a. Używać jakiegoś języka, władać, posługiwać się jakimś językiem, jakąś mową, znać, umieć język, mowę jakiegoś narodu (68): BielKron 358v; yáko w náſzim yęzyku sławáckim ynáczey mowi Polak ináczey Ruśyn Mącz 84c; iſz iuſz drudzy máło ſobie rozumieią/ Bo odmiennie mowią Zmodzinowie/ tákież Kurſowie/[...] ináczey niż Litwá/ álbo Iatwieżowie y Liflanći. StryjKron 46, 31; zmowic ſie znim [z krolem Ludwikiem Węgierskim Polacy] niemogli chiba przes Tlumatza/ choc rozumial mowic niechcial PaprUp B3v.

mowić po jakiemu [w tym: po azotsku (1), po czesku (1), po grecku (1), po łacinie (z elipsą 1 r.) (6), po niemiecku (1), po polsku (3), po żydowsku (1); dobrze (a. lepiej) (6), foremnie (1), źle (1)] (14): GliczKsiąż L2, L2v [2 r.]; OrzList i2 [2 r.]; A ſynowie ich częſćią po Azotſku mowili/ nie vmieiąc mowić po Zydowſku [loquebantur Asdodice et nesciebant loqui Iehudaice] BibRadz Neh 13/24; BielKron 383; Commode latine dicere, Dobrze po łáćinie mówić. Mącz 61d, 86b, 186b; GórnDworz F2; ták iż iuż v ſądow ziemſkich ná poły po Lacinie/ á v ſądow mieyſckich ná poły po Niemiecku mowią. BudBib B4v; Graeczynow, ktorzy też byli Zydzi, ále nie w Zydowskiey ziemi národzeni, y po Graecku mowili WujNT Act 6/1 marg.

W charakterystycznych połączeniach: mowić dobrze (6), foremnie, inaczej (3), odmiennie (2), pospolicie, źle.

W porównaniu (1): Sicilisso ‒ Mowie iako Sicileiczik. Loquor lingua Siculorum quorum sermo adeo corruptus fuit, ut abierit in proverbium. Calep 977b.

b. Zabierać głos, wypowiadać się, przemawiać, opowiadać, rozmawiać, rozprawiać, nauczać; przekazywać, podawać do wiadomości, oznajmiać, głosić; twierdzić (16 489): cożći śię dzieie/ Iż ći mowy niedoſtáie. Wſzákeś przedtym śiłá mowił BierEz B4v, B2v, B3, C, E3v, H4v, M3, N3v; Kiedy mowila tak iey ſlowa byly roztropné/ ij wáżné/ ijż mógł bytz vznan buog w ięzyku iey. OpecŻyw 2v, 23, 44v, 75, 78v, [80] (12); Ale iże Słowotworowi wſzytcy mowićz dozwolili/ on tedy przyſtąpiwſzy iął tako rzecż prowadźić ForCnR B3v, D4; PatKaz III 122 [2 r.]; Murm 45; abowiem ludzie maiączy taką niemocz [melancholiją] mowią wiele: zagęſzcżaiącz rzecżami FalZioł V 76v, IV 53c; to ſobie za pokutę vłożył, aby do ſmierci więcey niemowił. BielŻyw 133, 8, 15, 30, 31, 47 (14); GlabGad A2v; LibLeg 7/31, 100v, 11/187; Bog nad bogi pan/ mowił ieſt [locutus est] y wezwał k ſobie ludzie na ziemi mieſzkaiące. WróbŻołt 49/1, iiv; RejPs 51, 171v, 207; Gdzie dwa mowią podſluchawa/ wſzytko by chciała wiedzieć RejJóz C5, E2v, F8v, H3, K3v, M8; SeklKat E2v, T3; RejKup c7v, f4, g4, i3, k7v (16); HistAl Bv, I6, K; KromRozm I B4v; MurzHist P3v; MurzNT Matth 17/5, Luc 1/20, Ioann 1/37; Doſyć ſye yuż teraz mowiło/ á czás ſye nam do czego inego rozyść. KromRozm II y2v, gv, v4, xv, yv; KromRozm III F7v; Diar 56; BielKom C2; GliczKsiąż H5v; iż pan Bog mowi/ á przeto s pilnoſcią ſłucháć mamy. LubPs N2v marg, hhv, hh6v; GroicPorz f, i4; KrowObr 20, 124, 134, 134v, 151; wſzák wieſz iż to roſkoſz ſtárych/ Aby mieli rozmowy o rzecżách niemáłych.(marg) Stárych roſkoſz/ mowić. (–) RejWiz 20v marg, 43 marg, 46, Cc7, Dd2v; Y ſtało ſie gdy przeſthał mowić [cum cessasset loqui] Achior/ rozgniewali ſie náń wſſyſtcy przełożeni Leop Iudith 5/26, Num 16/31, 32/2, Deut 5/26, Iudic 5/10, 4.Esdr 8/25 (20); RejFig Dd4v; RejZwierz 35v, 70v, A6, 108; Iob odpowiedźiał. [...] Cierpćie mie niechać mowię/ á gdy ſie námowie dopieroż ſzydźćie. BibRadz Iob 21/3, Gen 3/1, 1.Reg 15/16, 3.Reg 2/14, Iob 6/29, 33/32 (24); gdy mowić pocznie/ ſłowá z vſt iemu płyną OrzRozm Q4, G3v, P, Q2 [2 r.]; A gdy go [Samuela] Pan Bog drugi raz záwołał/ rzekł: moẃ Pánie ſłyſzy ſługá twoy. Y rzekł Pan Bog do Sámuelá BielKron 62v, 12v, 13, 29, 32v, 42v (28); GrzegRóżn B4v, C3 marg, H2; kiedi wy mowić pocżniećie/ końcá wſwych oracyach naleſć niemożećie. KochSat B3; Gdyż przez philoſophią możemy dobrze porozumieć/[...] przez wymowę poważnie y ochedożnie możemy mowić. KwiatKsiąż H3v, C2v [2 r.], I2; Habeo orationem, Mowię Mącz 151a; Perorare orationem, Skończić rzecz/ Przeſtáć mówić. Mącz 270a, 42a, 64a, 87d, 93c, 113c (61); OrzQuin H3v, Yv; Prot C4v, D; SarnUzn C7v, C8v, D [2 r.], Dv, E2v; RejAp 15v [2 r.], 24, 112, 112v, 114v [2 r.], 137v, Ee3; niechczę/ áby zuchwálſtwo w nim [w dworzaninie] pánowáło/[...] á nie vmiał łágodnie mowić/ iedno s fukiem GórnDworz D6; w ciele niema być gnuſność/ áby ſie nie zdáło/ iż pień mowi GórnDworz F8; Iáko ſtárzy/[...] też záſię ledá co cżáſem mowią/ by ſie iedno mowiło GórnDworz K3, C, C3v, C5, C6, D8v, F3 (35); HistRzym 2v [2 r.]; náucżał [Jezus] ony tłuſzcże ſtoiące ná brzegu. A gdy przeſthał mowić/ rzekł ku Symonowi RejPos 173v, 86, 124, 202v, 213v, 214, 221; BiałKat 11 [2 r.], 276; BielSat C4v; KuczbKat 370; RejZwierc 168v; KochMon 26 [2 r.]; ták mowićie/ áby nierozumiano iż o nich rzecż maćie. WujJud 115v, 32v, 147; WujJudConf 30; RejPosRozpr b4v; BudBib Iudic 15/17, 2.Reg 13/36, 3.Reg 2/14, 16, Iob 6/29 (15); WierKróc A2; BudNT Luc 22/60, 1.Cor 33/34, 2.Cor 4/13, 7/2 [3], 11/21, 1.Petr 4/11, 2.Petr 1/21; CzechRozm 14v, 15v, 18, 19v, 39 (16); PaprPan X2; rozumieymy/ że ten naylepiey mowi [is optime dicere putandus est]/ ktory słowá z rzecżą zgodne mowi. ModrzBaz 17, 27v, 28v, 30v, 36, 126v; SkarJedn 249; Kilká kroć powſtawał Vkalegon chcąc mowić/ lecż przed hukiem niemogł. KochOdpr C2, C2v, D; Przeſtáć mowić. Facere finem loquendi. Definere loqui. Calag 39a, 17b, 198b, 323b; KochPs 74, 111; Rozmowá męcżenniká z okrutnikiem gdzie P. Piotr mowi/ gdzie S. Sędzia mowi. SkarŻyw 40 marg; więcey z iadł mowiąc/ á niebacżąc ſię [...] gdy ſię powieśćią báwił. SkarŻyw 335, 46, 58, 188, 195, 312 [2 r.] (12); MWilkHist K3; żem też wżdy y ia ieſt cżłowiek [...] á iż też kęs mowić mogę CzechEp 54, 10, 24, 63, 107, [2 r.], 112 (17); KochJez B2; Lecż Chriſtus pan oſtrożnie mowił/ zábiegaiąc wſzytkim dumom/ y wymyſłom ludzkim/ nie vymuiąc cżći y chwały/ Oycu ſwemu niebieſkiemu NiemObr 105 31, 50, 70, 98, 114; KochFr 69; KlonŻal E3v; KochSz B4; ReszPrz 56, 102 [2 r.]; WerGośc 252, 253 [2 r.]; Przeto Bog dał ięzyki/ ábyſmy mowiły/ Przeto głowę z rozumem/ ábyſmy rádziły. BielSjem 11; KochPam 86, 88; KIedy wſzyſcy mówili/ mowiłeś też y ty/ Y znáć było w ten czás żeś miáł rozum ſowity. PudłFr 53, 20 [2 r.], 59; BielRozm 6, 22; GórnRozm A, A3, C4, E, F3v [2 r.], K2v; KochWr 40; PaprUp I2; ActReg 50, 76, 84 [2 r.], 89 [2 r.], 130, 183; Argutor ‒ Mowie wikręttnie, ſubtilnie, ſwiegocę. Calep 93b, 319b, 352b, 533b, 613a, 1076b; GrochKal 26; Pindarus też bárzo chwalił Epáminondá Thebáńſkiego/ ktory będąc biegły w mowie/ máło iednák mowił. Phil G, G, G2 [2 r.]; KochFrag 46; Proſzę/ niech mi wolno będźie mowić/ á W. M. niech ćiężko ſłucháć nie będźie. OrzJan 52, 100; LatHar 67, 730; KołakCath B3; RybGęśli B4; áby ná káżdey tákiey rozmowie/ dwá tylko ábo trzey/ y to ieden po drugim mowili WujNT 615, Matth 10/20, 17/4 marg, 17/5, 47, s. 129 (48); PowodPr 19, 48, 58; miedzy wielkimi nie vprzedzay mowić: á gdźie ſą ſtárſzy nie mow wiele. SkarKaz 242b, 160a, 276b, 484a [3 r.], 576b; CiekPotr 10, 38, 59, 77; GosłCast 29, 30, 49, 50, 59, 72; ZbylPrzyg Bv; KlonFlis F; W ten ſię cżás obłudnego cżłowieká nawięcey ſtrzeż/ kiedy haſmácżniey y napowabniey mowi KlonWor ded **2v.

mowić co [w tym: co(ż, -kolwiek) względne i pytajne w zdaniu złożonym (577), co(ś) nieokreślone (94), to(-ć, -ż) (a. ono), co(ż) wskazujące z odniesieniem do tekstu poprzedzającego (721 : 22); co(ż), nie cum G ai i pron (25)] (2266): Cżćiono iż Xántus ſlubował/ Iżby ſam morze wypić miał. Xánt ſie do ludzi obroćił/ Rzekąc/ prawdá żem to mowił BierEz D4v; wſzák ćię znam dobrze. Y co mowiſz/ temuć wierzę BierEz K2, B4v [2 r.], C3v; OpecŻyw 51, 52, 53v, 56, 63v (14); PatKaz I 2, 13v; PatKaz II 28v, 29; HistJóz A2, B2v, D3v, E2; OMieg ieſt barzo gorączi i wyſuſzaiaczi [...] Korzeń ma iako ſieć ſprzirodzenia ſprawiony/ to mowi Pandecta. FalZioł I 93b, I 10c, 106c, V 57; vidział Pitagoras iednego w cżiſtim vbraniu á on mowił rzecży nie pocżeſne á grube y głupie y rzekł iemu albo mow rzecży ku twemu odzieniu podobne, albo ſie oblecż w odzienie rowne ku twoim obycżaiom. BielŻyw 32; ieden Platonowi powiedział, żeby Xenocras vcżennik iego wiele złego onim mowił [...] rzekł Plato, niemowiłci by tego gdyby ſłuſznie rozſądził. BielŻyw 82, 73 [3 r.], 76 [2 r.], 103; March² D4; LibLeg 7/31, 32, 10/70v, 11/26v, 40, 175, 187; WróbŻołt 34/16, Q3, 55/11, 61/2, 64/13, 106/2, 118/43; RejPs 212; ZapMaz V S 2/335; odpuſzczye my bom nyewyedzyal czom mowyel LibMal 1554/189v; Chodzyſz tu Achizo miła Będziewa wżdy czo mowiła RejJóz C7, D8v, E3, F2v, N; RejKup k4, 15v, m4, n4v, ſ6, cc4v, dd2; HistAl A3, A6v, A8, B2, B3 (19); KromRozm I Cv [2 r.], F3; MurzHist C3, F2v, H2v, I3v [2 r.], K3v, S2v, Tv; MurzNT 14v, 91, Matth 26/70, Luc 11/27, Ioann 6/6, 12/6; KromRozm II d4v; nikt nye yeſt/ [...] ktoryby mogł rzec/ czyſte yeſt ſerce moye/ prozenem grzechu: A ktoby to mowił/ ſąm by ſye zwodźił KromRozm III D5, G4v, K5v, N6v; Diar 43, 57, 61 [2 r.], 62, 64; BielKom C6; GliczKsiąż E, E3, H6, K7, O7v, P7v; Ci co myę ták náydowáli wſſytko złe mowili [mala mihi locuti sunt Ps 37/13] LubPs K3v, Rv, aa2; GroicPorz i3v, 13v, t3; KrowObr 20, 52, 59, 98, 111v (16); RejWiz 52, 62v, 122, 146v, 166v, 171v, 174; Otho wſſyſtcy prorokowie iednoſtháyną mową/ wſſyſtko dobre prorokuią Krolowi/ zgodź ſie teſz thy ſnimi/ á mow takieſz dobre rzecży. Leop 3.Reg 22/13, Gen 41/39, Deut 5/27, 28 [2 r.], 18/17, 20 (25); OrzList d4, e2; UstPraw A4v [2 r.]; RejFig Ddv, Ee3v; RejZwierz 65v, 77; A ia założę przymierze ſwe miedzy mną y miedzy tobą/ á nádder ćię rozmnożę. (marg) To mowi áby potwierdźił przymierze przed tym z Abrámem vczynione. (‒) BibRadz Gen 17/2; iamći záwſze vcżył w bożnicy y w kośćiele/ gdźie ſię zewſząd Zydowie ſchadźaią/ á ſkryćie nicem nie mowił [in occulto locutus sum nihil]. BibRadz Ioann 18/20, I 3b marg, 6c marg, 9d marg, 148d marg, 1.Reg 15/16, I 173d marg (44); OrzRozm B3, B4, G2v, G3, Iv (8); BielKron 7v, 26, 30, 38, 42v [2 r.] (25); ábo ktore może być iuż więcżſze pomieſzánie/ gdźie przą tego co mowili/ á cżego przeli záſię twierdzą GrzegRóżn H2v, B4v [2 r.], C4v, O; Qui erit rumor populi [...] Co ludzie będą mówić [...] yákie wieśći będą o tobie. Mącz 360c; Sermonibus morologis uti, Błazeńskie rzeczy mówić. Mącz 510b, 7a, 8d, 59b, 108d, 117a (33); Iáko piękna ieſt Rádá Polſka/ bes ſrokátéy Rády: Co ón [poseł] rozumieiąc Biſkupy mowił. OrzQuin D2v, D3v, D4 [2 r.], D4v, E, E3v (22); SarnUzn C8v, H2v; SienLek 18v; RejAp 15v, 46v, 110v [2 r.], 133, 156 (9); Ia tego powtarzáć niechcę/ co ſie wcżorá mowiło GórnDworz X5, B3, B4 [2 r.], C6v, C7v, F8v (21); Ale ſyn rzekł. Y coż tho mowiſz miły oycże/ więcyiem ią tey pánnie w tym powjnien niżli tobie HistRzym 5, 10v, 43v; TEn ſwięthy á błogoſłáwiony Pan/ cożkolwiek tu mowił/ będąc w cżłowiecżeńſtwie ſwoim/ nigdy nie prożno nie mowił RejPos 125, A6v, 31v, 63v, 77, 80v (19); RejPosWiecz³ 96v, 98v; á vczćiwa Niewiáſtá nie będźie tego mówiłá przy Biéśiedźie BiałKat 13v, 98v, 108v [2 r.], 121, 218v, 311; GrzegŚm 2; KuczbKat a2, 290, 340; Bo wnet tępego á boiáźliwego vźrzyſz gdj co chce poważnego mowić áliśći on piętą wierći/ pálce ſkubie/ brodę muſzcże RejZwierc 19, 27v [2 r.], 53, 84v [2 r.], 85v, 234 (10); BielSpr 46v; KochMon 32, 35; ábychmy wſzyſcy iednę rzecż mowili/ y odſzcżepieńſtwá áby miedzy námi niebyły. WujJud 221, 53, 83v, 96, 99, 113v (13); WujJudConf 64v, 244v; RejPosRozpr b3v; RejPosWstaw 21v, [21²]; BudBib B4v, Gen 18/5, Iudic 8/3, Is 8/12; BiałKaz B2; Y pocżął ie vcżyć, że potrzebá ſynowi cżłowiecżemu wiele vćierpieć/ [...] y być zámordowánym/ á zá trzy dni wſtáć. A ſwobodnie tę rzecż mowił [libertate (marg) palam (‒) verbum loquebatur] BudNT Mar 8/32, przedm a5, cv, c4v, c5, d2 (16); ktorego nazwiſká [Jehowa] nierozumieiąc niektorzy (to ták oni mowią) miáſto Iehowy Iezuſá włożyli. CzechRozm 198v, 5, 13v, 18v, 23v, 29v (73); ModrzBaz 4v, 7, 23, 28v [2 r.], 48 (14); Doktorowie Greccy z Láćinſkimi muſzą ſię zgádzáć/ y iedno mowić. SkarJedn D4v, 9, 11, 20 [2 r.], 95, 103 (23); KochOdpr C; Cokolwiek mówią/ wſzyſtko vſzczypliwie KochPs 50, 114; Co gdj mowił/ śćiąć go Stároſtá roſkazał. SkarŻyw 179, 15, 41, 47 [2 r.], 74, 76 (48); MWilkHist K2; CzechEp 9, 10, 37, 38, 45 (44); NiemObr 34, 54, 71, 72, 98 (9); KochFr 79; BielSen 12; KochSob 59; PudłFr 11, 71; Co ia mowię to śię ſſtánie ArtKanc A5v, A7v; A rácżey ſie ná ten cżás/ moy bráćie/ prześpiwá: Bo więcey niż potrzebá/ zda mi śię/ mowiwá. BielRozm 34; ia tego co ſię do tąd mowiło/ áni tego/ co ſię ieſcze mowić będźie/ a tego mieyſcá nie wynioſzę. GórnRozm E, A, C4, E4v, Gv, H2, M2v; PaprUp H2; Móẃ co inſzégo/ miła mátko moiá ZawJeft 7; ActReg 54, 58, 139; Calep 320b, 395b; GrochKal 6; Phil G [2 r.]; KochAp 5; OrzJan 23, 68; WyprPl A3, B3; Wſtáńćie/ podźmy: oto ſię przybliżył/ ktory mię wyda. Y ieſzcze to mowił [Jezus]/ áli owo Iudaſz/[...] przyſzedł LatHar 693, 198, 208 marg, 696, 708, 710 (11); KołakCath B3v; Biádá wam [faryzeuszom] iż ieſteśćie iáko groby ktorych nie widáć/[... ] Náuczyćielu/ to mowiąc [haec dicens; the rzeczy ... Leop] y nas háńbiſz. WujNT Luc 11/45, Matth 10/19 [2 r.], 21/16, s. 93, Matth 26/70, Mar 1/42 (58); WysKaz 39; JanNKar E2v; Kto przygániwſzy Szláchćicowi záprzy ſie, iż tego nie mowił [iurabit se non dixisse JanStat 556]. SarnStat 238; ieſli on/ który ſkazániu Sędźiégo przygánę dał/ zechce tego co mowi dowodźić [sententiam suam probare JanStat 649] SarnStat 796 [idem 560], 238, 560, 750; WitosłLut A5; PowodPr 8; raz to mowią drugi raz owo: iedni ták drudzy inák. SkarKaz 275b, 44a [2 r.], 45a, 81b, 155a, 158b (15); CiekPotr )?( 2, 14, 23, 38, 44 (11); CzahTr G2v; Miła mátko coż mowiſz? GosłCast 30, 14, 17, 25, 28 [2 r.], 38 [3 r.] (12); PaxLiz B2v; SkarKazSej 671a [2 r.], 690b, 707a; KlonWor 71; Cożkolwiek mowię to źle wykłádáią SzarzRyt B. Cf Frazy, Zwroty.

mowić co do kogo (188): WróbŻołt H8v, 117v; LibLeg 10/113; SeklWyzn e4v; MurzHist Ov; KrowObr 58, 74, 124v, 138v, 166 (11); Leop 1.Par 17/26, Ier 32/42, Ez 2/8, Matth 9/18, 13/34 [2 r.], Luc 1/22; BibRadz Ios 14/6, 10; BielKron 29; OrzQuin K2v, K4 [2 r.], Q4v; SarnUzn E8v, G6v; RejAp 6v, 17v [2 r.], 18, 19, 20 (14); RejPos 31v, 68, 260, 279, 288 (9); GrzegŚm 8; RejZwierc A5, 11 [2 r.], 197; BudBib Gen 32/19, 44/6, Ios 6/2, 1.Reg 8/7, 2.Par 25/16 (7); BiałKaz F4; BudNT przedm a2v; Pan i Bog wáſz (mowi to Moyżeſz do ludu Izráelſkiego) ieſt Bogiem/ Bogow CzechRozm 5v, 2v, 132, 133 [2 r.], 133v (8); oto ia z wámi ieſtem áż do ſkońcżenia świátá. Do wſzytkich to mowi/ á nie do iednego CzechEp 331, 280, 282, 297, 316, 362, 372; WerGośc 258; OrzJan 18, 100; LatHar 730; [Paweł] rzekł Hetmánowi: Godźili mi ſię co mowic do ćiebie [loqui aliquid ad te]? WujNT Act 21/37, Matth 9/18, 13/34, s. 114, Mar 2/2, 4/33 (15); WysKaz 47; CiekPotr 23; CzahTr G2v. Cf »mowić słowa«.

mowić co do kogo, do czego [= na temat kogo, czego] (3): Leop Ez 21/28; A do tego co mowiſz/ gdy kogo nie ſłuſznie/ y niewinnie pozywáią? GórnRozm I2; CzahTr C4v.

mowić co od kogo [w tym: (sam) od siebie (10), od samego siebie (1)] (16): OpecŻyw 119v; PatKaz II 64v; LibLeg 11/155v, 165v; MurzNT Ioann 18/34; BibRadz Ioann 18/34; OrzQuin Aa; BudNT Ioann 18/34; wſzák to nie nowiná wáſzéy kró: M. Pánu ták mądrému/ tym niegárdźić/ cokolwiek ſie mówi od tych którym idźie o gárdło OrzJan 78; LatHar 731; [Piłat] wezwał Ieſuſá/ y rzekł mu: Tyżeś ieſt krol Zydowſki? Odpowiedźiał Ieſus: Samże od ſiebie to mowiſz [A temetipso hoc dicis]/ czylić inſzy powiedźieli o mnie? WujNT Ioann 18/34. Cf »mowić słowa«.

mowić co około czego [= na temat czego] (7): LibLeg 11/61; wſzytkiego tego muſiałem nie włożyć [w Dworzanina]/ gdzie powiáda [Castiglione] del amor vero, et falso, [...] y czo dáley mowi około miłośći GórnDworz B4, G, Q5v, Cc3v; CzechEp 152; iam też około oney nadgrody nic nie mowił. ActReg 86.

mowić co wedle (a. według) kogo, czego [= mowić co zgodnie z kim, z czym, stosownie do czego] (8): WróbŻołt 117v; KrowObr B3; OrzRozm L2v; y ſtáłá ſie światłość: to ieſt/ vcżyniło ſłowo/ ábo ſyn (mowię to wedle ich właſnego wykłádu y wyrozumienia) CzechRozm 15v, 183v; CzechEp 249, 348; WujNT 1.Cor 7/6.

mowić co względem czego [= mówić co w sprawie czego, na temat czego, o czym] (2): BibRadz Philipp 4/11; Ale oni to mowią względem cudow kthore w Egiptćie [Jezus] cżynił CzechRozm 103v.

mowić co z kogo, z czego [= na podstawie czego, według kogo, czego] (10): CzechRozm 156v; A mowię to z ſłow Grzegorzá Náziáńſkiego ktorych X. K. ná pocżątku przedmowy ſwey d iij. vżywa CzechEp 91, 125, 209; NiemObr 85. Cf »mowić z domysłu swego«, »z pamięci mowić«.

mowić co komu [w tym: (sami) sobie = na wzajem jeden drugiemu (2)] (130): Tom wám mowił s wami mieſſkaiątz OpecŻyw 96v, 75, 158v; PatKaz II 64v; LibLeg 7/100v, 10/66v, 11/84v, 154v, 163; Bo nicż ſobie nie mowią iedno narzekaią RejJóz G7; RejKup k3v; MurzNT Ioann 16/33; KromRozm II d4v; GliczKsiąż B8, F5v, G4; RejWiz 75v, 80v, 100v; Leop 1.Par 17/23; RejZwierz 7, 123; Pytay tych ktorzy ſłucháli com im mowił/ ćić oto wiedzą com ia powiedał. BibRadz Ioann 18/21, Matth 10/27, 13/34 [2 r.], Gal 4/16, Eph 4/25, Hebr 13/7 (10); ále był hamowan [Laban] przez Aniołá/ áby nic przykrego nie mowił Iakobowi. BielKron 15v, 19v, 33, 181v, 197; Mącz 367d, 469a; Prot A2v; RejAp 44, 197; GórnDworz G6v, Sv; żeby żadny nie słyſzał thego/ co ia tobie będę mowiłá. HistRzym 36v, 28v, 29, 29v; RejPos 66, 83v, 132, 310, 322v; GrzegŚm 34; RejZwierc 50v [2 r.], 81, 233v, 266; WujJudConf 243v; BudBib I 189c marg, Iob 37/19; BudNT Mar 14/72, Ioann 12/49, 16/1, 4, Act 23/18, 1.Cor 15/51, Apoc 3/13; CzechRozm 30v; ModrzBaz [16]v, 144; KochPs 76; iż był [Chrystus] y ieſt prawdźiwym cżłowiekiem: ktory złym Zydom prawdę mowił/ ktorą od Bogá ſłyſzał. CzechEp 308, 61, 165; KochFr 108; BielRozm 3; PaprUp A3v, K4v; LatHar 62 marg; WujNT Matth 10/27, Ioann 8/40, 16/12, s. 372, Ioann 18/21 (18); WysKaz 11; ZbylPrzyg B 2, B4v. Cf »mowić słowa«.

mowić co ku komu (60): LibLeg 6/192, 11/61, 165v; KromRozm II nv, p2; KromRozm III M8; LubPs N3, cc2v; Leop Ier 38/20; Co byś też mowił ku Mikołáiowi potomkowi ſwemu? OrzList ev; Coż mowi/ ſłuchay/ Pan ku tym ktorzy tu iedni po drugich náſtawáć będą? RejAp 94v, 6v, Dd2v; to ſobie pilnie vważ/ co tu ku tobie Pan twoy mowi RejPos 126v, 3v, 72, 138, 149v [2 r.], 231 (14); RejZwierc 10, 90v; Wzgárdziłá ćię (marg) Rozumiey Aſzurá krolá/ bo to kniemu mowi (‒)/ ſzydziła z ćiebie dziewicá corká Cyionſka BudBib 4.Reg 19/21, 4.Reg 5/13; BudNT Luc 5/36, 11/53; CzechRozm 17; GosłCast 67. Cf »mowić słowa«.

mowić co ku czemu [= w związku z czym, na temat czego a. o czym] (14): BierEz C4; Miſtrzu ta żona vchwátzona w tzudzoloſtwie a moijżeſz w zákonie kázál takowé kamionowatz/ á ty tzo mowiſs k temu? OpecŻyw 77v, 158v; ForCnR D4; RejKup q4; KrowObr 225v; Leop Ioann 13/28; BielKron 463v; Quorsum istuc, K czemuſz to mówiſz/ álbo co ſie przes to rozumie Mącz 344c; Prot Dv; RejPos 88; WujNT Ioann 8/5.

mowić co po jakiemu (3): MurzNT 101; GórnDworz F6; á z nim [z Polakiem Turek] po Słowieńſku Inſze mowi/ á inſze z tym po Sáráceńſku. KlonWor 27.

