[zaloguj się]
[pdf]

NAMOWIĆ (187) vb pf

a jasne; -o- (6), -ó- (5); -o- OpecŻyw, SarnStat; -ó- KochWz, WyprPl, KochFrag; -o- : -ó- Mącz (4:2).

Fleksja
inf namowić
praet
sg pl
1 m -m nam(o)wił m pers namowiliśmy, -smy namówili
2 m m pers -ście namówili
3 m namowił, namowieł, jest namowieł m pers namowili
f namowiła m an
n subst namowiły
plusq
sg pl
1 m m pers namowiliśmy byli
3 m namówił był, był namowił m pers byli namowili
imperativus
sg
2 nam(o)(w)
3 niech namówi
conditionalis
sg pl
1 m m pers bychmy namowili
3 m by namówił m pers by namowili
impersonalis
praet namowi(o)no
participia
part praet act namówiwszy

inf namowić (33). ◊ fut 1 sg namowię (1). ◊ 2 sg namowisz (2). ◊ 3 sg namowi (7). ◊ 1 pl namowi(e)my (4), namowimy (2); -(e)my BibRadz, WujNT (2); -imy BielKron; -(e)my : -imy MWilkHist (1:1). ◊ 3 pl namowią (2). ◊ praet 1 sg m -m nam(o)wił (1). ◊ 3 sg m namowił (41), namowieł (1), jest namowieł (1); namowił : namowieł : jest namowieł LibMal (1:1:1; 1544/190v). f namowiła (10). ◊ 1 pl m pers namowiliśmy, -smy namówili (2). ◊ 2 pl m pers -ście namówili (2). ◊ 3 pl m pers namowili (23). subst namowiły (1). ◊ plusq 3 sg m namówił był (2) SkarŻyw, WyprPl, był namowił (1) BielKron. ◊ 1 pl m pers namowiliśmy byli (1). ◊ 3 pl m pers byli namowili (2). ◊ imp 2 sg nam(o)(w) (1). ◊ 3 sg niech namówi (1). ◊ con 3 sg by namówił (4). ◊ 1 pl m pers bychmy namowili (1) ModrzBaz. ◊ 3 pl m pers by namowili (2). ◊ impres praet namowi(o)no (1). ◊ part praet act namówiwszy (8).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w,

1, Przekonać, nakłonić do czego, zachęcić; persuadere Modrz, Calag, Vulg, Cn; inducere Modrz, Cn; cohortari Modrz; suadere PolAnt, Vulg [w tym: kogo a. co (coll) (160), co (an) (1), co (serca) (1) (162)] (166): Potym on mąż iey ſzedł zánią áby ią záſię námowił á odwiodł z ſobą BibRadz Iudic 19/3; nie tylko w Efeźie/ ále práwie po wſzytkiey Azyey ten Páweł namowił á odwroćił wiele ludu BibRadz Act 19/26; Był też proſzon od tegoż Kárdynałá/ áby Włádźiſłáwá Krolá s ſobą námawiał/ y námowił. BielKron 414; BudNT Act 14/19; Vberreden. Námówić. Nápowieść. Perſuadere. Calag 493b; Przykłady ſą iáko niema Retoriká/ ktore bez mowy będąc ták mowią/ iż námówią. SkarŻyw A3v; Y námówili oni zli Biſkupi Ceſarzá/ powiádáiąc że to ieſt Kanon y práwo kośćielne. SkarŻyw 89, 444, 471; KochFrag 45; Námówił mię był Węgrzyn/ żem śpiéwał nieżádnie/ Tuſząc mi ſie dobrze mieć/ á to mówił zdrádnie. WyprPl A3; Y nádeſzli niekórzy z Antyochiey y z Ikoniey Zydowie: á námowiwſzy rzeſze/ y kámionuiąc Páwłá/ wywlekli go z miáſtá/ mniemáiąc żeby vmárł. WujNT Act 14/18.

