« Poprzednie hasło: NIEDZIELNOŚĆ | Następne hasło: 2. NIEDZIELNY » |
1. NIEDZIELNY (46) ai
Oba e jasne.
Fleksja
sg | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
m | N | niedzielny | f | N | niedzielnå, niedzieln(a) | n | N | niedzieln(e) |
G | niedzielnégo | G | G | niedzieln(e)go | ||||
A | niedzielny | A | niedzielną | A | ||||
I | niedzielnym | I | I | |||||
L | niedzielnym | L | niedzielnéj | L |
pl | ||
---|---|---|
N | subst | niedzieln(e) |
G | niedzielnych | |
A | subst | niedzielné |
sg m N niedzielny (5). ◊ G niedzielnégo (5); -égo (4), -(e)go (1). ◊ A niedzielny (11). ◊ I niedzielnym (1). ◊ L niedzielnym (1). ◊ f N niedzielnå (2), niedzieln(a) (1). ◊ A niedzielną (1). ◊ [L niedzielnéj.] ◊ n N niedzieln(e) (1). ◊ G niedzieln(e)go (2). ◊ pl N subst niedzieln(e) (13). ◊ G niedzielnych (2). ◊ A subst niedzielné (1).
Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI – XVIII w.
Znaczenia
Przymiotnik od „niedziela” ‘ostatni, świąteczny dzień tygodnia’; feriatus Mącz (46): Ten też vſtáwił áby ſobotę poſzcżono zá wigilią niedzyelną. BielKron 158; Goſpodarz pomniąc ná Niedźielny zaránek/ y zdźiwił ſię ich przeſpiecżeńſtwu WerGośc 229.
Wyrażenia: »dzień niedzielny« = feriatus dies Mącz [szyk 19:4] (23): ij przebywál tam s nijmi [...] aż bliſko ſwitaniá dnia niedzielnégo. OpecŻyw [162]v, 163, 167, 175; WróbŻołt 117; SeklKat Gv, G2v; BielKron 150v, 441v; Mącz 121b; RejAp 10; NIEDzielny dzień pokázuie śie z Piſmá. KuczbKat 295 marg; StryjKron 175; ArtKanc M3; W trwogę zmienione/ ozdoby/ niedźielnych Y świętych dni innych GrabowSet S3; LatHar 238; w tym ſię głupiec nie czuie/ iż tu Ian S. nie o dniu ſądnym/ ále o Niedzielnym mowi WujNT 841, 184 marg, 841 [3 r.], Yyyyy2v; tedy ſłuſznie nowy zakon/ ná tákowe poświęcenie obraca pierwſzy dźień po ſoboćie/ ktory w piſmie ś. ieſt Páńſkim názwány. A my náſzym ięzykiem Niedźielnym zowiemy go/ iż świeckiego dźiełá zá niechawſzy [!]/ on wſzyſtek Bogu y pobożnośći oddawać mamy. PowodPr 50.
»święto niedzielne« (2): Krol Boleſław [...] dla ſwiętá Niedzielnego odpocżywał BielKron 345v; SkarJedn 234.
a. Mający miejsce w niedzielę, przenaczony na niedzielę (5): Cżćżenie Niedzielne Goski ktv; [lepiei śię máią na piątkowych rybách niſz na niedźielnéi źwierzynie MurzNT 13v (Linde)].
Wyrażenie: »ewanjelija niedzielna« (4): Przytem przydána ieſt nauka czytaniá [...] I Regeſtr na wykłád ktory przy ś. Mattheuſzu/ i na Ewangeljé niedźielné MurzNT kt; Leop AAA2; RejPos 263; Ewángelie y Epiſtoły Niedźielne y odświętne. WujNT przedm 25 marg.
b. Oznaczający niedzielę (14): Litterá Niedzielna/ do prędkiego ráchunku dopomoże dobremu goſpodarzowi LatHar +12v, ++1, ++1v, ++2, ++2v, ++3 (14).
Cf DWUNIEDZIELNY, SZEŚCINIEDZIELNY
MM