[zaloguj się]
[pdf]

NAMAWIAĆ (231) vb impf

namawiać (229), namawać (2); namawiać : namawać BielKom (1:2),

Pierwsze oraz trzecie a jasne; w inf: -måw- (10), -maw- (9); -måw- BierEz, BielKom, RejPos (2), RejZwierc, HistHel, PaxLiz; -maw- Mącz, KuczbKat, ModrzBaz, SkarŻyw, GórnTroas, SarnStat; -måw- : -maw- GliczKsiąż (1:1), BielKron (1:1), GórnDworz (1:1); w pozostałych formach -måw- (w tym 4 r. błędne znakowanie).

Fleksja
inf namåwiać
indicativus
praes
sg pl
1 namåwiåm namåwiåmy
2 namåwiåsz
3 namåwiå namåwiają
praet
sg pl
1 m m pers namåwialiśmy
2 m m pers -ście namåwiali
f -ś namawiała m an
3 m namåwiåł m pers namåwiali
f namåwiała m an
n namåwiało subst
fut
sg pl
1 m m pers namåwiać będziemy, namåwiać będziem
2 m będziesz namåwiåł m pers
3 m m pers namåwiać będą, będą namåwiać
imperativus
sg pl
2 namåwiåj namåwiåjcie
conditionalis
sg pl
1 m m pers byśmy namåwiali
2 m m pers byście namåwiali
3 m by namåwiåł m pers by namåwiali
impersonalis
praet namåwiåno, namåwiåno było
con -by namåwiåno
participia
part praes act namåwiając
inne formy
impers con praet - by namåwiåno było

inf namåwiać (33). ◊ praes 1 sg namåwiåm (3). ◊ 2 sg namåwiåsz (1). ◊ 3 sg namåwiå (20). ◊ 1 pl namåwiåmy (2). ◊ 3 pl namåwiają (9). ◊ praet 2 sg f -ś namawiała (1). ◊ 3 sg m namåwiåł (58). f namåwiała (11). n namåwiało (2). ◊ 1 pl m pers namåwialiśmy (2). ◊ 2 pl m pers -ście namåwiali (1). ◊ 3 pl m pers namåwiali (33). ◊ fut 2 sg m będziesz namåwiåł (1). ◊ 1 pl m pers namåwiać będziemy (3), namåwiać będziem (1); -emy : -em Diar (3:1). ◊ 3 pl m pers namåwiać będą (1) Diar, będą namåwiać (1) RejZwierc. ◊ imp 2 sg namåwiåj (2). ◊ 2 pl namåwiåjcie (1). ◊ con 3 sg m by namåwiåł (7). ◊ 1 pl m pers byśmy namåwiali (2). ◊ 2 pl m pers byście namåwiali (1). ◊ 3 pl m pers by namåwiali (4). ◊ impers praet namåwiåno (3), namåwiåno było (1) Diar. ◊ con -by namåwiåno (2). ◊ con praet by namåwiåno było (2) Diar. ◊ part praes act namåwiając (23).

Sl stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Namowami przekonywać kogoś, nakłaniać, zachęcać; persuadere PolAnt, Vulg, Calep, Cn; solicitare Mącz, Cn; suadere Modrz, Cn; vocare PolAnt; impellere, inducere, orare, dicere accomodate ad persuadendum Cn [w tym: kogo (152)] (164): LibMal 1546/112; poſlał naprzód do koſcyołá Hámonowego áby námawyano kápłany/ ktorzyby Alexándrá przywitáli ſynem Iowiſſowym GliczKsiąż B6; BielKron 304v; Mącz 399o; RejPos 60; SkarŻyw 68, 171; a Ia Iurk Sobanſki tak dlugo Iąlem namawyacz Pána wrączka Garczynſkego aſz przystał na ten dluk, ktori bel wynyen Pánu Iączkowſkemu ZapKościer 1584/50; Calep 791b.