namowić do czego (16): NAſze záiſte ná ten cżás przedśię wźięćie było/ ábychmy do przywrocenia ták zacney rzecży/ ony ktorzi to w ſwey mocy máią/ námówili [od tantae rei restitutionem eos, penes quos est potestas, cohortaremur] ModrzBaz 135; Iozephá S. Pánná do chowánia cżyſtości námowiłá. SkarŻyw 242 marg; Sędzia naprzód chytro a łágodnie Pánnę chćiał z Bogiem rozłącżyć á námowić ią do pokłonu pogáńſkim báłwánom SkarŻyw 443, 164, 178, 242, 580, 601 (9); NiemObr 96; SkarKaz 418b [2 r.]; ládá zły iáki ięzyk/ y śmiáła ſwowolność/ námowi ich do rzeczy bárzo ſzkodliwych SkarKazSej 695a. Cf Ze zdaniem dopełnieniowym, Ze zdaniem skutkowym,

namowić k(u) czemu (4): W więzieniu śioſtry kn [!] sluſzbie Bożey námowił. SkarŻyw 200 marg. Cf Ze zdaniem skutkowym,

namowić ku komu (1): ná proźbę thedy they Háwárdy/ dał [król] śćiąć Kromelá/ ktory mu był ziednał Annę Kliweńſką/ áby záſię Krolá nienámowił ku Annie/ a onaby byłá wzgárdzoná. BielKron 218.

namowić na co (42): Mowy ze then pawel yego na kradzyeſz Namowyl LibMal 1548/140; rychley taki ſie doſluży co dobrze zwodzi/ á byałe głowy yákoby źwyerz ſoczy á łowi/ niż then któryby ſamego páná od wyſtępkow á błędów yákich zwieść chcyál/ á ná cnotę y żywot yáki dobry námówić prácował. GliczKsiąż I2v; RejFig Cc6v; BibRadz Matth 28/14; Iudás przypadł k nogom iego proſząc áby on zá młodſzego ćirpiał/ mowiąc żem go ia od oycá s pracą wielką ná tę drogę námowił. BielKron 17v, 31, 100v, 185, 311, 411 (9); Mącz 96d; KuczbKat 150; BielSpr 59v; A nietrudno będźie Duchowne oſoby ná ten podatek námowić [ad contribuendum inducere] ModrzBaz 122, 115, 139; SkarJedn 306; Námowił młodzieńce ná wielkie niebeśpiecżeńſtwo do posługi zápowietrzonych. SkarŻyw 461 marg; on ze wſzytkich ludzi ktorzy byli ná świećie náłáſkáwſzy y náćiżſzy cżłek/ przeſtrzegał lud/ który byli záwiedli y ná ſwą ſekte [!] námowili SkarŻyw 483, 164, 324, 537, 589; CzechEp 69; KmitaSpit C6v; Nie ludzkie to ſpráwy/ ſerce odmienić y wiárę w nie wlać/ y ná trudne á niepodobne v ludźi rzeczy kogo námowić. SkarKaz 241b. Cf Ze zdaniem dopełnieniowym, Ze zdaniem skutkowym, »na dobre namowić«.

namowić na kogo [= przeciw komu] (1): Coż zá rozum ieſt w poſpolſtwie/ ktore y ná Páná náſzego Iezuſá łácno ſtárſzy źli námówili/ áby Bárrábaſzá wyzwolili/ á nań wołali: Vkrzyżuy SkarKazSej 695a.

cum inf (3): RejFig Cc3v; Iechał tedy on poſeł Wenecki z roſkazánia Wenetow/ do Angeluſá Páwłá Arcybiſkupá [...] proſząc go od Wenetow áby námowił Skanderbegá/ podnieść zbroię przećiw okrutnemu Máchometowi BielKron 253v, 7.