mowić co (na)przeciwko) komu, (na)przeciwko) czemu (102): OpecŻyw 42; SeklWyzn a4v; y naucza czo mamy mowyc przeciw nieprziyacielom ſlowa bożego SeklKat P3; bo nic nie maſz przećiw mnię mowić [quia nihil habes adversum me dicere] áni ia przeciw tobie z iákim vwłacżánim ćći. HistAl Bv; KromRozm III I7; LubPs C2, H2v, O, Zv, eev; GroicPorz pp3v; KrowObr B3, C2, 74, 111v, 122v, 195; Wáruy byś co przykro [co przykrego Gen 31/29] nie mowił przećiwko Iakobowi [ne quidquam aspere loquaris contra Iacob]. Leop Gen 31/24, Gen 31/29, 3.Reg 13/32, Ps 74/6, Mal 3/14, Matth 5/11, Luc 22/65; BibRadz Mar 14/56, 4.Reg 10/10, Ps 144/8; OrzRozm E2v, K4; BielKron 36, 465v; Mącz 342a, 406d; OrzQuin I2v, Xv; GórnDworz C8, V3v, Dd5; BiałKat 64; KuczbKat 310, 335; CATHOLICI. [...] Bo przećiw prawdźie Kośćiołá Powſzechnego nie mowić niechcemy. WujJud 62v, 63v, 243v; CzechRozm Av, 12, 56v, 76, 77v (10); SkarJedn 68; dopuśććie oboygu [pszenicy i kąkolowi] rość áż do żniwá (á mowił to przećiw tym ktorzyby chćieli przed cżáſem kąkol z pośrzod pſzenice wyrwáć. Mátth. 13.) CzechEp 34, *2, 20, 21, 79 [2 r.], 82 (19); NiemObr 31; ArtKanc E14, M4v, Q5v; Nie wiem iżbyś co prżećiwko práwu náſzemu mógł mowic ſłuſznego GórnRozm D4v; KochWr 39; LatHar 163; KołakSzczęśl B2; WujNT Matth 5/11, Luc 12/10, 22/65, Act 4/14, s. 700 (8); SarnStat 141. Cf »mowić słowa«.

mowić co przeciwko komu, przeciwko czemu [w tym: (sam) przeciw(ko) sobie (3)] [= wbrew komu, czemu; niezgodnie z kim, z czym] (15): OrzQuin X4v; KuczbKat 290; RejPosWstaw [21²]v; CzechRozm 187v, 193, 199; tedy to/ y przećiw rozumowi: y przećiw prawdźie: [...] y przećiw ſobie mowi. CzechEp 405, 41, 177, 180, 190, 194, 198; bo co kto mowi przećiwko vmyſłowi y ſumnieniu ſwemu/ tho bez chytrośći y zdrády być nie może. Phil G3; WujNT Matth 5/11.

mowić co przeciw komu [= na temat kogo, czego] (2): Tedy Lábán y Bátuel odpowiedźieli temi ſłowy/ Thá rzecż práwie wyſzłá od ſámego Páná: My nie śmiemy nic przećiw tobie mowić/ áni złego áni dobrego [Non poterimus loqui ad te malum vel bonum]. BibRadz Gen 24/50; CzechRozm 202v.

mowić co na kogo, na co [= w związku z kim, z czym, o kim, o czym; przeciwko komu] (34): Azá nieſlyſſyſz Iezuſie tzo ci naprzeciw tobie ſwiadcżą ij na cię mowią OpecŻyw 113v, 83, 119, 119v, 121v; WróbŻołt 37/17, N2; RejKup ee2; Leop Ps 37/17, Ier 16/10; OrzRozm T; BielKron 235v, 307; Quod respondes ad haec, Co ná to mówiſz/ co odpowiedaſz/ co zá odpowiedź dáyeſz. Mącz 410b; GórnDworz R3v; Bo by kto thák rzekł/ iż to Prorok mowił ná ſámego Dawidá/ tenći iuż był dawno vmárł RejPos 149v; BiałKat 61; BudBib Ier 40/16, Mal 3/14; CzechRozm 64, 96v; A ná pieniądze zá gárdło cżłowiecże wźięte co mowi [In peeuniam ... quid dicit] Bog? ModrzBaz 144; SkarŻyw 369, 456, 599; CzechEp 39, 167; SiebRozmyśl F4; SkarKaz 314b. Cf »mowić słowa«.

mowić co nad co [= mowić co więeej niż należy według czego] (2): Nic niemowię nád Státut/ á nád zwycżay. OrzRozm Kv; iż nic nád wolą Bożą mie mogę mowić BielKron 42v.

mowić co o kogo, o co [= na temat, w sprawie kogo, czego] (6): Powiada possel yz o Tatari nycz niemowy telko o poddane Czeſſarſkie ktorzi w Oczakowie abo przed myaſtem mieſzkayą. LibLeg 11/82, 7/100v; RejKup f4; BielKron 245v, 435; y przetoſz [Mojżesz] o ſwoię krzywdę nic niemowił/ á ich [brata i siostry] ſię ięzykom nieſprzećiwił. SkarŻyw 483.

mowić co przez kogo (21): KromRozm I B2v; KrowObr A2v; OrzQuin Aa5; RejAp 197; HistLan F4; mamy wſzytko cokolwiek mowić racżył Pan Bog przez Pátryárchy / Proroki y Apoſtoły w piſmie ſwiętym wyłożono RejPosRozpr cv; BudNT przedm a2v; CzechRozm 2v, 119v, 263, 279; NiemObr 72; WerGośc 258. Cf »mowić słowa«.

mowić co za co [= na temat czego, w sprawie czego] (1): za Byalagrod, a za oczakow, a za ozow nyczego nye mowye bo to ſą ſamky niemoye. LibLeg 10/98.

mowić co miedzy kim [w tym: między sobą = jeden do drugiego (1)] (2): Constantissime exquirere quid dicatur. Pilniuchno ſie wywiádowáć co ludzie miedzy ſobą mówią. Mącz 418b; O ſwiętaſz to byłá rádá ich á to poſtánowienie ich/ á práwie Duch s. mowił ty ſłowá miedzy nimi RejPos 104v.

mowić co nad kim, nad czym (3): OrzList b2v; SarnUzn H5v; gdy widział a ono ie Biſkup ich wodą polewa/ y coś nad nimi mowi: poimáć one dzieći y przywieść ie do ſiebie kazał. SkarŻyw 388.

mowić co przed kim [= w obecności czyjej, do kogo] (16): KrowObr C2v; OrzRozm I2v, K; OrzQuin A4, D4, E4v; SienLek 53v; y przełożył (marg) Wł./ y mowił. (‒) Iftach wſzytkie rzecży ſwoie przed Iehową [Locutusque est Iphtach omnia verba sua ad facies Domini (marg) coram Domino (–)] BudBib Iudic 11/11 marg; CzechRozm 171; SkarJedn 290; ći co ſye Vniwerſáliſtámi zowią/ co po wiérzhu o rzeczach coś tám/ przed proſtſzémi mówią Oczko A3. Cf »mowić słowa«.

mowić co z kim [= omawiać co wspólnie [w tym: z sobą = ktoś z kimś (4)]] (13): RejJóz D6; Co ieſt co s ſobą mowicie [Quidem quod inter vos dicitis] HistAl E4; IEden z dzyewką coś mowił/ v okná pilnego RejFig A8; Hánnibál [...] Wiele rzecży walecżnych z Antiochem mowił. RejZwierz 40; BielKron 313; Mącz 481c, 488c; Pánie Boże day/ áby y my tákże ná to záwſze z tobą poſpołu pomnieli/ coſmy tu zgodliwie z ſobą mówili. OrzQuin Aa5; GórnDworz E8; CzechRozm 70; CzechEp 190; ActReg 131; KlonWor 27; [Zámknienie [...] Przykazania ktoreſta thu s ſobą mowiłá [mąż z żoną] PaprPrzykaz C4.]

mowić co z kim [= do kogo, komu] (50): ForCnR B2; LibLeg 7/35v, 105, 11/135; Sumnięnie iż kupieċ omdlal mowy poſlowy aby czo ſnim o pienyądze mowyl. Mow ieno czo ſnim ozloczie [...] Vyrzys yzecz wnet vſlyſchy Choċ tam lezacz czycho dyſzy. RejKup f4; RejWiz A6, 23v, 89v; przyſſla [królowa Saba] do Krolá Sálomoná/ y mowiłá snim wſſyſtkie rzecży [et locuta est ei universa] kthore miáłá w ſercu ſwym: y odpowiádał iey Sálomon ná wſſyſtkie rzecży ktore mu zádawáłá Leop 3.Reg 10/2, 1.Reg 25/17; RejZwierz 126; Páweł więźień [...] prośił ábych thego młodźieńcá dowiodł do ćiebie iż ma nieco mowić ż tobą [adolescentem ... habentem aliquid loqui tibi; mowić tobie BudNT] BibRadz Act 23/18, Gen 24/30, 31/24, 29, 2.Reg 2/14; BielKron 49v, 195, 453; KochSat B4; RejAp 33; GórnDworz I7v, M3v, V8v, X2; HistRzym 110; Y coż to ieſt co tu on z námi mowi/ y ktoż temu może zrozumiec? RejPos 126; Y ſłowá ty kthore ia mowię z wámi [Verba quae ego loquor vobis; ... ktore ia mowię wam BudNT Ioann 14/10]/ od ſiebie ich ſam nie mowię. RejPos 291v, 143v, 333; BiałKat 306; RejZwierc 62, 84, 90v; BudBib Num 22/19, Ios 24/27, 2.Reg 13/22, Ier 52/9; CzechRozm 12v, 29v; ActReg 59, 101; KołakCath A3; WujNT Eph 4/25, Xxxxx2v; Zegnał y Apoſtoły [Jezus]/ to im powiádáiąc: Ze wiele rzeczy było/ co z nimi mówić miał [multa habeo vobis dicere Vulg; Mamći wam ieſzcze wiele mowić WujNT Ioann 16/12] SiebRozmyśl K2v; CiekPotr 44; GosłCast 28; SkarKazSej 658b.

mowić co z kim [= tak, jak kto] (5): OrzQuin E4v; CzechRozm 157v; CzechEp 176; Y owſzem cżęſto oni [heretycy]/ iednę rzecż mowią z Neſtóryuſzem/ gdy to/ coby mieli Bogu oycu przywłaſzcżáć/ wtorey oſobie zmyſloney przypiſuią. NiemObr 138, 142.

mowić za kim [= powtarzać, co kto mówi] (1): mniemáią/ áby naylepiey wyznawáli o Bogu/[...] kiedy zá ſwoim Atánázyuſem ládá co mowią. NiemObr 135.

mowić co o kim, o czym (306): Czo ty mowiſs o tym ktory otworzyl twoie ocży? OpecŻyw 63v, I2v, [61], 67, 73, 94 [2 r.], 112; PatKaz I 7v; BielŻyw 35, 82; Rzekł ſzalony cżłowiek w ſerczu ſwoim iż niemaſz boga. To prorok mowi o złych zakamiałych WróbŻołt R2v, Nv; RejKup f4, m4v; KromRozm I I2; MurzNT Mar 9/10, Ioann 6/72; KromRozm II p2; KromRozm III D, D3v, H3v; Diar 34; LubPs gg2; GroicPorz g2; KrowObr 114v, 141v, 142v, 161, 239v; RejWiz 37, 75v, 183; Leop Ioann 13/22; RejFig Ccv; Vſłyſzał á tám mowią o nim nic dobrego. RejZwierz 27, 4, 73; BibRadz Ios 14/6, I 291b marg, 353v, Ioann 6/71, Hebr 2/13; OrzRozm D, E2, F4, G4, Mv, M2, R2; GrzegRóżn D3 [2 r.], I4v, K3v, K4, Lv; Qui de me rumores afferuntur, Co zá wieści o mnie noſzą/ co o mnie mówią. Mącz 360b, 215a; OrzQuin C3v, E4v, G, K4 [2 r.], O4 (8); Wiedźieć co ludźie mowią o tobie/ nie wádźi Prot D4; SarnUzn D2v, D7, E7v, [G2]v [2 r.]; RejAp AA2v, 43; GórnDworz B3v, H7v; HistRzym 7v, 19, 55; RejPos 86v, 138, 206v, 346; Cóż mógł znacznieyſzégo o Mſzy Irenęus Męczennik mówić? BiałKat 351, c marg, 216, 311; GrzegŚm 10, 18, 25; KuczbKat 120, 340; RejZwierc 96v, 219 [2 r.], 219v, 250v, 268; WujJud 7, 88, 139; RejPosWstaw 143v; BudBib Ps 87 [86]/3; mnie wſzelákie koláno kliękáć musi/ y káżdy ięzyk wyznawáć będźie Bogu. Co Izáiaſz o Ieowie Bogu mowił. BiałKaz Gv, C3, M2v; BudNT przedm a5, Ioann 8/16, 9/17, Hebr 5/11; CzechRozm A4, A4v, 8, 12v, I4v (53); ModrzBaz 7, 7v, 30v, 37, 49v (8); SkarJedn 28, 85, 202; Oczko A3, I7v; SkarŻyw 46, 74, 141, 153, 278 (10); O vmárłych też ludźiách co mowić nieprzyſtoynie nie zwykłem/ y nie moy to ſąd/ o nich co ſtánowić nieſłuſznie. CzechEp 78, 52, 57, 59, 76, 78 [2 r.] (44); NiemObr 40, 47, 85; ArtKanc H15; BierRozm 34; GórnRozm A3v, E2, E4, L3; że multitudo medicoru^m occidit principem. Strzeż Boże/ by o náſzéy rzeczypoſpolitéy tegóż niemówiono potym. KochWr 37, 21; Wiele rzeczy mowiło się z IMPanem Kanclerzem, o Dworskich sprawach y o Krolu IMsci ActReg 131, 3v; OrzJan 8, 78; LatHar 58; KołakSzczęśl B2; WujNT 64, 116, Luc 2/33, s. 331, Ioann 7/39 (15); WysKaz 34; JanNKar D2, G2; PowodPr 56; SkarKaz 155b, 279a, 350a, 383b, 515a (10); SkarKazSej 662b, 675a, 681a, 693b, 703a. Cf »coż mam mowić«, »mowić słowa«.

mowić co przy kim, przy czym (3): OrzRozm I2v; Si talia in amplissimo vestro consessu audet dicere, Ieſli to śmié przi zacnym poſádzeniu á oblicznościach wáſzey miłośći mówić. Mącz 379b; á to Pan po wiecżerzy przy iedennaśćie [uczniach] tylko mowił CzechEp 163.

mowić co w kim [= do kogo] (3): OpecŻyw 8; Thedy odpowiedział Pan Angiołowi ktory mowił we mnie ſłowá dobre ſlowá poćieſſne [qui loquebatur in me verba bona, verba consolatoria]. Leop Zach 1/13; CzechEp 186.

mowić co w czym [= na temat czego] (7): LibLeg 7/100v 105; PAnic s pánną w ſwych rzecżach coś pilnie mowili RejFig Bbv; BiałKat 243; Ze Chriſtus náſz nie przyſzedł puſzcżáć pokoiu ná świát/ ále miecż/ thedy y w tym prawdę mowią CzechRozm 113, 181v; ModrzBaz 144v; WujNT 330.

mowić co w czym [w wypowiedzi ustnej lub pisanej, też w dziele pisanym] (17): tedyć to nie prawda co w Kredzie mowiemy. KrowObr 105v; Leop 3.Reg 13/32; BibRadz II 120d marg; GrzegRóżn C4v; że y wy prawdęśćie mówili/ w onéy Rozmowie náſzéy Zurowſkiéy OrzQuin E4, A4; RejPos 328v; BiałKaz M2v; ále ſie też toż w piſmie ś. mowi y o inſzych/ á k temu y o złych ludziách CzechRozm 32v; co potym mowi [św. Paweł] doſyć znácżnie przećiw niey [przeciw obrzezce] w liśćie do Gálátow CzechRozm 76, 146v, 179; Pátrz co ſię o tym mowi w obroku. SkarŻyw 46 marg, 74 marg, 321, 573 marg; A tego nigdy nie mowimy co mowi y piſze X. K. w teyże ſwey Przedmowie. CzechEp 342, 282; NiemObr 39.

Dopełnienie bliższe w postaci przysłówka lub zaimka przysłówkowego [w tym: „jako(ż)” wymienne z „co(ż)” względnym lub pytajnym w zdaniu zlożonym (63); „jako(ż)”, „tak(że)” (a. „takież”) wymienne z „co(ż)”, „to(ż)” z odniesieniem do poprzedzającego kontekstu (565 : 144)] (1013): Nie dármo ty cudnie mowiſz/ Ale ine w ſercu myſliſz BierEz Q4, K2, K4v, Nv, S; OpecŻyw 76, 151v; Serapio then powiada yżby ſie więczey ſkłaniało [ziele koriander] ku zimnoſci takież Galienus mowi/ ale Diaſcorides inaczey mowi/ ábowiem powieda żeby miało być zimnego przyrodzenia. FalZioł I 27d, I 28a; GlabGad Mv; WróbŻołt 4/7; RejRozpr B3; RejJóz N3, O2 marg; RejKup Ev, i4, v5v; KromRozm I A4v, I4v; MurzHist M4v; głupi człowiek mądrze niemowi/ złoczyńca dobrze niecżyni MurzNT 111; KromRozm III M; LubPs K3v; KrowObr 12, 16, 95, 183v, 220; kthorego [książęcia] vtłocżyłá tłuſſcża w bronie/ y vmárł: według onego iáko mowił [iuxta quod locutus fuerat] mąż Boży/ kiedy był Krol do niego ziechał. Leop 4.Reg 7/17, Ios 24/21, 3.Reg 22/8, 1.Par 17/23, Iob 9/27, Ier 1/12 (11); OrzList f2v; iedno że go [proroka] ia nie rad widzę/ bo mi nigdy nic dobrego nie prorokuie/ iedno wſzytko złe/ Y rzekł Iozáfáth/ Nie moẃ ták Krolu [Ne dicat rex ita]. BibRadz 3.Reg 22/8, Deut 18/17, 3.Reg 2/30, Ez 18/2, 25/12, Mar 14/31 (10); PAPIEZN. Rzekłeś teraz iż ſye o to rádźićie iákoby przez Exekucyą Papieſtwo w Polſzce uſtáło. EVANG. Thák mowię. OrzRozm Bv, B3, K3, S4, Tv; BielKron 115, 155v; GrzegRóżn G3v; KwiatKsiąż H4; Mącz 86b, 239b, 266d, 269d, 391b [3 r.] (11); Popiſz tho wſzyſtko/ iáko ſye tu mówiło: vkaż im przyſzły vpadek/ do którégo y ſámi idą/ y zá ſobą wſzyſtkę Koronę Polſką wiodą. OrzQuin Z3, D3v, S3v, Xv, Yv, Z3v; RejAp 41v, 112v, 113, 114v, Dd4v; GórnDworz C, I2, T6, V4v, X; HistRzym 46v; RejPos 353v; BiałKat 18v, 296, 381v; GrzegŚm 5 [2 r.], 12, 34; Dáły ſie nam ty borgi znáć/[...] A gdy bierze pięknie mowi/ Ale kiedy da á kto wie. RejZwierc 235v, 99v, 235; BielSpr 54; KochMon 30 [2 r.]; toć tedy nie Pan Chriſtus ieſt máteryą tego Sákrámentu/ iákośćie wyżſzey głupie mowili. WujJud 163v, 110, 176, 241; Y rzekł Ionádaw do krolá/ ono ſynowie krolewſcy idą/ iáko mowił sługá twoy ták ieſt [iuxta verbum servi tui, sic fuit]. BudBib 2.Reg 13/35, Ex 7/13, 22, Deut 26/19, 2.Reg 17/6, 3.Reg 2/31, 2.Mach 7/4; MycPrz I B; Strum M; BudNT c4v, r4; Owſzem/ y ſam Iezus/ [...] miáſto tego zgromádzenia roſproſzenie opowiedział/ ktorego y dziś doznawamy: Ták ieſzcże dáley żydowie mowią. NAVCZYCIEL. Bá łácnoć ták mowić/ ále niewiem áby tego [...] mogli dowieść. CzechRozm 117, 13v, 16v, 26, 35v, 44 (38); ModrzBaz 61, 91v, 127v; Inny Chryſtus Zwingliáńſki/ ktory to mowi: A inny Sáſki/ ktory nie to. Inny Nowokrzeżeńſki/ ktory mowi ták/ inny Aryáńſki ktory mowi nie ták. á gdyby Bog [v] wſzytkich był ieden/ iednoby mowili wſzyſcy. SkarJedn 20; SkarŻyw 13, 126, 441, 462, 471, 504; CzechEp 47, 54, 109, 121 [2 r.], 122 (24); NiemObr 101; KochSz Bv; Iużci się z Pánny národźił/ Iák przed tym Gábryel mowił ArtKanc C3v; GrochKal 7; OrzJan 28; LatHar 103 marg, 692, 707; RybGęśli B3; WujNT Matth 26/35, Mar 2/7, 14/31, Ioann 7/46, s. 544 (7); WysKaz 14; SarnStat 1276; PowodPr 81; SkarKaz 418a; CiekPotr 37 [2 r.], 45, 72, 73, 83; GosłCast 44; KlonWor 66. Cf »jako(ż) mowi(ł)...«, Zwroty.

~ mowić do kogo (15): KrowObr 153 marg, Vu2; Leop Ios 11/23; BibRadz I 9c marg; Y iáchał z onąd do Penuelá/ y mowił do nich tákże [secundum hoc; similia Vulg] BudBib Iudic 8/8, Num 22/8, 1.Reg 19/4; CzechRozm kt, 134; SkarJedn 372; Phil H; WujNT Luc 1/55, s. 526, 642; SkarKazSej 698b.

mowić około czego (2): OrzQuin F2; Wiele rzecży w piśmie S. ktorych ſię roku y dniá pewnego/ nie dopytaſz: a ieden ták około cżáſu mowi/ á drugi owák. SkarJedn 99.

mowić u kogo [= mówić w dziele czyim] (8): KrowObr 5, 139v, 213v; GrzegRóżn Fv; RejPosWiecz² 90v; bo to roſkoſz iego [Boga]/ iáko ſamże v Sálomoná mowi/ mieſzkáć z ſynmi ludzkimi. LatHar 205, 262; SkarKaz 516a.

mowić wedle (a. według) kogo, czego (2): KrowObr A2v; niemowiąc wedle Apoſtołá/ ták iáko trzebá/ rychley rozdrazniem niſzli lecżym SkarŻyw 312.

mowić z kogo, z czego [= według kogo, według czego [w tym: sam z siebie (2)]] (5): KrowObr 52v; Toćiem ia thák mowił z powieſći Studźieńſkiego OrzList dv; GrzegRóżn Cv; CzechEp 89; By Kátryná z Beatą [...] Doległośći od wſzech nas náſze powiedziáły [...]. Byśćie tám ſámy z siebie więcey nie mowiły/ Iedno coſmy wam wſzyſtki ſpołem porucżyły. BielSjem 12.

mowić komu (26): Nieſłuſzeć to rządu twemu/ Przykro mowić mężowi ſwemu. BierEz C3v, E2v; OpecŻyw 107, 117; RejKup m8, n3; Leop Ioann 13/33; OrzRozm F3v; BielKron 76; RejZwierc 89v; BudBib Deut 1/11, 12/20, 26/18, I 189c marg, Is 45/1; A wyſzedſzy vcżniowie iego [Jezusa] przyſzli do miáſtá/ y nálezli iáko im mowił [invenerunt sieut dixerat illis] BudNT Mar 14/16, Act 9/27, 27/25; SkarŻyw 185; CzechEp 28; WyprPl A3; LatHar 650; Ieſli ći nie zoſtáną/ wy nie możećie być záchowáni. Tákći mowią wſzyścy Kátholiccy káznodzieie Chrześćijáńſkim ludziom WujNT 505, 204, Ioann 12/50; SkarKaz 159a.

mowić ku komu (7): OpecŻyw 11v; BielŻyw 80; OrzRozm R4v; Pothym obległ [Olbrycht] Fránkfurt/ á ku Maurycemu niecudnie mowił/ iż zgodę vcżynił ſnimi [z biskupami]. BielKron 236v; łby ſobie piérwéy o wieżę náſzę potłuczećie/ á niżli nas ná niéy dobędźiećie [...] Tákći nam godźi ſye ku tym Bábilóńczykom mówić/ którzy ſwé właſné wieże/ [...] buduią OrzQuin L4v; HistRzym 65; BudNT Luc 2/20.

mowić (na)przeciw(ko) komu (4): WróbŻołt 40/6; BielKron 67; HistRzym 88v; mowili [źli ludzie] fáłſzywie przećiw, twey miłośći. ArtKanc C18.

mowić przeciw komu, przeciw czemu [= niezgodnie z kim, z czym, wbrew komu czemu] (3): BielKron 105; GrzegRóżn Dv; Niemáſz nic zacnieyſzego (mowić ták będę przećiw tobie) nád żywot wiecżny CzechRozm 64v.

mowić na kogo, na co [= mowić o kim, o czym] (5): ij zás ty krol żydowſki/ iako na cię mowi lud duchowny? OpecŻyw 119v; PatKaz III 97v; przethom zlie nany movyl. thego zalvyą. ZapMaz V S 2/335; GliczKsiąż F6; CzechEp 134.

mowić przez kogo [w tym: przez usta czyje (1)] (6): OpecŻyw 12v; KuczbKat 1 marg; BudBib Bar 2/25; ModrzBaz 127v; áleć mię prozno chwalą/ vcżąc náuk ktore ſą ludzkimi mándatámi: iáko przez Ezáiaſzá y Chriſtuſá Bog mowił CzechEp 106; PowodPr 15.

mowić miedzy (a. między) kim [zawsze miedzy (a. między) sobą] (2): OrzRozm M; y ieſli co do vpadku koronie tey pomaga/ iáko ſámi miedzy ſobą częſto mowićie/ tedy to ſámo koło narychley ią przewroći y zgubi. SkarKazSej 694a.

mowić przed kim [= w obecności czyjej, do kogo] (8): LibLeg 7/36v; RejJóz N7; KrowObr 113; RejZwierz 35v; GórnDworz X; SkarŻyw 482; CzechEp 127; ieſli Práwo Polſkie broni przed Arcybiſkupem plugáwie mowić [Ieſli kto przed kśiędzem Arcybiſkupem ſzkárádé ſłowá będźie mówił SarnStat 170]/ á coż Arcybiſkupá háńbić OrzRozm K2.

mowić z kim [= do kogo] (3): Y nie mowił Abſálom z Amnonem áni źle áni dobrze [non locutus est Absalom cum Amnon a malo et usque ad bonum PolAnt; non est locutus ... ad Amnon nec malum nec bonum Vulg; nie mowił Awſzálom z Amnonem nic złego áni dobrá BudBib]/ ábowiem go miał w nienawiśći BibRadz 2.Reg 13/22, Dan 10/19; KuczbKat 1.

mowić z kim [= tak jak kto] (1): Cżemuż nas potępiaćie/ ktorzy z Páwłem ták záwſze mowiemy o iednym Bogu GrzegRóżn B4v.

mowić za kim (1): być Kolátynus z nimi nie miał iákiego porozumienia/ zá nimiby ták nie mowił przećiw twoiey przyſiędze. BielKron 105.

mowić o kim (128): OpecŻyw 46v; Diar 76; Tu ſlyſzyſz/ iáko Pan Kryſtus/ o Dijable kłamcy/ y mężoboycy mowi/ [...] I coſz rozumieſz? áby miał inák mowić/ o Antykryśćie ſludze iego KrowObr 52v, 81, 113, 228; OrzList b2; BibRadz II 90c; OrzRozm F2v, Kv, M; BielKron 317; GrzegRóżn B4v, C; Spurce in aliquem dicere, Szpátnie/ hániebnie o kim mówić. Mącz 411a, 117b; OrzQuin Pv; SarnUzn F5v [2 r.]; á ia gdybych nie wźiął/ przypiſanoby mi głupość. A przetożby ták o mnie nie mowiono wźiąłem ten dar. HistRzym 4; BiałKat 121; GrzegŚm 2; RejZwierc 80, 91; święty vcżeń Polikárpow/ [...] dáleko inácżey o tym Sákrámenćie mowi WujJud 252v, 210v; WujJudConf 59v, 251; RejPosWstaw [41²]v; BudBib I B3v, 1.Par 22/11; A zaſz Bog nie ieſt Bogiem wſzego ćiáłá iáko ſam mowi o ſobie. CzechRozm 74, 17v, 62v, 72v, 80v, 99v (13); ModrzBaz 81v, 129v; SkarŻyw 167, 301; CzechEp 60, 65, 127, 147, 235 (8); NiemObr 7, 97, 105; GórnRozm B; WujNT 289, 334, 424; SkarKaz 40b, 635a. Cf Zwroty.

mowić w czym [= w wypowiedzi ustnej lub w dziele pisanym] (12): Ten vcży (iakoż Policratus w pirwſzich kxięgach mowi) że burmiſtrzowie á ſprawce poſpolitego dobre^go, maią ſie ſtrzec wſzech igier BielŻyw 63, 77, 80; odpuſczać nieprziyacielom naſzym/ chczemily aby tez pan Bog odpuſcił wimye naſze/ iako wpacierzu mowym y ſamy naſie pomſti ządamy ieſli ſwemu bliznemu nie odpuſſczamy SeklKat I2; KrowObr 143; CzechRozm 161; CzechEp 162, 413; LatHar 302; Pánie nie ieſtem godzien rć. Ták też mowił y S. Z[ł]otouſty we Mſzy ſwoiey WujNT 34; SkarKaz 241b, 606b. ~

mowić do kogo (176): PatKaz III 99v; HistJóz C2, C3, D4v; TarDuch B4; WróbŻołt Q4; LubPs B2; GroicPorz i2v, 13v; KrowObr C2v, C3, 125v marg, 154v, 222 (8); A rzekl temi ſłowy: Słuchay ty/ á będę mowił do ćiebie: A będzie mowił do ćiebie Nawyſzſſy [loquar ad te, et dicet Altissimus tibi]. Leop 4.Esdr 11/38, Ex 9/12, 19/9, 30/6, Lev 1/1, 4.Esdr 12/1 (32); BibRadz I 3v, Ex 6/13, 19/9, 34/31, Lev 19/2 (18); Goski 15; OrzRozm F2v; BielKron 29, 100, 109v marg, 255v, 435; GrzegRóżn Bv, B2; Mącz 304c; Prot Av; Tho mowi/ práwi/ Bog Izráelſki/ (Moiżeſz mowi do Fáráoná) Puść lud moy SarnUzn D7v, B6v; RejAp [14]v, 24, 194v; GórnDworz R4; RejPos 89v, 207v, 217v, 227, 259v; BiałKat 213v, 236; GrzegŚm 1; RejZwierc 10; WujJud 39v; y záś też piſze (mowi Apoſtoł do Tymoteuſzá) Abyś wiedźiał iáko ſie maſz ſpráwowáć w domu Bożym. WujJudConf 29v, 28; BudBib Ex 7/7, 29/42, Lev 17/2, 21/24, Ruth 2/13 (12); BiałKaz F4; BudNT Act 21/39; CzechRozm 42v, 75, 79v, 132 [2 r.], 203; Práwieſmy ſtráćili vżywánie tego słowá TY. Mowiąc do iednego/ ták trzebá rzec [!] ſtoſowáć/ iákoby ſię do wiela mowiło [Ad unum ita oratio accommodanda est, quasi cum multis loquendum sit], ModrzBaz 59v, 15, 39v, 59v [4 r.], 142v [2 r.]; SkarJedn 16, 52; SkarŻyw A2, 393, 483, 490; CzechEp 69, 137, 267, 276; NiemObr 70, 72; ReszPrz 102; Calep 54b; LatHar 66, 723; Znowu tedy mowił Piłat do nich [locutus est ad eos]/ chcąc wypuśćić Ieſuſá. Ale oni wołáli/ mowiąc: Vkrzyżuy/ vkrzyżuy go. WujNT Luc 23/20, Matth 12/46, s. 68, 184, Luc 1/19, 22 (27); SkarKaz 278a [2 r.], 484a [3 r.], 487b, 551b.

