![[zaloguj się]](/static/img/icons/lock.png "Zaloguj się"){kind=icon}
![[SŁOWNIK POLSZCZYZNY XVI WIEKU]](/static/img/spxvi-logo.jpg){kind=logo}
| « Poprzednie hasło: (NATĘŻYĆ) | Następne hasło: NATKAĆ SIĘ » |
![[pdf]](/static/img/icons/document-pdf-text.png "Pobierz artykuł hasłowy w formacie PDF"){kind=icon}
NATKAĆ (43) vb pf
-t- (42), -d- (1).
Oba a jasne.
| inf | natkać |
|---|
| praet | ||
|---|---|---|
| sg | ||
| 1 | m | -m natkåł |
| 2 | m | natkåłeś, ty natkåł |
| 3 | m | natkåł |
| plusq | ||
|---|---|---|
| sg | ||
| 2 | m | -ś był natkåł |
| imperativus | |
|---|---|
| sg | |
| 2 | natkåj |
| conditionalis | ||||
|---|---|---|---|---|
| sg | pl | |||
| 1 | m | m pers | bychmy natkali | |
| 2 | m | byś natkåł | m pers | |
| 3 | m | by natkåł | m pers | by natkali |
| f | by natkała | m an | ||
| n | subst | by natkały | ||
| impersonalis | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| praet | natkåno | |||||
| participia | ||||||
| part praet act | nátkåwszy | |||||
inf natkać (2). ◊ fut 2 sg natkåsz (3). ◊ 3 sg natkå (7). ◊ 3 pl natkają (1). ◊ praet 1 sg m -m natkåł (1). ◊ 2 sg m natkåłeś (1), ty natkåł (1) RejKup (1:1). ◊ 3 sg m natkåł (5). ◊ plusq 2 sg m -ś był natkåł (1). ◊ imp 2 sg natkåj (4). ◊ con 2 sg m byś natkåł (1). ◊ 3 sg by natkåł (1). ◊ f by natkała (2). ◊ 1 pl m pers bychmy natkali (1). ◊ 3 pl m pers by natkali (1). subst by natkały (1). ◊ impers praet natkåno (2). ◊ part praet act nátkåwszy (8).
Sł stp notuje, Cn s.v. natkano, Linde XVI – XVIII w.
- 1. Wypełnić, napchać, wsadzić (41)
- 2. Zapłacić (może: wiele) (1)
- 3. Utkać, sporządzić tkaninę przy użyciu krosien (1)
natkać czego [= czym] (8): HistLan E4; RejZwierc 157v; ZLotá pewnie nie nátkaſz trzećiéy częśći woru/ Z tych gór/ co obiecuią rádo więc v dworu PudłFr 36. Cf natkać czego w co.
natkać czego w co (6): FalZioł IV 19a; Weźmi drewno dębowe ſurowé/ wywierć wpodłuż dźiurę w nim/ á nátkay ſoli w nie/ włoż ié w ogień SienLek 166, 178; BielSat Cv; BielRozm 16. Cf »natkać w nienasycony brzuch«.
natkać co (22): BierEz P2; ieſliby była ráná śieczona [...] zámoczyć chuſtę álbo pácześi w fiołkowym oleiu/ y nátkáć ránę SienLek 146; PudłFr 36. Cf Zwroty.
natkać czym (4): BierEz C3, S4; RejWiz 51; Nie leżyſz tu ná ſwiecie iáko ine źwirzę/ Co nátkawſzy brzuch trawą potym w piaſku gmerze. RejAp AA6v.
W porównaniu (1): [są ludzie] Ktorzy ácż grube potráwy iedzą/ ále tylko do ſytośći/ á brzuchá iáko wántuchá nie nátkáią RejZwierc 158.
»natkać [komu] brzuch, w nienasycony brzuch [czego]« (1:1): HistLan E4; nátkay mu [jeleniowi] [...] tortow pozłoćiſtych álbo owych páſtelow pełen brzuch/ vźrzyſz będzielić długo buiał. RejZwierc 157v.
»natkać brzuch« = objeść się [szyk zmienny] (11): RejKup r6v, Cc; RejWiz 51; Gdyżechmy ſie od źwirząt/ rozno porodzili/ [...] Nie wſzytko w zyemię pátrzyć/ bychmy brzuch nátkáli RejZwierz 73, 140v; RejAp AA6v, 102v; źwirzętá [...] nicżegoy inſzego nie ſzukáią iedno áby brzuch nátkáły áż do ſzyie/ iáko y náſzy ſwowolni pánowie. RejZwierc 132, 158, 164v, 221v.
»czym garło natkać« = najeść się (2): Liſzká niegdy łácżną będąc/ Chodziłá w nocy biegáiąc: Azaby nieco potkáłá/ Cżymby ſwe gárło nátkáłá. BierEz S4, C3.
»natkać pełne kąty« = wzbogacić się [szyk zmienny]: Ano ieden w kłopocie żywotá ſwoiego/ Nie vżywſzy wolnośći ni wcżáſu żadnego. Nátkawſzy pełne kąty/ odbyeżeć ich muśi RejWiz 104v, 104v.
»natkać rękę« = przekupić (1): Sámá Cnoty ozdobá/ gdźie nie nátkaſz ręki/ Nic nie ieſt/ á dármo być dobrym iuſz przezdźięki. RybGęśli C3v.
natkać czego (2): A drugi ni obacży gdzye go ſzcżęście potka/ Ze mu więc pełne kąty wſzego dobrá nátka. RejWiz 130; RejZwierc 98.
natkać czym (2): s onym brzuchem nawieky Czoż go był pliotkami natkał Pewnie by był wpiekle zoſtał RejKup r4v, q4.
W przeciwstawieniu: »opuścić ... natkać« (1): Gdyż ieſt ſlepa fortuná á nie pátrza thego/ Opuśćiwſzy godnego nátka nicżemnego. RejWiz 97.
W porównaniu (1): RejKup q4 cf »natkać gębę«.
»natkać gębę« = zaspokoić potrzeby (1): Ieſliby ſie iego cżyńſz rowno z gębą zgodził/ Aby ią dziś nátkawſzy iutro nie ogłodził. RejWiz 44v.
»natkać gębę [czym]« = dużo mówić (1): [kupiec] yako woł trawą Natkał gembe ſwoyą ſprawą RejKup q4.
»[komu] natkać pełne, pełno kąty« (2 : 1): RejWiz 5v, 130; náturá náſzá/ [...] byś iey pełno nátkał wſzytki kąty/ rzućże iey/ iedno ſztukę cżego łákomego/ vyrzyſz ieſlić iey z ochotą wielką łápáć nie będzie. RejZwierc 104v.
natkać do czego (2): do tego mſzału bárzo wiele y tego y owego nátkano CzechEp 241, 319.
natkać w co (4): Dźiwuię ſię temu/ iż X.K. nátkawſzy ták wiele w to ſwoie Wędźidło oycow ſwego kośćiołá Rzymſkiego piſm/ [...] nie porádźił ſię pierwey ktorego z nich CzechEp 266, 62, 103, 147.
Synonimy: 1. nadziać.
Formacje współrdzenne cf TKAĆ.
DD