[zaloguj się]
[pdf]

MAŁO (3994) av

a oraz o jasne (w tym w a 54 r. błędne znakowanie).

comp i sup (719 + 638) -mniéj (1351), -mni (5), mnij (1); mni CiekPotr; -mniéj : -mni MetrKor (4 : 1), CzahTr (4 : 3); -mniéj : mnij Mącz (55 : 1); ~ -éj (163), -ej (4), -(e)j (1184); -éj : -ej MurzHist (1 : 1), Oczko (22 : 1), OrzJan (5 : 1), SarnStat (11 : 1). sup nå- (629), nåj- (9 + errata); na- : nåj- Mącz (32 : 4), GórnDworz (21 : 3), RejPos (41 : 1), NiemObr (13 : 1); ~ nå- (568), na- (10), n(a)- (51); na- RejPs, HistAl; nå- : na- MurzHist (1 : 1), Mącz (32 : 2); KuczbKat (4 : 1), CzechRozm (40 : 1), PaprPan (54 : 1), KochOdpr (2 : 1), LatHar (13 : 1).

Składnia comp: mniej (a)niż(li) co (123), mniej jako(by) co (8), mniej czego (7), mniej od czego (3), mniej nad co (1), mniej by co (1); nie mniej (jedno) jak(o)(by) co (75), nie mniej jedno co (2), nie mniej jaki co (1).

Użycia w funkcji przypadków zależnych (prócz A) w znacz. I.1.A.: mało w funkcji D (1) PatKaz III 94, L (3) HistAl B3, D4v, Mącz 29c; mniej w funkcji I (2) UstPraw I3v, SarnStat 625.

Składnia orzeczenia w znacz. I.1.A.: w sg: mało jest, było (191), w pl: mało są, byli, były (7); pl BiałKat; sg: pl Leop (5 : 1), BibRadz (6 : 1), Mącz (4 : 1), BudBib (2 : 1), SkarŻyw (7 : 1), WujNT (9 : 1) [w tym: mało ludzi wdzięczno było (1) ForCnR A3, mniej [grzechów] bywa odpuszczono (2) Leop Luc 7/47, RejPos [308]].

Składnia zdania względnego w znacz. I.1.A.: w pl: mało tych, ktorzy itp. są, byli, były (65); w sg: mało tych, ktory itp. by był (2); sg : pl RejWiz (1 : 1), BielKron (2 : 1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Znaczenia
I. Niedużo, niewiele; trochę (2789);
1. Określa ilości i wielkości mierzalne (1128):
A. Określa ilość; też: kilka, parę; pauci HistAl, PolAnt, Vulg, Mącz, Modrz, Calep, JanStat, Cn; modici Mącz; non multi, paucissimi, pauculi, pauxilli, pauxilluli, perpauci, perpauculi Cn (465): MetrKor 40/813; czo nyktorym ſzmyertelnym ludzyem acz malo yeſth uczynyono nyeſluſſa mouycz takyey dzyeuyczy bycz nyedano PatKaz III 94; Quantitas, yloscz, wyelko malo BartBydg 128; wezmi dla poſilenia dijalakam kołacżkow pięć albo mniey FalZioł I 51b; RejKup e3, cc6; KromRozm I C3; BielKron 311, 319v; Recidit ad paucas familias attenuata bellis civitas, Miáſto vſtawycznemi woynámi bárzo znędzone/ ná máło pokoleniu zoſtáło. Mącz 29c; Quantulum, Iáko máło/ Ile. Mącz 338b, 344c, 473d; GórnDworz S5v; BielSpr 24v, 59v; CzechRozm 230v; SarnStat 428.

