[zaloguj się]
[pdf]

ROZBOJNIK (59) sb m

Pierwsze o jasne, drugie pochylone.

Fleksja
sg pl
N rozbójnik rozbójnicy, rozbójnikowie
G rozbójnika rozbójników
A rozbójnika rozbójniki
I rozbójnikiem rozbójniki

sg N rozbójnik (18). ◊ G rozbójnika (2). ◊ A rozbójnika (2). ◊ I rozbójnikiem (5); -em (2), -(e)m (3). ◊ pl N rozbójnicy (13), [rozbójnikowie]. ◊ G rozbójników (11); -ów (1), -(o)w (10). ◊ A rozbójniki (6). ◊ I rozbójniki (2).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII(XVIII) w.

Ten, kto napada, rabuje, grabieżca, bandyta; latro BartBydg, Modrz, Vulg, Cn; aggressor, direptor, grassator, insidiator, pirata, praedator, praedo, praedonculus Cn (59): BartBydg 62; GroicPorz ii4 [2 r.]; RejWiz 94; Nie vſtráſząć was żadni rozboynicy/ Gdy ći poććiwi będą ſpołu wſzyſcy RejZwierc B4v, 5v, 98, 132v; CzechRozm 131; Bo z korzyśći by naobfitſzey/ nikt roſkoſzy vcżuć niemoże/ iedno rozboynik ModrzBaz 108; SkarŻyw 167, 374; Gdyż y Páweł/ y on rozboynik/ ktory z Christuſem záwieſzony był mielić przedtym w ſobie kąkole/ niż vwierzyli CzechEp 39; PudłFr 43; LatHar 694; WujNT 2.Cor 11/26; SKárżyli ſie obywátele źiem Ruſkich/ iż nietylko ná drógách/ ále y w domiéch ſwych niebeſpieczeńſtwá odnoſzą od rozbóyników. SarnStat 502, 293, 501; SkarKaz 3b.

rozbojnik czego (1): to ieſt noczny ſkodniczy wzbozv, y gruntow abo rol rozboyniczy ComCrac 20.

W połączeniach szeregowych (5): RejWiz Dd4v; RejPos 145; nierządnych niewiaſt y goſpodarzow ich/ łotrow/ rozboynikow/ mężoboycow/ lichwiarzow/ o cżterdzieśći tyśięcy ku vznániu potępienia ſwego y cżynieniu pokuty przywodził [św. Wincenty]. SkarŻyw 310; SkarKazSej 704a; KlonWor 30.

Wyrażenia: »rozbojnik morski« (3): Nád to ieſzcże od rozboynikow morſkich [Herkules] wyzwolił morze Medyteráńſkie BielKron 62; RejZwierc 135, 148v.

»nocny rozbojnik« (1): Nie ieſt bowiem Tátárzyn porządny boiownik: Ale złodźiey pędziſkot/ y nocny rozboynik. KlonWor 30.

Szeregi: »łotr a rozbojnik« (1): Abowiem nie inákſzy ieſt [ten, kto wziąłby gwałtem dzieweczkę] iedno iáko łotr á rozboynik/ ktory powſtawa ná gárdło brátá ſwego. RejPos 343. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»złoczyńca a (i) rozbojnik« (2): RejPos 184v; ktoryś rzekł (do pokutuiącego y ćiebie broniącego złocżyńce y rozboyniká) Dźiś zemną będźieſz w ráiu LatHar 29.

»rozbojnik, (i (też)) złodziej« [szyk 2:2] (4): RejWiz 163 [2 r.]; Nigdy złodzieie y rozboynicy nie vſtáią/ á vrząd ktory nas od nich broni ma vſtáwáć? SkarJedn 299; KlonWor 31. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.]

