[zaloguj się]
[pdf]

ROSTUCHARZ (30) sb m

rostucharz (24), rostrucharz (3), roztrucharz (3); rostucharz Mymer1, BartBydg (2), Mącz (3), SienLek, WyprPl (17); rostrucharz GórnDworz, RejPos, KlonFlis; roztrucharz Calep, PowodPr, KlonWor.

o jasne; -årz; -arz- (3) SienLek, RejPos, PowodPr; -årz- (2) Mącz, GórnDworz.

Fleksja
sg pl
N rostucharze
G rostucharza rostucharz(o)w
D rostrucharzowi
A rostrucharza rostrucharze

sg N rostuchårz (24). ◊ [G rostucharza.] ◊ D rostrucharzowi (1). ◊ A rostrucharza (1). ◊ pl N rostucharze (3). ◊ G rostucharz(o)w (1). ◊ [A rostrucharze.]

Sł stp: rostucharz, rostocharz, rostrucharz, rostuszar, Cn: rostrucharz, Linde XVI (pięć z niżej notowanych przykładów) – XVII w.: rostrucharz, roztrucharz.

1. Handlarz koni, hodowca i sprzedawca koni (z niem. Rosstauscher); mango Mymer1, BartBydg, Mącz; hippocomus Mącz, Calep, Cn; venditor equorum BartBydg [w tym: w funkcji postaci dialogu z WyprPl (16)] (27): Mango. Roſtheuſcher. Roſtucharz. Mymer1 15v; BartBydg 86; Hippocomos, Roſtuchars który końmi tribuye. Mącz 156c, 207d; kiedy ſie ieden z náſzych fráſował ná roſtrucharzá/ że zbythnie drogo żołnierzewi zácenił koniá GórnDworz Q4; [osoby:] PLEBAN. ALBERTVS. WENDETARZ. ROSTVCHARZ. WyprPl A2, B3v [8 r.], B4 [2 r.], B4v [6 r.]; [Ale to bywa pospolicie (ba, zawżdy), że namniej się ten sprawuje postępków swoich, kto się czystym w sumnieniu swoim czuje, jako i rostrucharz cudnego konia co namniej ubranego, i chytra matka gładką córkę bez siłu bryzów ukazuje a szkapę nikczemną i ów jako może to słowy, to rzędem, to czymkolwiek zdobi, i ta szpetną córkę upstrzy jako może AktaSejmikPozn 1590/135, 1593/170; Otóż ten/ kto dla śiebie tylko czyni/ á ináczéy niemoże ſobie dobrze vczynić/ iedno czyniąc nam dobrze/ ieſt [...] iáko ów roſtrucharz/ który ná przeday konie ſtáwiáiąc/ chowa ie bárzo roſkoſznie/ cudźi/ głaſcze/ przykrywa [...] iżby ie [...] co nailepiéy przedał. SenekaGórn 282 (Linde)].

W połączeniu szeregowym (1): Náuká lekarſtw Końſkich/ dobrze doświadczona od roſtropnych Máſztálérzow/ kowalow/ y roſtuchárzow/ ktorzy ſye stym nawięcéy obieráią. SienLek 164.

Wyrażenie: »roztrucharz koński« (1): Hippocomi – Roztrucharze konſczi. Mangones ab equis curandis, colorem fuco, robur inani sagina (ut ait Quintilianus) mentientes. Calep 483b.
Przen (2):
a) Człowiek nieuczciwy, głoszący nieprawdę, zachowujący fałszywe pozory (1): Obiecuiąć nam coś dobrego ći Roztruchárze/ ktorzy ná źiemi śiedząc niebem kieruią. Y może co tákowego náuká Pogáńſka pokázowáć. Ale nas zakon Boży przeſtrzega ták mowiąc: Narody Pogáńſkie wieſzcżkow y práktykarzow ſłucháią. PowodPr 76; [BogowieFałsz 214].
b) [Bogacz z ewangelicznej przypowieści: Słyſzeliſmy roſkoſzy roſtuchárzá tego/ ſłuchaymyſz też ćiężkośći Lázárzá vbogiego. WujPosN 1584 2/63 (Linde), 2/59 (Linde).]
c) Szatan (1): Obácż ſie nieboracżku obácż/ á nie dáy ſie chełznáć temu ſproſnemu roſtruchárzowi/ ktory tobą tocży á obráca iáko chce/ á wydzieray ſie kędy możeſz s tey opieki iego: ábowiem ieſli ſie nie obacżyſz/ pewnie cie oſádźi w kroleſtwie wiecżnych ciemnośći ſwoich. RejPos 27.
a. O złodzieju bydła (1): Bierze kozły/ bárány/ y co ſię náwinie: Bierze bydło rogáte/ bierze karmne świnie [...]: y poymuie one Piękne wołki/ wáłaſzki [...]. Ná tárgu nieznáiomym towáru odbywa; [...] A gdy ſię kto poſtrzeże/ á pozna złodźieyſki Nieporządek [...]: Wnet mieyſki Vrząd bierze ná pomoc: złodźiey/ złodźiey krzyknie; Wnet on iſty roztrucharz miedzy ludźmi zniknie/ Towáru odbieżawſzy KlonWor 19.
2. Ten, kto zajmuje się końmi, ich ujeżdżaniem, koniuszy, masztalerz (2): mango, podkony [!], rostucharz BartBydg 86; Equiso, Roſtucharz/ Obyeźdzácz konny/ Máſztalers który ſie s końmi vmie obchodźić/ To yeſt/ Dobrze konie wieść y bość. Mącz 107b; [Volck Xxx3].
3. Handlarz ludzi, niewolników (1): Ludźi tám w tárgu przedáią iuż mi wierz/ Iáko inny źwierz. [...] Niecny roſtrucharz vcżćiwymi ćiáły/ Kupcży dźień cáły. KlonFlis D2.

Synonimy: 2. koniuszy, masztalerz, objeżdżacz.

AĆ