« Poprzednie hasło: NIEWIEKUISTY | Następne hasło: NIEWIELGI » |
NIEWIELE (247) nm
W pisowni łącznej (172), w rozłącznej (75).
Pierwsze i drugie e jasne; -e (10), -é (9); -e KochWr, GórnTroas, KochCn, WyprPl, JanNKar, SarnStat (2), GosłCast; -é OpecŻyw, MurzHist (2), MurzNT, GrzepGeom, Strum, KochFr, KochPieś; -e : -é Oczko (2:1). (Cn -o pochylone).
N m pers niewiele (26), poza związkami z rzeczownkiem; niewiele (1). subst niewiele (30), poza związkami z rzeczownikiem: niewiele (16). ◊ G niewielå (1), poza związkami z rzeczownikiem: niewielu (1). ◊ D poza związkami z rzeczownikiem: niewiel(o)m (1). ◊ A m pers niewiele (15), niewielu (2); -e : -u GórnRozm (1:1), WujNT (1:1); poza związkami z rzeczownikiem: niewielu (1). m an niewiele (1). subst niewiele (39), poza związkami z rzeczownikiem: niewiele (96). ◊ G a. A niewiele (6), poza związkami z rzeczownikiem: niewiele (2). ◊ I niewielą (3) Leop, GostGosp, OrzJan, niewielem (1) MurzOrt. ◊ L niewielu (5).
Składnia orzeczenia typu: w sg: niewielu ich (tego) jest (było) (28); w pl: niewiele ludzi są (2) Mącz 29c, LeovPrzep F2v.
W składni rządu: N (56), G (2), A (58), G a. A (6), I (4), L (5). W składni zgody: L (1).
Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.
- Niewielka ilość (wielkość) lub mały stopień nasilenia czegoś; niedużo, mało, trochę, niebardzo
(247)
- A. Jako przydawka ilościowa przy rzeczowniku, zaimku lub przymiotniku
(129)
- a. Wyraz określany w pl (75)
- b. Wyraz określany w sg (54)
- B. Jako samodzielny podmiot, dopełnienie lub orzecznik w zdaniu (32)
- C. Jako okolicznik stopnia lub miary przy czasowniku, imiesłowie lub przymiotniku (w funkcji przysłówka) (83)
- A. Jako przydawka ilościowa przy rzeczowniku, zaimku lub przymiotniku
(129)
Z elipsą rzeczownika (1): ſtrzeż ſie áby ná cię nie przypádły plagi iego. A coż to zá plagi? Oto ſłyſzyſz iżći nie wiele ále bárzo ſłono RejAp 149v.
W przeciwstawieniach: »(barzo) wiele, dzieśięć tysięcy, barzo żyzno ... niewiele« (3): Ale dzis ácż tákowych ludzi/ tho yeſt/ kápłanow bárzo żyzno/ nyewyele wżdam myedzy nimi znaydzye tákowych/ kthorzyby ſie chutliwye obyeráli około ſłużby Bożey. GliczKsiąż O5; Abowiem choćbyśćie mieli dzieśięć tyśięcy náuczyćielow w Chriſtuśie/ wſzákże nie wiele oycow. WujNT 1.Cor 4/15; Iednego pánowánie dobrymi práwy opátrzone/ náde wſzytko nalepſze: á tám gdźie ich nie wiele roſkázuie/ ieſt przednie: á gdźie wiele/ tám rząd we wſzytkim ſłáby. SkarKazSej 690b.
»dosyć niewiele« (2): wam iednák którzyśćie doſyć niewielą ludźi dwádźieśćiá tyśięcy Tátar v Wiśniowcá poráźili/ prawdźiwé rzeczy zdáć ſie máią. OrzJan 40. Cf »w liczbie dosyć niewiele«.
»niewiele ich« = niewielu ludzi [szyk 5:2] (7): Mak ktorys mi poſłał miękki ku iedzeniu, miaſto niego trochę ziarnek pieprzu odſyłam, ktory znamionuie iż ia ich nie wiele mam ale tak iadowitych iako pierz y zapaliſtich. BielŻyw 152; Abowiem niewiele by ich nálazł coby ſye tobie tákiey pracey około twey ſpráwy zá czterzy groſze podięli. GroicPorz f; Nie wiele ich podobno ná ten cżás náwroćił. SkarŻyw 82; o dziewictwo droga perło/ poſpolitym nięznáioma [!]/ y ktorey niewiele ich náyduie SkarŻyw 393; ArtKanc K12; GórnRozm K3v marg; o którym [panu swym] wiém pewnie, że niewiele ich iest, coby W. M. mogli célowáć in profeſsione iuris Polonici SarnStat 228.