mowić do kogo, do czego [= na temat kogo, czego] (3): odpráwiłyćby ſye wſzythkie zádźierżáne Cauſi/ [...] bes Prokuratorow/ ktorem do iedney Cauſi máło cáły dźień ieſt mowić. OrzRozm V; Mówiąc tedy do Iozephá [...] Stáwiam go tedy przed oſobą W. M. w ſzátách Polſkich, y ięzykiem Polſkim. GosłCast 5, 18.

mowić od kogo, od czego [w tym: (sam) od siebie (samego) (11)] (23): OpecŻyw 66v [2 r.]; LibLeg 8/25v; KromRozm I Mv; KromRozm II gv; OrzRozm Q4; BielKron 29, 414v, 435; SarnUzn C8v; RejPos 129; BiałKat 86; BudBib 2.Par 36/12; Iesli kto chce wolą iego [Boga] cżynić pozna o náuce/ iesli z Bogá ieſt/ álbo (iesli) ia ſam od śiebie mowię Kto od śiebie mowi/ ſławy ſwoiey ſzuka BudNT Ioann 7/17, Ioann 12/49[48]; SkarJedn 280; SkarŻyw 490; wſpomnię y owe wykrętniki/ ktorży ſię zápieráią ſwych procuratorow, y prżyśięże/ że mu nie poruczał od śiebie mowić GórnRozm Hv; Potym Pan Kanclerz odPanow Rad mowił. ActReg 32; WujNT Ioann 16/13; Lecz do Praw vrzędu záwżdy potrzebá/ ktoryby od Praẃ mowił y żywym był ſtátutem. SkarKazSej 697b; KlonFlis H3.

mowić około czego (17): kthorą złosć ich [synow Helego] á zuchwálſtwo ſam Bog obacżywſſy/ gnyewał ſie wyelce/ około cżego z oycem ſamem Eliſem przez Proroká nyeyákyego mowił GliczKsiąż F7; BielKron 410; Comporari verbis pluribus in re aliqua, Długo około yedney rzeczy mówić. Mącz 233a, 185c, 215c, 311d, 433d, 473c; roſkázuię to w. m. ábyś około trefnośći mowił. GórnDworz O, D8v, G, Cc5v; CzechRozm A2v, 125; SkarŻyw 68; Ale ſię [...] nie wtrącam: iákom to y w pierwſzych kśiążkách/ mowiąc około pomárłych/ wſpominał. CzechEp 326, 280.

mowić wedle (a. według, a. wedla, a. podług) kogo, czego [= zgodnie z kim, z czym, stosownie do kogo, do czego] (56): KromRozm II a4; KrowObr C4; Leop 1.Par 17/15; BibRadz 1.Par 17/15, Rom 3/6, II 100d; GrzegRóżn B3v, E2, G3v; Ex sententia alicuius dicere, Wedle woley chući á podobánia cziyego mówić. Mącz 383a, 23b, 482a; OrzQuin Aa2v; WujJudConf 173v; BudBib 1.Reg 18/24; Co ták rozumieią/ iákoby drzewiey ſyn Boży był słowem/ To ieſt (wedle nich mowię) niewidomym Bogiem BudNT cv, p2v [2 r.]; [Mojżesz] ięzykiem ſwym wedle właſnośći iego y zwycżáiu poſpolitego mowił/ cżęſtą odmiánę w licżbie cżyniąc. CzechRozm 16v, 27, 120v, 143v, 156v, 187, 225; ModrzBaz 81v; CzechEp 19, 42, 88, 122, 126 (19); NiemObr 110; A Turcy przedſię/ iáko porządnieyſzy/ máią ſwoie porządne (wedla ich błędu mowię) poſłáńce y náznácżone Muffty ReszPrz 44, 56; ActReg 95; Onić ſą z świátá: dla tego wedle świátá mowią [de mundo loquuntur]/ á świát ich ſłucha. WujNT 1.Ioann 4/5, s. 171, Rom 3/5, 1.Cor 15/32, 2.Cor 11/21, Gal 3/15; SkarKaz 457.

mowić z czego [= pomocy czego, poslugując się czym] (4): a tam pan Ossoliński mowi z ceduły i artykuły od posłow in ea causa religionis podał na piśmie. Diar 44; iżebi w każdym rodzaiu ſpraw mogł z nauki pięknie ochedożnie y okwićie mowić. KwiatKsiąż I2v; PaprUp 14; SkarKaz 576.

mowić z kogo, z czego, przeczące bez (a. krom, a. oprocz) czego [= (nie)opierając się na kim, na czym [w tym: (sam) z siebie (samego) (6)]] (18 : 7): FalZioł I 126b; MurzHist R2v; GroicPorz i4; Onić s ſwiáthá ſą/ przeto teſz y s ſwiátá mowią/ á ſwiáth ich ſlucha. KrowObr 65v, 20; BibRadz 4a marg, Ioann 7/17, 18; GrzegRóżn B3v; Memoriter pronunciare Z pámięćy mowić/ króm xiąg. Mącz 254b, 53c, 78b; RejPosWiecz³ 96v; CzechRozm 56v; SkarŻyw 213; Y niewiem iáką to śmiałośćią bez piſmá ś. mowi. CzechEp 309, 56, 141, [386]; prawdziwych ſług y legatow Bożych/ ktorzy nie z woley/ [... ] áni z domyſłu ſwego/ ále z nátchnienia/ y z rządzenia duchá Bożego/ mowić mieli. NiemObr 71, 98; ieſli ia ſam z śiebie mowię [a meipso loquar]. Ktoć z ſámego śiebie mowi [a semetipso loquitur]/ chwały właſney ſzuka WujNT Ioann 7/17, Ioann 12/49, 2.Cor 2/17.

mowić komu [= do kogo] (82): Mowił nam pan oney zyemye ſrogo a mnimał nas bytz łazękami zyemye/ ktoremuſmy odpowiedzyeli/ ſpokoyniſmy á nic złego nye myſlimy HistJóz C3, D2; WróbŻołt 49/7, 88/20 [2 r.]; Tobye mowyę wilku w owczey poſtáwye/ [...] (‒) Ku mnye ten mowi KromRozm I A3; MurzNT 81, Luc 24/32; KromRozm II g4, ov, v2v; RejWiz 39; Wynioſl Ewilmerodách krol Bábilońſki [...] ku gorze głowę Ioáchimá Krolá Iudſkiego z ciemnice: y mowił mu łáſkáwie [et locutus est ei benigne]: y wyſtáwił ſtolicę iego/ nád ſtolice inych Krolow Leop 4.Reg 25/28, Deut 11/25, Matth 13/13, Ioann 9/29; BibRadz Ioann 4/26, 1.Cor 10/15, Hebr 12/19; BielKron 40 [3 r.], 84; RejAp 112v; RejPos 132; RejZwierc 83v; WujJudConf 28; RejPosRozpr b3v, cv; Y zſtąpił Moiżeſz do ludu/ y mowił im [et dixit ad eos]. BudBib Ex 19/25; MycPrz I C4v; BudNT cv [3 r.], Matth 17/13, Ioann 8/16, 15/22, Act 10/33, 22/2, 1.Cor 3/1; CzechRozm 138v; KochOdpr C2v; SkarŻyw 82; CzechEp 141, 191, 267 [2 r.], 268 [2 r.]; NiemObr 70; PaprUp F4; ActReg 68, 73; WyprPl C3; LatHar 164 marg, 376; WujNT Matth 13/10, 13, 34, Mar 1/30, 4/2 (22); SkarKaz 80b. Cf »mowić sobie«.

mowić czemu [= na temat czego] (1): czworo uczynyą pythanye [...] Tu pyerwſzemu pytanyu mouyącz mamy rozumyecz yſz [...] poſzwyączenye nycz nyeyeſth ynſzego yedno puſzczenye ducha ſzwyątego wduſchą poſzwyączona [!] PatKaz III 92v.

mowić ku komu [w tym: jeden ku drugiemu (1)] (47): cieſs iako możeſz zranioné dziéciątko/ proſiż go pięknie/ mow k niemu pokornie/ a zátz plakatz przeſtanie. OpecŻyw 23, 53, 117v, 136, 144, 146, 148v, 158; OpecŻywSandR nlb 5; RejPs 93v, 110v; Podcżaſzy ku Iozephowi mowi/ y pyta o Pothyfara RejJóz L4v, L2; Tobye mowyę wilku w owczey poſtáwye/ [...] (‒) Ku mnye ten mowi KromRozm I A3; MurzNT 103v, 163v; KromRozm II iv; Ano Páweł też w Epheźye ku ſtárſſym álbo kápłanom/ álbo przełożonym koſcyołá mowyąc/ powyeda iż ye duch S. biſkupy álbo ſtrożmi poſtáwił KromRozm III H4v; LubPs hh3; Leop Iob 8/10, 9/14; BibRadz Ps 41/7, 4.Esdr 6/36; BielKron 59v marg, 72v, 124v, 242v, 313, 326v; GrzegRóżn I2v; Humanissime compellavit, Bárzo Lucko Vkłádniuchno ku mnie mówił. Mącz 287d, 13a, 72c, 287d, 386a; RejAp 57; RejPos 138, 150, 192v, 267, 298, 330v, 345; nie wſtyda ſię mowić ku temu co ieſt bes duſze [inanimatum alloqui]. BudBib Sap 13/17; PaprPan Bv; ArtKanc K10v, N17.

mowić k(u) czemu [= o kim, o czym, na temat ezego, w związku z czym] (7): PatKaz II 19v; Trzeczye roſzmyſzlmy yeſzly nad ynſze [...] ta panna uyſſzey yeſt poſzwyączona kczemu mouyącz odpouyedam yſz przeuyſſa panny maryey poſzwyączenye ynſzych wſzytkych PatKaz III 95v; RejJóz D4; In eam sententiam disputo, Ktemu ſie mam/ k tey rzeczy mówię. Mącz 333b; GórnDworz Cc3v. Cf »ku swej rzeczy mowić«.

mowić (na)przeciwko) komu, (na)przeciwko) czemu [= sprzeciwiać się, wypowiadać się o kim, o czym negatywnie, wrogo; obtrectare, rodere Mącz, contradicere Calep; w tym: „temu” z odniesieniem do tekstu poprzedzającego (25), jako zapowiednik zdania podrzędnego (4)]] (142): O dobry cie vcżynek nie kamionuiemy/ ale ij że mowiſz przeciw bogu/ ijże ty będątz cżlowiekiem/ cżyniſs ſie bogiem. OpecŻyw 65v; OpecŻywList C2; TarDuch A6v; adversus fratrem tuum loquebaris [...] mowiłes na przeciwko bratu twemu Bliſſemu thwemu vrągałes. WróbŻołt 49/20, 118/23; Kto mowi przećiw prawdźye ápoſtolſkich/ to yeſt papyeſkich/ odpuſtow/ nyechay będźye odrzucony KromRozm I I3v; MurzHist N2, R; Diar 48; Czytają IchM, jako o zwyczaju Augustyn ś. napisał przeciw tym mowiąc, ktorzy się w swych błędziech zwyczajem chcą szczycić. DiarDop 103; LubPs A4, L2v, Q, Z, aa5v; Obyczáiow theż y Wielkierzow/ ktorych gdźie od dawnych czáſow zá práwo vżywáią/ nie káżę/ áni przećiw nim mowię GroicPorz C2v, n3, q2; Nie mowię náprzećiwko temu/ áby niemieli być w kośćiele ſwięthym prawdziwi tzytátze álbo tzytelnicy/ [...] ále mowię náprzećiwko temu żegnániu chlebá y owocow / y tem^u iżeśćie ſobie ten wtory rodzay [urzędu kościelnego/ [...] oddzielili. KrowObr 120, C3 [2 r.], C3v, 52, 72, 150v [2 r.] (15); Leop Ps 108/3, Ier 28/16, Am 7/16; OrzList e; RejZwierz 27; BibRadz 2.Par 32/16, 19, Ps 49/20, Ez 22 arg, Mal 1 arg, II 135d marg, 138b marg; Przyſzli do Moiżeſzá rzekąc: Zgrzeſzyliſmy mowiąc przećiw Pánu y tobie BielKron 42, 40v, 59v, 63, 72, 76v (22); Mącz 19c, 39c, 205c, 270a, 354d (10); OrzQuin I2; tedy oni káżdemu ſpor trzymáią/ á przećiwko prawdzie mowią GórnDworz K7, C7v [2 r.], V3, Dd5, Ee3, L15; KuczbKat 340; WujJud 132 v, 175, 195; WujJudConf 80v; BudBib Ps 78/19, I 467c marg; MycPrz II B2v; Iż to ták ſmiele przećiw nim mowiſz á rzecż przećiwną ich náuce twierdźiſz CzechRozm 160v, 66 [2 r.], 76, 95, 137, 146v (13); ModrzBaz 56v, 61, 132v, 133; SkarJedn 282, 345; KochPs 161, 180; SkarŻyw 320, 389, 483; CzechEp 4, 12, 108; NiemObr 5; POnieważ Bóg/ y ſczęśćié/ y nieſczęśćié dáie/ Przećiwko Bogu mówi Ian/ co ſczęśćiu łáie. PudłFr 11; ArtKanc M6v, Q5v; GórnRozm K2v, K3; PaprUp H3, Lv; Calep 253b; Phil K3; GrabowSet K3; OrzJan 24, 59, 116; WujNT Matth 12/32, Luc 2/34, s. 198 marg, 201, 536, 547, 796; SkarKazSej 707b.

mowić przeciw czemu [= niezgodnie z czym, wbrew czemu [w tym: (sam) przeciw (samemu) sobie (9), przeciw własnym ustom (1)]] (19): KromRozm I C4; KromRozm II fv; BibRadz I 273v; SienLek T; WujJud 68v marg, L14; CzechRozm 70v; Przećiw rozumowi mowi: gdy to twierdźi/ co ieſt przećiw wſzytkim zmyſłom: ktore co inſzego pokázuią [...] Mowi też y przećiw doświadcżeniu y ſámemu ſobie. CzechEp 405, 71, 176, 177 [2 r.], 255, 265 (10); NiemObr 98; BielSjem 10.

mowić po jakiemu [= jakim językiem [w tym: po aramsku (1), po grecku (1), po łacinie (2), po niemiecku (1), po polsku (2), po syryjsku (1), po żydowsku (1)]] (8): BibRadz Is 36/11; BudBib Dan 2/4; BudNT cv; CzechRozm 87; gdyż to ieſt pewna/ że Pan Chriſtus do Piotrá nie po Láćinie/ áni po Graecku/ ále ięzykiem zwyczáynym/ po Syryiſku mowił WujNT 68, Act 22/2; CiekPotrOstr )?(3; KlonFlis H2v.

mowić po jakiemu [= według kogo, czego; na sposób czyj a. jaki [w tym: po naszemu (2), po szkolsku (1), po twemu (1)]] (3): Habitus, privatio, á co ia wiem/ co to zacz ieſt/ po náſzemu ze mną moẃ/ nie po Szkolſku. OrzRozm B2v; OrzQuin Xv; GórnRozm A4.

mowić kogo, co [= o kim, o czym] (6): Odpowiedźiał im Ieſus/ Zálim iá wás dwunaście niewybráł/ a ieden zwás djábłem ieſt. A (marg) mówił Iudaſza [dicebat autem Iudam; (marg) de Iuda (‒)] rć. (‒) to mówił o Iudáſzu Iſkarjocie MurzNT Ioann 6/72 marg; Mącz 343d; GrzegŚm 58; iż nie znam cżłowieká tego/ ktorego mowićie [hominem istum quem dicitis; o ktorym powiedaćié Leop, WujNT] BudNT Mar 14/71; nie zrozumieli że oycem ſwym zwał Bogá. (marg) Gr. N. ze oycá im mowił [quia Patrem eis dicebat; niepobácżyli iż oycá ſwego powiádał być Bogá. Leop; że im mowił o Oycu WjNT]/ to ieſt/ o oycu. (‒) BudNT Ioann 8/27; SkarŻyw 580.

mowić na kogo, na co [= w związku z kim, z czym, na temat kogo, czego [w tym: jako zapowiednik zdania podrzędnego (2)]] (9): Y zaſz bych ſie ia był ták ſrożył ná ćię [...] byś byłá nie pobiłá wybránych moich/ [...] mowiąc ná śmierć ich [dicens super mortem eorum; mówiąc nád śmiercią ich WujBib] Leop 4.Esdr 15/53; Mącz 509c; GrzegŚm 9; BudBib Num 44/31; CzechRozm 146; Mowim ná ty co wſzytko do piſmá [...] vkázuią: iákoby kośćioł bez piſmá być niemogł SkarŻyw 364; Mnie więcey mowić ná iego długą Loikę nie trzebá CzechEp 267, 404; ActReg 60.

mowić nad co [= mowić więcej niż należy według czego [w tym: nad słowo boże (3), nad pismo święte (1)]] (4): ktorzy z domyſłow ludzkich/ ważą ſie wiele mowić/ y piſáć/ nie tylko nád ſłowo Boże/ ále y przećiwko ſłowu Bożemu NiemObr 98; mężom: ktorzy nád piſmo ś. ważyli ſię więcey mowić y ſtánowić NiemObr 100, 99, 142.

mowić o kogo, o co [= na temat, w sprawie kogo, czego; w obronie kogo, czego [w tym: mowić o krzywdę a. o krzywdy (11); o to jako zapowiednik zdania podrzędnego (1)]] (59): BierEz K4v; sthymem thesz mowyel othy Mlyny chtory my thak powyedzial. LibLeg 9/52; Thv czwierdzy possel Thvreczky yz czy o ktorich krziwdi mowy nygdi do polſky nieyezdzyly LibLeg 11/82, 7/34, 10/59v; RejKup v2; Diar 63; GroicPorz ſv; Leop Ioann 9/21; RejZwierz 60; BibRadz 3.Reg 2/18; BielKron 12, 108v, 225, 230; Mącz 81b; O náukę ia nie mówię/ ále mówię o moc/ która Królá cżyni Królem OrzQuin T3v, Cv; wątpliwośći żadnéy niemam/ o kthórąbych miał stobą mówić BiałKat 223v, 190v; RejZwierc 187, 245; BudNT b7v, Gg3; CzechRozm 26, 42v, 251; ktorzi [posłowie] o zgwałcenie teſtámentu Bożego/ y o odnowienie práwá Bożego/ iáwnie [...] mowili [qui de testamento Dei violato, de lege Dei reformanda verba ... fecerint]: á o práwie Bożem przećiwko mężoboycam y słowká nieprzerzekli ModrzBaz 140v, 94v; SkarJedn 265 [2 r.], D5; KochOdpr C, C4v; SkarŻyw 188, 299; KochWz 142; mowić o krzywdę/ proſić o łáſkę/ ták vbogiemu iáko bogátemu wolno ReszList 187; wſzyſcy dármo mieyćie [dwie księgi Pieśni]: O Drukárzá nie mówię/ z tym ſye zrozumiéyćie. KochPieś kt, 28; PaprUp F4, I, I3, I4, K3; ActReg 73, 102, 105, 115; WyprPl B, C3; A świekrá Symonowá leżáłá w gorączce: á nátychmiaſt mowili mu [Jezusowi] o nię [dieunt ei de illa; powiedzą o niey Leop] WujNT Mar 1/30; Agrippá rzekł do Páwłá: Maſz wolność ſam o ſię mowić [loqui pro temetipso]. WujNT Act 26/1; SkarKaz 352a, 386b, 548a; CzahTr I2; SkarKazSej 689a.

mowić przez kogo [= za pośrednictwem kogo [w tym: sam przez się (2)]] (77): abowyem nye wyedzyeli by Iozef ich mowę rozumyał dla tego iż przez tłumatza mowił HistJóz C3; Pan Ieſus przyſzedſzy na ten ſwiat mowił y ſam przez ſię, y przez ſwe apoſtoły. WróbŻołt Q3; KromRozm I E2; KromRozm III C5; Diar 63; GliczKsiąż F7; BibRadz 2.Par 18/26; BielKron 40, 435; SarnUzn C8v, D; iż to ták wielmożne á wiekuiſte Boſtwo nigdy ſámo przez ſię z żadnym ſtworzeniem nie mowiło/ iedno záwżdy przez iáki inſtrument/ álbo przez Anyołá/ álbo przez Proroká/ álbo wżdy przez iáki poſrzodek do tego godny á przez Duchá s. do tego ſpráwiony RejAp B4v, 159; HistRzym 127; A iż poſyłáć do nich racży/ [...] Apoſtoły ſwoie/ y ſam z nimi ocżywiſcie mowiąc: ácż nie ocżywiſcie/ ále nie inácżey iákoby ocżywiſcie/ przez ſługi wierne ſwoie/ á przez piſmá ſłow ſwoich. RejPos 239, 22, 325v [3 r.], 338; BiałKaz c3v; GrzegŚm 48; (ponieważ tenże Duch ś. przez Apoſtoły mowił/ kiedy ſłownie co podawáli/ iáko y kiedy piſáli) WujJud 29v, 25v; WujJudConf 28; RejPosRozpr b3v [3 r.], c, cv; BudNT Hh4; CzechRozm 54 [2 r.], 54v; PaprPan Bv; SkarJedn 52, 58, d8v; SkarŻyw 483, 568, 589; CzechEp 190, 191, 218, 234, 250 (20); NiemObr 44, 70 [2 r.], 72; ArtKanc K10v; PaprUp A2; LatHar 91; WujNT 40, 304, 1.Cor 14/21, s. 699, 752 (8); SkarKaz 579b.

mowić za kogo [= w imieniu czyim] [w tym: sam za się (1)] (2): niechátz ſám zaſie mowi [ipse de se loquatur Vulg Ioann 9/21; ſam niechay o ſie mowi Loop]. OpecŻyw 63v; Wyſtep miły Gardyanie A iuż mow zaſię y zamie Boċ mnie niédoſtanié rzeczj RejKup z2v.

mowić nad kim [= na temat kogo] (2): RejJóz K6; Do Doktorá. WSzytko mówiſz nádemną/ á nic mi nie dáieſz/ Moiá fébrá nie lubi/ kiedy nád nią báieſz. PudłFr 46.

mowić przed kim [= w obecności czyjej, do kogo [w tym: przed oblicznością czyją (5), przed oczyma czyimi (1)]] (25): pocżąl mowitz iawnie Iezus mily przed ſwą milą matką/ ij ſwymi zwoleniki o ſwé przyſſlé ſmierci OpecŻyw 86, 115v; BielŻyw 164; WróbŻołt oo2, 118/46; gdi prethwicz mowił przed dworzany naſchemy przerzeczonemy y gdi ony za ſye przednamy zeznavali, bil wielmozny Mikolay syenyawſky Caſtellan Belſki MetrKor 61/224v; RejPs 197v; MurzHist F3; DiarDop 104; KrowObr 134, 240v; Przeto vſlyſz głos moy/ y zrozumiey mowę moię/ á będę mowił przed tobą [et loquar coram te]. Leop 4.Esdr 8/19; Y mowil Ieremiaſz Prorok do Anániaſſá proroká przed ocżymá kápłáńſkimi/ y przed ocżymá ludu wſſyſtkie^go [Et dixit Ierernias propheta ... in oculis sacerdotum et in oculis omnis populi] Leop Ier 28/5; BielKron 80, 410; GórnDworz Cc7v; BiałKat 201; SkarŻyw 305; CzechEp 73; ReszList 181; Odpowiedźiał mu P. Iezus. Iamći iáwnie mowił przed świátem LatHar 730; WujNT 489, Act 26/26, 2.Cor 2/17, 12/19.

mowić z kim [w tym: z sobą = jeden z drugim (12)] [= rozmawiać]; compellare Mącz, Calag, Calep; affari, colloqui Mącz, Calep; alloqui Mącz, Calag; convenire aliquem, loqui cum aliquo Mącz; appellare, loqui ad quem Calag (381): MetrKor 38/287; Máłpá z liſzką niegdy mowiłá/ A przed nią ſie bárzo chełpiłá. BierEz H4v, A2, B2v, B3, C2, F4 (10); OpecŻyw 50, 50v [2 r.], 63v, 96v, 109 (11); PatKaz III 150; HistJóz Av, E4v; FalZioł V 52v, 73; Ieden go [filozofa] też pytał czoby mu iego mądroſć pomagała odpowiedział, ze wſzitkimi ludzmi naucżamie vmieć mowić. BielŻyw 57, 54, 103, 134 [2 r.], 142; GlabGad L4v, L5v, N5, O4v; LibLeg 7/34, 104v, 8/25v, 9/52, 10/59v; WróbŻołt 34/20; RejPs 75v; RejRozpr D3v; SeklWyzn C; RejJóz C7, C8, D5v, D6 [3 r.], E3v (12); RejRozm 396; Czudnieyſzys gdzi ſię niegnieważ A iż wdy ſobą mowieċ daż. RejKup e8, h4v, x2v, Bbv; HistAl A8v, I4, L8v; KromRozm I R2; MurzHist Tv; MurzNT 128v, Luc 9/30; KromRozm II h3; KromRozm III M, O4; GliczKsiąż F7; thám będziewá s ſobą mowić/ przed onym ſpráwiedliwym Sędzią. KrowObr 240v; RejWiz A7, A7v, 32, 43, 67v (12); Leop Deut 5/24, 3.Reg 18/27, Ez 2/1, Dan 10/17, Ioann 9/37, Act 22/9; OrzList f4v [2 r.]; RejFig Bb3v, Bb8v; RejZwierz 60, 73; BibRadz Gen 18/27, 24/7, 35/13, 14, 15 (23); Goski A2v [2 r.], **3; OrzRozm B2, B2v, B3v, L4 [2 r.]; Kſiążę Albanus przyſzedł ku krolewnie/ łáſkáwie zſobą mowili y długo BielKron 238v, 35, 43v, 71v, 84v, 192v (17); GrzegRóżn C; Petere colloquium, Zędáć s kim mówić. Mącz 295b; Volo te, subaudi alloqui, et volo te tribus aut paucis verbis, Chcę s tobą mowić/ trzebá mi cie ná słowo álbo ná dwie. Mącz 506a, 15b, 45c, 72c, 78c, 117c (26); OrzQuin Cv, D4v, F2v [4 r.], G4, I2 (11); Prot Cv; RejAp B4v [2 r.], E8, AA2v, 159, 183, 190v, Ddv; GórnDworz G3v, I7v, I8v, K7, M7v (16); HistRzym 23v, 24, 24v, 45; RejPos 111v, 129, 131, 143v, 152 (16); BiałKat 10v, 223v; KuczbKat 75, 265; RejZwierc 9, 84, 88v, 234b; RejPosRozpr b3v [2 r.], c; BudBib Gen 17/22, 29/9, 37/4; BudNT Ioann 4/27, Apoc 21/15, Gg3; z ktorimi [z Żydami] gdym mowić pocżął/ wnet ſie zemną w rzecż wdáli/ bárzo mi wiárę ſwą zálecáiąc CzechRozm 67, A4v, 40v, 41 [2 r.], 42, 43v (28); S tobą ták towárzyſkie mowię á nie chytro. PaprPan Cc; ModrzBaz 59v, 84v, 143v; SkarJedn 43, 187; Anreden. Mowić s kim. Alloqui, compellare, appellare. Loqui ad quem. Calag 25a; niechay znami ten Pan ták ſtráſzliwy niemowi/ [...] iuſz ty ſam znim rozmawiay SkarŻyw 481, A5v [2 r.]; SkarŻyw 58, 68, 81, 152 [3 r.], 160 (25); StryjKron 542; gdym ſię mu [księdzu] przez páná Doktorá Grotá y inſze/ ná rozmowę iáwną á nie pokątną ofiárował/ zemną mowić niechćiał. CzechEp 326, 6, 90, 127, 257, 263 (13); NiemObr 24 [2 r.]; ReszPrz 4; KochTarn 78; BielRozm 4; GórnRozm A4, Bv, C3v; PaprUp A2, I; ActReg 51, 53 [2 r.], 59, 71, 79 (19); Calep 40a, 215b, 226a; GórnTroas 42; GrabowSet Tv; Rzekłá mu niewiáſtá: Wiem/ że Przyidźie Meſſyaſz [...] Rzekł iey Ieſus: Iaćiem ieſt ktory z tobą mowię [qui loquor tecum]. WujNT Ioann 4/26, Matth 12/46, s. 50 marg, Luc 24/32, Ioann 4/27, 9/37 (14); JanNKar D3v [2 r.], E, F2; SkarKaz 117b, 487b; CzahTr I2; GosłCast 44, 50; głádko z ſobą mowiąc/ ieden drugiego łowi. SkarKazSej 662b; KlonFlis H2v, H3v.