namawiać do czego [= na co] (10): Co gdy cżás długi trwáło/ Mitridates zdał ſie więtſze woyſko gotowáć/ do cżego theż Datameſá námawiał Phil 112; SkarKazSej 659a. Cf Ze zdaniem dopełnieniowym; »do grzechu namawiać«, »do ślubu namawiać«, »namawiać do upamiętania«, »do zgody namawiać«.

namawiać do czego [= dokąd] (17): LibMal 1544/81; Cżart Mnicha dzierſj/ a do piekła namawia RejKup cc7v; BielKom nlb 6; BibRadz Os 11/7; RejPos 54, 58v, 59v, 60, 61v, 166v; WujNT 81; SkarKaz 518a. Cf »namawiać do siebie«.

namawiać ku komu, ku czemu (6): Poſłáli do niego Pálámeda áby go námawiał ku tey potrzebie BielKron 56; HistRzym 123v; RejPos 313; RejZwierc [203]. Cf »namawiać ku sobie«, »k ślubu namawiać«.

namawiać przeciw czemu (1): Iż ten przećiw zakonowi námawia ludźi chwalić Bogá [eontra legem hic persuadet hominibus colere Deum]. WujNT Act 18/13.

namawiać na co (18): Item powyada zego then tho Ian namawyal na kradzyeſz LibMal 1546/112v, 1544/93v, 1546/118, 1547/129v, 1552/169v; BielKom F4v; BibRadz I 336b marg; BielKron 233; RejPos 288v; ModrzBaz 21 v; Bogacze áby od pychy hámował/ y ná iáłmużny námawiał. WujNT 731; SkarKaz 518a. Cf Ze zdaniem dopełnieniowym, »na małżeństwo namawiać«.

cum inf (5): Namawyal go ſſoba do yakyegoſz wolwarku kraſzcz. LibMal 1544/81; Totili krolowi Gockiemu dziękowáli/ że ie cżęſtho ſwymi poſły náwiedzał/ y námawiał woiowáć Ceſárzá Iuſtynianá dla ſwego pokoiá BielKron 338v, 413v; BudNT Act 18/13; WujNT Act 18/13.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym: z zapowiednikiem: na to (4), do tego (4); aby (79), by (2), iżeby (2), żeby (4)] (87): Nakładł Ezop przedeń chlebá: Fig y dáktyłow przykłádał/ Aby iadł łágodnie námawiał BierEz A3, L3; Tho przidal o Vlcze yſch go vlka namawyal przed domem v organiſcziney aby skrzynyą vilupyl kądikolwyek LibMal 1547/125v, 1546/111v, 1548/142, 1554/188v; MurzHist I3v; Diar 39, 6o; BielKom F4; GliczKsiąż B3, D4v, G2 [2 r.], O8; Także też ty złego tłucż gdzye możeſz nieboże. Námawiáiąc áby złym zwycżáiem nie párzył/ A tego złego piwá po ſwiátu nie wárzył. RejWiz 79v; Leop Iudith 12/10, Philipp 3 arg; RejZwierz 25v, 121v; BibRadz Iudic 14/15, 551a, 2.Mach 12/3; BielKron 97v, 107v [2 r.], 109v, 117, 166 (20); OrzQuin N3v; GórnDworz O7, Y6; HistRzym 105, 112; RejPos 60, 71, 205, 330v; KuczbKat 205; RejZwierc 25v, 47, 50; HistHel D3; Strum A3v; Páwłá do tego/ áby w tym mdłośći ich folgował námawiáią. CzechRozm 77v; ModrzBaz 43v, 109, 126v; y prośił iego oycá/ pilnie go ná to námawiáiac: aby go do ſzkoły Kátholickiey nieſłał SkarŻyw 371, 75, 180, 300, 304, 437 (13); StryjKron 122, 135, 427, 637, 712, 722; NiemObr 20; PaprUp K; ActReg 94, 142; 514; SkarKazSej 695a.

Z przytoczeniem (1): Puſtelnik ſie z drabem potkał/ A łáſkáwie go námawiał: Iuż przeſtań ſynu żołdowáć/ Bo maſz cżas cnot náſládowáć. BierEz P.

