[zaloguj się]
[pdf]

NAWODZIĆ (22) vb impf i pf

impf (21), pf (1) KochJez.

a oraz o jasne.

Fleksja
inf nawodzić
indicativus
praes
sg
1 nawodzę
2 nawodzisz
3 nawodzi
praet
sg pl
3 m nawodził m pers nawodzili
fut
sg
1 m nawodzić będę
imperativus
sg
3 niechåj nawodzi
conditionalis
sg
3 m by nawodził
f by nawodziła

inf nawodzić (6). ◊ praes 1 sg nawodzę (2). ◊ 2 sg nawodzisz (1). ◊ 3 sg nawodzi (3). ◊ fut 1 sg m nawodzić będę (1). ◊ praet 3 sg m nawodził (3). ◊ 3 pl m pers nawodzili (2). ◊ imp 3 sg niechåj nawodzi (1). ◊ con 3 sg m by nawodził (1). f by nawodziła (1). ◊ part praes act nawodzęcy (1) BielKom.

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w,

I. impf (21):
1. Sprawiać, żeby ktoś lub coś przybył(o) dokądś albo zmierzał(o) w określonym kierunku (9):
a. Kierować, prowadzić [kogo, co] (2):

W porównaniu (1): Owo ia ná ćię Corze [= Tyrze]/ náwiodę ná ćię narody mnogie/ iáko náwodzi morze wáły ſwe [sicut ascendit mare fluctibus suis]. BudBib Ez 26/3.

Przen (1):

W połączeniu szeregowym (1): LatHar 226 cf Zwrot.

Zwrot: »na gościniec nawodzić« (1): Niechay mię [ten sakrament] idącego w drogę prowádzi/ błądzącego ná gośćiniec náwodźi/ wracáiącego ſię przyimuie/ w pośliźnieniu pochylonego trzyma/ vpadáiącego podnośi: á trwáiącego w cnoćie/ do chwały wiecżnej prowádźi. LatHar 226.
b. Naprowadzać we właściwym kierunku (o płodzie podczas porodu) (6): Także cięgnącz: zawſze ma [...] maczać by ſie gdzie dziecię nie oparło/ albo niektore cżłonek ciała: nie zawiązł/ Tedy palcem odwadzić/ á tak nawodzić iakoby wolno á bez ſtwornie wyſzło. FalZioł V 33v.

nawodzić kogo [dziecko], co [część ciała] (5): iżeby dziecię ono leguchno (omazawſzy ſobie rękę w iakim oleyku/ albo w tłuſtoſci/ nawodziła/ naciągaiącz głowką na doł. FalZioł V 2Id; Ieſtliby ręki w niewiaſtę w prawić nie mogła/ tedy iako może tę ſtronę kthorą dziecię bliżey progu albo fortki leży: ku wyſzciu nawodzić FalZioł V 23b, V 22b, d, 23b.

nawodzić ku czemu (2): A potym iako może nalepiey á napilniey przytulić rącżkę ku bokowi dziecieczemu/ á thakże główkę proſto ku rodzeniu nawodzić. FalZioł V 22b, V 23b.

W charakterystycznych połączeniach: dziecię nawodzić (2), głowkę (2); prosto nawodzić, ku rodzeniu, ku wyszciu.

c. O Bogu: sprowadzać na kogoś, zsyłać jako karę [co na co] (1): A oto ia náwodzę [adduco] potop wodny ná ziemię BudBib Gen 6/17.
2. Sprawiać, żeby ktoś postępował w określony sposób; doprowadzać, skłaniać, przekonywać, namawiać; nawracać [w tym: kogo (9), co (1) (W przen)] (11):

nawodzić komu [=ku komu] (1): Bo ludziomże ia teraz námáwiam á náwodzę [hominibus suadeo]/ cżyli Bogu? Leop Gal 1/10.

nawodzić k(u) czemu (3): ktoryby nie tylko ſam cále ná wſzem od iednego żywego Bogá Izráelſkiego odſtąpił/ ále też y inſzych ku temuż náwodził/ á ktore inſze Bogi zálecał. CzechEp 33. Cf »ku dobrej rzeczy nawodzić«, »słowy nawodzić«.

Ze zdaniem dopełnieniowym [aby] (2): BielŻyw 7 cf W przen; BielKron 83v cf »słowy nawodzić«.

W połączeniu szeregowym (1): CzechEp 33 cf nawodzić k(u) czemu.

Zwroty: »na dobre nawodzić« (1): ábowiem pocżćiwe życie páńſkie/ tho ſámo ieſt/ ktore kieruie/ y ná dobre náwodzi poddáne/ iáko iedno nayſroſzſze piſáne práwo GórnDworz Gg5.

»ku dobrej rzeczy nawodzić« (1): bo nikomu tym ſzkodźić nie chćiał: y owſzem/ ku dobréy rzeczy ie náwodźił BiałKat 66.

»na złą rzecz nawodzić« (1): Cżemu wdowo ná złą rzecż náwodziſz/ Swą powiescią mdłym żeńſkim płciam ſzkodziſz BielKom G2.

»[k czemu] słowy nawodzić« (1): Ale ie ktemu ſłowy náwodził/ áby tego przeſtáli. BielKron 83v.

Szeregi: »kierować i nawodzić« (1): GórnDworz Gg5 cf »na dobre nawodzić«.

»namawiać a nawodzić« (1): Leop Gal 1/10 cf nawodzić komu.

W przen (4): Rozum vmiey nawodzić aby złe nie mowił BielŻyw 7.
Zwroty: »nawodzić na drogę (dobrą a) praw(dziw)ą« [szyk zmienny] (2): wſzytki błędy zniewieściáłe [Jozafat] z zyemie Iudá wykorzenił/ báłwány wyrzućił/ y złoſliwe karał á ná drogę prawdziwą náwodził BielKron 84; A y ia nieday tego Boże ábym miał grzeſzyć Iehowie/ ábych przeſtał modlić ſię za wámi/ y (owſzem) náwodzić was bedę ná drogę dobrą á práw ą [doceboque vos viam bonam et rectam]. BudBib 1.Reg 12/23.

»na swą drogę nawodzić« (1): á ták táyemnie ſie z chodzyli á ludzi ná ſwą drogę proſte náwodzili BielKron 198.

Przen (1):
Zwrot: »na swą stronę nawodzić« (1): W drugyey ſpráwie ná cżłowieká/ Przydzye ze dwu ſtron opyeká/ S práwey duſzá z lewey ciáło/ Káżdeby go z nieb mieć chciáło/ Rozmáicie go trapyęcy/ Ná ſwe ſtrony náwodzęcy BielKom nlb 6.
3. Sprawiać, żeby coś się działo, stało: doprowadzać, powodować [ze zdaniem dopełnieniowym względnym] (1): Przetoſz pocżątek wiernych Ceſarzow święty ieſt/ y to święte co ná wodzi, bo z tego wiárá: áby przenáśládowánie vſtąpiło/ á nabożeńſtwo náſtąpiło. (marg) Krzyſz ná głowách krolewſkich cżemu. (‒) SkarŻyw 398.
II. pf Przyprowadzić wielu (z subiektywnym odczuciem wielości) [kogo (G pl) dokąd] (1): Pod Ruſſą ſłudzy twoi Moſkwę pogromili Y więźniów do namiotu twego náwodźili. KochJez B3v.

Synonimy: I.2. nakłaniać, namawiać, skłaniać.

Formacje współrdzenne cf WIEŚĆ.

Cf NAWODZENIE

RS