[zaloguj się]
[pdf]

NARABIAĆ (41) vb impf

Pierwsze i trzecie a jasne (w tym w pierwszym 1 r. błędne znakowanie), drugie pochylone (w tym 5 r. błędne znakowanie).

Fleksja
inf naråbiać
indicativus
praes
sg pl
3 naråbiå naråbiają
praet
sg pl
3 m naråbiåł m pers naråbiali
n naråbiało subst
conditionalis
sg
3 m by naråbiåł

inf naråbiać (10). ◊ praes 3 sg naråbiå (4). ◊ 3 pl naråbiają (12). ◊ praet 3 sg m naråbiåł (4). n naråbiało (1). ◊ 3 pl m pers naråbiali (3). ◊ con 3 sg m by naråbiåł (2). ◊ part praes act naråbiając (5).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Posługiwać się czym, pomagać sobie, uciekać się do czego [czym] (39): Tą maſcią możeſz narabiać na każdy dzień. FalZioł V 100; vchwyćili ſie obádwá zarko wpáſſy/ [...] Piecinig gruboſcią ćiáłá/ Ruśin zaś czerſtwością nárabiał StryjKron 134, 135.

W charakterystycznych połączeniach: narabiać maścią; narabiać chybkością, czerstwością, grubością ciała.

a. O abstraktach (przeważnie o sposobach postępowania) (36): RejJóz D3v; RejKup Aav; BielKron 195; SarnUzn E4v, F3v; tym rády trzeba/ ktorzy [...] więcey rozumem nárabiáią. SienLek 3v; GórnDworz Ff7; CzechEp 77; NiemObr 75, 173; Chytrośćią/ á wykrętami naywięcey v was nárabiáią. GórnRozm F2v; gdzie Lwią ſkorą cżemu doſyć vcżynić nie może/ tám Liſią trzebá nárabiáć. Tho ieſt/ gdzie mocą nie możeſz/ tám zdrádą. Phil P3, R2; WujNT 17; SarnStat 46; KlonKr F3; GosłCast 56; KlonWor **1, **2, 7, 67, 72, 73, 81; [że nad podane artykuły przez W.K.M. niemało swych przyczyniali, nie tak dalece rationibus, jako uporum narabiając. AktaSejmikPozn 1600/227].

[W połączeniu szeregowym: tam [przy obłożnie chorym] sługa Kośćielny/ tym pilniei a wiecei [!]/ słowem ma narabiać/ przynauczać y ćieſſyć/ ażby ſię tą ćięſzkość a brzydliwość vſpokoiła/ ażeby tak Sacramentu vlżyć mogł. UstKościel 177v.]

W charakterystycznych połączeniach: narabiać chytrością, cnotą, dobrocią, groźbą, łapaczkami, mocą (2), mową, obłudnością, podobieństwy, prawdą, prośbą, rozumem, lisią skorą, sofistyką, strachem, szelmsztukiem, sztuką (sztukami) (3), śmiechem, trądycyjami apostolskimi, tyraństwem, wątpliwością, wykrętami, wymowkami, zbytkiem, zdradą (3), złością; z zofistryją narabiać; narabiać ciemną nocą, ukradkiem.

Zwroty: »fałszem (i wykręty), fałszywym świadectwem narabiać« (7:1): tym fáłſzem niktby nie nárabiał/ kiedyby w cnotach/ ták iáko y w nych rzemięſłach wyucżenie było GórnDworz Ee8v; WujJud 36v marg, 226 marg, Ll3v, Mm5v; KochPs 7; LatHar +5, 709.

»obłudą (a. obłudnością, a. zdradą) narabiać« [szyk zmienny] (4): Iedno żebych ia tego nigdy niechciał/ áby Dworzánin obłudnoſcią/ á zdrádą nárabiáć miał GórnDworz Cc7; CzechRozm 253; Sich ſtellen. Obłudą nárabiáć. Simulare. Uti simulatione. Calag 447b; CzechEp 209.

[»sofistyką narabiać«: Nie trzeba ſie przeto zá ſłowká chwytać/ nie trzebá ſyllab licżyć/ áni Sofiſtiką narábiáć/ ále trzebá przedśiewźięćie Páná Chriſtuſowe dobrze poiąć BudUrzęd 52v.]

2. Współdziałać [z kim] (2): NAprzód/ żadnégo rozerwánia między ſobą nie czynić/ áni diſmembráciiéy żadnéy dopuśćić/ iáko w iednéy nierozdźielnéy R.P. áni iedná część bez drugiéy Páná ſobie obiéráć/ áni factione priuata z inſzym nárabiáć. SarnStat 117 [idem] 120.

Synonim: 1. »pomagać sobie«.

Formacje współrdzenne cf ROBIĆ.

Cf NARABIAJĄCY, NARABIANIE

DJ