W połączeniach szeregowych (6): Diar 68; on ciebie záwżdy wabił/ náymował/ námawiał do tey winnice ſwoiey: hoynąć zapłátę záwżdy obiecował RejPos 61v; gdyś ty wzgárdził oną ſwiętą wiecżerzą iego/ ná kthorą cie prośił/ námawiał/ nápominał przez rozmáite poſły ſwoie/ [...] pewnie on wzgárdzi tobą RejPos 288v, 71, 262, 275v.

W charakterystycznych połączeniach: namawiać cicho, często(kroć) (2), długo (3), dziwnie, łagodnie (3), łaskawie, miłościwie (2), pilnie (5), pilno (2), siłakroć, usilnie, ustawicznie, z uprzejmością, wdzięcznie; namawiać obietnicami.

Zwroty: »do grzechu namawiać« (1): ſzátan [z onej góry] kroleſtwá świátá tego vkázował do grzechu y báłwochwálſtwá námawiáiąc SkarKaz 116b.

»nie dać się namawiać« (1): Kápłani krzyknęli ná krolá áby ſie nie dał námáwiáć Ieremiaſzowi/ mowiąc iż odſzedł od rozumu. BielKron 95.

»na małżeństwo, w małżeństwo, w małżeński stan namać« [szyk zmienny] (2:1:1): Ocyec ſyná ſwego nyechby ná małżeńſtwo námawyał/ á onemu małżonkę zrządził GliczKsiąż O7, O8; y námawiał ią w Małżeńſki ſtan/ bo wdowcem będąc żony niemiał. StryjKron 125; PaxLiz E4v.

»przez posły namawiać« [szyk zmienny] (2): RejPos 288v; niech to tá powinność będźie/ áby ie przez posły námawiano [per legatos cum eis agere]/ żeby temu dáli pokoy. ModrzBaz 104.

»słowem i przykładem namawiać« (1): [Paweł] Vkázuie ſtárego zakonu vſtánie/ ſlowem y przykłádem ſwym námawiá Filipencżyki by go náſládowáli. Leop Philipp 3 arg.

»namawiać (pięknymi a. łagodnymi itp.) słowy« [szyk zmienny] (6): Diar 39; On ſie thego dowiedziawſzy/ oycá łágodnymi ſłowy námawiał áby przy nim mieſzkał BielKron 258v; Tymi y innymi ſłowy y ſyny y mężá/ mężna biała głowá námawiáłá. SkarŻyw 65; Námawiał ią pierwey ſłowy pięknymi/ áby ſię znim wroćiłá SkarŻyw 487, 444, 553.

»namawiać do siebie, ku sobie« [szyk zmienny] (5:1): Mądrość námawia do ſiebie wſzytki ku dobram ſwoim. BibRadz Prov 9 arg; [Jezus Krystus] ſam nas ku ſobie/ á ktemu hoynemu źrzodłu ſwemu wabić á námáwiáć racży RejPos 313, 205, 262, 275v, 289.

»namawiać z sobą« [= aby szedł z nim]« [szyk zmienny] (2): LibMal 1544/81; Był też proſzon od tegoż Kárdynalá/ áby Włádźiſłáwá Krolá z ſobą námawiał BielKron 414.

»do ślubu, k ślubu namawiać« (1:1): W krotce według Práktiki vſtrzegſzy Democillá z Oycem iego z ſzedſzy. Wſkok do ſlubu namawiác pocżęłá PaxLiz B, E3v.

»namawiać do upamiętania« (1): [żołnierz Aleksander prosił Festusa, aby mu się godziło iść do Antonijej] áby ią námáwiáć do vpámiętánia mógł SkarŻyw 444.

»do zgody namawiać« (1): Iużćibych wſzytko ſpráwił á ſłow y czáſu y pracey nie tráćił do zgody was námawiáiąc/ ktorcy widzę miedzy wámi nie máſz. SkarKazSej 671a.

