[zaloguj się]
[pdf]

ROZCHOD (32) sb m

roz- (25), roſ- (7).

Teksty nie oznaczają ó; pierwsze o prawdopodobnie jasne (tak w roz-).

Fleksja
sg pl
N rozchod
G rozchodu rozchod(o)w
A rozchod rozchody
I rozchody
L rozchodzie rozchodzi(e)ch

sg N rozchod (6). ◊ G rozchodu (3). ◊ A rozchod (9). ◊ L rozchodzie (3). ◊ pl G rozchod(o)w (3). ◊ A rozchody (5). ◊ I rozchody (1). ◊ L rozchodzi(e)ch (2).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI (trzy z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.

1. To, co wydatkowano na utrzymanie (26):
a. Wydatki pieniężne;ratio, sumptus Modrz; expensa, expensum Cn (7): ze tadroga zkrolem bedzie w cięszka bo rozchod wielki ActReg 86.

rozchod czego (1): GostGosp 2; [Na rozchody dróg, posłom rozesłanym do panów i do miast [...] z listy pilnemi, [...] wychodzi do roku c. v. u. fl. 54. LustrRus II 255].

rozchod z czego (1): Rozchodow z ſkárbu licżbá ModrzBaz 93v.

rozchod czyj (2): ModrzBaz 142; káżdy goſpodarz ma wiedźieć/ ná tydźień/ ná mieśiąc/ ná rok/ rozchodu ſwego ordynáryą GostGosp 2.

W przeciwstawieniu: »rozchod ... dochod« (2): Mnogich rozchod przechodźi dochod. ModrzBaz 142; GostGosp 1; [iż jest rzecz wielka a potrzebna uważęnie dochodow, rozchodow ListyPol II 1549/366].

Wyrażenie: »pieniężne rozchody« (1): w Litewskim [skarbie] kilkanascie Tysięcy wydatkow nad dochod, [...] nie kładł tez wrachunku wychowania stołu iednopienieżne rozchody ActReg 129.
[Szereg: »rozchody, percepty«: więc przy bieſiádach/ y ná zyezdziech rozmáicie mędruie/ ſtany ty y owy táxuie/ roſchody/ percepty ráchuie GilPos 28v (Linde).]
b. Zużycie produktów; usio, usus Cn (19): Vrzędnik ma w káżdym rozchodźie ſtrzedz/ áby nie był więtſzy nakład niż pożytek: iáko wieprze/ kury/ y wſzyſtko w domu GostGosp 16; Sery groſzowe mieć do przedánia/ do rozchodu pułgroſzkowe. GostGosp 74; Pan [ma] podpiſáć wſzyſtek rozchod w kuchni/ w ſtáyniey y w piwnicy. GostGosp 152, 16, 24, 70, 72, 74 (12); á w dobrym rządzie y w oſzczymnym [=~oszczędnym] roſchodzie znáczna bywa ſporzyść. VotSzl D4; [Siedm set kuf na każdy dzień wychodziło miodu Krom wina, małmazyjej, inszego rozchodu. StryjPocząt 387].

rozchod czego (1): Támże záraz z tego Summáryuſzá rocżney ordynaryey/ roſchod żywnośći może obmyślić Pan GostGosp 4.

rozchod komu (1): ſługá ma to Pánu opowiedźieć/ gdy co nie ſwą miárą idźie: bo tám Pánu bywa więtſzy rozchod/ á ſługom niedoſtátek GostGosp 24.

rozchod czyj [=dla kogo] (2): A ſtrzedz tego áby nie v iedney Dworki bráć do kuchniey máſło/ [...] zwłaſzcżá dla rozchodow poſpolitych cżeládnych. GostGosp 122; Káſze/ krochmale/ ná iednym mieyſcu dźiáłáć/ dla Páńſkich rozchodow GostGosp 126.

W połączeniu z przymiotnikiem odrzeczownikowym [= czego] (2): ná ſolny rozchod ma bydź pámięć GostGosp 16; Kędy roſchod piwny wielki/ ma to wſzyſtko bydź znáć ná świniach: bo tám młota y drożdży doſtátek będźie. GostGosp 110.

2. Rozstaje dróg (2):
Wyrażenie: »rozchod drog« (1): Trivium – Rozchod trzech drog. Calep 1088b.
Szereg: »ulice a rozchody« (1): Idziſz thedy rychło ná vlice á ná roſchody mieyſkye RejPos 157; [WujPosN 1584 II 73 (Linde)].
3. Rozchodzenie się na boki (1): Tákże też y then Ordynek pocżyná ſwoy roſchod od calu [=tyłu szyku wojskowego]. BielSpr 72v.
4. Rozstanie, pożegnanie (1):
Wyrażenie przyimkowe: »na rozchodzie« (1): Myſz wieśna ią [mysz miejską] prowádziłá/ Ná rozchodzie pozdrowiłá. BierEz M3v.
~[Wyrażenie:»na ostatecznym rozchodzie«: ktorą wieczerzą [...] na oſtatecznym roſchodżie/ gdy ſtego doczeſnego zywotha/ do wieczney chfały wyſtąpić/ y wniść miał/ poſtanowił [Chrystus] nam Chrześćianom. ConfLutom Q3.]~
5. Działanie, zadanie do spełnienia (1):
Szereg: »sprawa i rozchod« (1): A nie Ociec ſie wcielił/ ále Syn/ nie Syn ieſt wylan ná Apoſtoły/ ále Duch s. Ale przedſię ieden ieſth w iſtnośći. A iże może być rzecż iedná á mieć w ſobie thrzy ſpráwy y trzy roſchody rzecżnie/ tho ſie może pokázáć z wiela przykłádow SarnUzn E4v.
6. Omówienie tematu (1): Abowiem wiele v nas takowych rzecży ieſt/ ktore w naſzych Xiegach [!] albo kroćiuchno opiſane ſą/ albo zgruntu zaniechane/ ktore v Grekow ſzyrokie roſchody maią KwiatKsiąż H3.

Synonimy: 2. rozdrogi, rozeście, rozstanie.

KW, (LWil)