mowić z kim [= do kogo] (59): A kiedy go ták vzdrowił [żuraw wilka]/ O zapłatę z wilkiem mowił. Wilk ſie z iego żądania ſmiał BierEz K4v, B2, H3v, Q4v, S4; LibLeg 7/34, 11/58; HistAl M; KromRozm II ſ; BielKom D3; GroicPorz h3; Tedy záſz dothknęło ſie mnie iákoby widzenie cżłowiecże/ y pośiliło mię/ á rzekło: Niechćieyże ſie bać mężu pożądliwośći/ pokoy tobie: poſilayſie á bądź duży A gdy mowił ſemną [loqueretur mecum]/ zmogłem/ y rzekłem: Mow Pánie moy boś mię poſilił. Leop Dan 10/ 9; Wezwáłá tedy [Hagar] imię Páná ktory z nią mowił [qui loquebat ad se]/ Tyś ieſt Bog widzący mnie BibRadz Gen 16/13, Gen 19/14, Is 36/11, Ier 7/22, Ez 3/27; Flexanima oratjone usus est ad populum, Ták mowił s poſpolſtwem że káżdemu do ſercá ſzło Mącz 129d; OrzQuin I2v; pan Krákowſki [...] vſtháwicżnie s pánią Giżyczką chciał mowić/ á páni [...] ochotnie mu odpowiedáłá GórnDworz S4v; Pan wielekroć ze zwolenniki ſwemi figurnie á niewłaſnie/ mowić racżył. RejPos 89v marg, 89v, 100, 125v, 134, 151v [2 r.], 160v (15); HistLan D4; KuczbKat 1; Alexánder mu powiedział: Cżemuſz zemną ták beſpiecżnie mowiſz? zaſz niewiefz żem ia krol? RejZwierc 46, 9; RejPosRozpr b3v [2 r.]; Y wſzedł w mię duch/ [...] á mowił zemną [et allocutus est me]/ y rzekł do mnie/ wnidz zámkni ſię w pośrzodku domu twego. BudBib Ez 3/24, Ex 20/19 [2 r.], 20/22, Ez 3/27, Zach 2/3, 1.Mach 7/15; CzechRozm 54 [2 r.]; GórnRozm A4; rzekł [Piłat] do Ieſuſá: Skądeś ty ieſt? Lecz mu Ieſus nie dał odpowiedźi. Rzekł mu tedy Piłat: Nie mowiſz ze mną? [Mihi non loqueris?; Niemowiſz do mnie? Leop] WujNT Ioann 19/10; gdy odſzedł ánioł ktory mowił do niego [qui loquebatur illi] (marg) z Korneliuſzem. G. (‒) WujNT Act 10/7; ABo niewiećie bráćia (boć mowię z tymi ktorzy zakon vmieią [scientibus enim legem loquar; do tych mowię ... Leop]) iż zakon pánuie człowiekowi poki żywie WujNT Rom 7/1, Mar 6/50; WysKaz 33. Cf »dać z sobą mowić«.

mowić z kim [= tak jak kto] (7): GrzegRóżn C, C3v; CzechRozm 208v; iż cżłowiek Iezus Chriſtus ieſt ſynem Bdżym [!]: á z Thomaſzem mowiąc Pánem y Bogiem náſzym. CzechEp 218, 160; Niechcę Mił: P. Woiewodźicże z Katonem o lichfie tu mowić GostGospSieb +2v; CiekPotr 49.

mowić za kim [= tak jak kto] (1): Tu przycżynę właſną Anioł wyraża: á my też iáko proſtacżkowie powolni y wierzący Bogu/ zá nim mowić będźiemy. NiemObr 98.

mowić o kim, o czym (w tym: z odniesieniem do tekstu poprzedzającego „o tym(że)” (142), „o czym” (40), „o tych rzeczach” (1); „o tym” jako zapowiednik zdania podrzędnego (27)] (1214): Ieſli śię nieopatrzymy/ Poſromoceni będziemy. Boć ten cżłowiek kędy poydzie/ O nas wſzędy mowić będzie: Y vwierzą iego mowie BierEz G4, E3v; OpecŻyw 53, 66, 86, 115v, 165v, 168v; PatKaz I 10v; PatKaz II 19v [2 r.]; Iuſch o kozdey ſzwyątoſzczy mouycz chczą począwſzy o krſczye PatKaz III 135v, 106; KlerPow 3; FalZioł I 9c, 14c, 22c, 25c, 26a (11); BielŻyw 42, 72, 88; BielŻywGlab nlb 12; GlabGad O6; WróbŻołt 7/17, 70/16; RejPs 75v, 138, 171v, 178; LibMal 1544/79v; Ktho winien mnima bi wſitcży o nim mowili RejJóz E2v marg, C5, D6, E2v, F2v, G7v (12); RejKup f4, h8v, 13, ſ4; Alexander tedy widząc ony weſpołek s ſobą mowiące porozumiał iż o nim mowili [quod loquebatur de cognitione eius]. HistAl F2v, D4v; KromRozm I D2, G, I2, L2v, Nv; MurzHist F3, R2v, R4v, Tv; MurzNT 3v, 91, 96, Matth 21/45, k. 103v, Ioann 13/18; KromRozm II a3v, d4v, iv [2 r.], 12, m (9); KromRozm III A5v, D7 [2 r.], D7v, E4v, E7 [2 r.] (14); Diar 20, 24, 26, 27, 28 (25); DiarDop 104, 112, 118; ábowiem kto kogo miłuie/ rad onim mowi/ y inſzych mowiąc rad ſlucha KrowObr 65v, 17v [2 r.], 29, 65, 65v, 66 (26); O tey [o rozkoszy] będzyewá mowić tám ſobie powoli RejWiz 40; Muſiałem o tym mowić/ o cżym on rad mowi/ [...] Bo kráwcy gdy ſie zeydą/ mowią o nożycach/ Kowale też o kleſzcżach/ mniſzy o kápicach. (marg) Rzemieśnik o ſwoim rzemieſle rad mowi. (‒) RejWiz 147, A7, A7v, 36, 36v, 42 (31); Chwałę kroleſtwá twego będą powiádáć/ á o moznośći twey będą mowić [et potentiam tuam loquentur]. Leop Ps 144/11, 1.Par 17/17, Ps 2 arg, 65 arg, Ioann 13/24, Hebr 2/5, ZZ [2 r.]; OrzList e4, e4v [2 r.], f4v [2 r.]; RejZwierz 10v, 12 [2 r.], 16, 24 [2 r.], 40 (11); o kimze tu Prorok mowi? ſamli o ſobie czyli o kim inym [de quo ... dicit hoc? de seipso, an de alio aliquo]? BibRadz Act 8/34, Gen 1/26, 4/7, 2.Reg 19/43, 1.Par 17/17, 26 (19); Mamy mowić o Krolu/ pierwey powiemy o iákim Krolu mowiemy OrzRozm L2, A3v, B2 [3 r.], D2, F, F4 (16); Piſał [prorok Abakuk] trzy rozdzyały piſmá ſwiętego/ w ktorym gada ſie s Pánem Bogiem/ mowiąc o ſzcżęſciu złych a o nieſzcżęſciu dobrych BielKron 93, 68v, 70, 93 [2 r.], 211, 213 (9); GrzegRóżn B3v, B4v, C [4 r.], Cv, C3v (17); KochSat B3v; KwiatKsiąż E3v, F4v; Iam nos fabulae sumus, [...] Wſziſcy o nas mowią/ álbo káżdy námi vſtá wymywa. Mącz 113a, 123a [2 r.], 157d, 166a, 200b, 215c (31); OrzQuin B3v, D4v, E2v, E3, E4v (28); O was [o polskich panach] przy pełney mowią chłopi (iáko wiećie) O was iáwnie gadáią y Báby ná Trećie. Prot A2v, A4, A4v, BB [2 r.], C3v; SarnUzn Bv, B3, C4v, G8v [2 r.], D (11); NA ſpánie drugie lekárſtwá/ piſáliſmy tám gdźie ſye o ſzaleńſtwie mowiło SienLek 55v, 11, 17v, 32, 53, 56 (8); RejAp AA3v, AA5, AA5v, 108, 142 [2 r.] (8); GórnDworz B2v, B4v, Cv, C8v, E5 (59); HistRzym 8, 124; RejPos 3, 41, 148, 151v [2 r.], 207 (14); RejPosWiecz³ 97; BiałKat c, 6, 61, 86, 126, 213v, 346; GrzegŚm [A2v], 23; coſmy drzewiey powiedźieli/ kiedyſmy o inych Przykazániach mowili KuczbKat 326, 35, 45 [2 r.], 49, 50, 70 (16); RejZwierc A2, 2v, 9, 45v, 57v (23); Bo ácż ſie nam zda/ że rozumu doſyć mamy/ y o rzecżách ſzeroce/ dowodnie/ głádce/ y okazále mowić vmiemy/[...] iednák y w kośćiele śiłá ſproſnych błędow/ [...] ſie námnożyło WujJud A4, A2v, A5, 50, 51v, 94v (31); Inſze ofiáry w zakonie ſtárym były figurą/ o ktorych potym ſzerzey będźie mowiono WujJudConf 233, 12, 102v, 104, 110v, 152v (10); Do Circenſow w Epiſtole Cxxx. mowiąc o Boſkim táiemnym potárgnieniu á o pozwirzchney ſłużbie ludzkiey/ ták piſze [św. Paweł] RejPosRozpr b4v, b3, b4v; RejPosWstaw [21²]v, [41³]v, [110³], [110³]v, [143²]v (8); BudBib 1.Reg 19/3; BiałKaz Hv; Ieronim tez o tem mieyſcu oſobliwie mowi/ bo tak piſze. BudNT Hh6v, a5v, bv, b7v, c3v, Matth 17/13 (11); Ale mowiąc o rzecżách poważnych Boſkich/ ták o nich mowił/ iáko nalepiey y náucżćiwiey wedle włáſnośći ięzyká ſwego Hebreyfkiego CzechRozm 15; że tego ieſt wielką potrzebá/ iżby ſie pierwey/ o náſzey ſkáźie przez grzech mowiło/ niż ſie o vſpráwiedliwieniu mowić pocżnie CzechRozm 206, 3, 7v, 8, 9, 10v (159); ModrzBaz 1v, 2v [2 r.], 4v [3 r.], 5, 7v (73); wzor prawdy máiąc: iednoſz záwżdy o iedney rzecży mowiem. SkarJedn 21, 39, 51, 56 [2 r.], 97, 100 (17); Oczko 8, 16v, 25, 25v, 26; SkarŻyw A2, A3, 29, 34, 35 (20); StryjKron 31; o tymże piſmie świętymi mowiąc/ á zakonem ie y przykazánim názywáiąc ták piſze: Zakon Iehowin doſkonáły CzechEp 112, 30, 56, 67, 70, 77 (113); O tákim tedy fundámenćie my Kátolicy mowiemy/ ktory do rządu zborowego/ y zwierzchniego poſługowánia ieſt potrzebny. NiemObr 34, 6, 8 [2 r.], 23, 31, 36 [2 r.] (32); ReszList 142 [2 r.]; WisznTr 24; BielSen 9; PudłFr 18, 67, 72; ArtKanc C13v, F19; Nie o chłopſtwie ſię tu mowi [...] ále ſię mowi o ſtánie Szlácheckiem GórnRozm B, A, A2v, A3, Cv, C3v [2 r.] (18); Mówić o przyſzłych rzeczách/ móy pánie to ſą wſzyſtko wróżki KochWr 20, 25, 35, 37 [2 r.], 41 [2 r.]; PaprUp A2, K2; ActReg 8, 21, 24, 59, 68, 71 [2 r.] (14); GostGospSieb +2v; O cżym też doſyć vważnie Ezechiel Prorok w rozdziale 18 proroctwá ſwego mowi. Phil N4; KochCz B2; KochCzJan A3; GrabowSet O3v; KochAp 6; OrzJan 22, 42, 63, 125; LatHar +5, +12v, 25 marg, 128, 165 marg (11); KołakSzczęśl C2v; Gdyż iáśniey prorocy mowili o kośćiele niżli o Chriſtuśie WujNT 629; Dotąd mowił o ſtrzymawáłośći małżonkow: á teraz tych vczy, ktorzy ieſzcze w małżeńſtwo nie wſtąpili. WujNT 592 marg, przedm 6, s. 15, 22, 47, Matth 21/45 (73); WysKaz 18, 33, 34, 36 [3 r.], 41, 43; JanNKar D2, D3v [2 r.], E2, F2; JanNKarKoch Ev, E3v; SarnStat 314, 716, 1147, 1262, 1272, 1273, 1284; SiebRozmyśl L; PowodPr 58, 70; SkarKaz 1b [2 r.], 2b, 5b, 45a, b (38); VotSzl B4, C4v; CiekPotr 27, 61; GosłCast 7, 30, 31, 38, 39, 44 [2 r.]; SkarKazSej 658a, 664b, 675b, 689a [2 r.], 693b (14); KlonWor **2v, 9, 32, 46, 54. Cf »nie mowię [o kim, o czym]«.

mowić o czym między kim (1): Bo już i bracia naszy ‒ o czym dziś miedzy sobą często mowią ‒ nie baliby się tego Diar 76.

mowić przy kim [= w obecności czyjej; też do kogo] (3): Arcybiſkup Moguntyńſki Kurfierſt/ ktory cálą godźinę mowił przy Ceſárzu Ferdynándźie y Máxymilianie Krolu Rzymſkim. BielKron 352; PaprUp F4; ActReg 82.

mowić w kim, w czym [= mowić przez kogo, przez co] (29): KromRozm I I3; KrowObr 118v; RejWiz 114; Leop B2; Abowiem nie wy ieſteśćie kthorzy mowićie/ ále Duch Oycá wáſzego ktory mowi w was [qui loguitur in vobis Vulg; sed spiritus Patris vestri loquens in vobis PolAnt]. BibRadz Matth 10/20; BiałKat 268v; Duch ſ. w Apoſtolech y ich namieſtnikach mowi/ á kto imi gárdźi/ ſame^m Bogie^m gárdźi. WujJud 30 marg, 30; WujJudConf 30; Iáko Apoſtoł powiedział/ iż we mnie Chryſtus mowi. SkarJedn 45; [widzisz] iedno iego [Chrystusowego] namieſtniká: przez ktorego y wktorym [...] Chryſtus mowi/ Chryſtus rządzi. SkarJedn 59, 16, 18, 45 [2 r.], 248; SkarŻyw 16, 318; co ná ty ſłowá Locutus est nobis in filio, Chrizoſtom/ Theofilákt y Ambrozy z nimi piſzą: vkázuiąc iż tá mowá mowił w Prorocech/ rozumie ſię ták mowił przez Proroki. (marg) Mowił w prorocech: mowił przez Proroki, iedná to. (‒) CzechEp 267, 123, 151, 267; WujNT Matth 10/20, s. 556; Chryſtus mowi/ nie w piſmie ſámym ále w poſłáńcách ſwoich. SkarKaz 118a, 118b, Oooob.

mowić w kim [= do kogo] (2): Y rzekę do Angiołá kthory mowił wemnie [qui loquebatur in me], Co ſie przez to rozumie? On mi odpowiedział Leop Zach 1/19, Zach 1/14.

mowie w czym [= na temat czego, o czym, w sprawie czego] (12): aby pyeſzy przekopy y waly dzyalaly, yakoſz wthey rzeczy zrothmyſzczmy pyeſzymy yvſch yeſth mowyono MetrKor 38/287; Strzesz szią theſz wnaſzich rzeczách nyepotrzebnye skyem mowicz. LibLeg 7/104v, 8/25v; A mowiłem ſmiele w ſwiadecztwach twoich [loquebar in testimoniis tuis; ... o świádectwách twoich WujBib] przed oblicżnoſcią krolow WróbŻołt 118/46; Iakoſz to może być? aby ty miał darow bożych oſtradać/ gdyſz tak mądrze w świętem piſmie mowiſz MurzHist Qv; BielKron 414v; KwiatKsiąż I2v; GórnDworz V3; BiałKat 10v; ActReg 53; WujNT Eph 5/32; Młodźiencze ledwie mow w ſpráwie twoiey gdy potrzebá. SkarKaz 42b.

mowić w czym [= w wypowiedzi ustnej lub w dziele pisanym] (37): FalZioł I 110b; W tim pieniu prorok mowi z perſony ludu wiernego WróbŻołt T3, O5, T7v; KrowObr 170v; BibRadz Apoc 9/16; BielKron 93; OrzQuin I2v; RejPos 207v; BudNT 2.Petr 3/16; CzechRozm 60v, 110, 142, 147, 147v; Ale o woynie w trzećich kſięgách mowić będźiemy [tertio libro dicemus]. ModrzBaz 22v, 82v; SkarJedn A6, 156; SkarŻyw 321; Acż ſię y po wydániu Diálogow/ w Rozſądku/ w Reſponśie y w Zwierśćiadlku o tym doſyć z ſłowá Bożego mowiło CzechEp 56, 56, 73, 164, 170, 240, 317, 408; NiemObr 44; ArtKanc F19; kubek wody źimney/ o ktorym w Ewángeliey świętey Pan mowi LatHar +5; O S. Ianie mowiło ſię doſyć w Argumenćie położonym przed Ewángelią iego. WujNT 815, 796, 2.Petr 3/16; SkarKaz 5b, 635b; KlonWor 9.

Z przytoczeniem oznajmującym [w tym z zapowiednikami: tak (-o, -ci, -że) (628), jako(ż) (216), to(-ć, -ż) (136), co(ż) (59); „mowić” w interpozycji (419), w postpozycji (212] (6589): BierRaj 18v; Tedy Xántowi vcżniowie/ Widząc go [Ezopa] tákiego w mowie: Mowili/ bárdzo roſtropny/ Y niemal Xántowi rowny. BierEz B2v, A4v, C3, D4v, E3v, E4v (16); Tedy niéktorzy licemiernicy pocżęli mowitz: nieieſt ten cżlowiek od boga ktory ſoboty nieſwięci OpecŻyw 63, 1, 4, 7v, 9, 11 (73); OpecŻywPrzedm C4; ForCnR B4, C, D4, E; PatKaz I 1 [2 r.], 1v [2 r.], 2v, 6, 7v (19); PatKaz II 20, 22v, 23v, 24, 24v (59); PatKaz III 87v, 88v, 94 [2 r.], 99, 101v (50); HistJóz A2v [2 r.], B4, B4v [2 r.], C, Cv (10); Mowiłeś panie/ Heli heli lamazabatani Czo ſie wykłada/ Boże boże moy y cżemus mię opuſcił/ [...] Mowiłeś panie Pragne [...] Mowiłeś panie Stało ſie ieſth TarDuch D4v, D5v, D7, E3v; Serapio tak mowi/ mala Ozanka ieſt ziele ktore roſcie lieda gdzie naziemi FalZioł I 37a; Też proch paluchowego korzenia z mydłem [...] fiſthułę zaſtanawia y wyſuſza barzo dobrze gdy tam te^go będzieſz wpuſzcżać/ Platearius mowi. FalZioł I 63c; Diaſcorides mowi/ gdi prawi mąż będzie pożywał korzenia the^go ziela niemało/ thedy ſyny będzie miewał FalZioł I 127a, I 2a, 4d, 8b, 10b, 12a (43); BielŻyw 7, 10, 16, 22, 31 [2 r.] (13); GlabGad L4, L4v; MiechGlab 20; Przothkyem powye poszel od nas Czeſſarzewy Tvreczſkyemv posdrowyenye[...] Pothym bandzye mowił Krol yego Miloſcz pan moy prziſlal myą na dwor Vaſzey Ceſzarſkyey miloſczi LibLeg 7/8, 7/98v, 11/135, 135v [2 r.], 159v, 173; WróbŻołt 4/6, B7, C4, 7/5, C5v (22); RejPs 78v, 100, 203v; wſhakze on na tho vpomynanye nycz nyedbayącz przedſzią ſnya [z cudzą, żoną] myąſchkall a kthemv movill ya yey do Gardla nyeprzeſtaną LibMal 1554/193, 1545/94, 1547/125v, 133v, 1548/146, 146v (9); RejRozpr A2v, E3, K2; A pan Chriſtus mowi kto nie ieſt ſemną przeciw mnie ieſt. SeklWyzn a3, c2v, e2v, e4, Fv, f3; RejJóz Kv, L2v, M4, N7, N8v; SeklKat A4, C2v, E3 [2 r.], Fv, G4v (21); RejRozm 391; RejKup d4, H, h4v, h7v, i5v (10); A1exander rozgniewał ſie bárzo na Kxiążę Zydowskie y mowił [iratus est valde ... dicens; ... rzeknącz HistAl 1510 84] Tákową pomſtę vcżynię nád Zydy iż będą rozeznawáć cżyie przykazánie máią chowáć HistAl B7v, B7, C7v, C8v, D7v [2 r.], D8v [2 r.] (23); V mnye to napewnyeyſſa/ mowi/ iż yeſt czyſćyec. KromRozm I K, B3, Cv, F4v, H2v, M3v (11); MurzHist F2v, H2v, H3, I, K3v (16); A on podnioſwſzy oczy ſwoie na vcznie tak ieſt mowił [dicebat]/ Błogoſławięni ieſteście vbodzy MurzNT Luc 6/20, Matth 2/17, k. 18v, 46, 51, 96 (20); A to dni przyydą/ mowi Pan/ á vczynyę ya z domem Yakobowym/ y z domem Yudowym przymierze nowe KromRozm II c, cv, g, 1v, 12, q3v; KromRozm III C2v, Dv, D2, F4, G5v (11); Diar 45 [2 r.], 48 [3 r.]; DiarDop 102, 103 [2 r.]; BielKom B5, D, D4v, D5, D6v (9); [Seneka] mowi thák długo trzebá ſie vcżyć/ pokątby cżego nye vmyał GliczKsiąż N2v, A3, B5, C, C2, C8 (34); LubPs A3, A4v, B3v, C3, I3v (14); GroicPorz c4, n4v, hh3v [4 r.], kk, mm; Pomnię teſz ná to iáko Pan Kryſtus mowi. Kto was ſlucha/ mnie ſlucha KrowObr 118v; Ian ſwięty/ dáley piſząc o wiernych/ ták mowi. Ci ſą ktorzy ſą wykupieni/ nadroſſſzą krwią Báránká KrowObr 229, B4, B4v, C4v, 2, 4v [2 r.] (133); RejWiz 134, 162v; I záś iey [Agar] rzekł [Bóg]: Rozmnożę/ mowi rozmnożyſtho plemię twoie [Et rursum, multiplicans, inquit, multiplicabo semen tuum; Y záś rzekł: mnożąc rozmnożę naśienie twé WujBib]/ á nie będzie mogło być zlicżone dla wielkośći. Leop Gen 16/10; A názwáłá [córka faraona] imię iego Moizeſz/ mowiąc [dicens]: Bom go z wody wyięłá. Leop Ex 2/10; Dla thego otho dni przychodzą/ mowi Pan [dicit Dominus]/ y niebędzie więcey mowiono [non dicetur ultra; i nie rzeką więcéy WujBib]/ Zywie Pan kthory wywiodł ſyny Iſráelſkie z źiemie Egiptſkiey Leop Ier 16/14, *A3v [2 r.], Gen 15/1, 18, 26/22, 24 (235); OrzList b2, dv; Co mowił oknem/ nie máſz mię domá. RejFig Dd2, Aa6v, Bb6, Cc2v, Cc3 (9); RejZwierz 4v, 8, 14, 24v, 29 (14); rozdárłá Atália ſzáty ſwe mowiąc [et dixit]/ Zdrádá. zdrádá. BibRadz 2.Par 23/13; A dla tegoż ták Pan mowi [dixit]/ Oto náwiedzę Semeiaſzá Nehelámitę y potomſtwo iego BibRadz Ier 29/32, Gen 4/25, 5/29, 12/7, 12, 15/18 (233); OrzRozm B3v, B4v, C3v [2 r.], E, E2v (23); iáko ieſt piſano v Proroká Ezáiaſzá/ ktory mowi: Ia ieſtem głos wołáiącego ná puſzcży BielKron 137; rozmáite domnimánie o mnie mieli mowiąc: álbo ſwięty/ álbo ſzalony: [...] ieden mowił ſwięty/ drugi mowił káźi mu ſie głowá. BielKron 458, 2, 3v, 9v, 11v, 12 (205); GrzegRóżn C3v, D, D2v, Gv [3 r.], G2v (18); KwiatKsiąż E, E3; Mącz 267d, 315a, 383b; Nie móẃ żaden z was ták/ Papieżá Lutrowie ſkáżą OrzQuin K3v, B3, D2v, F3, G2v, I2 (16); Prot C; Bo gdzie mowiem trzey ſą mowiemy ſą trzy perſony/ gdzie mowiemy ieden ieſt/ ieden Bog w iſtnośći. SarnUzn B7v; Ian s. przywłaſzcża [bóstwo] Synowi/ mowięcy: Iam ieſt pirwſzy iam ieſt poſlednieyſzy. SarnUzn G4v, B3v, B6v, B7, C [3 r.], Cv [3 r.] (61); SienLek 16v, 95, T4v; LeovPrzep G, G2; RejAp 7v, 21, 24, 25v, 26v (18); I Krol I. M. iął mowić/ Wierę the pſy okarmić muſiano/ iż niedźwiedźiá bráć niechczą GórnDworz R8v, B5, N5v, N8, O, Q (17); GrzepGeom F2, F2v, F3, F3v, G4v (9); HistRzym 2v, 4, 37, 50v, 56v (16); bo ſłyſzę miedzy wámi ſwary/ iż iedni mowią: Iam ieſt Páwłow/ á iam Piotrow/ á ia Apollow. RejPos 144v, 3, 3v [2 r.], 6v, 13 [2 r.], 14 (52); RejPosWiecz² 91, 91v [2 r.], 92v, 93, 93v, 94 [3 r.], 95; RejPosWiecz³ 96v, 97v, 98 [4 r.]; Prorok mówi: Rodzenié iego [Syna Bożego] któż wymówić moze? iákoby rzekł/ Zaden. BiałKat a4, b2v, d2 [4 r.], d4v, 18v, 23v [2 r.] (51); BielSat Cv, D4 [2 r.], G2v, G3, G3v (11); GrzegŚm A3v, 1, 2, 4, 7 (49); HistLan Dv, D2v, F2, F2v, F5; KuczbKat a2, 30, 35, 90, 95 [2 r.] (43); RejZwierc 5, 5v [2 r.], 10, 84, 88 (12); BielSpr 46v, 47, 75v; KochMon 24, 25; Słuchay co Auguſtyn mowi: Niechcę ábyś memu piſmu/ ták iáko ſłowu Bożemu wierzył WujJud 36, A5, 20v, 22, 28v [2 r.], 29 (82); WujJudConf 49, 55v, 102v, 111v, 204 (9); RejPosRozpr b3v [2 r.], b4v [4 r.], cv [2 r.], c2, c3v [2 r.], c4; RejPosWstaw 21v [2 r.], [21²], [21²]v, [21³], [21³]v (18); wezmieſz báńkę oliwy/ y wleieſz ná głowę iego/ y rzęcżeſz/ Ták mowi [Sic dixit] Iehowá/ námázałem ćię (ábyś był) krolem nád Izráelem. [...] wylał oliwę ná głowę ie^go/ y rzekł mu/ To mowi [Sic dixit] Iehowá Bog Izráelow/ Pomazałem ćię BudBib 4.Reg 9/3-6, b2v, b3, b4, Gen 32/4, 6 (196); HistHel B2, B3, C2v; MycPrz II Av, B4; Strum H4, P3 [2 r.]; gdy mowi [Chrystus]. Iam (powiáda) z Bogá poſzedł/ y przyſzedł. BiałKaz G4v, b4 [2 r.], C3v, D, D4v [2 r.] (19); A inſzy mowili [o Chrystusie] Heliaſz ieſt/ á inſzy mowili. Prorok ieſt BudNT Mar 6/15, przedm b4v, b8, c7v, Matth 14/15, 26/5 (45); CzechRozm 5 [2 r.], 7, 8v [2 r.], 9, 9v (163); PaprPan B3, L2, Gg3, Hh; KarnNap C4v, D2v, E4v; Sallustius piſząc o Getulach ludzioch Afryckich/ ták mowi [Et apud Sallustium de Getulis]: Ci ludzie áni zwycżáiow zá vſtáwę wziętych nietrzymáli/ áni Praw piſánych ModrzBaz 5, 13, 23, 54v, 80, 81v, 109v; ModrzBazBud ¶5; Ireneuſz ták przećiw Heretykom piſze/ w kośćiele/ mowi/ poſtánowił Bog Apoſtoły SkarJedn 10; Y niżey mowi. tenże Didimus: Duch S. ieſt Duch prawdy SkarJedn 280, 2, 4 [2 r.], 5, 6 [2 r.], 12 (79); Antenor iął mowić. Prawdzie długich wywodow/ krolu/ niepotrzebá: ALEXánder w Graecyey gośćiem w domu będąc Cżłowieká przednieyſzego/ żonę mu wziął KochOdpr B4v, B3v; Oczko 5v, 9, 15, 17, 17v; Mówiłem vćiekáiąc: nádźieiá w człowiecze Prózna KochPs 176, 4, 6, 16, 17, 18 (16); Miedzy innymi ſłowy/ ták mowi [św. Jan Chryzostom] piſząc do Konſtáncyuſa kápłaná: wednie y wnocy muśiałem w drodże [!] być SkarŻyw 89; iſz drudzy ſłowá ich [czartów] ſłyſzeli gdy mowili: Benedicte Benedicte: á gdy ſię im odezwáć niechćiał wołáli: Máledicte SkarŻyw 251; lud [izraelski] dáleko ćiężey męcżyć y śćiſkáć robotą kazał [faraon]/ mowiąc: prożnuią/ á święćić ſię im chce SkarŻyw 479, A4v [2 r.], A5 [2 r.], 3 [3 r.], 4 [2 r.], 14 [2 r.] (282); A oná [matka] [...] Znowu móẃić poczęłá: Twóy nieutólony Płácz/ ſynu móy/ przywiódł mię w té tu wáſzé ſtrony/ Z kráin bárzo dálekich KochTr 20, 16; MWilkHist Bv, B2, K2v [2 r.], K4v; Tedy dopiero (powiáda) LIBO wygnan ieſt [...]. Y ſkończyłáby ſie byłá (mowi) woyná bez roźlania krwie StryjKron 66, A6, 1, 6, 31, 66 (12); iáko y przedtym kilkákroć otworzyśćie mowi. Ią Iezus Notá poſłałem Aniołá mego CzechEp 318, 16, 19, 22, 25, 30 (165); CzechEpPOrz *3v; NiemObr 8, 12, 37, 39, 45 (16); KochFr 84; KochBr 150; KochSz B2v; Y ná drugim mieyſcu mowi tenże to Luther: Sámi ſię tego rękomá dotykamy ReszPrz 72; Sam ś. Páweł piſząc do Korynthow ták mowi: Chwalę was w tym Bráćia ReszPrz 95,19 [2 r.], 46, 52, 64, 98 (11); WerGośc 213, 218, 222, 227, 244 [4 r.], 254 [2 r.], 266; WerKaz 282, 284; WisznTr 31; ZapKościer 60; Wyrwał ſie iákiś rzecżnik/ [...] Mowięcy/ co wam potym/ [...] Zadnego na ſwą wiárę tu nie náwroćićie. BielSen 9, 14; BielSjem 16, 18; PudłFr 29, 35; ArtKanc A10, M18, N15v, P7v [2 r.], R17v (8); BielRozm 3, 10, 13, 16, 17 (14); GórnRozm E4v, F, L2, M2v; KochWr 26; PaprUp B2v, Cv, C3v, D4, Ev (49); ActReg 14, 29, 50; GostGosp 90; Iáko Pſalmiſtá mowi: Ná kogo thy Pánie weyrzyſz/ iedno ná tego ktory ieſt ſkruſzonego á vniżonego ſercá. Phil 12, G2; CHO[rus]. Wſzytkié mówimy/ Pryámus ſczęśliwy: Ale nas żywych/ żywot ieſt teſkliwy. GórnTroas 16, 30, 45; Kto widźi vrąga mnie/ mowi/ głową chwieiąc: Vfał Bogu GrabowSet F2v, D2, V; KochAp 11; OrzJan 68; á do Philippá S. przy oſtátecżney wiecżerzy mowił: Philippie/ kto mnie widźi/ widźi y Oycá mego LatHar 377, + 5v, [+10], [+ 10]v, [+11], 16 (68); KołakCath C3v; RybGęśli B3; wzruſzyło ſię wſzytko miáſto/ mowiąc: Ktoż to ieſt? A rzeſze mowiły: Ieſt to Ieſus Prorok [dicebant: Hic est Iesus propheta]/ z Názáretu Gálileyſkie^go. WujNT Matth 21/11; rzekł mu [Piotrowi apostołowi] IEzus: [...] trzykroć ſię mnie záprzyſz. A on tym więcey mowił [amplius loquebatur]: By potrzebá y vmrzeć mi z tobą/ nie záprzę ſię ćiebie. WujNT Mar 14/31, przedm 31, s. 3, 8, Matth 3/14, s. 12 [2 r.] (296); WysKaz 4, 5 [2 r.], 6, 7, 8 (26); JanNKarGórn G4; SarnStat *4v, *6v [2 r.], *7v [2 r.], 4, 162 (13); SiebRozmyśl H4v, K3v; KmitaSpit B3; PowodPr 8 [2 r.], 16, 17 [2 r.], 18 [2 r.], 19 (23); Tylo iſkierki/ mowili Philozophowie/ cnot dobrych dáie nam náturá SkarKaz 420b, )(2, )(4, 2a, 3a, 3b (211); CiekPotr 10, 18, 35, 42; GosłCast 20, 57; PaxLiz D2; Są drudzy co mowią: Co mnie po kroleſtwie y Rzeczypoſp. kiedy ſię ia mam źle SkarKazSej 670a, 657b, 658b, 659b, 660b [5 r.], 661a (77); KlonFlis A2v, A3v, D4v; A Oćiec iuż ná zmyſłách ſzwánkował y w mowie. Co kto rzekł: záwſze mowił/ Ták ieſt KlonWor 70, **3, **3v, 25, 28, 31 (15).