Szeregi: »rzecz czynić a namawiać« (1): Tám gdy przyſſedł/ yął rzecż cżynić á námawyáć żonę yego/ áby ſámá żywiła to dzyecyę/ á mámce nye dawáłá GliczKsiąż D4v.

»namawiać a grozić« (1): poſłáli do Olhy dwádzieśćiá oſob zacnych námawiáiąc ią łágodnie/ á potym grożąc [...] áby zá ich Xiążę Drewlanſkie Niſkinię [...] w małżeńſki ſtan poſzłá StryjKron 122.

»[nie] przyłudzać ale namawiać« (1): [człowiek nie żałuje zdrowia] iáko Moyżeſz mlekiem y miodem Izráelcżyki przyłudzáiąc: ále [...] kroleſtwem niebieſkim/ onych námawiáiąc CzechRozm 91v.

»radzić, (i) namawiać« [szyk 2:1] (3): LibMal 1546/112; Sará potym myawſſy ſyná Izááká rádziłá y námawyáłá Abrááma/ áby Izmáelá wypędził GliczKsiąż B3; SkarŻyw 437. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»namawiać i upominać« (1): A trzebá pilnie námáwiáć y vpominác Chrześcijány/ áby zá káżdy oſobliwie grzech śmiertelny wielką ſkruchę y żałość mieli. KuczbKat 205.

»wabić, (a) namawiać« [szyk 9:1] (10): A iáko nas wabi/ á iáko nas námawia do tey winnice ſwoiey/ o tym piſmá wſzędy pełno mamy. RejPos 60, 54, 58v, 59v [2 r.], 60, 133v (10). [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].

»wieść i namawiać« (1): niektórzy przyaćiele moi widźieli/ wiedli j námawiali mię do tego ábych ié [książki] miedzy ludźie wydał Strum A3v.

»namawiać i wyzywać« (1): [sługi boże opowiedają słowo boże] ábowiem námawiáią y wzywáią ná onę vcztę niebieſkiey mądroſci/ ludźi ty ktorzy niedbáią o zbáwiénie ſwoie. BibRadz I 336b marg.

a. Nakłaniać do grzesznej miłości; pellicere Calep; appellare a. compellare virginem stupro, captare impuditiae, flagitare ancillam, sollicitare legitimos toros, tentare Iunonem Cn [kogo] (9): Iedno zecż prawie nie roſly iawnie na łbie rogi Abis mię była mogła zwieſc z mey cznotliwey drogi A pamiętaſz iakos ty mnię dźywnie namawiała Snacz iuż tych przycżyn nie było czos ich nie wznawiała RejJóz H5, D6v; Item zeznała yſch Byerala queſt stakowego zwodzenya od dzyewek y od thich kthorem ſzwodzila a namawyala nyegdzie ſama ſſyebye nyegdzye theſch za roſzkazanym thich do kthorich wodzila LibMal 1545/97; BibRadz Gen 39/10; Calep 769b.

Z przytoczeniem [w tym z zapowiednikami: tymi słowy, w jakie słowa] (2): Widząc młodzieńcá iednego/ [...] Rzkomo go ſobie wybráł/ Tymi ſłowy námawiáłá: [...] Ciebie iednego wybieram/ Bo wielką miłość k tobie mam BierEz R; Więc Zuzánnę rownie w tákie ſłowá námawiáli, Nie lękay ſie piękna páni/ [...] Iedno nam nie chciey być trudná/ ktorzy cie miłuiem KochZuz A3.

W charakterystycznych połączeniach: namawiać dziwnie (2), łagodnie.

Zwroty: »dawać się za złoto namawiać« (1): Iupiter przemienił ſie w kropię złotá/ [...] pocżęłá z niego ſyná (wykłádáią to iż ſie pánny rády dawáią zá złoto námawiáć.) BielKron 21.

»ku swej myśli namawiać« (1): RejZwierc [203] cf »namawiać i ciągnąć«.