Przen (21):
a) O ludach barbarzyńskich (1): Ták á nie ináczéy Rzymiánie wpadſzy między rozbóyniki, pozbyli byli ſkárbu y kléynotu ták koſztownégo [tj. języka łacińskiego] JanNKar C2.
b) Ten, kto usiłuje zagarnąć, przywłaszczyć sobie (1): Bo iáko pieniądze y złoto/ ma rozboynikow wiele/ ktorzy ſie iáko mogą/ zdrádą y mocą/ o nie kuſzą: ták duchowne dobrá/ máią teſz nieprzyiaćioł wiele SkarŻyw 16.
c) Ten, kto postępuje wbrew czemuś, łamie, lekceważy zasady [czego] (1): maſz wáſzá kró⟨lewska⟩ M⟨iłość⟩ woynę z [...] tákim/ któryć wiárę złamał/ który przymiérzem wzgárdźił/ który ieſt rozbóynikiem praw ludzkich OrzJan 100.
d) Ten, kto się sprzeciwia religii, Kościołowi; heretyk (5): iákoż z tákimi rozboyniki [tj. heretykami] towárzyſtwo być ma/ y ſpolney Rzeczypoſpolitey y praw vżywánie? SkarKazSej 685a.

rozbojnik czego (2): A iż ony [lege: oni, tj. heretycy] będąc rozboyniki Koſćiołá Bożego/ [...] máią mieyſce w Pinczowſkim Domu OrzList ev. Cf Wyrażenie.

Wyrażenie: »dusz, [duszny] rozbojnik« [szyk zmienny] (1): SkarŻyw 374; [gdy [konfederacja warszawska] wilkow y fałſzywych prorokow káráć/ y złego oddálić niechce: á rozboynikow duſznych broni SkarProces 1596 44; O iákié ſzkody [...] Was przypráwili ći nowi zbiegowie/ Y właſni wáſzych duſz rozboynikowie. ŚmiglAbsurda 41].
Szereg: »złodziej a (i) rozbojnik« (2): którégo [kacerza] Pan Kryſtus złodźieiem á rozbóynikiem zowie. OrzQuin Aa3v, X2.
e) To, co (rzadko: ten, kto) zagraża, przeszkadza osiągającemu zbawienie (11): widziſz przez iákie morze płynieſz/ widziſz iáko ieſth ná nim wiele dziwnych á ſrogich rozboynikow RejZwierc [121]v, B4v; pośli ſkruchę zá grzechy/ [...] pośli Anyoły ktorzyby nas od rozboynikow y pokus bronili. SkarKaz 245b, 245b.

rozbojnik czego [= będący czym] (1): Ten ſkarb [tj. pragnienie zbawienia] gdy nálázłá S. Eufrozyná/ mądrze go bárzo zátáiłá. boiąc ſię áby go iey chytry rozboynik/ krwie y powinowáctwá przyrodzonego/ nie wydárł: á złodziey zabáwy świeckiey/ nie vkradł. SkarŻyw 16.

rozbojnik czyj (2):Rozboynicy cżłowieká poććiwego co fortunie przyſługuią. RejZwierc Bv [idem] [121] v.

W połączeniach szeregowych (2): ktore [sumienie] vſtáwicżnie leży iáko zránione podle drogi ſwiátá tego/ od łotrow á od rozmáitych zwodnikow á rozboynikow iego. RejPos 309v, 210.

Szeregi: »łotr a rozbojnik« (1): Záwżdyć [...] ten vćiſniony Koſcioł Páńſki para á tuła ſie po tey obłędliwey puſzcży ſwiátá tego/ máiąc ná ſię wiele rozlicżnych Lotrow á Rozboynikow iego RejAp 100v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»prześladowca a rozbojnik« (1): Iákie tż e [lege: też] przeſládowce á iákie rozboyniki ná ſię maſz RejPos 184v.

f) O szatanie (3):

rozbojnik czyj (2): A ten márny rozboynik twoy/ ktoryć zárębował á zákłádał tę práwą drogę twoię/ kthorąć racżył vkázáć Pan twoy/ [...] wiedz pewnie żeć weźmie zápłáthę ſwoię RejPos 184, 186.

Wyrażenie: »duszny rozbojnik« (1): Poznał on zwodzcá y duſzny rozboynik/ iſz ono dziećię nieládá ſtátek w ſwych málucżkich lećiech pokazáło SkarŻyw 371.
a. Epitet pogardliwy (1): [diabeł Cerberus mówi o Chrystusie:] Dayćieſz pokoy bráćiſzkowie Tego rozboyniká mowie. Niechay gwałći/ niech woiuie Wżdyć nam piekłá nie zepſuie. MWilkHist F.

Cf ROZBOJCA

KW, (LWil)