mowić do kogo z przytoczeniem [w tym: jeden do drugiego (2)] (369): BierEz D2; PatKaz I 14; Iozef mowił do bracyey twoiey y do wſzytkyego domu oyca ſwego poyadę á powyem Faraonowi [locutus est ad fratres suos, et ad omnem domum patris sui: Ascendam et nuntiabo Pharaoni Vulg Gen 46/31] HistJóz E2; MiechGlab 56; WróbŻołt 118; SeklWyzn E; SeklKat K4v, N; mowił [Aleksander] do onego ludu [Dixitque illis hominibus; I rzekł onym lyvdzyem HistAl 1510 125]/ błogo wam ktorzyſcie chwały Homeruſowey doſtąpili. HistAl Dv, B5v; KromRozm I O2; KromRozm III L8; GliczKsiąż C5v; GroicPorz 13v; gdzie mowił [Chrystus] do ktorego snich? Thy będzieſz głową kośćiołá krześćiáńſkiego? KrowObr 12, 39, 45, 77v, 83v, 101v (21); niecżytáliśćie/ co ieſt rzecżono od Bogá/ kthory do was mowi [quod dictum a Deo dieente vobis]: Ia ieſtem Bogiem Abráhámowym Leop Matth 22/31, Gen 21/22, 41/44, 46/31, Ex 9/1, Lev 1/1 (25); Tedy Ezdraſz ſthánąwſzy mowił do nich [dixit illis]/ Wyśćie zle vczynili żeśćie poymowáli żony obce BibRadz 3.Esdr 9/7, Gen 17/1, 3, 23/3, 39/17 Ex 35/1 (28); OrzRozm H; BielKron 31, 43, 64v, 82v, 89, 89v, 108; OrzQuin K2v, K4, L3 [2 r.], Y2; SarnUzn D7v, E, E2, F6v; RejAp 39, 162v, 192; RejPos 32v [2 r.], 126v, 178, 200v, 244 (10); RejPosWiecz² 93v; RejPosWiecz³ 97v; BiałKat a4, 98v [2 r.], 138v, 183v, 308v, 371; Iáko ono Kryſtus mowił do Marty: Iam ielt powſtánie y żywot GrzegŚm 43, 1, 59; KuczbKat 265, 375; Kto was ſlucha/ mnie ſlucha/ mowi ſyn Boży do Apoſtołow WujJud 246v, 50, 54, 120, 147v, 225v, 237v; WujJudConf 42v, 83, 90; RejPosRozpr b3v; RejPosWstaw [21²], [41³]v; BudBib Gen 41/17, Lev 10/19, Num 18/8, 4.Reg 1/16, I 204d marg (9); Mowiełá potym Martá do Páná Iezuſá [Dixit ergo Martha ad Iesum Vulg Ioann 11/21; Rzekłá ... WujMT] Pánie/ byś tu był/ nie vmárłby był brát moy BiałKaz ktv, C2v [2 r.], C3, C4v, D3v; BudNT przedm b8, Hebr 5/5; iáko ono mowi Bog do Adámá y Ewy/ Oto dałem wam wſzelkie źiołá rodzące naſienie CzechRozm 133, 3, 32v, 42v, 54v, 140 (14); ModrzBaz 14v, 48, 113v; SkarŻyw 153, 165, [223], 263, 299 (14); CzechEp 21, 25, 113, 114, 195 (14); CzechEpPOrz **3v; ReszPrz 51, 95; gdy mowił [Bóg] do Iádámá temi ſłowy: Ześ vſłuchał ſłow twey żony/ [...] przeklęta źiemiá w ſpráwie twoiey WerKaz 291, 288, 292; ArtKanc E9v; PaprUp D4v, G, K2; OrzJan 17; LatHar 282, 379, 521, 555, 710 [2 r.], 720; Arcykápłani ſzydząc/ iedni do drugich z Doktormi mowili [summi sacerdotes ad alterutrum cum scribis dicebant]: Inne záchował/ á ſámego śiebie záchowáć nie może. WujNT Mar 15/31, s. 184, 242, Luc 12/54, 16/1, s. 267 (17); WysKaz 8, 45; PowodPr 5, 6; SkarKaz 158a, 245a [2 r.], 274a, 277a, 278a (15); SkarKazSej 665a, 667b, 677a, 688b, 700b (8). Cf W połączeniu tautologicznym, »mowić słowa, mowę, głos...«.

mowić do kogo, do czego [= na temat kogo, czego, w sprawie kogo, czego] z przytoczeniem [w tym: „do tego” z odniesieniem do tekstu poprzedzającego (1)] (4): Leop Ez 21/28; BibRadz Ez 21/28; Ták mowi Adonái Iehowá do ſynow Hámmonowych/ y do vrągánia iych [Sic dixit ... ad filios Hammon et ad opprobrium eorum; ... do ſynow ... na pohánbienie ich BibRadz]/ [...] Noż/ noż wyięt ná rzez/ wytárt ieſt dla dokonania BudBib Ez 21/28; PaprUp L3.

mowić od kogo z przytoczeniem (5): Przyiecháli tedy [...] poſłowie [...] od ktorych Ian Rythwieńſki napierwey mowił w ty ſłowá: Zwielką tego żáłośćią vżywamy Oświecony Krolu/ iż nas [...] zá nieprzyiaćiele ſobie maſz BielKron 392v; RejPos 63v [2 r.], 71; GrochKal 11.

mowić u kogo [= w dziele czyim pisanym; przez kogo wypowiadającego się na piśmie] z przytoczeniem (40): Oćyec wyętſſy yeſt niż ya/ mowi pan Kryſtus v Yaná śwyętego. KromRozm II q4v, r4; KromRozm III G4v; poniewaſz Pan ták ſam v Proroká mowi. Chwały moiey żadnemu niedam. KrowObr 152v, 5, 79, 111, 139v, 213v; BielKron 467; RejPosWiecz² 90v [2 r.], 92v, 94v; A v Ieremiaſzá ſam Pan Bog mówi: Sſtałem śię Izráelowi Oycem BiałKat 6, 146, 303v; GrzegŚm 5, 11, 27, 39, 40; RejPosWstaw [143³]; CzechRozm 4v, 55v, 117, 207; SkarJedn 56, 280; NiemObr 110, 112; Ták o tym ſamże Pan v Izáiaſzá beſpiecżnie mowi: Gdy wyćiągniećie ręce wáſze/ odwrocę ocży moię LatHar [+10]v, 75, 188, 260, 379; iáko v Ozeaſzá mowi [sicut in Osee dicit; iáko przez Ozeaſzá Proroká mowi Leop]: Názowę lud nie moy/ ludem moim WujNT Rom 9/25; PowodPr 71; SkarKaz 347a, 608a.

mowić wedle (a. według) czego [= stosownie do czego, zgodnie z kim, z czym) z przytoczeniem (5): iż ono/ Oćyec wyętſſy yeſt niżli ya/ wedle człowyeczeńſtwá pan mowił KromRozm II r3v; BudBib 2.Par 10/14; Gdyż y wedle Chrizoſtomá mowiąc: Pogánom to/ nie Chriſtyánom przyſtoi mordowráć y przeſládowáć CzechEp 42, 307; dobrze y według piſmá Kátholicy mowią: Spowiádam ſię Bogu y wſzytkim świętym. WujNT 463.

mowić z czego [= mówić na podstawie czego, wzorując się na kim, na czym] z przytoczeniem (10): Diascorides mowi ſpowieſci pandecti. Też ſok krwawnikow ieſt dobry na cięſzkie puſzczanie vryny FalZioł I 80c, I 24d, 51a, 86a, 120d [2 r.]; Wielkiey ćierpliwośći w wſzytkim vżywáłá/ mowiąc zpiſmá: wćierpliwośći wáſzey ośięgniećie duſze wáſze SkarŻyw 141; CzechEp 71, 310, 321.

mowić komu z przytoczeniem (298): BierEz G2v, K3, P4v, R3; Slyſſeliſcie ijżem iá mowil wám/ idę od wás/ a przydę zaſię k wám. OpecŻyw 96v, 53v, [79], 133, 145; PatKaz II 61; HistJóz E4v; TarDuch D4v [4 r.]; BielŻyw 76; WróbŻołt 70/10, Y3v; LibMal 1543/72; RejJóz O7v; SeklKat R3v, S; RejRozm 407; RejKup e3v, h6; vkazał ſie Alexandrowi Merkurius [...] mowiąc mu ták [dicensque illi; y rzeknacz yemv HistAl 1510/197]/ Synu Alexander gdi tobie będzie potrzebá záwżdyć będę ná pomocy HistAl E8v, Av, A4, A7 [2 r.], A7v, D2, Fv, F2v; MurzHist K3v; iakóſz temu ktorego ocięc [!] poświęcił i na świat poſłał/ wy mówicie Bluźniſz MurzNT Ioann 10/36, Mar 4/21, Luc 3/7, Ioann 4/42; KromRozm III K6v; BielKom F7; GliczKsiąż G8v, H; LubPs L4; KrowObr C4 [2 r.]; Y mowił Atharáthes Eſdráſſowi Biſkupowi/ y káznodziei/ y Lewitom ktorzy vcżyli mnoſtwo/ tymi ſlowy [dixit ... Esdrae pontifici et lectori et levitis ... dieens]/ Dzień ten ſwięty ieſt Pánu. Leop 3.Esdr 9/50, Ex 36/5, Num 6/23, Ps 65/1, Is 42/17, Ez 26/15 (10); OrzList h4v; RejFig Dd8; Ale Anná nie ſzłá z nim/ bo mowiła mężowi ſwemu [quia dixit viro suo]/ Nie poydę áż oſtáwię dźiećiątko BibRadz 1.Reg 1/22, 1.Reg 18/22, Ps 40/16, Tob 3/9, 10/3, Matth 22/1 (9); OrzRozm L4; BielKron 28v, 29, 29v, 32, 52 (18); OrzQuin C3, D3, Ev, Z4v, Aa2v; Prot Bv; Nie mowił trędowátemu/ álbo onemu co mu dziewká vmieráłá/ ábo y inſzym: przycżynię ſie zá tobą do Oycá RejAp B4v, 24; GórnDworz O7v, R7v; RejPos 82v, 195, 208v, 231v, 277v (8); RejPosWiecz² 92; BiałKat 141; GrzegŚm 23, 38; RejZwierc 66, 200v; BudBib Is 44/26, 28, 57/20, Ier 2/27, 16/3, 38/13; Strum M, P2v; BiałKaz Ev; BudNT Matth 9/37, 11/7, 9, 11, 12/31 (37); Wiele ich mowić mi będzie/ Pánie/ Pánie/ izaliſmy nie prorokowáli w imię twoie? CzechRozm 112v, 187v; PaprPan Y; SkarJedn 67, 69, 248, 371; KochPs 60; SkarŻyw 102, 103, 196, 224 [2 r.], 292 (21); CzechEp 17, 22, 23, 49, 141 (11); WerGośc 245; BielSen 7, 8; ArtKanc L12v, Q, Q8v; KochWr 37; PaprUp D4v, H3v; GrabowSet Rv; LatHar 202, 379, 661, 688, 691 (9); Bo Ian mowił Herodowi [dicebat ... Herodi]: Nie godźi ſię tobie mieć żony brátá twego. WujNT Mar 6/18, Matth 11/7, s. 57, Matth 14/4, 15/22, 25/12 (59); PowodPr 24, 40, 57; SkarKaz 43b, 44a, 122a, 387a, 548b; GosłCast 58; SkarKazSej 693b; KlonWor 2, 28. Cf W połączeniach tautologicznych.

mowić ku komu z przytoczeniem [w tym: (sami) ku sobie = do siebie nawzajem (4), jeden ku drugiemu (1)] (150): Xántowi vcżniowie/ Mowili ták ſámi k ſobie: Smieſznoć temuto żádnemu/ Smieie ſie ſłowu káżdemu. BierEz B2, D, E4v, F2v, G2v, L3 (11); mily iezus chléb przaſny/ [...] poſwięcil/ ij tako k nijm [ku uczniom] ieſt mowił: Totz ieſt cialo moie OpecŻyw 93, 28v, 83, 98, 98v, 99 (26); ForCnR C2v; LibLeg 11/168v; Thedi thaſch tho zona yego, yąla knyemv mowycz. Pawlye then goſpodarzs naſch yſchczie ma pyenyądze. LibMal 1543/76v, 1544/79v, 90v, 1545/103, 1554/188v; RejJóz Hv, I6v, I7v, M8, P2, Q; RejKup h2, o2, p6, p8v, v3 (9); MurzNT 18v, Luc 7/24; KromRozm II b3v, o4; KromRozm III D3v, G4v, N2v [2 r.]; BielKom B, G; KrowObr 121; Leop Is 18/4, 49/7; Y mowił [Bóg] ku mnie [Dixitque mihi]/ Sálomon ſyn twoy będźie budował Dom moy BibRadz 1.Par 28/6, Ex 10/3, 19/3, Deut 9/13, 1.Reg 22/3, 3.Reg 22/13 (10); OrzRozm G4; BielKron 11v, I2v, 17, 17v, 32v (19); RejAp 69; HistRzym 55v, 124; RejPos 10v, 28, 38v, 46, 51 (20); BielSat G2v; RejZwierc 69; BielSpr 46; Wy/ mowi Pan ku Apoſtołom ſwoim/ będzyecie ſwiádkámi/ ábowiem od pocżątku zemną ieſteſcie. RejPosRozpr b4; BudBib Iud 6/2, 1.Mach 5/40; BudNT Ioann 8/21[31]; CzechRozm 41v, 74, 158v, 240; CzechEp 8, 25; BielSen 6; Bylić w oney kráinie páſterze páſący/ Y ſtánął Anioł przy nick/ táko k nim mowiący: WEſele wam obiáwiam ArtKanc C9; WujNT Hebr 5/5, 7/21; GosłCast 57. Cf W połączeniach tautologicznych.

mowić ku komu, ku czemu [= na temat kogo, czego, o kim, o czym] z przytoczeniem [w tym: z odniesieniem do tekstu poprzedzającego „k(u) temu(ż)” (3), „k czemu” (1)] (5): PatKaz II 73v; PatKaz III 132v; SarnUzn H; Niechby ſie tedy tu ći przypátrzyli/ iákiemi ſą cżłonki koſciołá/ ktorzy [...] żadnego też ſtáránia nie máią o śirotach á wdowach. Ku temu też Iákub ſ. nadobnie mowi: Prawdziwe/ ſzcżyre/ á nie pomázáne nabożeńſtwo [...] náwiedzáć śiroty y wdowy w vćiſku ich RejPosWstaw [143⁴]; A ku ániołomći mowi [ad angelos ... dicit; do Angiołow ... Leop; o Anielech ... BibRadz; o Aniołách ... CzehEp 284]: Ktory poſłámi ſwemi cżyni duchy WujNT Hebr 1/7.

mowić po jakiemu z przytoczeniem [w tym: po swemu jakoby po kmiecku (1)] (7): Leop Act 21/40; BielKron 89, 329v, 360; rzeſze [...] podnioſły głos ſwoy mowiąc po Likáońſku [lycaonice dicentes]: Bogowie/ sſtawſzy ſię ludźiom podobni/ sſtąpili do nas. WujNT Act 14/10; Ták my z proſtoty i po ſwemu/ iákoby po kmiecku/ mowim do P. Bogá: Zbudowáliſmy tobie Pánie domeczek SkarKaz 454b.

mowić przeciw komu, przeciw czemu z przytoczeniem [w tym: z odniesieniem do tekstu poprzedzającego „przeciw temu” (6), „przeciw czemu” (1)] (28): OpecŻyw 83; PatKaz I 10v; LubPs A3, gg4v; Náprzećiwko ktorym vſtáwam twoim/ Pan Kryſtus ták mowi. W poſmiecheśćie obroćili przykazánie Boże/ dla vſtaw wáſzych KrowObr 235v, C2, 111; BibRadz 2.Par 32/17, Ez 25/3, 26/2; BielKron 8v, 107v, 108, 155v; HistRzym 4; GrzegŚm 40; WujJud 236v; CzechRozm 58, 66, 167v, 228; SkarJedn 283; CzechEp 250, 310, 321, 359; PowodPr 24, 61.

mowić przeciw komu [= niezgodnie z kim] z przytoczeniem (1): Tu też opiſuie Roku 1205. pirwſze obiáśnienie y vsłyſzenie imienia Litewſkiego/[...] á wyzſzey záś ſam przećiw ſobie [...] Roku 1103. ták mowi. Eodem tamen Anno Pruteni et Lituani terras Ruſsiae uaſtarunt etc. StryjKron 245.

mowić na kogo, na co [= w związku z kim, z czym, na temat kogo, czego, o kim, o czym] z przytoczeniem [w tym: z odniesieniem do tekstu poprzedzającego „na to” (4), „na co” (3)] (23): SeklWyzn Dv; GliczKsiąż P3v; Abowiem to mowi Pan ná ſyny y ná corki [...] y ná mátki ich ktore ie zrodziły: y ná oyce ich [haec dicit Dominus super filios, et filias ... super matres ... super patres; to mowi PAN o ſynách y o corkách... y o mátkách ich/ ... y o oycách ich WujBib] [...] Smierćiámi wielu chorob pomrą Leop 16/3, 3.Reg 3/22, Ez 21/28; BibRadz Ez 21/28; BiałKat 228v; GrzegŚm 64; ponieważ mowił Cor ná Ieruſzálim [dixit Sor super Ierusalaim; ... przećiw Ieruzálem BibRadz; ... O Ieruzálem WuBib]/ Hey/ Ach/ złamano wrotá narodow BudBib Ez 26/2; CzechRozm 38, 113v, 165v; SkarJedn 279; O cżyiſcu ták mowi ná ony słowá: Mátt. 12. Grzech przećiw Duchowi świętemu nie będzie odpuſzcżony/ [...] Tym ſię piſmem/ powiáda vćwierdza/ iſz Cżyiſcowy ogień ieſt. SkarŻyw 337, 91, 337; CzechEp 45, 415; bo nataka prozna chwale mowi Cicero/ Vera gloria radices agit PaprUp D3v, G4; SkarKaz 81a, 352a, 636b.

mowić przez kogo, przez co [w tym: przez usta czyje = za pośrednictwem czyim (3)] z przytoczeniem (52): KromRozm II 1v; KromRozm III K4; GliczKsiąż C5v; gdzie thák Pan Bog przes Proroká mowi. Zátrácę mądrość mądrych KrowObr 108v, 33v, 74, 108v, 114v, 130 (10); Leop Bar 2/20, 28, Rom 9/25; Poſłał [kniaź] nam s ſwego ſtołu pirog [...] mowiąc przez tłumácżá Láćińſkiego. Wielki Kniáź Moſkiewſki/ etc. Zygmunćie posle okázuie tobie łáſkę ſwoię BielKron 435, 82v, 90; OrzQuin B, X; SarnUzn E; RejPos 172, 256; Ia ſam Bóg. Mówi pan Bóg przez Izáiaſzá BiałKat d2; KuczbKat 415; CzechRozm 57, 79v, 93, 144; SkarJedn 81, 250, 372; SkarŻyw 40; WerGośc 258; PaprUp K4v, L2v; Mowi Duch Boży przez Mędrcá ś. Kto przeſtrzega przykazánia (páńſkiego) niedozna nic złego. PowodPr 27, 6, 7, 16 [2 r.], 17, 25 (11); ſłowem odmienia chleb w ćiáło ſwoie [...] gdy przez vſtá kápłáńſkie mowi: To ieſt ćiáło moie SkarKaz 243b; SkarKazSej 677a; KlonWor ded **2v [2 r.].

mowić za kogo [= mowić w czyim imieniu] z przytoczeniem (1): iáko y zá wſzyſtki Apoſtoły mówił [św. Paweł]: Stáliſmy śię máluczkimi w pośrodku was. BiałKat 38v.

mowić miedzy kim [zawsze: (sami) między sobą = jeden do drugtego] z przytoczeniem (17): BierEz Bv; Macedonowie [...] thák między ſobą mowili [inter se referre coeperunt; ypocząly myędzy szobą powyedacz HistAl 1510 165]/ Ieſli będzie obiáwiona niemoc Alexandrowa Dáriuſowi [...] iſcie nás zágłádzi. HistAl E2; Leop Act 28/4; BibRadz Luc 24/32, Ioann 10/20; HistRzym 80v, 96v, 130; RejPos 80v, 111v, 233v, 353v; StryjKron 122; LatHar 713; Mowili tedy Pháryzeuſzowie miedzy ſobą [dixerunt ad semetipsos; Rzekli ... ieden do drugiego Leop]: Widźićie iż prozna praca náſzá WujNT Ioann 12/19, Mar 16/3, Luc 24/32.

mowić przed kim [w tym: przed oblicznością czyją = mówić wobec kogo, do kogo (1)] z przytoczeniem (22): BierEz L4v; OpecŻyw 47v; GlabGad L8v; LibLeg 9/51;WróbŻołt 136/5; yze przed nym mowyel, Vmarla my szyoſtra bogata LibMal 1544/91, 1546/113v; KrowObr 66; y będzieſz mowił przed oblicżnośćią Páná [loqueris in conspectu Domini; ... przed oczymá ... WujBib] Bogá twego: Narod Syreyſki przeſládował á zćiſkał oycá moie^go Leop Deut 26/5, Eccle 5/5; Ceſarz [...] przywiodł Skárbká do iedney ſkrzynie gdzie byłá pełná złotych y klenothow koſztownych mowiąc przed nim/ Mam ia cżym Krolá Polſkiego zwálcżyć. BielKron 351v, 53v, 231v, 355v; OrzQuin D2, G2v, Z4v; GórnDworz Cc8; HistRzym 26v; BudBib Iud 6/2; SkarKaz 351b, 386b.

mowić z kim [= tak jak kto, powtarzać za kim] z przytoczeniem (38): PatKaz II 19v; MurzNT 76; KrowObr 215v; á s Tomaſzem wſzytko mowię: niſi uidero: niſi tetigero. OrzList c2v; OrzQuin I2; RejPos 273; BiałKat 208v, 266; KuczbKat 5; SkarJedn 3; SkarŻyw 36, 83, 143, 358, 399; CzechEp 99, 126, 133; CzechEpPOrz **3v; NiemObr 19; ReszPrz 92; PaprUp H4v; LatHar 260, 321, 662; WysKaz 6; JanNKar A3; PowodPr 5; Ták my śćiány y mury P. Bogu z proſtoty oddáiąc/ mowiem z Dawidem y Sálomonem: Wiemy Pánie Boże náſz/ iż maſz wielkie páłace [...] ále w proſtoćie ſercá náſzego nie mogąc więcey/ zbudowáliſmy dom tobie Pánu ſwemu/ [...] Mowim z świętym Szczepanem: Bog náſz nie mieſzka w kośćiele ręką czynionym SkarKaz 454b, )(3, 7a, 123a, 207b, 277b, 352b; SkarKazSej 659a, 674b.

mowić z kim [= do kogo] z przytoczeniem (9): Tedy záſię k niemu płynął [żołw do małpieża]/ Lágodnie z nim mowić pocżął: Bych twey przyiáźni wdzięcżen był Radbych ćię też w ſwym do^mu cżćił. BierEz Qv, C2; RejZwierz 38v; RejPos 3v; BudBib Ez 33/30; y mowił z nim [z Abrahamem] Bog w ty ſłowá: Oto ia cżynię z tobą przymierze moie CzechRozm 75, 183, 212; SkarŻyw 566.

mowić za kim [= mówić tak jak kto, powtarzać za kim] z przytoczeniem (3): Pánná złożył mocarzá/ moẃcie zá mną dzieci RejFig Dd3v, Aa8; SarnUzn F8v.

mowić o kim, o czym z przytoczeniem [ w tym: z odniesieniem do tekstu poprzedzającego „o tym” (25), „o czym'” (13)] (331): BierEz C2; OpecŻyw 48, 59, 85, 116, [123]v (8); OpecŻywPrzedm C4; PatKaz I 10v [2 r.], 15; hugo mouy o pokorze on yeſth vyątſſy w nyebye ktory tu yeſth namnyeyſchy na ſzwyeczye PatKaz III 148, 93v, 96, 96v, 140, 145v, 149; FalZioł I 12d, 36b, 72c, 126d; RejJóz O2; SeklKat K2v, Z3; KromRozm I E2, M; MurzNT Luc 7/24; KromRozm III A5v, H2; GliczKsiąż C5v, D5, P7v; KrowObr 56, 60v, 74, 155, 163v (15); Leop 4.Reg 21/7, Dan 6/12, Act 2/25, Rom 9/27; OrzList b; Thedy Fárao będźie mowił o ſyniech Izráelſkich [Dicetque Parhoh ad filios (marg) super filiis (–) Israel]/ Zámknienić ſą w źiemi BibRadz Ex 14/3, Ps 41/6, Ier 16/3, 29/21, 31, 32/36 (9); OrzRozm Nv, O3v; BielKron 38, 139, 464; GrzegRóżn D2 [2 r.], I2v; OrzQuin F3v, K3, N2v, Y2, Z3v, Z4v; SarnUzn F3, F4v [2 r.]; LeovPrzep I2; RejAp 187v; GórnDworz O3v, Cc8; HistRzym 69; RejPos 12v, 51, 58, 123, 141, 228; RejPosWiecz² 91, 92, 92v [2 r.], 94; RejPosWiecz³ 96, 96v, 98v; BiałKat c3v, d2, 31, 98v, 146 (8); GrzegŚm A3, 35, 62; KuczbKat 55, 180, 280, 340, 385, 415; WujJud 41, 49, 122v, 132, 153v (11); WujJudConf 224v; RejPosRozpr b3v, b4, b4v; RejPosWstaw [21²], [21²]v; BudBib Ps 87/1, Eccle 1/10, Is 44/27, Ier 16/3, 32/36 (8); Strum R; o tákiey pokućie Pan mowyć racży ieſly pokutowáć nie będźiećie/ wſzyſcy rázem poginiećie. BiałKaz B3, D [2 r.], F3; BudNT Matth 11/7, Ioann l/47, Rom 4/6; CzechRozm 4v, 5v [2 r.], 22, 26, 27 (29); ModrzBaz 46, 111; SkarJedn 12, 91, 104; Tákże y o Apoſtołách mowiemy: im widomie Duch święty dány ieſt/ ia tego dáru niemam/ tákiem być niemogę. SkarŻyw A5v, 28, 80 [2 r.], 91 [3 r.], 119 [2 r.] (41); A Pan Chriſtus ſam o ſobie: wſtępuię (mowi) do Bogá mego y Bogá wáſzego. CzechEp 194, 8, 30, 37, 97, 113 (30); PaprUp D2v [2 r.], L2v, L3; ActReg 94; LatHar +10v, 240, 379, 650, 664; WujNT Matth 11/7, s. 51, 69, 80 [2 r.], Luc 7/24 (19); WysKaz 17, 24, 37; SarnStat 1273, 1299; PowodPr 5, 8, 30, 31; SkarKaz 26a, 42a [2 r.], b, 45a, 79a (24); Toż ſię o krolewſkiey zwierzchnośći mowi: gdyby ſwoię powagę miáłá/ niezgodáby mieyſcá nie miáłá SkarKazSej 674b, 658a, b, 675a, b, 696b, 705a. Cf W połączeniach tautologicznych.

