Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: POMOWA

Następne hasło: POMOWIENIE »

POMOWIĆ (23) vb pf

Oba o jasne.

Fleksja

inf	pomowić

praet
	sg		pl
3	m	pomowił	m pers	pomowili
3	f	pomowiła	m an

imperativus
	sg
2	pom(o)ẃ

conditionalis
	sg		pl
1	m	pomowiłbym	m pers	bysmy pomowili

impersonalis
praet		pomowi(o)no, było pomowi(o)no

inf pomowić (3). ◊ fut 1 sg pomowię (3). ◊ 1 pl pomowimy (2). ◊ praet 3 sg m pomowił (4). f pomowiła (1). ◊ pl 3 m pers pomowili (5). ◊ imp 2 sg pom(o)ẃ (1). ◊ con 1 sg m pomowiłbym (1). ◊ 1 pl m pers bysmy pomowili (1). ◊ impers praet pomowi(o)no (1), było pomowi(o)no (1) BielKron (1:1).

Sł stp: pomówić, pomółwić, Cn s.v. pomawiam po kiem, Linde XVI (dwa z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.

Znaczenia

1. Porozmawiać (10)
2. Rozgłosić, rozpowiedzieć (9)
3. Oskarżyć kogoś bez dowodu winy, rzucić oszczerstwo (2)
4. Powiedzieć (2)

1. Porozmawiać; agere, facere mentionem Cn [z kim] (10): W ſwoię go [człowiek męża dzikiego] kucżę wprowádził/ Przywitawſzy y poſádził: Tám przyiáźni popráwili/ Wdzięcżnie z ſobą pomowili BierEz S3; Coram inter nos conferemus, Oſobnie s ſobą pomowimy. Mącz 65b; GostGospSieb +2v.

pomowić o co (1): przetoż ia z Krolewną o zapłátę pomowię. HistRzym 35v.

pomowić o czym (2): Coć ſie tu nie podoba pomoẃ z nimi [Balickimi] o tym PaprPan P; ActReg 53. Cf [»nieco pomowić«].

pomowić w czym (1): Syem wam ſkłádam/ gdziekolwiek mieyſce obierzećie/ A nas k temu Seymowi przed cżáſem wzowiećie. Tám z ſobą pomowimy w rzecżách poſpolitych BielSjem 15.

W połączeniach szeregowych (2): Theż mu [młodemu] niewádzi cżáſem s pocżćiwym á nie z opiłim towárzyſtwem poſiedzieć/ pomowić/ pożártowáć RejZwierc 15, 164.

W charakterystycznych połączeniach: pomowić o zapłatę; pomowić o poratowaniu; pomowić w rzeczach pospolitych; pomowić z czeladką, z krolewną, z towarzystwem; pomowić osobnie, wdzięcznie.

Zwroty: »co, [nieco [o czym]] pomowić« (1): RejZwierc 175; [o porátowániu y ſporządzeniu lepſzym oycżyzny náſzey z W.M. nieco pomowię GrabZdanie A2].

»sobie pomowić« (2): Rzekł mu [pustelnikowi] Anyoł: Poſtoyże ty tu máło/ poydę ia theż z nim [ze świętym człowiekiem] ſobie co pomowię. RejZwierc 175, 164.

2. Rozgłosić, rozpowiedzieć (9):

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym: (a)by, iżby, żeby (8), iż (1)] (9): potruł ie [Amurat braci Skanderbega] á pomowił iż ſami pomárli BielKron 242v; Niemcy pomowili áby otrut [Władzisław] od kſiężey. BielKron 355v; [w bitwie potkali się Litwa z Tatary] ále Litewſki rog przełomion był od Pruſow/ ták iż drudzy pierzcháli do Litwy/ a pomowili żeby Krol Polſki y z Witułtem/ y ze wſzytkimi był porażon BielKron 384; A s tey przycżyny iuż było pomowiono wſzędzye w poſtronnych kroleſtwach y v Papieżá/ áby krolá Polſkiego brát Swidrygał wſádźił BielKron 386v, 100, 155, 340v, 387, 429v.

3. Oskarżyć kogoś bez dowodu winy, rzucić oszczerstwo (2):

pomowić kogo w czym (1): Item pithan czemu Iendrzeyka Zerniczkyego chlopcza wthemtho zlodzieyſthwye przed thym nyſchli yeſth pogiman pomowyel Powyada yſch dlia thego abi ſſam them ſnadnyey one^go wthem zoſthawywſchi vycz y vczyecz byll mogl. LibMal 1552/161.

pomowić na kogo (1): Ale iey [krolowej Edwigi] dwie corze Anná y Edwigá/ s cżęśćiámi y s ſkárby wzyęte były do Węgier przes ſtárą krolową Węgierſką/ á tám ná nie pomowiono/ by były vrodzone nie z właſney żony Káźimierzowey BielKron 377.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): BielKron 377 cf pomowić na kogo.

4. Powiedzieć; loqui PolAnt [o kim, o czym] (2):

pomowić komu (1): Y rzekła Báth-ſzewá. Dobrze/ ia pomowię o tobie Krolowi. BudBib 3.Reg 2/18.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): iáko ſie we wſzem [...] [człowiek] rozważnie y pobożnie záchowáć á ſpráwowáć ma/ [...] Tu záſię trzebá máło o thym pomowić/ ieſliże go iuż Pan Bog ták ozdobić y poſtánowić będzie racżił RejZwierc 106.

Synonimy: 1. pogadać, 2. ogłosić; 3. obwinić, obżałować, oskarżyć, osoczyć, pozwać, uwinić; 4. powiedzieć, rzec.

Formacje współrdzenne cf MOWIĆ.

Cf POMOWIENIE, POMOWIONY