemnis Mącz (19): Solemnis, Roczny/ vrocziſty/ co zwłaſzczá w rok á w rok bywa trzimano y obchodzono. Mącz 389d, 265b; Pánie BOże/ ktory Kośćioł twoy rocżnym poſtu cżterdźieſtu dni záchowániem przecżyśćiáć racżyſz: day to [...] áby [...] LatHar 350; [ZbylEpit 13].
Wyrażenia: [»roczny dzień« = rocznica: Exinde ⟨dies tercius⟩ natalicus ⟨Pharaonis erat⟩ y zatym rocznÿ dzen narodzenya krolewſkiego przyſzedl TomZbrudzBrul Gen 40/20.]

»roczny(-e) obchod(y)« (3): Mącz 120d, 398d; A Tertullianus [...] y Anniwerſarze álbo rocżne obchody zá żonę wſpomina. WujJud 229.

»roczn(i)a pamiątka« (6): Cypryan święty powiáda/ że [apostołowie] ná káżdy czás/ gdy Męczenników/ zwyćięſtwá y rocznią pámiątkę czynili/ ofiáry ofiárowáli zá vmárłé BiałKat 358v; PAnie Boże/ ktory nas rocżną pámiątką świętá Apoſtołow twoich/ Philippá y Iákubá vweſelaſz/ rácż to ſpráwić/ ábyſmy [...] LatHar 430, 391, 418, 468; WujNT 349.

»święto roczne« [szyk 5:2] (7): mężowie nie mieſzkáią ſnámi ſpolnym przebywánim/ [...] á wſzákże rocżne ſwięthá obchodzimy [Annuales tamen celebramus festivitates]/ á z mężmi náſzemi przee [!] trzydzieſci dni mieſzkáiąc/ roſkoſzy cieleſne ſpráwuiemy. HistAl H3; O Pánie Boże/ ktory nas vrocżyſtym zmartwychwſtánia Páńſkiego świętem rocżnym vweſelaſz/ rácż nam to miłośćiwie dáć/ áby [...] LatHar 359, +[12]v, 322, 323 żp, 331 marg, 332.

b. O powinnościach płatniczych (9):
Wyrażenia: »czynsz roczny« = annua pensio Murm, BartBydg; census annualis HistAl, JanStat; census annuus JanStat [szyk 6:2] (8): Murm 7; BartBydg 10b; HistAl D6v; tedy ſkázuiemy/ iż tákowy zbiegły pánu ſwému trzy grzywny ma dáć zá winę: y czynſz roczny cále/ który płáćił/ będźie powinien zápłáćić SarnStat 657, 352, 380, 929, 1251; [Komorników w tych domiech jest natenczas 115, każdy s nich daje czynszu roczniego do zamku po gr 1 1/2 LustrRus I 25].

»dań roczna« (1): Gdy poſlowie prziſzli do Alexandrá/ podáli mu koronę złotą/ cżyńſz y dań rocżny [census et tributa annualia] obiecuiąc HistAl D6v.

»płat roczny« (1): Wołodimirz też Czerniehowſkie Xiążę/ Dawid y Olech Siewierſkie Xiążętá/ poſtąpili mu [Światopełkowi] po ſtu grzywien płátu rocznego StryjKron 200.

Szereg: »ani tegodniowy, ani roczny« (1): TEż vſtáwiamy: iż Miſtrz nád górmi przełożony nie ma mieć żadnégo czynſzu z Zup/ áni tegodniowégo/ áni rocznégo [neque septimanalem neque annualem JanStat 45] SarnStat 380.
C. Od znacz. ‘cały rok’: przeznaczony na cały rok, dotyczący całego roku (6): Maſz do tego cżáſu vćieſzne Zywoty świętych/ maſz Kátholickie wykłády Ewángeliy rocżnych LatHar +3v; WTORA CZEŚĆ KAZAŃ ROCZNYCH NIEDZIEL. SkarKaz 273.
Wyrażenia: »roczny kalendarz« [szyk 1:1] (2): OPuśćiły ſię w Rocżnym Kálendarzu vmyślnie rzecży niektore (iáko te ktore zdawná Láćinnicy názywáią/ álbo Nonas, albo Idus, albo Kalendas, etć) LatHar +[12]v, +[12]v.

»roczne księgi« (1): Fasti, [...] Roczne xięgi/ w których wſziſtki wſtáwy [!] ſwiąt Ceremoniey/ Obchodów koſcielnych y ſądów ſą ogárnione. Mącz 118d.

»obchody roczne« (1): Fastorum libri, Xięgi wſzelakich vſtaw y Ceremoniey á obchodow rocznych. Mącz 118d.