mało kogo, czego [w tym: G pl (242), G sg (12)] (254): BierEz N4; OpecŻyw 38v, 188v; O wiele dobrégo na on cżas pán Iezus ſwiatu cżinił/ a wſzakoż mało ludźi tego dobrodźieyſtwa wdźięcżno było. ForCnR A3; GlabGad L2; Także Przekopſki Siachmeta [...] gdy iuż mniey ludu miał [militibus deminutus] poraził MiechGlab 31, 40; WróbŻołt 16/14; LibLeg 11/49v; LudWieś B; RejJóz Fv, N8; RejKup b5, c6v, i6, m4v, x7; Pothym ſtamtąd żegluiąc po morzu kwápił ſie do Afriki/ w kthorey máło krnąbrnych nálazł/ bo ſie mu dobrowolnie poddáwáli. HistAl B6, C8v, D, H2; KromRozm I M; MurzNT 56, 96; KromRozm III K2; Diar 19, 33, 72; GliczKsiąż F5v, M7v [2 r.]; KrowObr 50v; RejWiz 59; Leop Ps 16/14, Ier 44/28, Bar 2/13, 2.Mach 8/9, Matth 22/14; UstPraw I2v; RejZwierz 5v, 57, 72v; BibRadz *2, *5v, Num 26/54, 4.Reg 4/3, 2.Esdr 7/4 (10); Máło thá Arábia ma miáſtecżek BielKron 263v, 5, 58v, 81v, 97, 245 (14); KwiatKsiąż O2v; Calvata vinea, Winnicá máło máćic winnych máyąca. Mącz 32c; Exiguae amicorum copiae, Máło prziyációł. Mącz 110d; Infrequens concio fuit, Mało ludźi było ná kázániu. Mącz 136c, 29c, 54c, 106c, 228b, 267d, 284d [2 r.], 308b; OrzQuin E3; SienLek 30, 30v; RejAp 1, 30v, 36v; Máłom ia widział oſobnych ludzi/ ktorzyby ſie ſámi nie chwalili GórnDworz D7, F3, Vv, V2, T7v, Z5, Ee2v; GrzepGeom A4v; HistRzym 122v; ábo ich bárzo máło/ ktoryby ſzedł zá tym Pánem ſwoim. RejPos 277v, 23v marg, 59, 61v, 64v, 69 (14); RejPosWiecz2 92; Czemuż tedy czáſów dźiśieyſzych máło ludźi tego Sákrámentu moc otrzymawáią? BiałKat 383v, 13v; Iáko Srocżki Pawowie/ świetlno ſie byc zdáli/ Ale kohutow mało/ coby ſie ſkim klwáli. BielSat L4; RejZwierc [282], 67v, 78 marg, 101v, 187 (11); BielSpr 20v, 36, 56v; WujJud 68, 105v; WujJudConf 119; BudBib c2, Deut 4/27, 2.Esdr 7/4, Ier 44/28, 1.Mach 15/10; Iako wiele chlebow maćie? A oni rzekli. śiedm/ y máło rybek. BudNT Matth 15/34, przedm b4v, c4, c5v, Matth 20/16; CzechRozm 230v; PaprPan C, Zv; ModrzBaz 12, 15v, 29v, 35v, 47 (8); SkarJedn 166; Oczko 3, 29v; SkarŻyw A4, 332 [2 r.]; Bo won czás gdy w tych mieyſcách leśnych puſto ſtało/ Ieſzcze przewozow bárdzo rzecznych nálazł máło StryjKron 250; iż tylko máło co chłopſtwá z nich zoſtáło/ ktorzy ſię potym z Litwą zmieſzáli StryjKron 340, 122, 632 [2 r.], 732, 742; CzechEp 61, 169, 419; NiemObr 5, 25, 115; BielSjem 27; GórnRozm A2v, D3v, F3, L3v; Dworu tez barzo mało nie cisną się do słuzby ActReg 27, 27, 71, 138; GostGosp 16, 120, 130; Phil H2, Q; KochCn B3v; OrzJan 99; w tę licżbę wchodźi święto Bożego Ciáłá/ S. Krzyżá/ poświęcenia kośćielnego/ y máło co inſzych. LatHar 323; ták też nierowno mniey v nich [łacinników] haeretykow powſtawáło. WujNT przedm 11; w ktorym [korabiu] máło/ to ieſt/ ośm duſz záchowáne były przez wodę. WujNT 1.Petr 3/20; Ale maſz máło imion w Sárdźiech/ ktorzy nie pokaláli ſzat ſwoich WujNT Apoc 3/4, s. 30, Matth 20/16, s. 84, Matth 22/14, s. 92 (14); WysKaz 13 [2 r.]; SkarKaz )(3v; VotSzl A2; CiekPotr 16; GosłCast 12, 44; SkarKazSej 663a, 670a, 695a, 701b. Cf »mało ich«, Fraza.