Ze zdaniem dopelnieniowym [w tymi z zapowiednikami: na to (10), do tego (1); aby (27), żeby (4), iżby (2), do czego (1)] (34): wdowę Cefárfką żonę/ imieniem Hirenę [...] namówili/ áby Synod w Nicenie ſſoſty vtzynić dopuśćiłá KrowObr 117v; RejWiz 77; Liſzká s Kozłem poſpołu/ do wody wſkocżyłá. Gdy nie mogli wyſkocżyć/ Kozł námowiłá/ Aby ſie wſpiął RejZwierz 122; gdy vmárł Antyochus/ námowiłá Láodycen Selewká ſyná ſwoiego/ áby poimał Berenicen mácochę ſwoię BielKron 128, 106v, 112v, 165v, 302v, 304 (9); [służbista] námowiłá pánią/ żeby pewnego dniá nie w ſwięto/ ſzłá do ſwiętego Sebeſtianá ná odpuſth. GórnDworz Bb2v; nie mogą żadnego ná ſumnieniu iego vpewnić/ áni ná to/ żeby temu pewnie wierzył z ſercá vprzeymego/ námowić CzechRozm 111v, 137v; ModrzBaz 60v, 132; SkarJedn 350; ná to mię nie námówią/ ábych Páná Boga mego opuśćić miáłá. SkarŻyw 227, 29, 164, 180, 224, 391 [2 r.], 572, 576; StryjKron 717; miał wierne chwalce Boże/ powiaſnką [!] ſwą niepewną námowić do tego/ do cżego też X.K. ſłuchácże ſwe przywodźi. CzechEp 137; GórnRozm E3; LatHar 698; Máło mię nie námowiſz ábych był Chrześćiiáninem [in modico suades me Christianum fieri]. WujNT Act 26/28; A Arcykápłani y ſtárſzy namowili poſpolſtwo [persuaserunt populis] áby prosili Bárábbaſzá/ á Ieſuſá ſtráćili. WujNT Matth 27/20; SkarKazSej 695a.

Ze zdaniem skutkowym [w tym z zapowiednikami: ku temu (3), na to (2), do tego (1); iż (22), że (7)] (29): KromRozm II v2; prziſchedſchi theda waſch yeſth czlowyeka namowyel ze zdrzewa onego wzyal owocz y poziwal. LibMal 1554/ 190v; Łágodnie zleguy mężá twego/ á námow go żeć powie [Blandire viro tuo et suade ei ut indicet tibi] co ſie przez tę gadkę rozumie. Leop Iudic 14/15, 2.Mach 4/34; Iazon [Medeę] ſwoią wymową á łágodną rzecżą ktemu námowił/ iż nie tylko ſkárby z nią pobrał/ ále y kroleſtwo mu wſzytko poddáność chcieli vcżynić BielKron 55; ſtąd ſie [Ptolomeus] z vcżonymi ludźmi Zydowſkimi poznał/ ktorzy go námówili iż Zydowſką Biblią dał przełożyć ná Grecki y Láćińſki ięzyk BielKron 128v; Ná zamku Lidzye Laſki Kánclerz z inemi ktorzy przy krolu zoſtáli/ námowili krolá iż przyiął Pańſkie świątośći BielKron 403v, 106v, l08v, 163v, 166, 169 (14); RejAp 112v; Owa go wdy ledwo nákoniecz námowili/ że wſiadł zbroyno ná koń GórnDworz O7v; RejZwierc 2, 274; námowili ią do tego/ iſz cżyſtość Chryſtuſowi chowáć/ á oblubieńcá onego ták zacnego porzućić vmyśliłá. SkarŻyw 435, 290, 580; MWilkHist D3v; PaprUp C2; Krol IM trochę na Catarrum zachorzał namowili go z wielką cięszkoscią ze dzis Lekarstwo miał brać ActReg 142, 157.

