Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: NASADKA

Następne hasło: NASADZAĆ SIĘ »

NASADZAĆ (11) vb pf i impf

pf (7) [w znacz. I.], impf (4) [w znacz. II.]

Pierwsze i trzecie a jasne (w tym w trzecim a 1 r. błędne znakowanie); -så- (6) RejWiz, BielKron (2), GórnDworz, SkarJedn, OrzJan, -sa- (3) Mącz, BibRadz, RejAp.

Fleksja

inf	nasådzać

praet
	sg		pl
1	m	-em nasådzåł	m pers
3	m	nåsadzåł	m pers	nasådzali

imperativus
	sg
2	nasådzåj

inf nasådzać (1). ◊ praes i fut 3 sg nasådzå (2). ◊ praet 1 sg m -em nasådzåł (1). ◊ 3 sg m nåsadzåł (4). ◊ 3 pl m pers nasådzali (2). ◊ [imp 2 sg nasådzåj.] ◊ part praes act nasadzając (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI w. s.v. nasadzić.

Znaczenia

I. Pf Umieścić wiele (z subiektywnym odczuciem wielości) (7)
- 1. Posadzić wiele na co (3)
  - Przen (2)
    - a) O słowach w tekście (1)
    - b) O wprowadzaniu zmian w nauce (1)
- 2. O obsadzaniu funkcji lub urzędów; mianować (4)
II. Impf (4)
- 1. Umieszczać (2)
  - a. [Sadzać kury na jajkach]
- 2. Zasiedlać, zakładać (1)
- 3. [Przygotowywać]
- 4. Zsyłać (1)

I. Pf Umieścić wiele (z subiektywnym odczuciem wielości) [kogo, czego (pl)] (7):

1. Posadzić wiele na co (3): A ták Iakob wſtał/ á náſádzał dźieći ſwych y żon ná wielbłądy [et elevavit filios suos et uxores suas super camelos]. BibRadz Gen 31/17.

Przen (2):

a) O słowach w tekście (1): [który chce] áby go zá wymownego rozumiano/ wchodzi więcz z rzecżą ſwą w dziwne Lábirinthy/ ſłow nowych/ y wydwarzánych náſadza/ orácią wſzythkę od Adámá ią pocżąwſzy rozwlecże GórnDworz Ii6v.

b) O wprowadzaniu zmian w nauce (1): Moſkiewſcy duchowni [...] cżynią y wierzą co ſię im podoba/ y práwie wſzytko nabożeńſtwo w zabobony obroćili/ náukę Bożą zniſzcżyli/ ſwoich wymyſłow náſadzáli. SkarJedn 377.

2. O obsadzaniu funkcji lub urzędów; mianować (4):

nasadzać do czego (2): BielKron 84; y nieposyłałem nikogo swego iako drudzyvczynili, coswych nasadzali y do Komory, y gdzie indzie ActReg 131.

nasadzać komu (1): Potym [Tarkwinijus] ku bożnicom ſwoy vmyſł obroćił/ kápłanów Sáturnuſowi/ á Weſcie boginiey mniſzek náſadzał BielKron 102v.

nasadzać gdzie (1): [Stanisław Lasocki mówił:] anim żadnych kapłanow wypędzał, a owszem dobrychem tam [w kościele] nasadzał. Diar 59.

W przeciwstawieniu: »wypędzać ... nasadzać« (1): Diar 59 cf nasadzać gdzie.

II. Impf (4):

1. Umieszczać [kogo gdzie] (2): [nieprzyjaciel] o tym myśli/ áby tu Turki oſádźił: áby té kośćioły Mahométowi poświęćił: áby w té miáſtá/ w té wśi/ w té miaſteczká Sáráceny náſadzał OrzJan 101.

Zwrot:»na [czyich] miejscach nasadzać« (1): A coż wiedzieć co nie cżyniłá tá dwurogáta beſtia [...] iedny ná drugye podburzáiąc/ á iedny ná drugich mieyſczach náſádzáiąc. RejAp 113.

a. [Sadzać kury na jajkach; subicere, supponere Cn:

Wyrażenie: »nasadzać kokoszy«: Náſadzay kokoſzy ná nowie/ bowiem rychleyſze ábo pozdnieyſze nie rády śię lęgą Cresc 1571 582.]

2. Zasiedlać, zakładać [co] (1):

Zwrot: »nasadzać miasteczka« (1): Ponere castella, Náſádzać y budować miaſteczká. Mącz 309c.

3. [Przygotowywać [co]:

Zwrot: »strzelbę nasadzać«: Hetman z woyſkiem ſwoim nieprzyiaćielá gothowego cżuiąc/ á niewiedząc kiedy nádćiągnie/ lud pogotowiu vſzykowány ma/ w ſpráwie ſtoi/ ſtrzelbę náſádza/ ſtraży cżuć roſkázuie. GrzegŻarnPos 1582 480 (Linde).]

4. Zsyłać [co] (1): Wſzák nas s tego y Dawid cżęſto vpomina/ Iż Pan znáki náſadza/ iáwnie przypomina. RejWiz 152.

Formacje współrdzenne cf SADZIĆ.

Cf NASADZANIE