z kogo, z czego mało (3): Piſał ieſzcże więcey kxiąg ten Teofraſtus z ktorich mało przyſzło ku poznaniu ludzſkiemu BielŻyw 110; ktorych [Prusów] piſzą ná ten cżás zginąć ná plácu tyſiąc cżterzy ſtá y dwádzieśćiá/ s Krzyżakow máło mniey. BielKron 360; SarnStat 192.

mniej czym [nm; = o ile] (4): FalZioł IV 11b; Duobus nummis minus est, Dwiemá pieniądzomá mniey. Mącz 222d; GrzepGeom M4v; JanNKar B3v.

cum N lat. (1): weźrzawſzy w ſtáre áktá máło thám criminales actiones/ álbo ſzkodliwych proteſtáciy. RejZwierc 267v.

W połączeniu funkcjonującym jako potoczne stopniowanie (1): Zbiegło ſie śiłá dzieći/ poránu do niego/ W południe mniey/ á wiecżor nie było żadnego. RejFig Eev.

Gra słów (1): Bábę ocży boláły/ że máło widziáłá/ Więc ſobie po bárwierzá/ ná rádę poſłáłá. Gdy Bárwierz do niey przyſzedł/ to z izby co wynioſł/ Potym [...] Pytał ieſliby ſie iey wżdy co polepſzáło/ Bábá rzekłá co dáley/ práwie widzę máło. A będzieſzli tu cżęſciey s tym lekárſtwem bywał/ Nie będęć nic widziáłá/ bo byś wſzytko wybrał. RejFig Ee2.

W przeciwstawieniach: »wiele (więcej) (44), wszytcy (wszytko) (5), wielki (więtszy) (4), wielka (więtsza) liczba (3), wielkość (3), mnostwo (2), dostatek, dosyć, gwałt, mnodzy, siła, więtsza część ... mało (mniej)« (65): ForCnR A3; dla tego ptaci mniey iaiec miewaią, ale więtſzych. GlabGad H6v; Także mało z wiela wybieraiąc [pauca pro multis exemplificando] wypiſzemy. MiechGlab 32; wiele ſwiętich zabijaią, a mało ſie ich nawracza. WróbŻołt O6v; HistAl D; gdyſz tak wielka ieſt liczba ludźi nie zbożnych i od Boga odrzuconych a barżo mało ku zbawięniu wybranich MurzHist Q2v; MurzNT 29v marg, 96; KrowObr 50v; Leop Num 26/54, 4.Esdr 7/69, 8/3, Matth 22/14; BibRadz Num 26/54, 33/54, 2.Esdr 7/4, Matth 22/14; BielKron 5; wſzákoż iż gwałt/ á wielkość ludzi byłá/ á tych było ná bacie bárzo máło/ przegráć muſieli. GórnDworz Y7v, Mm2v; RejPos 59, 61v, 237v, 238; RejPosWiecz2 92; RejZwierc 67v, 190; gdzie máło pośilecżnych vffow/ przeráźi woyſko prędko/ wſzákże gdzie doſtátek ludźi ktemu ſpráwnych/ może z obu ſtron nieprzyiaćielá ogárnąć BielSpr 20v, 36; WujJud 68, 105v; WujJudConf 119; RejPosWstaw [413]; BudBib 2.Esdr 7/4; BudNT przedm b4v, Matth 20/16; CzechRozm 230v; Gdyż w káżdey Rzecżypoſpolitey bárzo máło [Paucissimi] záwżdy tákich bywáło/ ktorziby inſze mnoſtwo ludu cnotámi przechodźili ModrzBaz 15v, 47 [2 r.], 117v, 138; KochPs 166; SkarŻyw 141; StryjKron 122, 632; CzechEp 37, 169; Nie o to ſię ſtáráć trżebá/ zeby ſię śiłá ná dźień oſądźiło actiy, ále o to/ żeby ſię choć máło/ ále dobrże oſądźiło GórnRozm F; KochWr 37; GostGosp 108, 118; gdyż doſyć okázuie ſie ozwánych/ ále máło bywa wybránych przyiacioł Phil H2; WujNT Matth 20/6, 22/14, s. 92, 253 [2 r.], 552, Cccccc3v; Lecż nie wſzyſcy y owſzem bárzo máło tych co prawdźiwego zwyćięſthwá nád ſobą y nád namiętnośćiámi ſwoimi dokázuią WysKaz 13, 13; VotSzl B4; CiekPotrŚredz )?(4; Bo miedzy poſpolſtwem máło ieſt mądrych: miedzy Rádą Páńſką ábo wſzyſcy mądrzy/ ábo więtſza część. SkarKazSej 695a.