mowić w kim [= mówić przez kogo] z przytoczeniem (1): Kápłanći to naywyżſzy [Chrystus] mówi [...] w którym Kápłánie naywyżſzym Papiéż Rzymſki [...] o Kácérzoch beſzpiecznie tákiéż to mówić może/ Si me heretici perſequuti ſunt, o Reges, et vos perſequentur. OrzQuin K3.

mowić w czym [= w wypowiedzi ustnej lub pisemnej lub w dziele pisanym] z przytoczeniem [w tym: cum lat. Abl (18), cum G loci (2); skróty (10)] (136): OpecŻyw 35, 36v, 37, 62v; PatKaz I 8; przeto apoſtol do korynthow trzynaſtego capitu mouy bych yązyky ludzkymy mouyl y anyelſkymy a laſky byoh nyemyal ſtalem ſyą yako myecz brznyacza PatKaz III 147v, 98v, 145v; Auicenna Capithulo o Omanie mowi/ Oman ieſt dwoiaki ogrodny/ drugi polny FalZioł I 44c; Theż Auicenna mowi w wtorich kxięgach/ złoto ieſt rzecż mierna w ſwey ciepłoſci. FalZioł III 34c, I 1b, 20b, 28b, 30c, 36b (10); SeklKat K3, K4v, N2v; MurzHist G2v, G4v; MurzNT 18v; BielKom E7; Iáko Piotr Swięthy w dzieiach Apoſtholſkich mowi: I roſkazał nam ábyſmy przepowiádáli ludziom KrowObr 44v; dármo w kredzie mowićie wierzę grzechom odpuſztzenie KrowObr 54v, 10; Leop 3.Reg 13/17; BibRadz Eccli 39/19, Apoc 9/11; OrzRozm G2, Nv, S3v; o cżym dawa ſwiádectwo s. Ian in Apocalipſi mowiąc: Widźiałem nowe niebo y nową źiemię BielKron 467v, 467; GrzegRóżn C2v; OrzQuin Dv, D2; SarnUzn B6v, D7v; SienLek T4v [2 r.]; HistRzym 51v, 69, 122v; RejPos 50, 293v; Tákże w wyznániu ſwoim Anná Mátká Sámuelowá mówiłá: Nie ieſt Swięty/ iedno Pan BiałKat 3v, 106, 146, 346; BielSat L3; GrzegŚm A3v, 1, 2, 5; W Ewángeliey też Pan Chriſtus mowił: Wychodzą z ſercá cudzołoſtwá y nierządy/ ktore plugáwią cżłowieká. KuczbKat 320; RejZwierc 110; WujJud 57; Ian też błogoſłáwiony w liſcie ſwym thák mowi: A kreẃ Páná Iezuſá Kriſtuſá Syná Bożego ocżyſcia nas od wſzelkiego grzechu. RejPosWstaw 22, [21³], [143³] [4 r.] [143³]v, [143⁴] [2 r.] (9); A będziećie ták mowić w chwałách wáſzych [sic dicetis in confessione]. Wſzytki ſpráwy Páńſkie ſą zacne BudBib Eccli 39/19; BudNT Luc 39/42; CzechRozm 19, 34, 41v, 42v, 45 (9); ModrzBaz [41]v; SkarJedn 13, 86, 91, 282; SkarŻyw 120 [2 r.], 153, 183, 278 [3 r.], 279 [3 r.] (25); Sigiſmundus Herberſtein wyzſzey wopiſániu Miáſtá Moskwy ták mowi: A iżby Miáſto Moſkwá inſzym kráinom przezwisko od ſiebie dáć miáłá/ to nie pewna StryjKron 91, A6, 26, 31; Iáko w Przedmowie g. ná drugiey ſtronie kárty/ mowi: Kto nie vwierzy okrzćiwſzy ſię będźie potępion etc. CzechEp 215, 97, 100, 131, 182, 197 (9); NiemObr 110, 112; WerKaz 298; Phil N4; LatHar +8; Y Páweł w liśćie do Philemoná mowi: Dziękuię Bogu memu/ ſłyſząc miłość twoię y wiárę WujNT 560, 187, 526, 530; PowodPr 24; SkarKaz 2a, 83b.

Part praes act „mowiąc ” w połączeniu z orzeczeniem wyrażonym przez verbum dicendi (niekiedy sentiendi) [w tym: (za-, roz-)wołać (151), (na-, o-, od-, wy-)pisać (137), (o-, od-, za-)powiedzieć (a. -powiadać) (128), (przy-,roz-, za-)kaz(ow)ać (109), (s-, za-)pytać (się) (97), prosić (52), poświadczyć (a. oświadczać się) (44), upominać (a. napominać (34), wykładać (a. dokładać) (29), nauczać (a. uczyć) (24), (wy-, za-)krzyknąć (a. krzykać, a. krzyczeć) (24), narzekać (22), (po)myślić (a. rozmyślać) (18), przestrzegać (a. przestrzec) (16), błogosławić (15), (przy)obiec(ow)ać (15), (po)przysiąc (a. przysięgać się) (14), prorokować (14), szemrać (14), radzić (się) (a. odradzać) (12), na- (a. ob-, a. od-, a. wy-)mawiać (się) (10), skarżyć (a. oskarżać, a. uskarżać się) (10), karać (9), (po)chwalić (9), (s)fukać (9), wyznawać (9), (z)gromić (8), kazać [= głosić kazanie] (6), oznajmi(a)ć (6), cieszyć (5), dziękować (5), odezwać się (5), twierdzić (5), wspominać (5), wzywać (5), pozdrowić (a. pozdrawiać) (4), (przy-, z-)gani(a)ć (4), urągać (4), zalecać (a. polecić) (4), żáłować (się) (4), na(i)grawać (3), pocieszać (3), poruczyć (a. poruczać) (3), potwi(e)rdzać [= umacniać słowami] (3), wysławiać (3), mowić ‘rozkazywać’ (2); tak(o, -że) (48)] lub w połączeniu z frazą: stała (a. stało) się rzecz (a. słowo) [czyja, -e do kogo] Leop (14), BudBib (12); lub w połączeniu ze zwrotami [w tym: powiedzieé (a. przełożyć, a. rzec) podobieństwo (a. przypowieść) (10), uczynić rzecz (8), radę dać (a. rady dodawać) (2), zadać pytanie (2)] w funkcji zapowiednika przytoczenia rozwijającego orzeczenie ‘tak’, ‘tymi słowami’, ‘w te słowa’, często u różnych tłumaczy tego samego tekstu wymienne z tego typu zapowiednikami. Pominięcie „mowiąc” nie zmienia treści wypowiedzi [szyk 1200 : 3] (1203): Iágnię gdy w dobry^m chlewie oſtáło Widząc wilká ták mu łáiáło Mowiąc/ bacżęć chytrość twoię/ Aleć ſie wilku ćiebie nie boię. BierEz K2, O3, L3v; zbawicielné tam vcżynil [Jezus] kázanié mowiątz. Blogoſlawiéni vbodzy duchem OpecŻyw 42, 15, 35, 37v [2 r.], 46v, 47v (17); PatKaz II 29, 67v, 85; PatKaz III 149v; ſlubiłem oycu mowiąc yeſlić go zaſie nieprzywioze niechay będę grzechu winień HistJóz D3v, Av, C4, C4v, Dv, D2, D4v; BielŻyw 75, 150; March² D4; MiechGlab 50; WróbŻołt 34/16; LibLeg 11/11v; LibMal 1544/88v, 1546/112v, 1548/138, 145v, 1554/189v; on [prorok Daniel] odpowiedział mowiącz/ pana boga ſamego chwalę SeklWyzn f4, 3v, b4, c3, c4v, d4 (14); bo tak przikazuie mowiąc/ proſcie á będzie wam dano SeklKat S, E4v, F2v, F4, G4, I2 (16); RejKup o7v; Parmerius [...] piſał potáiemnie do Alexandra mowiąc [scripsit ... dicens; pyszal ... rzeknącz HistAl 1510/167]/ ſtrzez ſie od Filipa lekárzá HistAl E2v; Alexander [...] Dariuſowi krolowi Perskiemu mowiąc przikázuiemy [dicendo mandamus]. Pychę nádętoſć y prożną chwałę bogowie záwżdy w nienawiſći mieli/[...] ten tedy liſt rychło przecżytay á ſtrzeż ſie. HistAl E6, A2v, B4v, B5, B6v, C2v (25); KromRozm I F2, M4, N3v; KromRozm II b3; KromRozm III M2v, O2; Diar 49; DiarDop 101 [3 r.]; GliczKsiąż H3, N7v; LubPs H3, L4v, R3; GroicPorz kk3v, mm4; tedyby był [św. Paweł] nigdy tego o ſobie nienápiſał mowiąc. Stárſzych [...] proſzę/ ktorym ieſt y ia też ſtárſzy/ páśćie trzodę etć. KrowObr 22, B3 [3 r.], C4, 1v, 3, 3v (66); Abowiemeś ty oświadcżył/ y rozkazałeś/ mowiąc: Położ miedzę przy gorze [tu enim testificatus es et iussisti dicens: Pone terminos circa montem]/ y poświęć ia. Leop Ex 19/23; Tedyſmy pytháli ſtárſſych/ mowiąc [interrogavimus seniores dicentes]: Zá cżyim dozwolenie^m ten dom buduiećie? [...] oni nam odpowiedzieli/ mowiąc [illi responderunt nobis dicentes]: My ieſteſmy ſludzy thego Páná/ kthory ſtworzył y Niebo y źiemię Leop 3.Esdr 6/11; ſtáłá ſie rzecż Páńſka do mnie/ mowiąc [factus est sermo Domini ad me dicens; sſtáłá ſie mowá ... rzekąc WujBib]: Synu cżłowiecży/ prorokuy/ á ták rzecżeſz Leop Ez 21/8; Wołay á krzycż/ mowiąc [clama, dicens]: Ták mowi Pan zaſthępow Leop Zach 1/14, Gen 1/22, 16/6, 21/17, 26/11, Ex 14/12 (102); RejFig Bb4v; RejZwierz 13v, 25v; TEdy Anná modliłá ſie ták mowiąc [oravit ... et dixit]/ Rozweſeliło ſie ſerce me w Pánu BibRadz 1.Reg 2/1; nápełnieni gniewu krzyknęli [Efezyjanie]/ mowiąc [exclamaverunt dicentes]: Wielkać ieſt Dyaná Efeſka. BibRadz Act 19/28; Y pytáli go zwolennicy iego mowiąc [Interrogabant ... dicentes]/ Coż wzdy to ieſt zá podobieńſtwo? BibRadz Luc 8/9, Gen 1/22, I 1c, Gen 1/28, 2/16, 3/17 (77); Nárzekáli Zydowie mowiąc: zginęłá nádzyeiá náſzá/ iuż nie powſtániem. BielKron 96, 1v, 2, 3v, 6, 11v (44); KwiatKsiąż Av; OrzQuin Dv, M3v; SarnUzn C5v, C6, D, E2v, F8, F8v; LeovPrzep Gv, H4; oni cżterzy á dwádzieſciá ſtárcow [...] ſpiewáli pieśń nową/ mowiąc: Godzieneś ty wziąć kſięgi RejAp 53, 8v, 39, 60, 65v, 66v (16); gdy ieden z niepocżćiwych ſie rodzicow vrodziwſzy/ przymawiał pocżćiwemu cżłowiekowi mowiącz/ Bárzożeś ſie ty práwi od onych ſławnych twoich przodkow odrodził GórnDworz S; Dopiro ſie ſtraż náucżona odezwáłá mowiąc. Awom ia ſám y z drugim/ á cze^go chceſz. GórnDworz S6v [idem WerGośc 248], C2v, O3v, P4v, P5, R8 (12); HistRzym 6v, 28, 35v; ći ktorzy náſládowáli/ wołáli/ mowiącz: Hozánná ſynowi Dawidowemu RejPos 1v, 11v [2 r.], 12, 38v, 59, 61 (35); RejPosWiecz² 92v, 93, 93v, 94; Páweł ś. nadobnie to wykłáda y krotko/ ták mówiąc : Chryſtus ćierpiáł ieſt dla grzéchów/ dla náſzych BiałKat 96, 51, 221, 343v; GrzegŚm 13, 36, 38 [2 r.], 42, 43, 60; To oná ſłyſząc tedy ſobie pomyſliłá/ Mowiąc y przecżżem ia wżdy ták ſzalona byłá HistLan D, E3v; KuczbKat 105, 145, 260; RejZwierc 47, 135; BielSpr 59v; KochMon 30; WujJud 224, 229v; WujJudConf 87, 112, 139, 148v, 238v; RejPosRozpr c; od nawyſzſzego Biſkupá zdradliwie był pytan/ mowiąc: Poprzyſięgam cie przez Bogá żywego/ ábyś nam powiedzyał/ ieſliś ty ieſt Kryſtus RejPosWstaw [21²], 21v, [21²]v, [41²]v, [143²]v; Y Byłá rzecż Iehowy do mnie/ mowiąc [fuit verbum ... ad me dicendo; ſłowo ... ieſt do mnie podáne w ten ſpoſob BibRadz]. Synu cżłowiecży/ ieſli (przećiw) mnie zgrzeſzy ziemiá [...] nápuſzcżę ná nię głod BudBib Ez 14/12, I B3v, Gen 28/20, 32/4, 17, 2.Par 10/12 (36); HistHel B2v; BiałKaz B3, E, F3 [2 r.], F4, G4v; Ty dwunaśćie poſłał Iezus zápowiedziawſzy iym mowiąc [legavit Iesus denuncians eis dicens]. Ná drogę pogánow nie idźćie BudNT Matth 10/5; proſili go [Jezusa] vcżniowie/ mowiąc [rogabant eum ... dicentes]/ Rabbi/ iedz. BudNT Ioann 4/31, Matth 5/2, 8/29, 31, 13/24, 17/9 (38); StryjWjaz D; CzechRozm 5, 10, 27, 30v, 31 (37); A iáko [...] gniew Boży vbłágáć mamy/ vcży nas tenże ſam Bog mowiąc: Nieplugawćie źiemie [docet nos idem Deus „Ne terram, inquit, polluitote ...”] ModrzBaz 144, 7, 47v, 53, 58v, 75v, 124v; DObrze święty Auguſtyn nápiſał mowiąc. Lácno powiáda/ tobie poznác y obacżyć miáſto ná gorze záłożone SkarJedn 16; w tymże liśćie y ná pogroſki Ceſarzowi/[...] odpiſuie/ mowiąc: Nie grośćie nam/ bo ſię [...] przegrozek wáſzych nie boiemy SkarJedn 217, 76, 145, 151, 331, 373; Y ocknąwſzy ſię pomyſli ſobie mowiąc: Chwałá Bogu. SkarŻyw 98; wchodząc o śmierći ſwey oznaymił mowiąc: Tu ieſt odpocżynienie moie SkarŻyw 202; Mąſz ieden [...] zádał mi ſtráſzliwe pytánie mowiąc: á ktory ieſt grzech nawiętſzy SkarŻyw 422; męſzcżyzná y biełegłowy oſobno w weſelu ſpiewáły/ mowiąc: Vwielbiony Bog náſz SkarŻyw 481, 13, 41, 46, 51 [2 r.], 59 (94); StryjKron 6, 125 [2 r.], 160, 190; CzechEp 10, 22, 29, 30, 38 (30); NiemObr 104; ReszPrz 22, 30, 109; ReszHoz 117 [2 r.]; áby ſię pohámowáli od pijáńſtwá/ tedy Duch święty przez tegoż Páwłá świętego/ ná pijánice táki dekret wydał/ mowiąc: Ani pijánice/ áni cudzołożnicy/ Kroleſtwá Bożego nie otrzymáią. WerGośc 268, 209, 212, 231, 244, 248, 267; WerKaz 286 [2 r], 289; Cherubin y kſięſtwo/ y Seraphin tobie/ mowiący ſpiewáią [incessabili voce proclamant Te Deum]/ Swięty, święty, święty/ Pan Bog nád Zaſtępy ArtKanc N19, C17, Q8v, G12, G12v, G17, S3v; PaprUp D3, E, Ev, Gv, G2, H3 (9); ZapKościer 1589/86; inſzy niektory twierdźił/ mowiąc [adfirmabat dicens Vulg Luc 22/59]: Záprawdę y ten znim był LatHar 720, 293, 295, 296, 378, 398 (35); pytáli go [Jezusa] mowiąc [interrogabant eum dicentes; ięli pytáć themi ſlowy Leop ]: Godźili ſię w ſzábáty vzdráwiáć? WujNT Matth 12/10; A on [Zachariasz] żądawſzy tabliczki/ nápiſał/ te ſłowá (marg) mowiąc. G. L (‒) [scripsit dicens; nápiſał ták Leop]: Ian ieſt imię iego. WujNT Luc 1/63; Y odpowiedźiał mu [respondit ad illum; mu odpowiedział Leop] Ieſus (marg) mowiąc. G. (–): Nápiſano ieſt; Iż nie ſámym chlebem żyć będźie WujNT Luc 4/4, Matth 5/2, 8/29, 31, 10/5, 12/38 (142); WysKaz 2 [2 r.], 7, 8, 12, 13, 29, 35; SiebRozmyśl B3; Pan Bog lud ſwoy niekiedy przeſtrzegał mowiąc: Ziemiá wáſzá ſpuſtoſzáła: miáſtá wáſze popálone ogniem PowodPr 9, 10, 15, 19, 29, 57, 65, 75; Przetoż rádźi ś. Chryzoſtom/ mowiąc: (Zá dobre vczynki nie wyćiągay zapłáty/ ábyś wźiął zapłátę [...]) SkarKaz 352a, 2a, b, 117a, 119b, 159a (15); SkarKazSej 662b, 668a, 678a, 706a [2 r.].

~ mowiąc do kogo (2): Pytáliſmy tedy ſtárcow onych/ ták do nich mowiąc [Interrogavimus ergo senes illos et ita diximus eis: A ták pytáliſmy ſtárſzych onych/ y tákeſmy im rzekli WujBib]: Ktho wam dał moc ábyśćie dom ten budowáli Leop 1.Esdr 5/9; CzechEpPOrz **3v.

mowiąc komu (3): BudNT Mar 8/27; á w drodze pytał [Jezus] vczniow ſwych/ mowiąc im [interrogabat ... dicens eis; pytał zwolennikow ſwych/ témi ſlowy Leop]: Czym mię powiedáią być ludźie? WujNT Mar 8/27; A Ieſus vſłyſzawſzy to ſłowo/ odpowiedźiał oycu dźieweczki (marg) mu mowiąc. G. (–) [respondit patri puelle: Noli timere; odpowiedział oycu oney dziewocżki Leop]: Nie boy ſię: wierz iedno/ á będźie zdrowá. WujNT Luc 8/50.

W połączeniu tautologicznym: mowić [w tym: do kogo (18), komu (11), ku komu (7), o kim, o czym (4); tak(o) (5), jako (1), to (1)] rzekąc [w tym: tymi słowy (1)], powiedając; mowić [w tym: do kogo (2), komu (1), o kim, o czym (2)] mowiąc [w tym: tako (2)]; powiedzieć (a. powiedać), rzec (a. rzeknąć), gadać mowiąc (63 :1; 12; 55 : 24 : 2) (169): O ktorym że ſyna bożégo narodzeniu vbogiem^m/ Biernát ſwięty mowi rzekątz timi ſłowy. Narodziwſſy ſie na ten ſwiat ſyn boży/ nieobrál ſobie bogatztwa OpecŻyw 15v; Tego dla mowili żydowie rzekątz: Nie ieſt podobno aby ty noſil ſwé loże w ſwięto. OpecŻyw 58v, 41, 48, 75, 84, 90 (9); PatKaz I 13v; PatKaz II 19, 20, 51 [2 r.], 67, 80; y powyadaly mu mowiąc/ Iozef ſin twoi żyw HistJóz E, C3, E2; Boć mowili [dixerunt] mnie nieprzyaciele moi [...] Mowiącz [Dicentes] pan bog ci iego opuſcił WróbŻołt 70/11, 40/6, 73/9, gg5; LibLeg 11/13; LibMal 1544/81v, 1546/110v; SeklWyzn 2, Cv, Fv, f2v; A przyſtąpiwſzy Ieſus/ mowił donich/ rzeknąc [locutus est eis dicens]/ Dana mi ieſt wſzyſtka moc wniebie i naźięmi MurzNT Matth 28/18, 3v; poniewaſz Kryſtus ták powiedział mowiąc. Wy przyiaćiele moi ieſteśćie KrowObr 91v, 10v, 49, 50, 59v, 61v (9); Poiádę ia y powiem Fáráonowi/ mowiąc [nuntiabo Pharaoni dicamque ei]: Bráćia moi y dom oycá mego [...] przyiácháli do mnie Leop Gen 46/31; Tákeśćie mowili/ rzekąc [Sic locuti estis dicenies; Tákeśćie rzekli/ mówiąc WujBib]: Niepráwośći náſſe/ y grzechy náſſe na nas ſą Leop Ez 33/10; gdy rzeką do ćiebie ſynowie ludu twego mowiąc [Cum dixerint ... loquentes]: A więc nam nieukażeſz/ co ty przez to znáć dáieſz? Leop Ez 37/18, Gen 47/1, Ez 31/1, Lev 14/1, Num 11/27, 16/5 (29); Tedy rzekł Bog do Noego/ y do ſynow iego [...] mowiąc [dixit Deus ... dicendo]. Oto ia ſtánowię z wámi przymierze ſwe BibRadz Gen 9/8; Słowá ty gdy vſłyſzał pan ktore iemu powiedáłá żoná iego/ mowiąc [quae locuta est ... dicendo]/ Thákći mi vczynił ſługá twoy BibRadz Gen 39/19, Gen 8/15, 15/1, 18/29, Matth 13/24, 31 (10); BielKron 43v, 50, 52, 72, 86, 110v; ná pytánie vczniow ſwoich powiedźieć raczył mowiąc: O dniu onym oſtátecznym żaden człowiek wiedźieć niemoże. LeovPrzep F4; y pocżęli o tym mowić rzekąc. Tá to [...] ſláchetnieyſza ieſt HistRzym 18v; á wiecżerzáiąc mowili [poslowie] ku rybitwowi rzekąc. Przyiaćielu miły iużeśmy teras wiele ſtron zieździli HistRzym 38, 26v, 80v, 95v, 97, 130, 131v; Powyedzyał mu [Jezusowi] on Setnik/ mowiąc ták: Pánie álem ia nie ieſt godzien ábyś ty wſzedł pod dách moy RejPos 45, 3v [2 r.], 52, 142v; Y rzekł Izáhák do Abráhámá oycá ſwego/ mowiąc: oycże moy [Et dixit Ischac ... et dixit Pater mi; Tedy Izáák rzekł.../ Oyce moy BiRadz]: y rzekł: owom ia ſynu moy BudBib Gen 22/7; Przyſięſzcie mi/ że mię nie zabijećie. Y rzekli mu mowiąc [Et dixerunt ei dicendo]/ Nie/ ále ćię zwiążemy BudBib Iudic 15/13; A do Sżemah-iá-há [...] rzecżeſz mowiąc. Ták mowi [...] Bog Izráelow/ rzekąc. Ponieważ posłałeś [dices dicendo. Sic dixit... dicendo; mow tákowymi ſłowy. Oto thák mowi Pan zaſtępow ... Iżeś ... poſłał BibRadz ]. [...] liſty do wſzego ludu BudBib Ier 29/24, Gen 41/9, Ex 20/1, Lev 6/19, 25, 14/1 (23); Y odpowiedáiąc Ieſus/rzekłk Zakonnikom [...]/ mowiąc [respondens Iesus dixit ... dicens]. Godzili ſię w ſobotę vlecżyć? BudNT Luc 14/3, Matth 28/18, Luc 7/39, Act 21/40 [2 r.], 28/26; Gdyż ták ſam Chriſtus powiedzieć raćżył mowiąc: Ieſli kto chce zá mną iść/ niechże záprzy ſámego ſiebie CzechRozm 225v, 29v, 53, 112v, 126 [2 r.], 142 (15); SkarŻyw 571; A przed ludźmi powiádayćie. Mowiąc kiedychmy poſnęli Zwolennicy wnocy przyſzli. MWilkHist D3; CzechEp 19, 158, 293 [2 r.], 299, 312, 414; Bowiem ten ieſt/ o ktorym mowił Iſáiaſz prorok/ rzekąc [qui dictus est per Isaiam prophetam dicentem; ktorego przepowiedział ... tymi ſłowy Leop]: Głos wołáiącego ná puſzczy WujNT Matth 3/3; Inſze podobieńſtwo powiedźiał im/ mowiąc: Podobne ieſt [Aliam parabolam locutus est eis: Simile est] kroleſtwo niebieſkie źiárnu gorczycznemu WujNT Matth 13/31; A przyſtąpiwſzy Ieſus/ mowił im/ rzekąc [locutus est eis dicens; mowił do nich temi ſlowy Leop]: Daná mi ieſt wſzytká władza ná niebie y ná źiemi. WujNT Matth 28/18; gadał [anioł] zemną mowiąc [locutus est mecum dicens; mowił ſemną/ thymi ſłowy Lep]: Chodź ſám/ okażęć WujNT Apoc 17/1, Matth 13/3, 22/1, 23/1, Mar 12/26, Luc 7/39 (17). ~

