[zaloguj się]
[pdf]

NIEUŻYTECZNY (37) ai

W pisowni łącznej (31), w rozłącznej (6).

Oba e jasne.

comp nieużyteczniejszy (1).

Fleksja
sg
mNnieużyteczny fNnieużytecznå, nieużyteczn(a) nNnieużyteczn(e)
Gnieużyteczn(e)go G Gnieużyteczn(e)go
A Anieużyteczną A
I I Inieużytecznym
Lnieużytecznym L L
pl
N m pers nieużyteczni
subst nieużyteczné, nieużyteczniejszé
A m pers nieużytecz(e)
subst nieużyteczn(e)
I m nieużytecznymi

sg m N nieużyteczny (1). ◊ G nieużyteczn(e)go (1). ◊ L nieużytecznym (1). ◊ f N nieużytecznå (2), nieużyteczn(a) (3). ◊ A nieużyteczną (2). ◊ n N nieużyteczn(e) (4). ◊ G nieużyteczn(e)go (2). ◊ I nieużytecznym (3). ◊ pl N m pers nieużyteczni (6). subst nieużyteczné, nieużyteczniejszé (4); -é (1), -(e) (3). ◊ A m pers nieużytecz(e) (1). subst nieużyteczn(e) (2). ◊ I m nieużytecznymi (5).

Sł stp notuje, Cn, Linde brak.

1. Nieprzynoszący pożytku, korzyści, bezużyteczny, bezwartościowy, nieprzydatny, niepotrzebny; przynoszący mały pożytek, mało przydatny; inanis, infructuosus, inutilis Vulg; vanus PolAnt (28): OpecŻyw 35; FalZioł II 2a; BielŻyw 54; Leop Sap 4/5, Os 10/4, 3.Mach 3/22; Arcadiam postulare Proverb. O wielkie ále nieużyteczne ſie rzeczy ſtáráć. Mącz 14b; Defecta senio arbor, Drzewo od ſtárośćy ſtało ſie nievżyteczne. Mącz 115a; Bo ie zowie ſługámi niepotrzebnemi/ drzewem nieużytecżnym ktore ieſt godne áby było precż wyciętho á ogniem ſpalono RejZwierc 130v; BudBib 4.Esdr 11/45; y zgołá z nich [Paweł Apostoł z Żydów] obrzeſkę iáko nieużytecżną zdziera/ á ku wierze ich nápomina. CzechRozm 76, 212v, 244, 253; iż pod tym rokiem. [tj. przestępnym] choroby częſtſzé y ſzkodliwſzé/ ptáſtwo/ bydło/ ryby/ drzewá/ zboża/ źiołá/ ſády nievżytecznieyſzé/ tákże wody Ciepliczné mniéy pomocné Oczko 29v; CzechEp 5; ArtKanc P9; Calep 894a; Zali dźiękuie [pan] ſłudze onemu/ iż vczynił to co mu roſkazał [...] Tákże y wy/ gdy vczynićie wſzytko co wam roſkazano/ mowćie; Słudzy nievżyteczni ieſteſmy: coſmy byli winni vczynić/ toſmy vczyniliWujNT Luc 17/10, s. 266, Tit 3/14, Iudae 12.

W połączeniu szeregowym (1): a łápácżek Filozowſkich/ y bábiego bádánia/ y zbytniego/ y dwornego/ y nieużytecżnego/ [...] że byś ſie wyſtrzegał. CzechRozm 2.

W przeciwstawieniu: »dobry ... nieużyteczny« (1): Y iuż też on złoſnik náśiał był miedzy dobrą pſzenicę kąkolu nieużytecżnego. CzechRozm 184v.

W charakterystycznych połączeniach: nieużyteczne(-y, -a) ciało, drzewo (3), gałąź, kąkol, owoc, rzecz (4), sad, sługa (5), uczynek (3), zboże, ziele; nieużytecżny(m) (z)stać się (3); nic nie użyteczny.

Szeregi: »prozny i nieużyteczny« (1): Ktorey [wiary] ieſli kto w ſobie mieć nie będźie/ tedy y nabożeńſtwo iego/ y to wzywánie prozne i nie vżytecżne będźie CzechRozm 198.

»nieużyteczny i pusty« (1): Ale ziemiá byłá nieużythecżna y puſta [inanis et vacua; puſta y prózna Wuj Bib] y ciemnośći były nád głębokoſćiámi wod Leop Gen 1/2.

»zbytni (a. zbyteczny), (a) nieużyteczny« (2): Iako to w żołądku ieſt pirwſze trawienie tam oſtaie pierwſza rzecż zbytnia á nie vżytecżna. FalZioł V 9v, V 9v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

2. Przynoszący zło, szkodę, szkodliwy; inutilis Vulg (9): MurzNT 3v; Wſzytcy ſie náchylili tudzieſz wſzyſtcy ſie ſtáli nieużytecżnymi [niepożytecznymi WujNT, WujBib]: niemáſz ktoby cżynił dobrze Leop Rom 3/12, Prov 6/12; RejAp 194; Nie vżytecżne wyrozumienie PApieskie y Luterskie CzechRozm 265 marg.

W połączeniu szeregowym (1): iáko też tu y ſam [apostoł Paweł] ſpráwy złe ćiemne/ y nieużytecżne/ Ofiárowniká tego ſtrofował. CzechRozm 244.

Szereg: »nieużyteczny i (a) szkodliwy« [szyk 2:1] (3): MurzNT 111; Nie vżytecżne y ſzkodliwe wyrozumienie Papieſkie y Luterſkie o ćiele Chriſtuſowym z chlebá vcżynionym. CzechRozm **2v; Calep 1008b.

Synonimy: 1. bezowocny, niepotrzebny, niepożyteczny; 2. szkodliwy.

Cf [NIEUŻYTNY], UŻYTECZNY

KK