W charakterystycznych połączeniach: mało akcyj (actiones) (3), apostołow, chłopstwa, chorych, dobrych (3), dusz, dworu, dygnitarzow, dzieci (2), gęsi (2), groszow, heretykow (2), historyj, imion, jajec, jezdnych, kapłanow, kohutow (2), konnych, kościołow, krolow, krześcijan, książąt, kuchmistrzow, kupcow, kur, kwiatkow, ludzi (ludu) (31), macic winnych, masztalirzow, mądrych, mężow (4), miasteczek, miernikow, nas (4), naszych, nauczycielow, panow (4), plebanow, pobożnych, prawowiernych, przewozow, przyjacioł, rybek (3), rycerzow (rycerstwa) (2), rzeczy, sejmow, słow (2), słuchaczow, sług (2), spraw, synow, szafarzow, świadkow (2), świąt, świętych, świni, uczonych (5), ufow, was (3), wierszow, wolontaryjuszow, wroblow, wybranych (obranych) (24), zbawionych (2), złodziejow; barzo mało (33), niewymownie, tak; mało mniej (5), połowicą; mało ubiegło (2), uciekło (3), uniosło się, uszło, wrociło się (wrocą się) (6), zostało (zostanie) (13).

Połączenia: »mało co« [szyk 4 : 1] (5): O śiódnym [!] Dyálógu máłom co ſłyſzał ludźi mówić OrzQuin E3; SkarŻyw 503; StryjKron 340; LatHar 323; tylo ná Seymie/ ná ktorym ledwie pięć ábo ſześć/ ábo co máło ſpraw oſądźićie. SkarKazSej 701b.

»mało ich« = mało ludzi lub (1 r.) mało faktów [w tym: „ich” w funkcji odpowiednika zespolenia (23)] (41): WróbŻołt O6v; RejKup b5, c2; Zwąźióná droga którá do żywota prowadźi a małoich ieſt którzy ią náiduią Mało ich drogę do niebá wié abo náiduię [!] MurzNT 28v, 28v marg, Luc 13/23; GliczKsiąż F5v; A wſſákże potym y s tych máło ich zoſtánye LubPs Y5v; A wżdy ich máło widáć/ coby pomniał ná to RejWiz 168, 76v, 133; Leop 4.Esdr 8/3; máło ich było w Rzymie ktoryby z nią w náuce zrownał BielKron 171v, 197v, 316; GrzegRóżn Ov; A tym wieczey o tym ma być ſtaranie yſz ich mało ieſt/ ktorziby im czo ieſt prawdziwego/ a słuſznego powiedzieli: á daleko ich mniey ktorziby takowych rzeczy chćieli słuchać. KwiatKsiąż D4v; poniewaſz naſzá pamięć niemoże wſzyſtkich rzecży poiąć/ á mało ich ktore może zatrzimáć KwiatKsiąż Hv; GórnDworz Mm2v; HistRzym 122v; RejPos 153, 221; RejZwierc B3, 188v [2 r.]; BielSpr 51v; RejPosWstaw [412], [413]; CzechRozm 230v; ModrzBaz 55, 117v, 138; KochPs 166; SkarŻyw 141, 503, 528, 574; CzechEp 23, 37, 50; Zgadzam ſie y wtym z tobą/ że źle gdźie ich wiele rządźi/ lepiéy/ by máło/ á mądrych. KochWr 37; Pauci – Mało ich niektorzi. Calep 763b; WujNT Matth 7/14, s. 253; VotSzl B4.

