[zaloguj się]
[pdf]

NATKAĆ (43) vb pf

-t- (42), -d- (1).

Oba a jasne.

Fleksja
inf natkać
praet
sg
1 m -m natkåł
2 m natkåłeś, ty natkåł
3 m natkåł
plusq
sg
2 m -ś był natkåł
imperativus
sg
2 natkåj
conditionalis
sg pl
1 m m pers bychmy natkali
2 m byś natkåł m pers
3 m by natkåł m pers by natkali
f by natkała m an
n subst by natkały
impersonalis
praet natkåno
participia
part praet act nátkåwszy

inf natkać (2). ◊ fut 2 sg natkåsz (3). ◊ 3 sg natkå (7). ◊ 3 pl natkają (1). ◊ praet 1 sg m -m natkåł (1). ◊ 2 sg m natkåłeś (1), ty natkåł (1) RejKup (1:1). ◊ 3 sg m natkåł (5). ◊ plusq 2 sg m -ś był natkåł (1). ◊ imp 2 sg natkåj (4). ◊ con 2 sg m byś natkåł (1). ◊ 3 sg by natkåł (1). ◊ f by natkała (2). ◊ 1 pl m pers bychmy natkali (1). ◊ 3 pl m pers by natkali (1). subst by natkały (1). ◊ impers praet natkåno (2). ◊ part praet act nátkåwszy (8).

Sł stp notuje, Cn s.v. natkano, Linde XVI – XVIII w.

1. Wypełnić, napchać, wsadzić (41):

natkać czego [= czym] (8): HistLan E4; RejZwierc 157v; ZLotá pewnie nie nátkaſz trzećiéy częśći woru/ Z tych gór/ co obiecuią rádo więc v dworu PudłFr 36. Cf natkać czego w co.

natkać czego w co (6): FalZioł IV 19a; Weźmi drewno dębowe ſurowé/ wywierć wpodłuż dźiurę w nim/ á nátkay ſoli w nie/ włoż ié w ogień SienLek 166, 178; BielSat Cv; BielRozm 16. Cf »natkać w nienasycony brzuch«.

natkać co (22): BierEz P2; ieſliby była ráná śieczona [...] zámoczyć chuſtę álbo pácześi w fiołkowym oleiu/ y nátkáć ránę SienLek 146; PudłFr 36. Cf Zwroty.

natkać czym (4): BierEz C3, S4; RejWiz 51; Nie leżyſz tu ná ſwiecie iáko ine źwirzę/ Co nátkawſzy brzuch trawą potym w piaſku gmerze. RejAp AA6v.

W porównaniu (1): [są ludzie] Ktorzy ácż grube potráwy iedzą/ ále tylko do ſytośći/ á brzuchá iáko wántuchá nie nátkáią RejZwierc 158.

Przysłowie: Látwieyćiem ieden wor nátkaſz/ Niżli kiedy ich wiele maſz. BierEz P2.
Zwroty: »natkać boki« = najeść się (1): [krowa] nátkawſzy boki leżąc nic nie mówi. RejWiz 16.

»natkać [komu] brzuch, w nienasycony brzuch [czego]« (1:1): HistLan E4; nátkay mu [jeleniowi] [...] tortow pozłoćiſtych álbo owych páſtelow pełen brzuch/ vźrzyſz będzielić długo buiał. RejZwierc 157v.

»natkać brzuch« = objeść się [szyk zmienny] (11): RejKup r6v, Cc; RejWiz 51; Gdyżechmy ſie od źwirząt/ rozno porodzili/ [...] Nie wſzytko w zyemię pátrzyć/ bychmy brzuch nátkáli RejZwierz 73, 140v; RejAp AA6v, 102v; źwirzętá [...] nicżegoy inſzego nie ſzukáią iedno áby brzuch nátkáły áż do ſzyie/ iáko y náſzy ſwowolni pánowie. RejZwierc 132, 158, 164v, 221v.

»czym garło natkać« = najeść się (2): Liſzká niegdy łácżną będąc/ Chodziłá w nocy biegáiąc: Azaby nieco potkáłá/ Cżymby ſwe gárło nátkáłá. BierEz S4, C3.

»natkać pełne kąty« = wzbogacić się [szyk zmienny]: Ano ieden w kłopocie żywotá ſwoiego/ Nie vżywſzy wolnośći ni wcżáſu żadnego. Nátkawſzy pełne kąty/ odbyeżeć ich muśi RejWiz 104v, 104v.

»natkać rękę« = przekupić (1): Sámá Cnoty ozdobá/ gdźie nie nátkaſz ręki/ Nic nie ieſt/ á dármo być dobrym iuſz przezdźięki. RybGęśli C3v.

Przen [co (7), kogo (1)] (8):

natkać czego (2): A drugi ni obacży gdzye go ſzcżęście potka/ Ze mu więc pełne kąty wſzego dobrá nátka. RejWiz 130; RejZwierc 98.

natkać czym (2): s onym brzuchem nawieky Czoż go był pliotkami natkał Pewnie by był wpiekle zoſtał RejKup r4v, q4.

W przeciwstawieniu: »opuścić ... natkać« (1): Gdyż ieſt ſlepa fortuná á nie pátrza thego/ Opuśćiwſzy godnego nátka nicżemnego. RejWiz 97.

W porównaniu (1): RejKup q4 cf »natkać gębę«.

Zwroty: »natkać (pełen) brzuch [czego]« [szyk 1:1]: RejKup r4v; cżłowiek/ choć ſie iuż náie á náthka pełen brzuch onego dobrodzieyſtwá twego/ przedſię to ná dobre wyniść nie może. RejZwierc 98.

»natkać gębę« = zaspokoić potrzeby (1): Ieſliby ſie iego cżyńſz rowno z gębą zgodził/ Aby ią dziś nátkawſzy iutro nie ogłodził. RejWiz 44v.

»natkać gębę [czym]« = dużo mówić (1): [kupiec] yako woł trawą Natkał gembe ſwoyą ſprawą RejKup q4.

»[komu] natkać pełne, pełno kąty« (2 : 1): RejWiz 5v, 130; náturá náſzá/ [...] byś iey pełno nátkał wſzytki kąty/ rzućże iey/ iedno ſztukę cżego łákomego/ vyrzyſz ieſlić iey z ochotą wielką łápáć nie będzie. RejZwierc 104v.

a. O tekście [czego a. wiele czego] (6):

natkać do czego (2): do tego mſzału bárzo wiele y tego y owego nátkano CzechEp 241, 319.

natkać w co (4): Dźiwuię ſię temu/ iż X.K. nátkawſzy ták wiele w to ſwoie Wędźidło oycow ſwego kośćiołá Rzymſkiego piſm/ [...] nie porádźił ſię pierwey ktorego z nich CzechEp 266, 62, 103, 147.

2. Zapłacić (może: wiele) [komu] (1):
Przysłowie: bo [kupiec] kupi nye da dármo/ yedno zá pyenyądze/ według onego rymowánya/ Chceſz krámárzem oſtáć/ Maſz kupcowi nádkáć. GliczKsiąż M6v.
3. Utkać, sporządzić tkaninę przy użyciu krosien (1): Detexo, Odtykam to yeſt rozſipuyę com pierwey nátkał zpuſzczam/ odtykam to yeſt z króſn. Mącz 453c.

Synonimy: 1. nadziać.

Formacje współrdzenne cf TKAĆ.

Cf NATKANIE, NATKANY

DD