Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: ROZBIEŻEĆ SIĘ

Następne hasło: ROZBIEŻENIE SIĘ »

ROZBIEŻENIE (7) sb n

Teksty nie oznaczają ó oraz é; o oraz pierwsze e prawdopodobnie jasne (tak w rozbieżeć się).

Fleksja

	sg
N	rozbieżeni(e)
G	rozbieżeniå
A	rozbieżeni(e)
I	rozbieżeni(e)m
L	rozbieżeniu

sg N rozbieżeni(e) (1). ◊ G rozbieżeniå (3). ◊ A rozbieżeni(e) (2). ◊ [I rozbieżeni(e)m.] ◊ L rozbieżeniu (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVII w. (z Cn) s.v. rozbiedz się.

Znaczenia

I. Rzeczownik od „rozbieżeć się” (5)
II. Miejsce, gdzie coś rozchodzi się w dwie strony (2)

I. Rzeczownik od „rozbieżeć się” (5):

1. Opuszczenie gromadne jakiegoś miejsca i udanie się w różne strony; diffugium, discursus Cn [czyje] (2): niechay was śmierć iego/ áni rozbieżenie Krześćiáńſthwá nieſtráſzy BielKron 255v.

Szereg: »pierzchnienie i rozbieżenie« (1): Trzećiá [część] zámyka w ſobie prowádzenie do Annaſzá/ żáłoſne/ ſromotne/ y boleſne. Záłoſne dla pierzchnienia y rozbieżenia vcżniow Páńſkich LatHar 316.

a. [Opuszczenie pracodawcy: iż przerzeczone dochody różnie na każdy rok przychodzą, zwłaszcza albo za najazdem nieprzyjacielskiem, [...] albo za rozbieżeniem, chocia pokój, ludzi LustrRus I 167.]

2. Nabranie rozpędu w biegu, tak że nie może się zatrzymać (o koniu)(2):

Wyrażenie: »rozbieżenie koni« (1):y ſam Zyzárá vćiekáiąc/ á boiąc ſię rozbieżenia koni, z śiadł z wozá ſwego SkarŻyw 559.

Szereg: »popędliwość a rozbieżenie« (1): Gdzye [dziecię] yáko koń byegyem ſwym pędzi/ y według popędliwosći ſwey á rozbyeżenya y w ogyeń ſna nye boi ſie wſkocżyć. GliczKsiąż E4v.

3. Ustanie, zanik [czego] (1): Smalcz wieprzowy [...] na zagrzanie y na rozbieżenie trudu cżłonkow ſpraczowanych FalZioł IV 4a.

II. Miejsce, gdzie coś rozchodzi się w dwie strony (2):

Wyrażenie: »rozbieżenie drog« = bivium Vulg (2): Leop Ez 21/21; idźcie ná rozbieżenie drog/ á kogokolwiek pothkacie á znaydzyecie/ wzywaycie ná thy gody moie. RejPos 238.

Cf ROZBIEŻEĆ SIĘ

KW, (LWil)