»nie mniej« = tyle samo; non minus Vulg; non pauciores JanStat (7): FalZioł IV 29c; Leop 2.Mach 8/9; My w tákowey rzeczy ſkázuiem Mikołáiowi dwunaśćią świádkow á niemniey. UstPraw I3v; BibRadz 2.Mach 5/5, 12/4; A dźiś [...] złodźieiow przedśię niemniey [nihilo rariores] niż przed tem bywáło. ModrzBaz 78; SarnStat 625.

Fraza: »[komu] rownych mało; mało rownych sobie mieć« (1; 2): To ieſt táki Philozoph że mu rownych máło RejWiz 43; BielKron 122; SkarŻyw 352.
Szeregi: »mało abo nic« (1): Byśćie wſzytki vcżone ludzie ze wſzytkiey Grecyey (ktorych iuż tám máło ábo nic) zwiedli: wſtydzić ſie záwżdj nas muſzą SkarJedn 365.

»mało albo nigdy« (1): ktorego [Aleksandra Macedońskiego] ſłuſznie wielkim zowiemy/ bowiem máło álbo nigdy krolá rownego ſobie ná ſwiecie nie miał BielKron 122.

»abo nikt, abo mało« (1): ieſliby ich [niewiast] ábo nikt nieznał/ ábo ich bárzo máło [si noticiam vel nullius habeant, vel paucissimorum] było coby ie ználi. ModrzBaz 55.

»mało, rzadko; rzadcy, mało« (1; 1): To imię cnotá w vśćiech máią/ ále rzecż ſámę [...] bárzo rzadcy znáią/ á ieſzcże tych mniey/ ktorziby iey ſpráwámi doſięgli [perpauci norunt, longe pauciores agendo attingunt]. ModrzBaz 12; Máło ich/ rzadko dobrych GosłCast 44.

»(albo) mniej a(l)bo (też) (i) więcej« = około [zawsze z liczebnikiem]; plus minusve Mącz; plures paucioresve Modrz [szyk 5 : 4] (9): Legio [...], Woysko á zaſtęp służebnych ludźi/ ták wielki yáko 12500. oſób álbo yáko Vegetius chce 6000. mniey álbo więcey. Mącz 187b, 307a; puſzcżono przodkiem tyſiąc koni (więcey álbo mniey) deſperátow BielSpr 19, 30v, 72, 74; ModrzBaz 84; ActReg 28; GostGosp 144.

»(abo, bądź) mniej (a. mało), (a(l)bo, ani, bądź) więcej (a. wiele)« = vel plures, vel pauciores Vulg; amplius, minus Modrz [szyk 4 : 3] (7):[Felchus] czyczki dzieci karmi/ kthorich zawżdy miewa dwoie/ nie więczey ani mniey FalZioł IV 29c; Leop Num 26/55; BielKron 447v; CzechRozm 18; Ieſliby ſzło o licżbę tych ſędźiow zda ſię/ żeby dźiewiąći było doſyć. Wſzákże nic ná tem choćby ich mniey choć więcey było [minui augerive]. ModrzBaz 92, 112v; y ma to opátrzyć/ áby nie chowano w folwárku cżeládźi mniey áni więcey nád potrzebę GostGosp 16.

»(a(l)bo) mało, (a(l)bo) żaden« (3): BielKron 263v; GórnDworz F3; Dokázowałeś wáſzá kró: M. rzeczy tákich/ iákich przed wáſzą kró: M. w Polſcze álbo máło/ álbo żaden OrzJan 93.

α. W pytaniu retorycznym z domyślną odpowiedzią przeciwstawną: nie dość? [kogo, czego; w tym: G pl (20), G sg (1)] (21): RejKup x3v; A máłoż tákich myedzy wámi kſyężą y mnichy? KromRozm I C3; LubPs Rv; Izali máło Reguł álbo zakonow? KrowObr B; RejWiz 67; RejFig Eev; LeovPrzep Gv; RejAp 93; Nád to/ cży máło tych ieſt/ ktorzy boiąc ſie ſmierći/ cżynią to co nieprzyſtoi? GórnDworz Bb; RejPos 144; RejZwierc 38v; SkarŻyw 25 [3 r.], 454; ázaſz tego máło było/ że Krolowie Węgierſcy [...] odnaſzáli zwyćięſtwá? GórnRozm A2, A2; GórnTroas 56; SkarKaz 41a; ZbylPrzyg A2v.