Szereg: »namawiać i ciągnąć« (1): [pani się go rozmiłowała] iáko go dziwnie ku ſwey myſli námawiáłá y ciągnęłá/ obiecuiąc mu dziwne bogáctwá y dziwne przyſmáki RejZwierc [203].
b. Nawracać; suadere Vulg (6): nie tylko w Epheźie/ ále máło nie po wſzytkiey Azyey/ ten Páweł námawiáiąc odwroćił wielką rzeſzą WujNT Act 19/26.

namawiać do czego (1): A wſzedſzy do bożnice/ mowił beſpiecznie przez trzy mieſiące/ rozmawiáiąc y námawiáiąc do tego co należáło Kroleſtwu Bożemu [loquebatur per tres menses disputans et suadens de regno Dei], WujNT Act 19/8.

namawiać k czemu (1): przyſzło ich wiele do niego ná goſpodę: ktorym świádectwo wydawáiąc przepowiedał kroleſtwo Boże: námawiáiąc ich k temu co ſię tknie Ieſuſá WujNT Act 28/23.

namawiać kogo (4): Y rozmawiał w bożnicy ná káżdy ſzábát/ wtrącáiąc imię Páná Ieſuſowo/ y námawiał Zydy y Graeki. WujNT Act 18/4, 28/23, 2.Cor 5/11. Cf »namawiać [kogo] na [jaką] wiarę«.

Zwrot: »namawiać [kogo] na [jaką] wiarę« (1): Papież poſłał do Niemiec trzech Biſkupow z Indultem / áby námawiáli Luteryany kápłany ná Rzymſką wiárę BielKron 234.
2. Przemawiać do kogo, perswadować, tłumaczyć co komu; alloqui Vulg (9):

namawiać kogo (G) a. komu (1): Porzuć płácz moiá droga/ téy ſie iḿ námáwiáć GórnTroas 61.

namawiać komu [= dla kogo] (1): Bo ludziomże ia teraz namáwiam á náwodzę/ cżyli Bogu [Modo enim hominibus suadeo an Deo]? Leop Gal 1/10.

namawiać kogo (6): [Żołnierz do płaczącej wdowy] nácżął z nią cudnie mówić/ Cięſzki iey żal ſłowy ćieſzyć. A gdy ią táko námawiał/ Płácż iey znienagłá vſtawał BierEz Q4v; RejJóz N5v. Cf namawiać kogo czym, Z przytoczeniem.

namawiać o kogo, o co (2): Ruben namawia Iakoba o brata RejJóz N5v; Leop Sap 12/2.

namawiać kogo czym (1): Schowayże ſie iuż s twymi cnotámi/ A mnie przeſtań námawiáć plotkámi Słucháiąc cie áż mię boli głowá/ Roſpráwuiąc niepotrzebne ſłowá. BielKom F6v.

Z przytoczeniem [w tym z zapowiednikami: tako (2), tak] (3): Kur niegdy w śmiećiách grzebąc/ Ktoreby iadł źiarn ſzukáiąc: Wplątnął ſie mu miedźi nogi/ Iáſpis kámień bárdzo drogi. Vźrzawſzy go ieſt ſie zumiał/ A ſtanąwſzy ták go námawiał: Szkodá iż leżyſz w tym błoćie/ Bo by godzien być we złoćie. BierEz M2, I, 12.

Szeregi: »napominać i namawiać« (1): I dla tegoż one ktorzy błądzą po cżęśći karzeſz: á oto w cżym grzeſſą/ nápominaſz y námawiaż [admones et alloqueris] Leop Sap 12/2.

»namawiać a nawodzić« (1): Leop Gal 1/10 cf namać komu [= dla kogo].

