[zaloguj się]
[pdf]

ROZBIĆ SIĘ (14) vb pf

się (8), sie (6).

o jasne.

Fleksja
praet
sg pl
1 m -em się rozbił m pers
3 m rozbił się, rozbiła się m pers
n subst rozbiły się

fut 3 sg rozbije się (5). ◊ praet 1 sg m -em się rozbił (1). ◊ 3 sg m rozbił się (6). f rozbiła się (1). ◊ [3 pl subst rozbiły się.] ◊ part praet act rozbiwszy się (1).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI (dwa z niżej notowanych przykładów) – XVIII w. s.v. rozbić.

Potłuc się, roztrzaskać się od uderzenia; concuti Vulg (14): gdy wyćiśnieſz on gárniec/ rozbije ſie/ á ony knothy proch zápalą BielSpr 74v; [Zruſzyłá y zátrzęſłá ſie źiemiá/ fundamenty gor zátrzęſły y rozbiły ſie Leop1575 2.Reg 22/8 (Linde)].
a. Zranić się lub zginąć (2): ná ktorey [skale] ieleń nádbieżawſzy/ przykre y głębokie do ſpádnienia mieyſce/ ſpadł y rozbił ſię ná máłe cżęśći SkarŻyw 508; [gdy tedy [niedźwiedź] przez gáłęźie przepadł/ trafił bokiem ná kámień/ y rozbił śię do śmierći. HistFort D2v].
Przen (1): Ná téy twárdéy opoce [tj. wyrokach Kościoła] rozbił ſye Aryus [...]/ Mánech/ Neſtoryus. KochZg A4; [Kaz 69].
b. Ulec katastrofie morskiej (11):
α. O statku (8): A ieſli mnieyſzą cżęść [majątku] do ſzkuty włożyſz/ Choć ſię rozbije/ ty ſię nie zuboſzyſz KlonFlis Ev; [BielKron1597 636 (Linde)].

rozbić się o co (2): iż [galera] po wodzie ná doł płynęłá/ y rozbiłá ſię o brzeg gwałtownie idąc StryjKron 315.Cf Fraza.

Fraza: »okręt się rozbił« [w tym: o co (1)] [szyk zmienny] (6): ná ktorym to [Morzu Atlantyńskim] rozbił ſie mu okręt wielki ze wſzytką obroną. BielKron 448, 441; ále muśi cżłowiek [...] nákoniec vthonąć gdy ſie okręt o iáką rozbije ſkałę. GórnDworz H6v; RejPos 316v; gdy ſie okręt rozbije/ á kto ſie deſzcżki vłápi wierz mi iż ten tłumokow nie wiąże około ſiebie. RejZwierc 67; WujNT 501.
β. O podróżującym statkiem (3):
Zwrot: »z okrętem się rozbić« = naufragium facere Vulg (2): Oćiec iey/ gdy iednego cżáſu ná morzu iádąc z okrętem ſię rozbił/ y ná ieden wyſep wypłynął: od wilkow y beſtyi pożárty ieſt. SkarŻyw 152; WujNT 2.Cor 11/25.
Przen [w czym] (1): ábo ieſt Chryſtuſowym/ ábo ſzátáńſkim cżłonkiem: [...] ábo wśiadł w pewny okręt/ w ktorym głębokie y burzliwe świátá tego y pokus ná nim/ morze przepłynie: ábo wſprochniáłą łodkę/ w ktorey ſię rozbiwſzy ná przepáść głębokośći piekielney poydzie. SkarJedn 38.

Synonim: roztrzasnąć się.

Formacje współrdzenne cf BIĆ SIĘ.

Cf ROZBICIE

KW, (LWil)