D. Od znacz. ‘rok obliczeniowy’ (o dobrach materialnych): uzyskany lub wydatkowany w ciągu roku, też dotyczący ceny za te dobra; annotinus Calep (25): Murm 7; popiſáć Inwentarze kożdego zaſtáwnego imienia/ á obliczywſzy dochody ſpráwiedliwie dáć wydźierżeć dźierżawcy onemu ſummę wedle dochodu rocznego OrzRozm S2; Zbytek/ ſąſiedzi/ zbytek/ ktory iako morze Wſzytko poźrze [...]. Malo mu ieden raz wſzytki rocżne ſnopy/ zije on kiedy zaſiędzie grunt zaraz i z chłopy. KochSat A4v; Proventus, Roczny vrodzay/ roczne żyto/ pożytek, dochód. Mącz 483b, 10d, 105d, 116b, 483b; Calep 73 [2 r.]; Támże záraz z tego Summáryuſzá rocżney ordynáryey/ roſchod żywnośći może obmyślić Pan [...] y intratę/ według vrodzáiu y przybyłych rocżnych pożytkow/ wedle drogośći ceny rocżney/ może łácwiey obráchowawſzy wiedźieć. GostGosp 4; [Klucznikowi myta dają na tydzień per gr 3, a na sukno roczne fl. 4 LustrRus II 256].
Wyrażenia: »dochod roczny« = proventus annuus Murm, Modrz; annuus re(d)ditus Mącz, Modrz [szyk 7:5] (12): Fiscus, Skarb, Dochód roczny/ páński álbo Krolewski. Mącz 128d, 307b, 374b; Ieſliby tákiey pilnośći nieprzyłożono/ dochody rocżne bárzo by śię łácno rozlázły/ y przyſzłoby potym do oddalenia y záſtáwiánia dochodow Zamkowych y Powiátowych ModrzBaz 22, 38; ReszList 166; ále obieráią [na urząd woźnego] człowieká bogoboynego/ cnotliwego [...] y opátruią go rocznem dochodem. GórnRozm G2; [Redditus Rent/ Iaerlich einkomen Roczny dochod ArtNom N2v].

[»roczne pieniądze«: stanawszÿ oblicznie przed prawem gainem zvpelnem Stanislaw Pietraska, ze wzial od Woytka ÿasionka grziwne rocznich pieniedzÿ do svpelni zaplatÿ KsięgaSądTrześ 1574 nr 1271.]

»roczny(-e) pożytek(-ki)« = annona Mącz [szyk 5:1] (6): GroicPorz ddv; Mącz 10d [2 r.]; Vrzędnicy w Ieśieni máią ſpiſáć ták creſcencye iáko przypłodki/ y wſzelákie rocżne przybyłe pożytki GostGosp 4, 4; ieſzcże to nie wielka ſumá/ v dźieśiątká groſzy pożytku rocżnego/ [...] groſz ábo pułtorá odłożyć ná ochronienie náſze GrabPospR N4v.

E. Od znacz. ‘któryś, określony rok’: który wydarzył się w ciągu określonego roku (3): Annales, Dzieye roczne/ To yeſt/ Hiſtoria gdzie wſziſtki przigody y yne rzeczy które ſie kolwiek czaſów tych álbo przeſzłych przetoczyły bywáyą ſpiſowáne. Mącz 10d, 115a; Calep 72b.
F. Od znacz. ‘bieżący rok’: dotyczący bieżącego roku, tegoroczny; hornus Mącz; annotinus Cn (1): Hornus, Látośny/ roczny. Mącz 158b.
G. Od znacz. ‘rok jubileuszowy w Starym Testamencie’ (2):
Wyrażenia: [»niedziela roczna« = siedem tygodni: W puł niedzieli rocżney/ to ieſt, przez pułcżwarta roku/ Chrzeſcijańſką Ofiarę [antychryst] odeymuie HerbOdpow Aa7v.]

»święto roczne« = świętowane u Żydów każdego siódmego roku (2): Zaś nálicżyſz ſobie ſiedm swiąt rocżnych [Et numerabis tibi septem hebdomadas] (to ieſt) ſiedm lat po ſiedm kroć/ y będzieſz mieć ſiedm świąt rocżnych cżterdzieśći y dziewięć lat. BudBib Lev 25/8.

2. Od znacz. ‘roki sądowe’ (28): tha to Anna [Leszczyńska] [...] tham ma stacz na pierwssem Roku yako na zavithym [...] A za kazdą Drogą Roczną pyęczdziessyąth zlothych sprawa nyewysthempvyącz poth thym ze zakladem ma dacz tha tho anna Lesczynska ZapWar 1549 nr 2662, 1550 nr 2676.
Wyrażenie: »dzień roczny« [szyk 25:1] (26): Ia kom ya weczthernaszczye person dnya rocznego nyeprzyyechal szmyeczmy luky pauezamy dogoszpody do thwey anym thobye rany krwavey narącze lyevey zadal ZapWar 1503 nr 1927; Ia kom ya nyeszaszethl dobrovolney drogy salchethnemu Maczyeyewy Szradony dnya Rocznego anym go szbyl ZapWar 1508 nr 2027; Iakom ya nyesbyl franciska Smor na vlyczy warschevye dnya rocznego any zadal yemv rany krvawy w nosch ZapWar 1520 nr 2257, 1503 nr 1925, nr 1926, 1504 nr 1958, 1505 nr 1994, 1508 nr 2026 (26).

Cf COROCZNY, DOROCZNY, DWUROCZNY, JEDNOROCZNY, LATOWY, POŁROCZNI, POŁROCZNY, PRZEZROCZNY, [ROKOWY], [TAKROCZNY]

LWil