»przed niewielą lat« (1): [imienia synom przykupił] z Duchownego chlebá nic/ á mało z Krolewſkiego/ y to przed niewielą lat/ podpory máiąc. GostGospSieb +3.
»w liczbie dosyć niewiele« (1): Tám ácż was w licżbie doſyć niewiele było/ zogromnym woyſkiem Wołoſkim/ y Tureckim/ nietylo Harcże/ ále y potkęśćie miely BiałKaz L4.
»niewiele ludzi, osob« (4:1): nie wielé oſob wyiąwſzy MurzNT 93v; Pan bog [...] wzbudził Máchábeuſzá Zydá/ ktory zebrawſzy niewiele ludzi/ poráźił Antyochá BielKron 128v; Recidit ad paucos res Musica, Ná máło ludźi prziſzła Muſika/ Niewiele ſie ludźi w niey obieráyą. Mącz 29c; LeovPrzep F2; OrzJan 40.
Z elipsą rzeczownika (1): I thu ná trunnę niemáło drzewá wynidzie/ á ten odpowiedział/ tobye niewiele/ bo trzy drewná to odprawią. GórnDworz Sv.
W przeciwstawieniach: »dosyć, wiele, wielki, najwięcej... niewiele« (4): Bo kto wiele słow wylewa/ Nie wiele mądrośći miewa BierEz K3v; Takowa karmia ieſth zdrowa z kthorey nawięcey ſie krew mnoży á ciało naraſtha/ Ale z ryb krwie ſie nie wiele mnoży, gdyż one ſą zimne y wilgotne z przyrodzenia, á krew ieſt ciepła GlabGad H8; RejZwierc 242v; y Przekupniowie muſzą zboże tániey przedáwáć gdy go będźie doſyć/ niżby przedáwáli gdyby go niewiele było. ModrzBaz 33v.
niewiele z kogo (1): że będąc poſłány ná przepowiedánie Ewángeliey/ nie wielu z nich okrzćił. WujNT 1.Cor 1 arg.
W przeciwstawieniach: »sieła, wiele ... niewiele« (2): Ten wiek vcżynił Nawyſzſſy dla wielu/ á przyſſly dla niewielu [Hoc saeculum fecit Altissimus propter multos, futurum autem propter paucos]. Leop 4.Esdr 8/1; Poydźiem do mieſzká iego/ áliśći w nim nie máſz nic/ ná sćienie kreſek śiełá/ ná grzbiećie nie wiele/ bo ſie wſzytko przez gárdło przelało. WerGośc 235.
W charakterystycznych połączeniach: niewiele czynić (2), dać (2), dost(aw)ać (2), mieć, naliczyć, nosić, potrzebować (2), sprawić, spuścić, uczyć się, umieć, wygrać (2), zanieść, zgromadzać, zostawić, zyskować; niewiele było (będzie) (2), zostało.
W przeciwstawieniach: »wiele (2), niemało ... niewiele« (3): Acżem ia w iego ſpráwach nie wiele bywáłá/ Alem o iego mocy niemało ſłycháłá. RejWiz 86v; Iáko náſzy przodkowie chociay prośći byli/ Niewiele mędrowáli á wiele cżynili. RejZwierc 251 v; ModrzBaz 13v.
W charakterystycznych połączeniach: niewiele badać się, bawić się (4), bywać, ćwiczyć, dzierżeć [o kim] (3), gadać, godzić się, idzie o co, jeść (2), krzyczeć, kuńsztować (2), mędrować, mieć nad co, mieszkać, mowić (12), myślić, należeć na czym (4), pić (2), pisać (2), pluć, pomoc (2), powarzyć co, powiedzieć, pracować się, przekazić, rozumieć, ruszać (2), sprawować, starać się o co, szemrać, trzymać o czym, upracować się, walczyć, wołać (4), wzruszać, zabawiać, zabawić, zamieszkać, zmieszkać, żuć.
Synonimy: mało, trocha, »troszkę«.
Cf WIELE
IM