[zaloguj się]
[pdf]

ODMAWIAĆ (95) vb impf

o jasne. ◊ W inf -ma- (6) OpecŻyw (2), BibRadz, Mącz (2), SarnStat, -må- (5) KochZuz, BielKron, GórnDworz, KochSz, OrzJan. ◊ W pozostałych formach a pochylone; drugie a jasne.

Fleksja
inf odmawiać
indicativus
praes
sg pl
1 odmåwåm odmåwiåmy
2 odmåwiåsz
3 odmåwiå odmåwiają
praet
sg pl
1 m -m odmåwiåł, -ch odmåwiåł m pers odmåwiali(s)my
2 m -ś odmåwiåł m pers
3 m odmåwiåł m pers odmåwiali
f odmåwiała m an
fut
sg pl
1 m odmawiać będę m pers odmawiać będziemy
3 m m pers będą odmawiać
imperativus
sg
2 odmåwiåj
conditionalis
sg pl
1 m m pers bysmy odmåwiali
2 m byś odmåwiåł m pers
3 m by odmåwiåł m pers
con praet
sg
2 m byś był odmåwiåł

inf odmawiać (10). ◊ praes 1 sg odmåwåm (28). ◊ 2 sg odmåwiåsz (2). ◊ 3 sg odmåwiå (6). ◊ 1 pl odmåwiåmy (2). ◊ 3 pl odmåwiają (1). ◊ praet 1 sg m -m odmåwiåł (1) Leop, -ch odmåwiåł (1) PaxLiz. ◊ 2 sg m -ś odmåwiåł (1). ◊ 3 sg m odmåwiåł (13). f odmåwiała (11). ◊ 1 pl m pers odmåwiali(s)my (1). ◊ 3 pl m pers odmåwiali (3). ◊ fut 1 sg m odmawiać będę (1). ◊ 1 pl m pers odmawiać będziemy (1). ◊ 3 pl subst będą odmawiać (1). ◊ imp 2 sg odmåwiåj (5). ◊ con 2 sg m byś odmåwiåł (1). ◊ [3 sg m by odmåwiåł.] ◊ 1 pl m pers bysmy odmåwiali (1). ◊ con praet 2 sg m byś był odmåwiåł (1). ◊ part praes act odmåwiając (4).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Nie dawać lub nie robić tego, o co ktoś prosi, czego żąda; renuere PolAnt, Mącz, Calep, Cn; abnuere, denegare, recusare Mącz, Calep, Cn; pugnare Mącz, Calep; negare Mącz, Cn; subnegare Calep, Cn; abdicare, causari, negitare Mącz; prohibere PolAnt; detrectare, obrogare Calep; contradicere Vulg; abnegare Cn (75): BierEz E4v; RejKup i3; Cżęſto od was Izráelſkie dzyewki to ćirpiáły/ A przed ſtráchem/ y boiáźnią/ odmawiáć nie śmiáły. KochZuz A5; Recuso, Odmawiam/ Niechcę ná tym przeſtáć yáko ty chczeſz. Mącz 75c; Abnuo, Odmawiam/ niedozwalam/ głową dáyę znáć że nie chcę. Mącz 255a, 2a, 42d, 244d [2 r.], 255a [2 r.], 330c; GórnDworz L17v; SkarŻyw 574; Ale że końcá ich proźbye nie było/ Odmawiáć mu ſie dáley nie godziło. KochSz A2v; Abnuto — Cokolwiek częſtokrocz kiwanim głowij od mawiąm. Calep 6b, 6b, 305b, 315a, 715b, 901a (9); Słudzy áby pánom ſwym byli poddáni/ żeby ſię im we wſzytkim vpodobáli/ nie odmawiáiąc WujNT Tit 2/9; PaxLiz D4v.

odmawiać czego (19): OpecŻyw 156, 156v; nyewyáſtá gnyewałá ſye ná młodzyeńcá/ ále on zawſſe odmawyał oney nietzyſtoty y cudzołoſtwá. HistJóz A3; LibLeg 10/67; KrowObr 176; BibRadz 3.Reg 2/16, 20 [2 r.]; BielKron 137v, 208, 238, 314, 382v; Mącz 85b, 244d; Prot D3v; SkarŻyw 368. Cf Ze zdaniem.

