[zaloguj się]
[pdf]

OMAWIAĆ (60) vb impf

o oraz drugie a jasne. ◊ W inf -ma- (8), -må- (5); -ma- GroicPorz; -må- CzehEp (2), Phil; -ma- : -må- Mącz (7:2). ◊ W pozostałych formach -må-.

Fleksja
inf omawiać
indicativus
praes
sg pl
1 omåwiåm
3 omåwiå omåwiają
praet
sg pl
3 m omåwiåł m pers omåwiali
imperativus
sg pl
2 omåwiåj omåwiåjcie

inf omawiać (14). ◊ praes 1 sg omåwiåm (7). ◊ 3 sg omåwiå (16). ◊ 3 pl omåwiają (7). ◊ praet 3 sg m omåwiåł (6). ◊ 3 pl m pers omåwiali (2). ◊ imp 2 sg omåwiåj (1). ◊ 2 pl omåwiåjcie (1). ◊ part praes act omåwiając (6).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVII w.

1. Przedstawiać w mowie lub w piśmie jakieś treści, sądy, objaśniać coś; explicare Mącz (19):

omawiać o czym (2): SarnStat 1019; O cżem leges Societatis w práwách poſpolitych/ de damno culpa ſocij lato ſzerzey omawiáią. GrabPospR K3.

Ze zdaniem dopełnieniowym [iże, jako] (2): Tą Pieſń pokornie omawia iako pan bog miał skarać y zeſromocić prżeſladowce pana Ieſuſowe. WróbŻołt L5; GroicPorz 113v.

W formule stosowanej w dokumentach urzędowych: »jako ... omawia« (11): Iakom ia Slachetnego Vincentego Sokolowskiego na dobrowolney drodze nievbil [...] anym iemu dziesiączi ran zadal iako pozew omavya tak my Bog pomoz y krzis swięthy. ZapWar 1549 nr 2614, 1513 nr 2127, 1522 nr 2282, 1532 nr 2398, [1540] nr 2598, 1549 nr 2616, 2617; [pruski Mistrz] poſłał takież ſwoie poſły żáłuiąc ſie ná krolá Polſkiego iż mu wydziera Pomorſką źiemię/ ktorą kupili Krzyżacy v Márgrábiow/ iáko iego liſt omawia. BielKron 370v; iż Kśięgi Ziemſkié máią bydź ták/ iáko Státutá dawné Kaźimiérzá Wielkiégo y iego ſucceſsorów omawiáią [w ſobie zámykáią; continent JanStat 552] SarnStat 937, 1002, 1030.

Zwroty: »jasnemi słowy, jaśnie omawiać« (1:1): Explico [...] Metaphori(ce). Wykładam/ Iáſnemi słowy omawiam. Mącz [305]b; iáko y o téy ſpráwie Vniiéy Aktá/ y Conſtitucie/ y Deklárácie/ y Receſsy Séymów po té czáſy będących iáſnie omawiáią. SarnStat 1019.

»omawiać swoję niewinność« (3): Krol Ian [...] ſzukał łáſki v Solimaná przez dáry/ omawiáiąc niewinność ſwoię BielKron 310v, 195v, 404.

»szerzej omawiać« (3): anym mu zadal krwavey rany wvierzch glowy Iako pozew scherzey omavia tako my Bog pomoz y Swienthi krzisz ZapWar 1549 nr 2617, 1549 nr 2616; GrabPospR K3.

2. Świadczyć, być dowodem (2): Iako(m) moy oczyecz szadzyerslal [!] podluk prava swego thentho dzyal gy ya po oyczu mem vpokoyu vyshey trzech lath y daley yako data thego prava omavya ZapWar 1521 nr 2264, 1520 nr 2180.
3. Przedstawiać argumenty w czyjej obronie, usprawiedliwiać; purgare Mącz, Cn; patrocinari, praestare, pugnare Mącz; diluere, dissolvere, elevare, eximere, expedire, expurgare, exsolvere, extenuare Cn (24): Latebram periurio querere, Krziwoprziſięſtwu ſwemu deki ſzukáć/ to yeſt omáwiáć/ ográdzáć. Mącz 185a, 332a.

omawiać kogo (14): tám Woiewodá Ryńſki napierwey omawiał Ceſárzá/ yż prze trudnośći inne nie mogł Seymu dawno złożyć BielKron 207v, 201 marg, 208, 249; Patrocinor, Omáwiáć kogo/ Mowić zá kim/ Brónić kogo słowy. Mącz 283d, 283d, 330a; GórnDworz I2v, Q2v; CzechEp 333. Cf omawiać kogo w czym; koga przeciw komu; kogo przed kim.