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym: z zapowiednikami i odpowiednikami: to(ć, -że) (326), tak(o, -że) (223), co(ż) (49), jako(ż) (45), o tym (17); iż(e, -ci) (988), że (347), żeby [= że] (78), iż(e)by [= że] (44), aby [= że] (41), by [= że] (6); zaimek względny i pytajny (291), zaimek przysłówkowy i partykuła pytajna (71), bezspójnikowo (21); zdanie dopełnieniowe w antepozycji (29), w interpozycji (8); zdanie nadrzędne w interpozycji (7)] (1884): A kyedy then pan bądzye mowycz yze nyeyeſth yego szyemya [...] thedy ma pan szam przyszyącz MetrKor 34/134v; Co kolwie wie ſędźia ſprawiedliwy á prawdźiwy to mowi. March¹ A3v, A4; BierEz P2v, P3, S3v; iedni mowili [o Jezusie] iżby był cżarnoxiężnik ij potąptza zákonu bożégo ij żydowſkiégo. Drudzy mowili/ aby był tzudzolożnik/ [...] Drudzy mowili/ ijże zakazowál Ceſarzowi plat dawatz OpecŻyw 112, 28v, 33v, 40, 44v, 49 (32); OpecŻywList C2; ForCnR C3v; PatKaz I 4, 4v [2 r.], 5, 6v, 7 (16); PatKaz II 65v [2 r.], 73v; PatKaz III 95 [2 r.], 95v, 100, 104v, 106 (18); tzemu ták mowi pan náſſ/ iż by ſludzy iego taki wyſtęp vtzynili HistJóz D2v, B3v [2 r.]; Pandecta mowi iakoby mocz iego [polskiego balsamu] lekarzom była niepewna FalZioł I 22a; Auicena w wtorych kxięgach piſzącz o tym zielu/ mowi iſz ma mocz ocieraiączą bolącżki FalZioł I 55b, I I7a, 26d, 27d, 67a, 105b, 129c; rybitwi mowili iżby [= że] tilko włok ryb przedali. ale Tales mowił żeby [= że] ſpołu kupił czo ſzcżęſcie przynieſie. BielŻyw 1, 30, 42, 45 [3 r.], 65 [2 r.], 69 (12); GlabGad L; MiechGlab 11; LibLeg 7/35, 98, 9/51v, 10/70v, 92 (11); WróbŻołt N8, Q3, R8v, T8v, ee4v, mm3v; RejRozpr F4v, H3, I3; pothem dal [pieniądze] ſchovacz mowyacz yzebi ye od oycza myal. LibMal 1544/81v, 1544/85, 1545/95v, 1547/127v, 1551/160, 164 (8); Nietrzymam z nowo chrzcżenczy/ [...] ktorzy mowili/ y mowią/ yż niemoże cżłowiek mieć odpvſzcżenia grzechow tych/ wktore powtore wpadnie. SeklWyzn D, g; RejJóz C6v, Dv; SeklKat V2v; A yż to każdy przekłety [!] Głoſno mowj Dawid ſwiety Kto od tego odſtępuye Czo on [Bóg] zdawna rozkazuye RejKup dd3, c3, i4v, i8, k2v, k4 (14); dla cżego mowiſz abyſmy byli bogowie/ álbo żebyſmy przećiw im poruſzáli ſie zazdroſcią [cur dicis aut dii sumus, aut contra ipsos concitamur invidia]. HistAl K4v, C7, E, H8v, N3; KromRozm I G3, [H3], Iv; MurzHist G3v, M4; MurzNT Matth 10/7, Ioann 3/11, 218v marg; KromRozm II c3v; KromRozm III Ev, G7, H2v, K5v; Diar 64; BielKom E5v, F3; GliczKsiąż Qv; LubPs E3v, H, I4, O4v, Rv (8); Mowię ieſt tho obyczay dobry/ y pilnie ma być przyſtrzegány GroicPorz i3v, i3v; GroicPorzRej C4; A ſlyſzyſz iako tu Duch Swięty mowi? iż Kryſthus trwa náwieki. Iż Kryſtus ma wietzne kápłáńſthwo/ Iż Kryſtus może doſtátetznie ty zbáwić KrowObr 209v, A4v, B3v, 6v, 7v, 10v (55); Bo niechay nikt nie mowi by nie miał wolnośći/ Idź kiedy chce vpornie ná nieſłuſzne złośći. RejWiz 136v, 39v, 49, 93, 124, 159v (11); Ktho tho mowił/ że nie będzie nam Krolował Saul [qui dixit: Saul num regnabit super nos]? Leop 1.Reg 11/12, Deut 18/20, 3.Reg 22/14, Iob 9/22, Prov 28/24, Ez 21/24 (10); iáko ieſt iáwny Lotr/ oni to mowią/ nie ia. OrzList h4, b2v, b4, f2v; RejFig Aa2, Aa5, Aa6, Bb3, Bb5 (8); RejZwierz 2v, 6v, 38v, 40v, 101v, 106v (10); Dawnoćiem ia to mowił/ y theraz mowię/ y będę mowił. Iż [Olim locutus sum et nunc dico, et posteam dicam, quoniam Vulg] więcey ieſt tych co giną/ niż tych co będą wybáwieni. BibRadz 4.Esdr 9/14[15], Num 22/35, Ios 22/33, 2.Reg 24/1, 4.Reg 3/17, Ps 81/7 (14); Poſpolićie ludźie mowią/ że Krol nam dwie rzeczy ieſt powinien OrzRozm S3v, B3v, Dv [2 r.], N3, Q4v, Rv; Potomkowie Iozefowi pocżęli mowić iż máły dzyał ná nie przyſzedł/ mowiąc: że w ich narodzye wielki ſie lud rozmogł. BielKron 48, 1v, 3v, 17, 28, 40v (96); Tákże też gdy iáki ieſt Boży ſtan mowiemy Tedyć tám nie ſámego Bogá rozumiemy GrzegRóżn N3, C3, Dv, Iv [2 r.] K3v; KochSat B2v; KwiatKsiąż Q3; Experta dioimus To mówiemy czegoſmy ſkoſztowáli. Mącz 279a, 86b [2 r.], 93c, 145d, 161b [2 r.], 190d (12); OrzQuin C4v, D4; Prot B2v, B3v [2 r.], B4; SarnUzn B8, Cv, C7, D6v, Ev (14); SienLek 38, 75v, 156v, 199; LeovPrzep H2v; Też tu nie mowi Prorok/ ktho będzie kurzył/ kropił/ kádził/ [...] iż będzie w obronie Páńſkiey RejAp 6v, 40v, 110v, 115v, 118v, 142, Ff3v; áby ſie telko to mowiło/ gdzie kto/ inácżey niż pan Kriſki powie/ rozumieć chce GórnDworz E4; Nie moẃ tego w. m. pánie Boiánowſki/ áby to iuż biáłegłowy były bezrozumne GórnDworz Nv, B2v, B3v, B4v, C8v, E4 (16); GrzepGeom E, Ev, F4v, I4v; HistRzym 7v, 24, 81v [2 r.]; RejPos 1v, 3, 13v, 14, 15v (37); RejPosWiecz² 95; RejPosWiecz³ 96v, 97, 98; BiałKat 11, 118v, 318v, 373v; Iáko teras mowią gdy o Duſzy ábo rácżey o prawdźiwey śmierći cżłowiecżey ſłyſzą/ iákoby to byłá náuká Epikurow GrzegŚm A2v, 4, 34, 37, 38, 45, 58, 63; HistLan E4; KuczbKat 181, 380, 400, 425; RejZwierc 24v, 27v,[28³]v, 42, 56v (16); BielSpr 73; WujJud 34v, 65, 67v, 76v [2 r.], 77 (49); WujJudConf 91, 175v; RejPosRozpr b3v; RejPosWstaw [21³] [2 r.], [143³]; niech nie mowi pan moy/ iákoby wſzytki młodzieńce ſyny krolewſkie pobito [ne dicat ... omnes pueros ... interemerunt]/ gdyſz Amnon tjlko zábit BudBib 2.Reg 13/32, Gen 41/15, 4.Reg 25/18, Is 63/9, Ez 30/6, Dan 12/7, 4.Esdr 9/14[15] [3 r.], 1.Mach 7/18; BudBibKaw A3; HistHel B2v, D2; Ze ſie wſzem chcemy bronić/ możem mowić ſmiele. MycPrz I C, II A3, A3v; BiałKaz Ev; iáko náucżył mię oćiec moy/to mowię. BudNT Ioann 8/28, przedm b2, c5, c6v, dv, Matth 17/10 (22); áby mowił wſzyſtko to co by mu Bog roſkazał? CzechRozm 104v, 8, 13 [2 r.], 13v, 18v [2 r.], 25 (126); POlikráth był okrutnik vfał ſzcżęſciu wiele/ Szcżęſliwſzego iuż nádeń nie máſz mowił ſmiele. PaprPan Aa, A3, C, C2, C3, F4v (10); KarnNap B2v; áby to śmieli mowić/ co rozumieią być dobrego ábo ſpráwiedliwego [quod rectum esse sentiant id loqui audeant]. ModrzBaz 26; Naprzod ſię mowi/ iż złemi ludzkiemi pożądliwośćiámi y pokoy bywa wzruſzan [dicitur ... pacem turbari] ModrzBaz 101v, 7, 17, 29, 43, 48v (17); Iſz Zborow więcey okrom ſiedmi być niemá/ Ruſcy Duchowni omylnie mowią. SkarJedn [d10], 13, 14, 18, 76 [2 r.] (37); KochOdpr C2; Oczko A3v, 8v, 28; A zły człowiek tym czáſem cżynił o mnie rádę/ Y mowił co chćiáł/ y zmyślał zdrádę. KochPs 56, 15, 139, 162, 177; A niemow nikt/ żeby mało [św. Piotr] dla Chryſtuſa opuśćił. SkarŻyw 596, A5v, 29, 30, 36, 40 (31); MWilkHist D3v, H; StryjKron 10, 451, 467, 507; Co ieſli cżyni Arryaná: mowić ták iż Bog wſzytko ſtworzył przez ſyná: tedy X. K. [...] ieſt Arryánem CzechEp 183, *3v, 9, 20, 27, 31 (190); NiemObr 14, 80, 105, 156; KochFr 46; iż to ieſt bluźniertſwo wielkie/ mowić/ áby ſię chleb iſtotnie odmieniał w ćiáło Páńſkie. ReszPrz 58; WerGośc 241, 265; WerKaz 301; BielSen 15; BielSjem 7 [2 r.]; PudłFr 11, 35, 65, 68; wyśćie [Żydzi] mowili, żem [Jezus] Sámárytan, Dyabelſtwo mam. ArtKanc E13v, E14, K3v, N3v; ále ná krotce/ tylko ſię to mowiło/ y mowić ieſcze może/ [...] co iá w Polſcze [...] widżę ſzkodliwego. GórnRozm C4, A3v, B, Bv, D2v; KochWr 19, 23, 29, 37; PaprUp E2, F2v, F4v, G4v; ActReg 119; Phil O; KochPij C4; Ze Bog karze mowiemy/ że nielutośćiwy/ A tego nikt nie wſpomni/ że winien złośliwy. GrabowSet I2; OrzJan 102; Mówże: ieſli żołniérzem/ czy żákiem bydź woliſz? WyprPl A3; LatHar 111, 380, 721, 732; RybGęśli C4; Bo my nie możemy tego coſmy widźieli y ſłyſzeli nie mowić [quae vidimus et audivimus non loqui]. WujNT Act 4/20, przedm 9, s. 4, 13 [2 r.], 16 [2 r], 43 (144); WysKaz 16 [2 r.], 19, 28, 30 [2 r.], 35; JanNKar D2, D3; SarnStat 257, 560, 638, 767, 796, 1306; y trudno niemowić tego co Bog roſkázuie. PowodPr 85, 43, 49, 56, 61, 64, 79; (Ná moim pogrzebie nie mow/ iż pogrzebaſz Sokráteſá: [...] ále beśpiecznie mowić ſię ma/ iż ćiáło Sokráteſá pogrzebaſz). SkarKaz 384a, )(3v [2 r.], 4a, 81a, 117a, 155b (33); áby nie mowiono, Iżeś nie bez przyczyny ták bárzo ieſt ſzczodrym CiekPotr 57, 35, 36, 37, 60 [2 r.], 69; GosłCast 27 [2 r.], 52, 60; PaxLiz D4v; SkarKazSej 658a, 659b, 686a, 700b; KlonWor **v, 11, 15, 26, 41 (10). Cf »niech(aj) mowi (a. mow), może mowić, co chce(sz)...«

mowić dla czego [= na temat czego, o czym] ze zdaniem dopełnieniowym (1): Drvgye theſch kazal my w. m. mowycz dlya seymv ze hoſpodar moy poſlal ſzwoye pani na granycze pod Chothimem zebi seymowaly LibLeg 11/162v.

mowić do kogo, do czego ze zdaniem dopełnieniowym (36): ktory [Jezus] mowi do otcża ſwego niebieskiego iako zawżdy w niewinnoſci chodził miedzy ludem żydowskim WróbŻołt gg8; KrowObr 36v, 122, 138v, 201v [3 r.], 222v, Rr2; Leop Ex 25/22, 33/12, Act 2/28; A wyſzedſzy mowił [Mojżesz] do ſynow Izráelſkich to co mu roſkazano [locutus est ad filios Israel, quod iussus erat]. BibRadz Ex 34/34, Deut 18/18; OrzQuin Aa; RejAp 6v, 17v [2 r.], 22v, 29, 192v; RejPos 325v; RejZwierc A5, 11 [2 r.], 197; BudBib Ex 25/2, Lev 22/2; BiałKaz E3v; ModrzBaz 144; CzechEp 134, 280; ArtKanc H16; WujNT przedm 32; PowodPr 6; CzahTr F2v.

mowić od kogo [= mowić w imieniu czyim] ze zdaniem dopełnieniowym (2): Bo ták mowi S: Alexánder Pápieſz piąty od Piotrá S. Iſz w ofiárze táiemnic [...] Chleb tylo á Wino [...] na ofiárę kłáść ſię ma. SkarJedn 317; SkarKazSej 695a.

mowić około czego ze zdaniem dopełnieniowym (3): Mężowie bráćia/ niech ſie godzi ſmiele mowić do was: około Pátryárchy Dawidá/ że on vmarł/ y pogrzebion ieſt [dicere ad vos de patriarcha David; ... o Pátryárſze Dawidźie WujNT] Leop Act 2/29; GórnDworz H8, Ddv.

mowić u kogo [= w dziele czyim] ze zdaniem dopełnieniowym (3): Abowiem Angioł v Lukaſzá iáſnie mowi/ iż nie duch ktory przed Kryſtuſem ieſt Synem Bożym GrzegŚm 64; CzechRozm 4v, 149.

mowić wedle (a. według) czego ze zdaniem dopełnieniowym (10): Móẃmyż tedy śmiele/ wedle tego wykłádu/ znáku Krzyżá S. [...] iż v nas ſámych tylko w kośćiele Krześćijáńſkim [...] ieſt miłość prawdźiwa OrzQuin M4v; KuczbKat 40; BudNT 2.Cor 11/17; Wedle ſtárey przypowieśći ták mowią [veteri proverbio ... dicitur]/ że v onych niemáſz cżołá/ w ktorych wſtyd zágásł. ModrzBaz 51; CzechEp 104, 145, 149, 413; WujNT 2.Cor 11/17; VotSzl B3.

mowić z kogo, z czego [= mówić na podstawie czyjej wypowiedzi] ze zdaniem dopełnieniowym (8): Pandecta mowi ſpowieſci diascoridis o tym balſamie iakoby mocz iego lekarzom była niepewna á wątpliwa FalZioł I 22a, I 117c; CzechRozm 165; Bo mowią z Bernárdá/ iż ſą trzy iſtnośći w iedney oſobie CzechEp 75, 180, 184, 231, 263.

mowić komu ze zdaniem dopełnieniowym (77) OpecŻyw 56v, 65, 147v; ForCnR A4v, Bv, B2v; PatKaz III 95, 144v; HistJóz C2; BielŻyw 30; LibLeg 11/58v, 162v; SeklWyzn g3v; RejJóz N2v; Poſeł Cżartowi mowj/ Iż nie ma jeſcże ċzaſu. RejKup x8v; á mowił im [Aleksander kapłanom] to iż cżegokolwiek by od niego żądáli tho mieli otrzymáć [dixitque ut petentes quascunque donationes acciperent]. HistAl C3, G7v; MurzHist I3, Pv; MurzNT Mar 6/4, Ioann 13/21; GliczKsiąż F8v; RejWiz 75v; gdzie ieſt Ahiás prorok kthory mi mowił/ że mam krolować [qui locutus est mihi, quod regnaturus essem] nád tym ludem. Leop 3.Reg 14/2, Mar 6/4, 14/14, Luc 4/25; BibRadz Luc 13/32; Mowili potym kſiążętá Ceſárzowi/ yż tho nád obycżay cżyni BielKron 208, 459v; KochSat Bv; SienLek 61v; RejAp 94v; HistRzym 91; RejPos 237v; BielSat C2v; RejZwierc 215; Temu kto ſie rad śmieie mowiłem iż głupi [Risui dixi, insane] BudBib Eccle 2/2, Ex 11/2; BiałKaz C2; BudNT Matth 17/12, 23/36, 39, 24/47, Mar 14/18 (10); SkarJedn 64, 74, 361; SkarŻyw 134, 242, 250; CzechEp 23; NiemObr 15; KochFr 36; MOwiſz mi żem vbogi/ mówiſz niémam złotá: Miéy ty chceſzli pół świátá/ dobra prze mię cnotá. PudłFr 35; PaprUp D4v; LatHar 690; W prawdźie mowię wam; było wiele wdow zá dni Eliaſzowych [in veritate dico vobis, multae viduae erant; ... żeć wiele wdow było Leop ]. WujNT Luc 4/25; y nie mowię wam iż ia będę Oycá prośił [et non dico vobis quia ego rogabo] zá wámi. WujNT Ioann 16/26, Matth 12/6, 13/17, Mar 6/4, 9/31, 11/23 (14); CiekPotr 32.

mowić ku komu ze zdaniem dopełnieniowym (15): OpecŻyw 169v; PatKaz II 29; RejPs 92v, 207v; Poſęł mowi ku Mnichowj yż jedno w Panu Bogu miał mieć nadzeie. RejKup Ccv; ieslize by thy pieniądze przerzeczony niebyly iemu [...] zaplaczony volen bendzie ku nam movicz czo bendzie iego wola ZapWar 1549 nr 2657; KromRozm III M7v; BielKron 43; RejAp Dd2; RejPos 2, 326, 348; CzechRozm 224v; ArtKanc N4; WujNT Act 2/29.

mowić ku czemu [= mowić na temat czego] ze zdaniem dopełnieniowym (5): SarnUzn G7v; GórnDworz Gg4; Gdy tá rádá/ przed młodą płochą rádę przyſzłá/ niepodobáłá ſie im/ mowiąc ku iego [Herenniusa] ſtárośći/ iż wyſzedł rozum poſpołu s ćiepłośćią od tego ſtárcá BielSpr 45v; CzechEp 104, 265.

mowić przeciw(ko) komu, przeciw czemu [= sprzeciwiać się komu, czemu, mówić ujemnie o kim, o czym; contradieere Mącz] ze zdaniem dopełnieniowym (15): KrowObr 1; BielKron 58v, 210, [332]v; Mącz 87b; RejPos 166v; BudNT przedm b2; dumy tey nowych Iozefcżykow/ nie pochwalam: owſzem ſie iey ſprzećiwiam/ y ták to com iuż rzekł ſmiele przećiw im mowię. CzechRozm 162v; CzechEp 31, 86, 193, 336, 359, 400; przyſzedſzy niektorzy z Sáduceuſzow/ ktorzy mowią przećiw zmartwychwſtaniu że go nie máſz [qui negant esse resurrectionem; ktorzy powiádaią niebyć zmartwychwſtániá Leop; którzy mówią że niemáſz zmartwychwſtániá WujBib ]/ pytáli go WujNT Luc 20/27.

mowić (na)przeciw(ko) komu, przeciw(ko) czemu [= mówić niezgodnie z kim, z czym, wbrew komu, w tym: przeciw sobie samemu (1)] ze zdaniem dopełnieniowym (7): Mowże tedy iuſz teras/ [...] náprzećiwko tákowemu iáſnemu ſwiádectwu Duchá Swiętego. Iż Kryſſtus odkupienia tylko ieſt przytzyńcá KrowObr 212, 220v; poznayże fáłſz tych/ którzy przećiwko piſmu mówią: ábyſmy ſye rodźić ſyny łáſki Bożey mieli. BiałKaz 253v; CzechRozm 199v; CzechEp 177, 267, 320.

mowić kogo [= o kim] ze zdaniem dopełnieniowym (2): Toli ieſt waſs ſyn ktorégo wy mowicie/ ijżby ſie ſlepo narodzil [guem vos dicitis quia caecus natus est Vulg Ioann 9/19; o ktorym wy powiádaćie/ że ſie ſlepo národził Leop; ktorego wy powiádaćie iż ſię ślepo národźił WujNT] iakoż iuż widzi? OpecŻyw 63v; Mowię lepak Ieſuſa Chriſta że był ſługą obrzezánia [Dico autem Iesum Christum ministrum fuisse circumcisionis]/ dla prawdy Bożey BudNT Rom 15/8.

mowić na kogo, na co [= mówić o kim, o czym; w tym: „na to” z odniesieniem do tekstu poprzedzającego (3)] ze zdaniem dopełnieniowym (13): OpecŻyw 89v, [123]v; PatKaz III 135; Cżuſz kiedy mowili na mię abych bluznił, abych cżynſze Ceſarzkie kaził, abych pobudził wſzytek lud WróbŻołt L6v; LibLeg 11/48; RejRozm 400; á żaden [apostoł] ná ſwoie máiętnośći nie mowił/ áby iego były [neque unus quisquam existientium ei dieebat proprium esse]/ ále było im wſzytko ſpolno. BudNT Act 4/32; SkarŻyw 369; CzechEp 82, 151, 221, 354; áboć bez przyczyny Mowiono ná niektore, iże tárgowáli? CiekPotr 50.

mowić o kogo, o co [= mowić na temat, w sprawie kogo, czego; w tym: „o to” jako zapowiednik (3)] ze zdaniem dopełnieniowym (8): A iákoby ią [żonę] vzdrowił/ Ze wſzyſtkimi o to mowił BierEz Qv; LibLeg 7/35v; BielKron 230v; SarnUzn F7; KochOdpr C2; ActReg 79, 86; Y mowi P. Bog tám záraz o kreẃ ludzką/ iż y beſtye káráć będzie nie tylo człowieká. SkarKaz 315a.

mowić przez kogo, przez co [w tym: przez usta czyje (1)] ze zdaniem dopełnieniowym (5): Acż Pan przez Proroká mowi: iſz złość niezbożnego niezáwádzi mu: ktorego ſię dniá náwroći od złośći ſwey SkarŻyw 337; CzechEp 142; ArtKanc H16; PowodPr 6, 69.

mowić miedzy kim [zawsze: miedzy sobą] ze zdaniem dopełnieniowym (2): Ięły miedzy ſobą [myszy] mowić/ Iákoby ſie kotá cbronić. BierEz K; MiechGlab 57.

mowić przed kim [= do kogo] ze zdaniem dopełnieniowym (5): mowćie o mnie przed Pánem y przed pomázáńcem iego/ ieſlim kiedy kthoremu z was wziął wołu [loquimini de nie coram Domino et coram christo eius, utrum ... tulerim] Leop 1.Reg 12/3; OrzQuin D4; WujJud 6v; ModrzBaz 11; WujNT Act 23/30.

mowić z kim [= omawiać z kim nawzajem] ze zdaniem dopełnieniowym (10): BierEz Qv; LibLeg 11/72v; OrzRozm H, M3; BielKron 200, 230v; SarnUzn F7; CzechRozm 69v; ActReg 115; Mowiłem z nim oſobnie/ że tu do nas zyidźie. PaxLiz D3v.

mowić z kim, z czym [= mówić zgodnie z kim, z czym, tak jak kto] ze zdaniem dopełnieniowym (11): PatKaz III 135; KrowObr Bv, 207; RejWiz 147v; Ktorzy toż z Auguſtynem mowią/ iż zbor Chriſtuſow nie walcży źiemſkim ćieleſnym ſpoſobem. CzechEp 98, 45, 137, 172, 325, 413; Y nie dla tego mowić kto ma z Nowochrzczeńcy: iż kośćiołá nie potrzebá SkarKaz 455b.

mowić z kim [= mowić do kogo] ze zdaniem dopełnieniowym (4): pothym Gránwellanus y Nawius mowili z poſły Ewángelikow oſobno/ iż Ceſarz thylko ná niepoſłuſzne á wyſtępne ludzi zbiera lud ſłużebny BielKron 225v, 212; ktorziſcie to wiedzieli/ a otimeſcie s Krolem niemowili/ tzijem koſztem y nakladem Waradzin budowano PaprUp K2; ActReg 85.

mowić o kim, o czym [w tym: „o tym” jako zapowiednik zdania dopełnieniowego (27)] ze zdaniem dopełnieniowym (215): PatKaz III 116, 136v, 138v; FalZioł I 6a, 15d, 21d, 22a, 26c (9); BielŻyw 41; A co z tego roſćie potym Máło trzebá mowić o tym RejRozpr I4, H2; RejJóz C2, C7v; SeklKat Q4; RejRozm 399; RejKup g6v; KromRozm I G4; MurzNT Luc 21/5; Diar 71; DiarDop 100; LubPs Z3; GroicPorz dd4v; o thych Mnichách dziſieyſzego wieku będę mowił / ſkąd ſię wzięli/ y iáko dawno powſtáli KrowObr 133v, 121, 178; A ták tuchwá mowiłá o ludzkiey młodośći/ Iáko ſie przy niey kłuſzą dziwne omylnośći. RejWiz 92, 75v, 95; Leop 1.Reg 12/3, Act 2/31; RejZwierz 63; BibRadz II 103b marg; OrzRozm C3, H, M3; GrzegRóżn D3; nolo dicere quae turpiter adolescentiam transegeris, Nie chcę o tym nie mówić yákoś márnie młodźieńſtwo ſwe ſtráwił. Mącz 258d; OrzQuin H4v, Pv; SarnUzn C5v, C7, C7v, F5; RejAp AA2, 9; Niechczę o tym mowić/ iáko wielki z białychgłow pożitek GórnDworz Aa2, Cc4v, Hh5, V2v; RejPos 89v, 112v, 258, 309; RejPosWiecz³ 96v; BiałKat 193v, 361; GrzegŚm 31, 34, 47, 55, 59; HistLan F4; KuczbKat 290; RejZwierc 16v, 24, 115; WujJud 79v, 127; RejPosRozpr b4, c; BudBib Ier 51/62; MycPrz II A3; BudNT przedm d2v; Nie mowi też [Chrystus]/ [...] o ſwey zacnośći/ żeby więtſzy był niż Abráhám. ále zgołá mowi o cżaſie/ iż on pierwey był niż Abráhám. CzechRozm 29v; tedy ſie iuż o tym mowiło/ iż to ſłowo/ Náwieki cżás pewny y ſkońcżony w piſmie ś. znácży. CzechRozm 117v, 4v, 18v, 19, 26, 32v (37); PaprPan Ff3; Teraz otem/ co Krolom ieſt naypotrzebniey w ſobie mieć mowny [illud, quod in regibus in primis necessarium est, dicamus] ModrzBaz 18v, 121v, 127v; SkarJedn 16, 99, 283, 388; SkarŻyw 3, 80, 92, 119, [223] (11); Ieſliż o nim [o Chrystusie] może być dobrze mowiono: iż ieſt z oboiey natury [...] złożony? CzechEp 77, 56, 83, 137, 142, 144 (31); NiemObr 37, 99, 166, 177; WerGośc 214; MOwiſz o mnie po kárczmach/ iż złé wiérſze czynię PudłFr 34; GórnRozm E2, M2v; KochWr 41; PaprUp F2v; ActReg 109, 115; GórnTroas 30; Bo tu Apoſtoł nie o wſzytkich zgołá wiernych mowi/ żeby mieli być pewni zbawienia ſwego WujNT 552, przedm 32, s. 48, 121, 180, Act 2/29 (10); WysKaz 4, 32; SarnStat 142, 565, 586 [2 r.], 706 [2 r.]; SiebRozmyśl E4v; KmitaSpit B4; SkarKaz 45b [3 r.], 81a, 156b, 207b, 241b (14); CiekPotr B4; iáko Prorok o Sodomie mowi: iż iey zguby przyczyną byłá pychá SkarKazSej 675a, 657b, 662a.

mowić przy kim ze zdaniem dopełnieniowym (1): iż Marćin z Opocżná śmiał [...] iáwnie przy wáſzey M. mowić/ iż my wſzyſcy Dyabłá chwalimy OrzList f.

mowić w kim [= przez kogo, za pośrednictwem kogo] ze zdaniem dopełnieniowym (1): Bóg to w nas do Królá Polſkiego mówi/ cóż ſye kolwiek tu od nas [...] dźiśia mówiło OrzQuin Aa.

mowić w czym [= w dziele pisanym lub w wypowiedzi ustnej; w tym: in + Abl (1)] (20): FalZioł I 35d, 56c; W teyto pieſni mowi prorok iże wſzytci ludzie z przyrodzenia ſą grzeſzni WróbŻołt E, mm3; RejPs 63; MurzNT 218v marg; LubPs Z3; KrowObr 163v; SarnUzn E; A przetho dobrze ono mowi Socrates in Platonis Phaedone około roſkoſzy á boleśći/ iż one poſpołu cżłowiekowi nigdy nie przychodzą GórnDworz H8; znácży nam S. Auguſtin/ kiedy mowi w Kśiążkách ktore Enchiridion zową/ Iż Wiárá wierzy/ á Nádźieiá y Miłośc śie modli. KuczbKat 360; CzechRozm 60, 148v; miáſto ná gorze záłożone: o ktorym Pan w Ewánieliiey mowi: iż ſię zákryć nie może. SkarJedn 16; SkarŻyw 119, 320; CzechEp 248; ArtKanc N4; SiebRozmyśl E4v; SkarKaz 456a.

Part praes act „mowiąc” w połączeniu z orzeczeniem wyrażonym przez verbum dicendi [w tym: (na)pisać (11), poświadczyć (a. poświadczać) (5), opowiedać (4), odpowiedzieć (3), przepowiedać (3), szemrać (3), bluźnić (2), skarżyć (a. uskarżać się) (2), wyznawać (2)] w funkcji zapowiednika zdania dopełnieniowego ‘słowami’, ‘w te słowa’. Pominięcie „mowiąc” nie zmienia treści wypowiedzi (57): Cżemuś mną złodzieiu ſkłamał. Mowiąc iż niemáſz nikogo/ Oprocż cżłowieká iednego BierEz D3v; Maria nato odpowiedziala mowiątz/ iż ona dlá tego ſlubu nie będzie przeklęta OpecŻyw 3v, 3, 112v, 121v; iako otim mądry Salomon piſze mowiąc yſz iaki ieſt pan przełożony tacży teſz bywaią y poddani iego. SeklWyzn 2; na Goſzpodarza ſzyą vſkarzal, mowyacz aby zapomocza yego perſona tha zbyegla LibMal 1546/111; RejKup o3; MurzNT Matth 10/7; I záſię co ſwięty Páweł nápiſał mowiąc. Iż wſzelkie ſtworzenie Boże dobre ieſt. KrowObr 93, 52v, 82, 99, 116v, 158v, 181; Ześ nam prorokował/ mowiąc: iż [Quoniam prophetasti nobis dicens quod] lud Iſráelſki obronion będzie od Bogá ſwego Leop Iudith 6/2; Co gdy widzieli wſſyſcy/ ſſemráli mowiąc/ iż [murmurabant dicentes quod] do cżłowieká grzeſſnego [Jezus] ſie ſkłonił. Leop Luc 19/7; RejFig Dd7; RejZwierz 30; Proroki ktorzy by o tobie [o Nehemiaszu] opowiedáli w Ieruzálem mowiąc/ Ześ ieſt Krolem w ludźie [od praedicandum ... dicendo: Rex in Iehudah] BibRadz 2.Esdr 6/7; RejPos 15, 179v, 183v, [203]v, 208v (7); WujJudConf 197v; BudBib 2.Esdr 6/7; BudNT Matth 10/7; CzechRozm 45, 113; SkarJedn 51; CzechEp 194, 199, 256, 295; NiemObr 52; OrzJan 111; przepowiádayćie/ mowiąc: Iż [praedicate dicentes quia] ſię przybliżyło kroleſtwo niebieſkie. WujNT Matth 10/7, przedm 6, Luc 15/2, 19/7, s. 288, 305 (8); Kiedy Zydźi ſzli do źiemie obiecáney wołáli y krzycżeli mowiąc: Iż źiemiá oney puſtynie zła byłá WysKaz 11.