odmawiać czego [= nie chcieć dać] (5): OpecŻyw 106v; KrowObr 226; áby [chłopi] niebyli miáſto ſług iedno wolnymi nieodmawiáiąc poſłuſzeńſtwá y podatku ſłuſznego przełożonym. BielKron 203; A cżáſu iednego/ gdy wdomv chlebá było máło/ trafił ſię vbogi/ ktoremu ćiotká iego chlebá odmawiáłá. SkarŻyw 458; ActReg 85.

odmawiać czego [= nie zgadzać się na coś] (2): ActReg 108; Bo cóż nam pomoże mieć Królá mądrégo/ ieſliż my práwem náſzym odmawiáć będźiemy woyny OrzJan 69.

odmawiać do czego (1): Do cżego on niebárzo odmawiał/ Iey chętliwym do wſzego ſie ſpráwiał. PaxLiz E4v.

odmawiać komu (17): BierEz R2v; HistJóz A3; KrowObr 176, 226; Proſzę ćię o iednę máłą rzecz/ iedno mi tego nie odmawiay BibRadz 3.Reg 2/20; Themu ktory ćię prośi/ day/ áni odmawiay temu ktory chce v ćiebie pożycżyć. BibRadz Matth 5/42, 3.Reg 2/16, 20; BielKron 203; Mącz 85b, 244d; Nie odmawiay ſłyſzenia czleku [!] proſzącemu. Prot D3v; SkarŻyw 346, 368, 458; ActReg 96.

odmawiać czemu [= nie zgadzać się na cos] (2): OpecŻyw 8v cf »nie odmawiać ani przyzwalać«; BielŻyw 65 cf »nie żądać ani odmawiać«.

odmawiać na co (1): A tak my kwoli WM ten czas tracimy, widząc ty interpretacyje recesu tego, ku ktoremuśmy się tu zjechali i nie odmawialiśmy już i na odłożenie DiarDop 118.

cum inf (10): BierEz Fv; bo tey przikladem/ mnogo dziewitz oſtanie w cżyſtoſci/ ijże będą odmawiatz ijſtz za mąż OpecŻyw 4; ConPiotr 34v; DiarDop 118; Prośi ćię Bálák fyn Seforow ábyś nie odmawiał iechać do niego. BibRadz Num 22/16; iá nie odmawiam zgromádzić pieniędzy co może być á dáć ná poſpolitą obronę. BielKron 200; HistRzym 35v; BudBib Ex 8/2, Num 22/13; ActReg 58.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym: z zaprzeczonym (3); z zapowiednikiem: tego (2); iżby, aby (4), zaimek względny (1)] (5): Iako panna Maria odmáwiala iżby męża niepoięla. OpecŻyw 3; OpecŻywSandR nlb 2; Ceſarz yego miloſcz [...] nyeodmavya thego yszby syą okolo lasky a przyaſſhy naydovacz dal LibLeg 7/34; KromRozm I 13v; BielKron 194.

W charakterystycznych połączeniach: odmawiać chleba (2), cułdzołostwa, koncylijum, krolestwa, nieczystoty, owocu miłości, podatku, pomocy, posłuszeństwa, słyszenia, wojny.

Szeregi: »nie obiecować ani odmawiáć« (1): Nieobiecuieſz/ áni téż odmawiaſz/ Ieno mię ſłowy próznémi zábawiaſz. KochFrag 23.

»nie odmawiać ani przyzwalać« (1): Nato Maria odpowiedziala nieodmáwiaiątz anij przyzwálaiątz chwále przerzecżoneé OpecŻyw 8v.

»nie żądać ani odmawiać« (1): gdiż w ręce iednego nieprzijaciela w padł żadnich mąk naſię nie żądał, ani też ktorim odmawiał. BielŻyw 65.