W przeciwstawieniu »namowić ... odstraszyć« (1): ieſt niebeśpiecżeńſtwo duſzne od tego/ ktory záwżdy przy boku twoim będąc/ námowić ćię y vżyć miękkośćią/ ábo y ſrogośćią odſtráſzyć od wiáry może SkarŻyw 152.

W charakterystycznych połączeniach: namowić do chowania czystości (2), do czystości (2), do czystego żywota, do kapice, do opuszczenia świata, do pokłonu, do posługi, do rzeczy szkodliwych; namowić ku służbie bożej; namowić na biskupstwo, na drogę, na kradzież, na krzest, na niepołuszeństwo, na papiestwo, na przejażdżkę, na rzecz (pożyteczną, złą) (2); namowić ledwe, łacno (3), barzo prętko, snadnie, szkodliwie, z trudnością.

Zwroty: »dać się namowić« [w tymi komu (5), na co (10), aby (3), żeby (1), że (1)] = induci Modrz, Cn; adduci, de sententia dimoveri, persuasum esse, dare se facilem Cn [szyk zmienny] (27): Dál ſie miloſciwy pán namowitz/ ij ſſedl s nimi OpecŻyw 169; Niedobrzećz to miły goſciu/ ij żeś ſie tak richło dál namowićz ForCnR B2; Ya ktory mocnye wyerzę/ y owſſem śmyem rzec iż wyem/ iż yeſt czyſćyec/ łácno ſye dam námowić/ iż onim yeſt zmyenká KromRozm I I4v; BielKom F6; GliczKsiąż I; gárdło muśiſz dáć żeś ſie ná złą rzecż dał námowić/ á ocży ſwoie obroćiłeś ku mey lekkośći BielKron 100v, 311, 354, 389v, 411, 428; Prot B; RejAp 112v; GórnDworz P6; BielSpr 59v; ModrzBaz 60v, 139; SkarŻyw 164, 300, 324, 537, 576; KochWz 139; PaprUp C2; Dáli ſię po rozmowách/ y po długiey mowie/ Namówić ná wykupno/ Kriemſcy ſynowie. KmitaSpit C6v; SkarKazSej 701b. Cf »przystawać i dać się namowić«

»na dobre namowić« (1): rychley powiáda cżártá záklnieſz/ niſzli ſyna złośći y Apoſtátę/ ná dobre námowiſz. SkarŻyw 119.

»łagodnie namowić« (1): á iż był Tytus wymowny á mądry/ łácno lud Rycerſki łágodnie námówił [...] áby ſzli woiowáć nieprzyiacielſkiey zyemie BielKron 106v.

»namowić nie moc« [w tym: na co (3), do czego (1), aby (2)] = suadere non posse Vulg [szyk zmienny] (9): thylko ſyná niemogłá námowić ná krzeſth bo ſie obierał z walkámi BielKron 427v; SkarJedn 350; ale żeby rány one lecżyć dał/ ná to go nikt námowić nie mógł. SkarŻyw 29; On ią ćieſzył y prośił áby ſzłá do matki: lecż iey námowić niemogł SkarŻyw 411, 164, 180, 224; WujNT 467 marg, Act 20/14.

»(łagodną) mową (a. obietnicą, a. rzeczą, a. słowki) namowić« (4): ten przewrotny cżłowiek wiele ludzi zwiodł ſwą zdrádliwą á bluźniwą mową ná ſwoię ſtronę/ też y ogień niektore przez przypędzenie/ niektore łágodną mową námowił chwalić. BielKron 7; ieſzcże obietnicámi námowił mieſzcżány Wileńſkie iż mu miáſtho podáłi/ y zamek obiegli BielKron 380, 55; Delinio, Máśćią nieyáką pomuſnąć/ Odmiękcżić. Et per translationem, Pięknemi słówki námowić. Mącz 194c.