3. Obradować, rozprawiać, prowadzić rozmowy, wspólnie rozważać (58): Panowie się schylili do Króla a namawiali tamże i dana odpowiedź przez p. Kanclerza dosyć sroga Diar 60, 41; ActReg 12.

namawiać okolo czego (4): ZapWar 1548 nr 2668; Panowie na to zezwolili i za odeściem poselskiem namawiali tak około obrony jako około egzekucyji. Diar 28, 30, 38.

namawiać co (11): Diar 41, 44, 63, 84; Názáiutrz gdy ſię ſpołem tákże zeſzli á inne rzecży námawiáli/ powiedzą iż Pátryárchá Cárogrocki nagle ſkonał. SkarJedn 293; Namawiali PP. sprawę Litewską ale nibil conclusivé ActReg 51, 7, 22; SarnStat 782, 972, 1019.

namawiać na co (2): Posłowie na onę propozycyją krolewską a wota senatorskie przez dwa dni namawi(a)li i radząc miedzy sobą wszyscy się na to zgodzili Diar 25, 53.

namawiać z kim (6): IchM panowie też tu z Królem JM namawiali o obronie tej wewnętrznej Diar 44; ActReg 48, 49; SarnStat 972. Cf »z sobą namawiać«.

namawiać o czym (32): Przeto radzimy, żebyście namawiali o obronie Diar 27, 26, 27, 28 [2 r.], 29, 31 [2 r.] (25); Przyiechał był P. Gniezninski tego dnia pod Srzodę do Kiiowa puł mile od Srody, chcąc vnas w Kole bydź y orzeczach namawiac ActReg 49, 49, 149; Poſłowie źiemſcy proſzą/ áby im wolny plác był zoſtáwión/ námáwiáć o ſzáfunku y wárunku Czwartéy częśći ná obronę potoczną pozwolonéy SarnStat 360. Cf Ze zdaniem dopełnieniowym.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym: z zapowiednikiem: o tym (3); zaimek pytajny (3), jesliżeby (1), żeby (1)] (5): Posłowie [...] o tem tylko namawiali, jakoby się egzekucyja upewniła na czas i miejsce pewne. Diar 28, 43; DiarDop 117; Tám pilnie miedzy ſobą o tym námawiáli/ Żeby iuż w domu ſtárcá ſmierći dochowali. HistLan C3; ActReg 48.

W przeciwstawieniu: »przeczyć ... namawiać« (1): Ciſz ieden z drugim czáſem przéczą zſobą ráno Przy ludźiách, w wieczór záśię zſobą námawiáią. CiekPotr 78.

Zwroty: »namawiać miedzy sobą« [szyk zmienny] (5): Posłowie obaczywając nieznośność tego podania, na które z dobrym sumnieniem zezwalać nie mogli, namawiali miedzy sobą kondycyje, ktore by pobożniejsze były Diar 44, 27, 39; HistLan C3; SarnStat 1019.

»z sobą namawiać« (2): tedj wneth pothem maia s sobą okolo działu viecznego namaviacz ZapWar 1548 nr 2668; CiekPotr 78.

»spolnie namawiać« (2): Chc(i)ejcie WM radzić o więcszem podatku i raczycieli tu miedzy nas kilnaście osob z poárodka siebie wysadzić abyśmy spoinie namawiali Diar 63, 40.

Szeregi: »namawiać i ferować sentencyją« (1): Sędźia námawia y feruie ſentencią. SarnStat 782.

»namawiać i mowić« (1): już zaraz o obronie i o inych wszech doległościach namawiać i mówić chcą. Diar 28.

»radzić a namawiać« (1): Przeto prosiemy, abyście WM jako i o tej innej postronnej obronie, tak i o tej radzić a namawiać raczyli Diar 29.

»namawiać i stanowić« (2): I teraz WM powtarzamy, że o niej [obronie] namawiać i stanowić jesteśmy gotowi Diar 40, 40.

»namawiać i utwierdzać« (1): niemáłyſmy wſtępek do nápráwienia [.,.] téy po częśći náruſzonéy Vniiéy vczynili/ námawiáiąc między ſobą z obu ſtron/ y vtwiérdzáiąc Artykuły do téy Vniiéy należące. SarnStat 1019.

Synonimy: 1. nakłaniać. wabić; b. nawracać; 3. dysputować, gadać, rozprawiać.

Formacje współrdzenne cf MOWIĆ.

Cf NAMAWIAJĄC, NAMAWIAN, NAMAWIANIE

TK