omawiać kogo przeciw komu (1): Niechcę tu teraz inſzych zborow/ ludźi niektorych gorących [...] przećiw niektorym też Rzymſkiey Kátoliki [...] omawiáć: bo káżdy brzemiącżko ſwe ponieśie CzechEp 26.

omawiać kogo przed kim (1): Rzecz wielka/ że omawiał ſwé nieprzyiaćiele/ Przed Oycem ſwym niebieſkim/ choć ran bárzo wiele Od nich ná ćiele ſwym naświętſzym odnośił SiebRozmyśl H4v.

omawiać kogo w czym (1): Praestare aliquem, Omáwiáć kogo w czym/ nie dáć mu w niczym ſzkody cierpieć. Mącz 419b.

omawiać co (8): máią być karány/ wſzákże łáſkáwiey dla młodoſći/ ktora ich vczynek nieiáko omawia. GroicPorz 114; gdy ſwoię rzecż omawiał Kádenus/ iż on iáko poſeł kſiążki przynioſł niewiedząc co w nich ieſt BielKron 207; oni choćia ſtrácą bithwę/ cieſzą ſie ſwymi powieśćiámi/ omáwiáiąc ſwą złą ſpráwę/ mowiąc: Nierowno nam było/ ten nas zdrádził BielKron 255, 369v; CzechRozm 218; CzechEp 10; Potrzebá prawdziwemu miłoſnikowi Oycżyzny [...] niepobłażáć ſobie wyſtępku ſwego/ áni go omawiáć/ ále emendę vcżynić Phil D4; GrabowSet X4. Cf omawiać co czym.

[omawiać co czym: A prózno kto omawiáć ma niewdźięczność ſwoię chudobą/ niedoſtátkiem SenekaGórn 105.]

omawiać od czego (1): GroicPorz mm cf »omawiać albo wolnego czynić«.

W połączeniu szeregowym (1): Omnes pro P. Quinto pugnant, Wſzyſcy go bronią/ omawiáyą/ Są zá nim. Mącz 330a.

Szeregi: »omawiać i bronić« (1): A więcże ich ieſzcże śmie kto omawiáć y bronić/ żeby Antichriſtámi/ pzećiwnikámi Chriſtuſowymi/ nie byli? CzechEp 333. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»omawiać albo wolnego czynić« (1): żadnego pijańſtwá niemáſz tákiego/ ktore by zupełnie od złego vczynku omáwiáć álbo wolnego czynić miáło GroicPorz mm.

4. Źle o kimś mówić, lżyć, obgadywać; obtrectare Mącz, Calep; extenuare, lacerare, male loqui, oblatrare, obloqui, rodere, vitilitigare Mącz; detrahere Vulg (15): Vitiligo [!], Háńbię/ lżę/ gánię/ vſzczipliwie omawiam. Mącz 499d, 185c, 197c; Obtrecto – Vwłoczliwie mowie, omawiam, vwłaczam. Calep [719]a.

omawiać kogo (8), co (3): SeklKat H3; GrzegRóżn M3v; Genuino mordere, Proverbium, Tayemnie kogo omawiać, zlie dzierżeć. Mącz 81d; Crimen extenuare, Wyſtępek czyi lżić/ omáwiáć. Mącz 449b, 64b, 197b, 357b, 462b; Nie omawiayćie ieden drugiego bráćia moi. Kto omawia brátá/ ábo ktory ſądźi brátá ſwego: omawia zakon (marg) ſzácuie, ábo vwłacza zakonowi. (–) WujNT Iac 4/11.

W połączeniu szeregowym (1): Niedawaiąc ym [przełożonym duchownym] pozywienia á nieplaczić tego/ Czo ym przyſluſſa/ krzywdę ym czinić przeſladować ie/ y omawiać. SeklKat H3.

Zwrot: »złościwie omawiać« (1): Iáko tedy Aryuſz niezbożnym wyłącżániem/ náturą Syná Bożego od Oycá wyłącżał/ ták z drugiey ſtrony Sábelliuſz złośćiwie omawiał. GrzegRóżn M3v.

Synonimy: 1. objaśniać, wykładać; 3. bronić, oczyściać, podpierać, sprawiać, wybawiać, zastanawiać się; 4. hańbić, lżyć, sromocić, szkalować, uwłoczyć, znieważać.

Formacje współrdzenne cf MOWIĆ.

Cf OBMAWIAĆ, OMAWIAJĄCY, OMAWIAN, OMAWIANIE

AK