»namowić z sobą, za sobą« [w tym: dokąd (2)] [szyk zmienny] (4:1): Item powyedzial yſch Nyklya pruſczinego ſyna ſkoſzczyana namowyel ſſoba precz LibMal 1548/139; [Achilles] poſłał ſługi do oycá y mátki żądáiąc iey w małżeńſki ſtan/ obiecuiąc ſie wnet z ludem ſwoim do domu wroćić/ y zá ſobą drugie námowić. BielKron 58, 301v; Pertraxit eum secum in castra, Námowił go s ſobą do obozu. Mącz 462a; SkarŻyw 470.

Szeregi: »namowić i pociągnąć« (1): Ale do czyſtośći chowánia/ iáko duch kośćielny czyni/ námowić ie y do opuſzczenia świátá młode y bogáte poćiągnąć: to ráczey wielkie cudo SkarKaz 418b.

»przystawać i dać się namowić« (1): Ktorzy ná to przyſtawáli/ y ſnádnie by ſie ná to dáli námowić ktoby tám ſnimi chćiał mieſzkáć/ á vcżyć ie dobrym obycżáiom, BielKron 445.

»namowić i przywieść« [szyk 1:1] (2): Kthorą [godność kapłańską] ieſliby ſyn wſobye myał/ w imyę boże ocyec káżdy ma go ná nye przywyesć y námowić. GliczKsiąż O5v; SkarKaz 418b.

a. Zjednać sobie, pozyskać; perducere Mącz; persuadere, suadere Vulg [w tym: kogo (12), co (serca) (1)] (13): Tedy oni iednoſthaynie przyſſli do niego/ y námowiwſzy Bláſtuſá [persuaso Blasto]/ który był Podkomorzym krolewſkim/ żądáli pokoiu Leop Act 12/20; Prot B; A ieſliby ſię to donioſło do Stároſty/ námowiemy go my/ y przeſpiecżnymi was vcżynimy. MWilkHist D2; Po tym znamy iż z prawdy ieſteſmy: y przed nim vſpokoimy (marg) námowiemy. wł. (‒) ſercá náſze. WujNT Ioann 3/19, Matth 28/14, Act 12/20.
Zwroty: »namowić się dać [komu]« (1): wiele tych było ktorzy [...] ſie nigdy they beſtiey áni námowić áni zwieść nie dáli RejAp 112v.

»namowić do siebie, k sobie« [szyk zmienny] (2:2): Tám oni iednacże ſpiſek Ceſárſkiego dekretu vkazáli Luteryanom [...] proſząc y nápomináiąc [...] áby ná okkaſią wiáry innych cżyich poddánych do ſiebie nienámowili BielKron 210v, 7; gdy widział iſz ſług było máło/ á ſtać ſię doſyć niemogło potrzebom niemocnych: námowił kſobie nábożnych y vcżćiwych młodziewńcow SkarŻyw 461, 88.

»namowić na swą stronę« (1): Perduxit omnes ad suam sententiam Namówił álbo prziciągnął ye ná ſwą ſtronę. Mącz 96d.

»namowić k swej wolej« (1): mamy mieć nádzyeię pewnego zbáwienia/ iáko ten Adam miał/ bo w iego pokutowániu ſrogim/ nie mógł go iuż więcey cżárt nigdy námowić k ſwey woley. BielKron 3.

Szeregi: »namowić albo przyciągnąć« (1): Mącz 96d cf »namowić na swą stronę«.

»ani namówić ani zwieść« (1): RejAp 112v cf »dać się namowić«.

b. Nakłonić do grzesznej miłości [kogo] (10): Potym gdy prawie doznała Iż go namówić niemiała [...] Szuka iakoby ſie pomſćić RejJóz A3v; było iedno kſiążę możne/ ktory moię żonę námowiwſzy ſnią ſie zmilił HistRzym 53.
Zwroty: »namowić się dać« [szyk zmienny] (2): RejJóz F6; Zuzánná [...] nárzekáć pocżęłá/ Zewſząd vćiſk przyſzedł ná mię (nieſtety mnie Pánie/) Bo ieſli ſie dam námowić/ zá śmierć mi to sſtánie. KochZuz A3.