~ W połączeniu tautologicznym [w tym: powiedać (a. powiedzieć) (6), mowić (1), oznajmić (1)] (8): PatKaz III 145; prozno tedy Ian Swięty powiáda mowiąc. Iż krew Páná Iezu Kryſtá otzyśćia nas od wſzelkiego grzechu KrowObr 76v; Agámenon powiedał przed wſzemi mowiąc/ iż on nigdy o to przełożeńſtwo nie prośił BielKron 58; Amphimachus ſyn Priamuſow przećiw temu ſrogo mowił/ mowiąc iż lepicy z nieprzyiacielem w polu vmrzeć/ niż go pocieſzyć. BielKron 59v; CzechRozm 181; ArtKanc F2v; Wſpomnićie iáko wam powiedał/ [...] mowiąc: Iż potrzebá [qualiter locutus est vobis ... dieens quia oportet] áby Syn człowieczy był wydan WujNT Luc 24/7; zábieżeli mu ſłudzy/ y oznaymili mowiąc/ iż [nuntiaverunt dicentes, quia] ſyn iego żywie WujNT Ioann 4/51. ~

Z połączeniem przytoczenia ze zdaniem dopełnieniowym [w tym: z zapowiednikami tak(ież) (43), co (8), jako (7), to (5); iż(e) (298), że(ć) (69), iżby (1)] (368): OpecŻyw 71, 131; Iozef plakał/ á oni [bracia] padli przed nim na zyemye mowiąc iżechmy ſłudzy twoi HistJóz E4; BielŻyw 47; LibLeg 7/34, 11/[32²]v; támeś ſobie oſobliwe mieſzkánie vpodobał mowiąc to iż to ieſt wieczne mieſce moie RejPs 199v, 62v, 193v; RejKup n2; LubPs C2v, aa, gg5v; kto mowi/ iż miłuię Bogá/ á brátá ſwego ma wnienawiśći/ kłamcá ieſt KrowObr 62v, 8, 54v, 103v, 121, 140 (10); tho mowi Pan Bog Iſraelſki: Że oto ia przywiodę [haec dicit ... Ecee ego inducam; Oto ia przywiodę WujBib] złe rzecży ná Ieruzálem Leop 4.Reg 21/12; Słáby niechay mowi/ że iá ieſthem mocny [infirmus dicat Quia fortis ego sum] Leop Ioel 3/10, Luc 1/24, 14/30, Ioann 1/32, 2.Cor 6/16; [Gelon] konie kazał przywieść/[...] Mowiąc/ iż to muzyká naweſelſza moiá/ Kiedy Konie pięknie rżą RejZwierz 36, 4v, 7, 10v, 24v, 124v, 132v; BibRadz 1.Par 12/19, Agg 1/9; OrzRozm I2v; Stroná druga mowiłá żem ia ze wſzytkim przedał/ nie mam nic do ſkárbu. BielKron 126, 17v, 29, 30, 56v, 59 (48); RejAp 4, 8, 8v, 41, 87v (9); HistRzym 70v; iż ták mowić racży [Jezus]: Iżem ią ieſt w tey winnicy máćicá/ á wyſcie látoroſle RejPos 59v, 3v, 4, 5v, 9, 16 (37); RejPosWiecz² 93v; RejPosWiecz³ 98v; RejZwierc 66, 124, 128v, 154, 198v, 201v; BielSpr 26v; WujJud 40; BudBib Ez 25/13, 30/10, 13, 38/9, 3.Esdr 8/81; BudNT Ioann 8/23 [33], 10/36, Luc 9/22; CzechRozm 105v, 207, 263v; oni mowili/ żeſmy ſą zdálekiey ſtrony SkarŻyw 503; A Witus S. pytał go/ ieśli ſię Bogow ktorzy ſą dyabli zarzec chćiał. On mowił/ iſz ſię ich zárzekam SkarŻyw 552, 185, 244, 250; StryjKron 122; CzechEp, 141, 175, 191, 215, 376; NiemObr 12, 41; WerGośc 223; BielSen 9; ArtKanc G12v, G13v, I20v, P6v; ActReg 71, 90; Miał nádźieię [Jezus] w Bogu/ niechayże go wybáwi/ ieſli chce: bo mowił/ że Syn BOży ieſtem LatHar 700, 702; Y nápełnili ſię boiáźni/ mowiąc: Zeſmy dźiś dźiwy widźieli [dicentes: Quia vidimus ...]. WujNT Luc 5/26, Matth 16/7, 26/65, Mar 2/12, 5/28, 35 (21); Iáko ſam P. Iezus mowi: Iżem dla grzeſznych przyſzedł. SkarKaz 348a, 418a, 519a, 552b, 607a; SkarKazSej 698a.

mowić do kogo z połączeniem przytoczenia ze zdaniem dopełnieniowym (40): I to fáłſz co Kryſthus mowił do onego ſlepego/ Iż wiárá twoiá zbáwionym ćię vtzyniłá. KrowObr 58v, C2v, 84v, 154; Leop Luc 4/21; RejAp 84, 132v, 166, 194, 198; RejPos 16v, 45v, 49v, 63v, 178v (25); RejZwierc 261v; ArtKanc Q5v; Y począł do nich mowić: Iż ſię dźiś ſpełniło to piſmo w vſzách wáſzych [Coepit autem dicere ad illos: Quia hodie impleta est haec scriptura]. WujNT Luc 4/21, Luc 1/61, Act 3/22.

mowić do kogo, do czego [= mówić na temat kogo, czego z połączeniem przytoczenia ze zdaniem dopełnieniowym (1): á to vpominánie Páná twego/ ktore mowi do tego nędznego miáſtá y do vpadku iego? Iż ſie to wſzytko dla tego nád tobą dzyeie/ iż niechceſz poznáć [...] Páná ſwego RejPos 196.

mowić od kogo [= mówić w imieniu czyim] z połączeniem przytoczenia ze zdaniem dopełnieniowym (8): RejAp 126; Támże mowi [prorok] iákoby od nie^go [od Chrystusa]: Iżem ia ieſt ktory wyznawam ſpráwiedliwość RejPos 150, 59v, 60v, 232, 341, 342, 343v.

mowić około czego z kim [= do kogo] z połączeniem przytoczenia ze zdaniem dopełnieniowym (1): Czo s tym Prorokiem mowić raczy około zginienia miáſtá onego/ iż [...] muſiałem ſie ia theż miłośćiwie á łáſkáwie obroćić do niego RejZwierc 200.

mowić u kogo [= w dziele czyim] z połączeniem przytoczenia ze zdaniem dopełnieniowym (1): O ktorey [miłości] też y Pan Kryſtus mowi v Ianá s: Iż ſtądći was poznáią iż ieſteſcie moimi vcżniámi/ ieſli zabopolną miłość miedzy ſobą mieć będzyecie. RejPosWiecz² 94.

mowić według czego [= stosownie do czego] z połączeniem przytoczeniα ze zdaniem dopełnieniowym (1): iż Bog Ociec ták k niemu mowić racży/ iuż według Boſtwá y cżłowiecżeńſtwá iego: Iżeś ſyn moy namileyſzy ieſt RejPos 239.

mowić komu [w tym: sobie wespołek (1)] z połączeniem przytoczenia ze zdaniem dopełnieniowym (33): A oney niewieſcie mowili/ ijże iuż nie prze twą mowę wierzemy/ ale ijżeſmy ſami ſlyſſeli/ ij wiemy ijże to ieſt zbawiciél wſſego ſwiata. OpecŻyw 51; MurzNT Ioann 4/42; GliczKsiąż H4; Vkazał mu ſie Anyoł [...] Mowiąc mu/ iż ia s tego wywiodę cie práwie. RejWiz 131v, 147; RejZwierz 4v; BielKron 111; RejAp 43, 190v; Piłath [...] pytał/ ieſliby był krolem/ á mowiąc mu iż ia mam moc s thobą co chcę vcżynić RejPos 200, 45v, 85v, 101v, 118v, 129v (14); RejZwierc 9, 46, 264; BudNT Matth 20/7, Mar 14/69, Luc 22/61; A niewieśćie mowili: Iż iuż nie dla twey powieśći wierzymy [Et mulieri dicebant: Quia ... credimus]: boſmy ſámi ſłyſzeli WujNT Ioann 4/42, Mar 14/69, Luc 7/4; WysKaz 5.

mowić ku komu z połączeniem przytoczenia ze zdaniem dopełnieniowym (19): BielKron 424v; RejAp 27v; gdzye thák Pan mowić racży ku zwolennikom ſwoim: Iż to ſą błogoſłáwione ocży co ná to pátrzą/ ná co wy pátrzacie. RejPos 208v, 27, 104v, 109v, 192v, 196 (15); ArtKanc L10v; WujNT Mar 8/16.

mowić przeciw komu, przeciw czemu z połączeniem przytoczenia ze zdaniem dopełnieniowym (2): Przećiw themu Perłat mowił: Iż mamy zdraycę w ręku BielKron 249, 105.

mowić o co [= na temat czego] z połączeniem przytoczenia ze zdaniem dopełnieniowym (2): BielKron 105; pothym [Eumenes] ná nie [na swe rycerstwo] chytro záſzedł/ o thy liſty [pokładane przez wroga] mowiąc: żem ie ia ſam piſał/ y chłopcu roſkłádáć kázał BielSpr 46v.

mowić przez kogo [w tym: przez usta czyje (2)] z połączeniem przytoczenia ze zdaniem dopełnieniowym (4): Páná ſwego/ ktory przez vſtá Prorockie mowi: Iż krwie tych opuſzcżonych owiecżek chcę páthrzyć z ręku ich/ ktorym ſą porucżone. RejPos 23v; Pamiętayże co Pan mowi przez Proroká o tey winnicy ſwoiey/ [...] Iżem ia ią ogrodził murem RejPos 123, 104v, 205v.

mowić nad czym [= w związku z czym, na temat czego] z połączeniem przytoczenia ze zdaniem dopełnieniowym (1): iáko mowił [Bog] nád zginieniem Sodomy oney: Iż poydę á poſłucham [...] co zá głos wſtępuie z ziemie przed oblicżność moię. RejZwierc 92v.

mowić przed kim z połączeniem przytoczenia ze zdaniem dopełnieniowym (2): Trybunaći s poſpolſtwem wzburzyli ſie przećiw Pátrycyom/ mowiąc przed Senatem/ iż nam z mocy biorą tego ktory gárdło albo wywołánie záſłużył. BielKron 108v, 233.

mowić z kim [= mowić tak jak kto] z połączeniem przytoczenia ze zdaniem dopełnieniowym (1): triumphuy w duſzy á w ſercu twoim/ á moẃ s tą pánną [Maryją] poſpołu: Iż ſie duch moy rozweſelił we mnie RejPos 306v.

mowić o kim, o czym z połączeniem przytoczenia ze zdaniem dopełnieniowym (16): WróbŻołt 52/7; kazał tedy Olbrycht do ſiebie onemu młodzieńcowi [...] mowił o Máurycym nie cudnie/ iż twoie kſiążę trzy rázy wiárę zmieniło/ y cżwarty raz teraz zmienił BielKron 237v; SarnUzn C; RejAp 20v; RejPos 81, 118v, 123, 228, 236v (8); RejPosWiecz² 94; CzechEp 360; WujNT 625; O pośćie też mowi Pan IEZVS, iż poſt twoy/ práwi/ Oćiec twoy ktory widżi w táiemnicy/ zápłáći tobie. SkarKaz 350a.

mowić w czym [= w dziele pisanym] z połączeniem przytoczenia ze zdaniem dopełnieniowym (5): A w dzieiách Apoſtolſkich mowi Páweł Swięthy/ iżeſmy weſſli w dom Filipá Ewánieliſty. KrowObr 4; gdzie mowi [Chrystus] w oney Ewányeliey: Iż kthokolwiek będzie miłował mnie/ [...] tedy ſie go też ia rozmiłuię RejPos 3v, 129v, 137, 301.

Part praes act „mowiąc” w połączeniu z orzeczeniem wyrażonym przez verbum dicendi [w tym: (po)świadczyć (a. poświadczać) (7), (na)pisać (6), wyznawać (4), narzekać (3), prosić (2), szemrać (2), wołać (2), opowiedać (1), oznajmić (1), ozywać się (1), potwirdzać (1); powiadać kłamstwo (1); tak mowiąc (1)] w funkcji zapowiednika połączenia przytoczenia ze zdaniem dopełnieniowym. Pominięcie „mowiąc” nie zmienia treści wypowiedzi (37): A kániá też poświadcżyłá/ Mowiąc iżem przy tym byłá BierEz M2v; KrowObr Bv, 21, 21v, 75, 231v; Leop Mar 5/23; RejAp 16; Co to j dziś miedzy inemi cżłonki wiáry ſwiętey vſtáwicżnie wyznawamy/ mowiąc: Iż wierzę w ſwiętego Duchá. RejPos 137v; Prorokom omylnym/ kthorzy im powiádáią kłamſtwo/ mowiąc iż nie przydzye ná was miecż áni głod. RejPos 188v, 46v, 47v, 82, 88v, 130 (12); RejPosWiecz² 91v; HistLan A3v; RejZwierc 11v, 265; BudNT Matth 20/11; A on oćiec ták bárzo wołał y rycżał mowiąc: iſz z tąd nieodeydę/ áliſz to vcżyniſz [tj. wskrzesisz dziecko]. SkarŻyw 252; á wroćiwſzy ſię oznaymili/ mowiąc: Zećieſmy ćięmnicę náleźli zámknioną WujNT Act 5/23, Mar 3/11, 23, 14/57, Ioann 1/32.

~ W połączeniu tautologicznym [powiedać (a. powiedzieć) mowiąc; mowić rzekąc] (6 : 1): KrowObr 23; Iáko [...] Ezáiaſz iáwnie o tym iego ſwiętym przyſciu á zyáwieniu powiedał tymi ſłowy/ mowiąc: Iż dla Sionu/ [...] milcżeć nie będę RejPos 3,112, 126v, 142; kyelka raſzow powyadal nyeboſczyk Grzegorſz nyeſzolowſky mowyąncz yſzyem yuſz ya wybral wſzytkyę przedaczą zony swoy Syczymyna ZapKościer 1585/59v; mowili ieden ku drugiemú/ rzekąc: Ze nie mamy chlebá. WujNT Mar 8/16. ~

cum A cum inf (26): OpecŻyw 133v; y ktho thą maryą panną pod gnyeuem bozym kyedy bycz ſzmye mouycz PatKaz I 15, 13v, 15 [2 r.]; PatKaz III 94; Iezu ktorys mowił/ nicz takiego nie być ſkrytego czoby ſie niewyjawiło. TarDuch B7v, B5; ále kthoregom mowił być iáko vcżniá [quem dixi discipulum; ktoregom ya myenyl bycz Vcznyem HistAl 1510 159]/ widzę że przechodzi miſtrzá HistAl D8v; dał go [Chiron Achillesa] zá pánnę krolowi Likomedowi/ mowiąc go być ſioſtrą Achilleſową BielKron 56, 78, 85, 178, 442v; GrzegRóżn L, L3v, N3; KwiatKsiąż B3v; SarnUzn E2; RejAp 150v; BiałKat 231; Iáko mowią Chriſtuſa ſynem być Dawidowym [dicunt Christum filium David esse; powiedáią/ żeby Chriſtus był ſynem Dawidowym WujNT] BudNT Luc 20/41, Mar 8/27, 29, Luc 9/18, 20.

mowić przed kim cum A cum inf (1): áni moẃ przed Anyołem przez nieopátrzność grzech być [neque dicas coram angelo: Non est providentia Vulg Eccle 5/5; áni mow przed Angiołem. Niemáż opátrznośći Leop] BielKron 80.

cum inf (4): rozgniewáli ſie [Ateńczycy] bárzo mowiąc/ cięſzſze rzecży ſpráwić przećiw Alexandrowi [irati sunt valde, dicentes se gravia contra Alexandrum facere] HistAl D5; Adoniás/ bał ſie Sálomoná/ ſzedł do domu Bożego/ á tám ſie trzymał zá rog ołtarzá kádzidlnego/ mowiąc nie wynidź áż mu krol przyſięże iż go przy żywocie záchowa [dicens: Iuret mihi rex Salomon quod non interficiat servum suum gladio Vulg 3.Reg 1/51; mowiąc: Niech mi dźiś przyśięże ... WujBib] BielKron 74; zlitował ſię Bog nad złem/ ktore był mowił vcżynić iym [quod locutus fuerat ad faciendum eis; kthore był obiecał puśćić ná nie BiRadz] BudBib Ion 3/10; záklęli ſię [Żydzi] mowiąc/ áni ieść/ áni pić [devoverunt sese dicentes neque edere neque bibere; przyrzekli ſobie ſpołu pod klątwą/ mowiąc/ Niebędziem ieść áni pić BiRadz]/ áżby zábili Pawła. BudNT Act 23/12.

W połączeniu (niekiedy szeregowym) z part praes act, z wyrażeniem przyimkowym, z I rzeczownika (w obu typach rzeczownik wyraża uczucie lub stan lub objaw uczucia, stanu) określającym charakter wypowiedzi, jej temat, treść lub formę (119 : 72 : 12): BierEz L2v, L4; Tenże ſwięty Bernat mowi daley wywoláwaiątz dobrotz boſką OpecŻyw 16; zwielkim placżem/ Ikaiątz ij narzékaiątz na onéy drodze [Matka Jezusa] mowila. O bieda mnie nędzné OpecŻyw 110v; to wſſytko Piłát mowil wielkimi gniewy/ bo wiedziál ijż go [Jezusa] żydowie z nienáwiſci wydali. OpecŻyw 124, 28v, 33v, 89, 98v, 102 (24); gdzye yąl bog douąza mouycz przeklynayącz gy PatKaz III 99v, 95; HistJóz C2; FalZioł I 68d, 110b; LibLeg 7/34; WróbŻołt Q4, aa4; ázaſz nie bacżycie z iáką pychą mowi [qualiter cum superbia loquebatur; yako on pyszno odpowyedal HistAl 1510 273] HistAl G7v, G, N3v; A mowił to z wielką powagą i ſtatecznością MurzHist H2v; On z wielkiem wzdychaniem i żałością pocżął mowić/ ach przeklętyſz to był dźień MurzHist P4v, K4v, S4; MurzNT Ioann 6/8; GliczKsiąż F7; KrowObr 170v; RejWiz 173v; Leop 2.Esdr 6/12, Luc 22/65, Ioann 6/6; RejZwierz 35v; Ale ſię iem [zięciom Lota] zdáło iákoby [Lot] śmiechem z niemi mowił [Et visus est eis quasi ludens loqui Vulg; Et fuit sicut ludens in oculis generorum suorum PolAnt] BibRadz Gen 19/14; áby wierni Miniſtrowie iáwnie á ſtátecżnie/ nie żárty ábo dworſtwem iákim mowili przećiw Aniołom/ to ieſt tym fáłeſznym naucżyćielom BibRadz II 138b marg, 2.Reg 24/11, I 201b marg, 4.Esdr 12/31, II 29c marg, Luc 1/60, II 62b marg; BielKron 57, 71, 76v, 84v, 104v (12); Nunquam nisi honorificentissime Pompeium appellat, Nigdy o niem nie mówi yedno s wielką czćią á powagą. Mącz 157d; Minaciter expostulare, Groźnie a s gniewem s kim mowić. Mącz 222a, 15b, 18a, 113b, 139c, 141c (16); SarnUzn C6; RejAp 55; GórnDworz F8v [3 r.], G5v, Z5v; HistRzym 24v, 27, 131v; RejPos 80v, 139, 207v, 239v, 296, 309, 318; BiałKat 201; KuczbKat 290; RejZwierc 10, 53, [207]; WujJud A5, 132v; HistHel B2v; y mowili [apostołowie] ſłowo Boże z śmiáłośćią [loquebantur verbum Dei cum fiducia], BudNT Act 4/31, Mar 5/7, 11/33, Luc 22/65, Act 2/13; że też tak z rádośćią mowił: O dobrzeſz to mnie Pánie/ iżem był vtrapiony CzechRozm 225v, 66, 70, 83, 144, 146v (12); Ia to nie okrom wielkiego fráſunku mowię [Mihi quidem haec non sine magna solicitudine dicuntur]/ pátrząc ná niebezpiecżnośći ModrzBaz 102v; O iáko zwielką żáłośćią ia o tem mowię [O quam dolenter haec a me dicuntur]. ModrzBaz 127v, 27, 94v; SkarJedn 59; SkarŻyw 81, 130, 134, 160, 241 (8); iáko máło nie tákże mowi X. K. omawiáiąc ſię w tym iż mię beſtyą názywa CzechEp 47, 21, 54, 114 [2 r.], 196, 227 (11); BielSen 12; ArtKanc E14; Co ſwoi z zalem mowi tho ſobie opci napoſmiech obraca PaprUp H2, K2; ActReg 52; Mutio, Timide et imperfecte loquor, mu facio – Zboiaznią mowię Calep 684a; Niech mowią krzycżąc: Bądź wielebny wiecżnie/ Boże naſz GrabowSet Q3v; P. Iezus wołáiąc głoſem wielkim/ mowił; Oycże/ w ręce twoie polecam duchá moiego, LatHar 726, 713, 721, 731; y mowił błogoſłáwiąc Bogá [loquebatur benedicens Deum] WujNT Luc 1/64; A wſzedſzy [św. Paweł] do bożnice/ mowił beſpiecznie przez trzy mieſiące/ rozmawiáiąc y námawiáiąc do tego co należáło kroleſtwu Bożemu [cum fiducia laquebatur ... disputans et suadens de regno Dei]. WujNT Act 19/8; Nie mowięć iáko roſkázuiąc [non quasi imperans dico; nie mowię ták iákobym roſkazował Leop ] WujNT 2.Cor 8/8, Matth 5/11, 11/17, 27/41, Mar 5/7, 15/31 (16); WysKaz 6; Pan Bog mowi do Abráhámá do Moyzeſzá pozwierzchnie/ dáiąc mu znáć o woley ſwoiey. [...] Mowi człowiek do człowieká oznáymuiąc co chce. SkarKaz 484a, )(3v, 2a, 41a, 82a, 350b [2 r.] 382b; GosłCast 50; SkarKazSej 704b. Cf »mowiąc bez pochlebstwa«, »z uczciwością mowiąc«, »bez żartu mowiąc«.

W połączeniach szeregowych [w tym; mowić co (25), z dopełnieniem bliższym w postaci przysłówka (3), ze zdaniem dopełnieniowym (7), z przytoczeniem (4)] (71): LibLeg 7/31; zakazuie nic fałſziwego niemowyć nieczinić nieſwiatczić nieuczić czo by było przeciw panu bogu y bliznemu naſzemu. SeklKat Mv; Grzeſą przeciw temu przikazaniu duchowny/ ktorzi y naczey mowią/ kazą/ pyſzą vczą/ ſwiatczą/ zeſnawiaią/ wykrączaiąc naſwoy pozitek pyſmo ſwięte SeklKat M2v, I2, M2; KromRozm I G3v, G4; MurzHist 83; Diar 51, 64; Stey [Benedyktowej] Reguły ſą Kártuſowie/ kthorzy áni mowią/ ani vtzą/ áni kazą KrowObr 134, 1, 2v, 11v, 228; Leop Ier 4/5; OrzList d3v, d4v, e4v; BibRadz Ier 50/2; BielKron 450; Mącz 215c; OrzQnin Y4; SarnUzn E5, H4; SienLek 52; RejAp 151v; RejPos 288, 309v; iż on [Duch Św.] ożywia vmárłe/ mowi/ vcży/ twirdźi GrzegŚm 48, A4v, 31; KuczbKat 60; RejZwierc 69v, 255v; z iáką zápálcżywośćią/ mowią/ każą/ dyſputuią/ piſzą [heretycy] ſámi przećiw ſobie? WujJud 132v, 63v; RejPosWstaw [21³]v; BudBib Iudic 19/30, Ier 50/2; CzechRozm A4, 24; SkarJedn 290, 323; ále ieſt [Duch Św.] iſtotny/ ſam mowiąc y cżyniąc y ſpráwuiąc y poświęcáiąc. SkarŻyw 278, 372, 436; KochTr 11; CzechEp 116, 212, 252, 281, 284; ReszPrz 93; ReszList 142 [2 r.]; ArtKanc Q5; GórnRozm A3, F4; cżymemkolwiek dniá dźiśieyſzego/ myśląc/ mowiąc/ y cżyniąc/ wyſtąpił LatHar 70, 489, 561; KołakSzczęśl B2; WujNT Tit 2/1 5, Apoc 18/15; SarnStat 841; SkarKaz 38a, 352a, 548a; SkarKazSej 675a, 699a.

W przeciwstawieniach: »mowić ... (za)milczeć (28), (u)czynić (18), (nie)słuchać (4), dowodzić (a. dowieść) (3), słyszeć (2), umilknąć (2), działać, opuścić, walczyć, usta zamknąć, żyć« (62): BierEz B4v, Nv; OpecŻyw 73v; Nie kwap ſie mowić ſłuchaj wiele. BielŻyw 41, 8, 17, 35, 37, 98, 130; RejJóz 13; RejKup dd6v; w ſercách ſwych rozmyſlayćie/ ále iáwnie nic nie mowcie [Sed palam nolite aliquid enarrare; Alye yawnie nycz nye obyawyayczie HistAl 1510 445] HistAl L2v; Diar 29, 34; Bogacż mowił: á wſſytcy milcżeli [Dives locutus est, omnes tacuerunt] Leop Eccli 13/28; Kſiędzá pytáli co lepiey cżynić cży mowić [...] co więtſza odpłátá/ Ieſli cżynić cży mowić/ w ty obłędne látá. Kſiądz rzekł/ lepiey co máło mowi wiele cżyni RejFig Ccv; Iż kiedy mądrzy milcżą/ niech mowią ſzaleni. RejZwierz A6v, 35v, 77, 133v; BibRadz Iob 13/13, 33/31, Ier 7/13; OrzRozm R; GrzegRóżn K3v; KwiatKsiąż C3; Prot A2v; GórnDworz G5v, I5v, N3; RejPos 3, 209v; BiałKaz 268v; WujJud A5, 7v, 12, 201v, 202; BudNT Act 18/9; CzechRozm 202; woleli vſtá zámknąć á niżli o tjm dálej mowić. SkarJedn 100; ty z Bogiem walcżyſz/ á ia o Bogá mowię/ ty go bluzniſz/ á ia go chwalę SkarŻyw 188, A2; Ali żyć nie ták iáko mówic ſnádnie KochTr 16; WisznTr 24; PudłFr 18, 20; Phil G; Abowiem [faryzeusze] mowią á nie czynią [dicunt enim et non faciunt]. WujNT Matth 23/3, s. 97, 151, Act 18/9, 1.Cor 14/34, s. 615; SkarKaz 42b, 278a; GosłCast 28, 38; SkarKazSej 699a.

W porównaniach (32): Mowiż jako prawy Michał Proſto bys też plew naſypał RejKup Bbv; MurzHist Kv; gdy co będzye mowił/ yákoby trzy po trzy báyał. GliczKsiąż K7; LubPs O4v; Abowiem nierozumnym ięzykiem do Ludu mowić/ nie innego nie ieſth/ iedno prozno ſłowá ná wiátr puſzczáć/ á práwie ſye błaznem vkázowáć. GroicPorz i2v; Nie mówże iáko bogacż/ iuż duſzo vżyway RejZwierz 142v; Ktory z ſzalonym mowi iákoby mowił do drzemiącego [Narrat dormitanti qui narrat fatuo] BibRadz Eccli 22/6, I 351b marg; OrzRozm B2; Prot C2; RejAp 110, 110v [2 r.], Ddv; RejPos 231, 235v; Bo naydzieſz drugiego co nie vmie inácżey mowić iedno iákoby mu rogáte kiycze z gęby pirzcháły RejZwierc 139v, 88v, 186, 247; CzechRozm 132; Ty/ iáko żywieſz/ ták/ widzę/ y mowiſz Niepowśćięgliwie KochOdpr A4v; CzechEp 383; NiemObr 152; Bo mowiąc/ roſtrżąſáiąc/ wyłuſczáiąc/ prawdá ſię naydźie/ iáko w krżemień bijąc/ ogień wychodźi. GórnRozm F4; LatHar 130; miáłá [bestyja] dwá rogi/ podobne Báránkowym: y mowiłá iáko ſmok [loquebatur sicut draco]. WujNT Apoc 13/11, 1.Cor 13/11; SkarKaz 519a; GosłCast 50; KlonWor 78.

W charakterystycznych połączeniach: mowić (nie)bacznie (obacznie) (14), bezpiecznie (przeźpiecznie) (58), bojaźliwie (2), (nie)chciwie, (2), chełpliwie (3), chędogo (2), (nie)chytro (9), (nie)cudnie (15), często (14), (nie)darmo (9), długo (12), (nie)dostatecznie (7), dotkliwie (2), dowodnie, dwornie (2), foremnie (3), fortylnie (3), gładce (gładko) (10), głośno (10), glupie (9), groźnie (groźno) (3), grubie (4), gruntownie (5), haniebnie (2), jadowicie, jaśnie (jasno) (38), jawnie (jawno) (54), lekce (lżej) (6), lekkomyślnie, (bardzo) ludzko (2), łagodnie (łagodno) (24), łaskawie (31), mądrze (6), mężnie (2), mianowicie (10), miernie (4), mile (3), nadobnie (3), nierozmyślnie (2), niewstydliwie (3), nikczemnie (2), ochędożnie (2), ochotnie (2), ogromnie (2), okrutnie (3), opacznie (2), ostrożnie (6), otwarcie (2), otworzyście (12), pięknie (11), pilnie (2), pletliwie (2), plugawie (2), pokornie (5), porządnie (porządkiem) (15), pospolicie (18), potężnie (2), powabnie (2), poważnie (8), (nie)prożno (6), przestwornie (4), przykro (3), pyszno (pysznie) (14), (nie)roztropnie (6), (nie)rozumnie (3), rzadko (3), siła (2), skromnie (5), skrycie (2), spokojnie (3), sprosnie (12), srodze (srogo) (4), statecznie (statkiem) (3), surowie (4), swarliwie (2), swowolnie (2), szczyrze (4), szeroko (szeroce) (40), szpatnie (2), śmiele (śmiało) (38), świebodnie (2), (nie)uczciwie (4), układnie (układniuchno) (7), upornie (7), uszczypliwie (4), uwłoczliwie (2), wdzięcznie (5), wesele (2), (tak) wiele (69), wiernie (2), (nie)właśnie (2), wolnie (wolno) (12), wszetecznie (4), wybornie (2), wykrętnie (3), wyraźnie (2), zacnie (2), znacznie (5).