[zaloguj się]
[pdf]

NIECIERPLIWOŚĆ (20) sb f

niecierpliwość (18), niecirpliwość (2); niecierpliwość PatKaz III, Mącz (2), LeovPrzep, CzechRozm (2), SkarŻyw (6), CzechEp, Calep (2), LatHar, PowodPr, SkarKaz; niecirpliwość BartBydg, RejKup.

W pisowni łącznej (18), w rozłącznej (2).

Oba e oraz o jasne.

Fleksja
sg
N niecierpliwość
G niecierpliwości
D niecierpliwości
A niecierpliwość
I niecierpliwością

sg N niecierpliwość (4). ◊ G niecierpliwości (6). ◊ D niecierpliwości (2). ◊ A niecierpliwość (5). ◊ I niecierpliwością (3).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVIII w. s.v. cierpliwość.

1. Niewytrzymałość na cierpienia fizyczne; impatientia Calep, Cn (9): a kto może roſzmyſzlycz yaką czyerplyuoſzcz myala panna przy wſzytkyey mącze y ſzmyerczy przy ktorey była ſwego mylego ſyna gdzye ſloua nyeczyerplyuoſzczy zadnego wtakym ſmątku nyeukazala PatKaz III 143v; Ten [...] vchodząc [...] ćięſzkiego á wymyſlánego kátowánia (ktorym przewłocżąc ſkonánie/ rozmáitośćią mordowánia/ ku niećierpliwośći przywodzili wierne Boże) [...] vdał ſię ná puſte mieyſcá SkarŻyw 50; drudzy zácżąwſzy ćierpienie wytrwáć w nim nie mogli: á to co zá wiele lat zbieráli iáko w potopie ná morzu/ záraz niećierpliwośćią vtráćili. SkarŻyw 206, 589; LatHar 263; PowodPr 63; SkarKaz 551a; Calep 509b.
Zwrot: »niecierpliwość pokazować« (1): Biádá nam co wchorobie niećierpliwość pokázuiem SkarŻyw 582.
2. Brak uległości, pokory; intolerantia Mącz, Calep (6): Intolerantia, Niećierpliwość. Mącz 457b; Swięta oná Máryná [...] oburzyła ná ſię cżártá zazdrośćiwego, ktory [...] chćiał ią ſwym potwarſtwem do iákiey niećierpliwośći przywieść SkarŻyw 183; Calep 556b.

niecierpliwość czyja (1): A iákoż ten bronić ma drugiego/ á w tym nie ćierpliwość ſwą pokázáć? CzechRozm 245v.

Zwrot: »niecierpliwość pokaz(ow)ać« (2): CzechRozm 245v; á wpotwarzy iáką niećierpliwość pokázuiem? SkarŻyw 185.
Wyrażenie przyimkowe: »z niecierpliwością« (1):
~ Zwrot: »z niecierpliwością znosić« (1): Indigne, Graviter, Moleste, Aegre ferre. S wielką niecierpliwośćią/ cięſzko y przikro znośić. Mącz 121d. ~
3. Popędliwość, porywczość; popędliwy postępek (3):

niecierpliwość czyja (1): Bo ktoćkolwiek nie znośi złych/ on ći ſam ſobie/ ſwą niećierpliwośćią/ świádkiem ieſt tego/ iż nie ieſt dobrym. CzechEp 41.

W połączeniu szeregowym (1): otworzą ſię walki y nienawiśći/ á to z nowych przyczyn/ iáko z niećierpliwośći/ z wielkiey żądze ku pomśćie/ z hárdośći/ z łákomſtwá/ y tudzież z chytrych á obłudnych porad LeovPrzep B4v.

Szereg: »zapalczywość i niecierpliwość« (1): Gdyż to co tám vcżynił/ zda ſie w ſobie mieć zápalcżywość nieiáką/ y niećierpliwość z vrągánim y ſtrofowánim gorzkim złącżoną. CzechRozm 243v.
4. Irytacja (1): Sylam tu powiedal przikroſczy Doſyċ thés nieczirplywoſczy Swárú ſlow nákoniec ſmrodu Naczyrpialem ſyę y głodu RejKup n5v.
5. Niepodleganie nigdy cierpieniu (1): Impassibilitas, nyecirplivoscz BartBydg 72b.

Synonim: 3. zapalczywość.

Cf CIERPLIWOŚĆ, NIECIERPIĘTLIWOŚĆ

MM