»namowić [jaką] mową« (1): Y námowiłá go rozmáitą mową ſwoią [Declinare fecit eum in multitudine dulcedinis sermonis suis]/ łagodnośćią vſt twoich przypędziłá go. BudBib Prov 7/21.

»sobie namowić« (1): Vmrzeli mu thá/ drugą ſobye námowi/ á pyenyądzmi y obyetnicámi okupi. GliczKsiąż 08v.

»ku swej wolej namówić« (2): HistRzym 108; corkę goſpodárſką/ [...] żołnierz ieden w teyże goſpodzie nocuiąc/ ku ſwey woley námowił/ y vcżynił ią brzemienną SkarŻyw 183.

2. Uradzić, postanowić, uchwalić [w tymi co (12)] (15): Diar 78; nienalezy co inszego czynic iedno sąm Proces a executią przeciwko gwałtownikom iey modo suprascripto namowie ActReg 21; ta przyczyna była ześmy się zchodzic nie mieli aszbysmy spisali wszytko porządnie, cosmy zgodnie przeszłego dnia namówili ActReg 49; y ruszenie Pospolite a Pobory namówiliśmy ActReg 50; Na granicach mieysce, czas y poczet namowie ActReg 119, 12, 18, 61, 130.

namowie z kim (2): Jeśli się z nami zgodzicie na ten spisek odłożenia egzekucyji na iny sejm wedle spisku, ktoryście z nami namowili a miedzy sobą macie, tedy się przyczyniemy, iż wam opatrzenie będzie dano. Diar 32, 31.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): panowie na wiardunk solito more godzili namówili, aby dał kmieć z łanu sztyry grosze Diar 63.

W połączeniu szeregowym (1): zhrynkowyczem y Talabą stharoſthamy choczymſkyemy zywonysſzem schatraſſzem [...] kthorzy bądącz weſpolek postanowyly szą naradzyly y namowyly podlye poruczenya naſſzego krolyewskyego MetrKor 34/133.

W charakterystycznych połączeniach: namowić czas, egzekucyją, miejsce, pobor, poczet, poprawę postępków prawnych, proces (4), ruszenie pospolite, spisek; namowić zgodnie.

Szereg: »namowić i postanowić« (2): A my tegodnia, któregośmy się ziechali wszytkie rzeczy namowiliśmy byli y postanowili ActReg 49; SarnStat 1183. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].
3. Powiedzieć wiele przykrych rzeczy (z subiektywnym odczuciem wielości); nagadać, nawymyślać [komu] (6):
Przysłowie: Omnia maledicta in hominem congessit, Nie zoſtáwił ná nim czći zá pięniądz. Námowił mu co diabeł kazał. Mącz 145a; Conferre omnia maledicta in aliquem, Námowić komu co Diabeł kazał/ Wſzyſtki niecnoty przipiſáć. Mącz 205c.
Zwroty: »namowić szczyrej prawdy« (1): Bowiem śmiele káżdemu/ bez pochlebſtwá wſzego/ Námowił ſzcżyrey prawdy/ áż ſzło do żywego RejZwierz 72v.

»namowić złych (a. niepoććiwych) słow(ek)« [szyk zmienny] (2): naprzód namowiwszy mu złych szłow mowiącz iemu szkurwyszynu złodzieiu y inszych szlow nieuthcziuich zadaiącz iemu. ZapMaz II G 78/380v; RejZwierc 72v.

»namowić do wolej« (1): Atterere aures alicui, Nátrzeć komu vſzy/ to yeſt námowic mu do woley. Mącz 450d.

Synonimy: 1. nakłonić, przyciągnąć, przywieść; 2. postanowić, uchwalić.

Formacje współrdzenne cf MOWIĆ.

Cf NAMOWIENIE, NAMOWIONY

TK