2. Nie zgadzać się, wyrażać sprzeciw wobec czyichś opinii; refellere Mącz; assentire Calep (5): Assentio – Przizwałam, nie odmawiąm. Calep 104b.

odmawiać czego (2): Bowiem bys ty był przeſtawał A mey rady nieodmawiał. Dawno by był vlzyl duſzy RejKup m2v. Cf Ze zdaniem.

odmawiać czemu (1): Aże żoraw z pośrzodku wſtał/ A tey to rádzie odmawiał: Rzekąc/ iż ſie to nie godzi BierEz P2.

odmawiać na co (1): Cum tu horum nihil refelleres, Gdyś ná to nic nie odmawiał. Mącz 117b.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): Tegoć nye odmawyam: Iż koſcyoł może nyeco vſtáwić o tym [...] KromRozm II x.

3. Odradzać [w tym: czego (3)] (4): Y kázál go mily Iezus odiątz/ ale Márta odmáwiála OpecŻyw 68, 71.

odmawiać komu (1): gotował ſie pán Iezus [...] do Ieruzalem. Ale matuchna iego milá tego mu odmáwiala OpecŻyw 70v.

W przeciwstawieniu: »radzić ... odmawiać« (1): Rádząc iedni by śię bili: Drudzi tego odmawiáli BierEz P4v.

4. Odpowiadać (10):

Z przytoczeniem (1): Iezus miloſciwy cieſſyl matuchnę milą/ ale ona żalobnie odmáwiała. O móy ſynu námileyſſy [...] OpecŻyw 48v.

Szeregi: »milczeć a nie odmawiać« (1): Milcżałem záwżdy/ á nicem nieodmawiał [Tacui, semper silui] Leop Is 42/14.

»mowić i zaś odmawiać« (1): Serere sermones, Rozmáwiáć/ diſputowáć ſie mówić y záś odmáwiáć. Mącz 386d.

a. praw. Odpowiadać w sądzie na zarzuty strony przeciwnej (2): Dissolvo [...], Metaph. Odmawiam/ Odmowę czinię Mącz 305c.

odmawiać na co (1): Allegátia iedná ták ma bydź rozumiána/ odmowá ſtrony przećiwnéy áż dotąd/ że druga ſtroná ná to odmáwiáć pocznie SarnStat 1157.

b. Odpowiadać niegrzecznie, zwłaszcza na czyjeś niegrzeczne słowa; odburkiwać; obloqui Modrz. Calep; oblatrare, responsare Mącz (5): Repugnanter [...], Odmawiáyąc/ Odwarkáyąc. Mącz 330c, 185c, 410c; Obloquor – Odmarkacząm, odmawiąm. Calep 714b; [IEſliby komu łáiano/ á ón téż záśię łáiał/ á odmawiał: nie powinien tákich ſłów opráwowáć/ gdyż odmawia/ á nie ſam początkiem/ áby przymawiał GroicArt 46 (Linde)].

odmawiać komu (1): y miedzy niewolniki bywáią/ ktorzi rozgniewánym Pánom wolnie odmawiáią. ModrzBaz 132v; [ErazmJęzyk Gg6v (Linde)].

5. Poprzez zaklęcia cofać czary, odczarowywać (1): Recano, Odſpiewawam/ Opiewam/ Odmawiam. Mącz 33d.
6. [Opowiadać się za czymś [za czym]:
Szereg: »bronić a odmawiać«: A tákći to w niektorych wątpliwych ſpráwách/ ieden z iedney ſtrony poććiwośći broni/ á zá nią odmawia [defenditur honestas Cic. Off. 3, 13, 56]/ á drugi lepak z drugiey ſtrony/ ták o pożytku mowi/ że [...] CiceroKosz 166.]
7. [Tłumaczyć, usprawiedliwiać [co]:
Szereg: »odmawiać, wymawiać«: Do innych wſſytko baczemy/ gániemy/ A co ſámi czyniemy/ by nagorzey/ tedy to odmawiamy/ wymawiamy: á iednák polepſſyć ſie/ á odmienić ſie/ wſobie niechcemy ErazmJęzyk Kk6 (Linde).]
8. [Namawiać do porzucenia służby [kogo (G a. A)]: Towarzysze jeznych rot aby nie śmieli odmawiać czeladzi ani przyjmować z drabskich rot UstWojsk 1562/119.]

Synonimy: 1. odrzucać; 3. odradzać.

Formacje współrdzenne cf MOWIĆ.

Cf ODMAWIAJĄCY, ODMAWIANIE

LWil