W połączeniu z prefiksalnym czasownikiem intensywnym (1): Azać ſie tamtych pánow/ máło názbieráło. RejZwierz 79.

β. Za mało, nie dość (30): O wnetczi go ya zaſtarſſę [!] Niechay yedno Regeſtr w Loſcze [lege: włożę] Na ktorem ſą złoſczy yego Mało li mam czo drugego RejKup aa7v.

mało kogo, czego [w tym: G pl (15), G sg (5)] (20): RejKup aa8; RejFig Ddv [3 r.]; RejZwierz 38; BielKron 360v, 417v, 454; Tedy Euſtáchius zebrał rycerſtwo przećiw nieprzyaćielom. A bacżąc że ieſzcże máło ludu było/ przetoż kazał młodzieńce godne wypráwiáć z miaſt y ze wśi HistRzym 130v; RejZwierc 107v, 248; BudNT Matth 9/37; SkarŻyw 461, 518, 536; GórnRozm Mv; Iedni áby bieżeli z śiekierámi/ drudzy z hakámi/ trzeći z drábinámi/ drudzy z śikawkámi/ z wiádry/ z cebry [...]: ieſli tego máło/ tedy z pewnych domow kłody z wozy y pewną licżbę káżdego nácżynia obráchowáć y poſtánowić. GostGosp 144; WujNT Matth 9/37, Luc 10/2. Cf mało czego na co.

mało czego na co (1): Lecz iż máło ná zgubę Troiéy Gréckiéy mocy Było/ z pułnocnych kráiów przywźięli pomocy GórnTroas 8.

mało cum N [w tym: nm (4)] (5): Vplećie koſz barzo gęſty máłoli ieden wbije drugi/ y trzeći Strum G3v; którégo [purgowania] [...] przezedni raz álbo dwá vżyẃ. co ieſliby to máło/ ſyropy [pić] Oczko 24; ActReg 10. Cf mało cum N czemu; na kogo cum N.

mało cum N [nm] czemu [= ze względu na co] (1): Máło ieſt iedná śmierć pánienſkiéy winie. KochPieś 7.

mało na kogo [= komu] cum N [nm] (1): lecz mu [Aleksandrowi Macedońskiemu] ſye ták zdáło: Ze nan ſámégo świát był ieden máło. KochPieś 6.

mało na czym [nm] (4): KrowObr 84; Nie żeby máło było ná owych literách dwudźieſtu y trzech, ále [...] owé ſą główné JanNKar C3v. Cf mało komu na czym.

mało komu na czym [nm] (2): Máło wam było ieſztze ná iednym oleiu/ przetośćie ſobie drugi zmyſlili KrowObr 82v, 84.

W przeciwstawieniach: »wielki (3), dosyć (a. dość) (2), mnogi, siła ... mało« (7): A yeſli by tego mało Syłaċ ſię ſſobą uabrało [!] RejKup aa8; IEden mowił iż máło/ żydow á kápłanow [...]. By żydow doſyć było/ lichwyby nie brano/ A kſiężey beneficiy wiele nie dawano. RejFig Ddv; Acż żniwo mnogie/ lecż robotnikow máło. BudNT Matth 9/37 [przekład tego samego tekstu (4)] SkarŻyw 518, 536; WujNT Matth 9/37, Luc 10/2.

a. O jednostkach czasu [w tym: czego (7)] (11): FalZioł V [4]c; A po mało dni Alexander wſzedł na pałac aby nawiedził niemocnego krola HistAl B3, Dv, D4v; BielKron 5v; Minus quindecim anni sunt, Mniey yeſt niżli piętnaście lat. Mącz 222d; Abowiem oni ná máło dni [in tempore paucorum dierum]/ według woli ſwoiey nas karáli WujNT Hebr 12/10.

W przeciwstawieniu: »więcej ... mniej« (1): Im więcey będzie lat po Miłośćiwym lećie/ tym więtſſa będzie zapłátá/ á im mniey lat [quanto minus temporis] nálicżyż/ tym tániey kupiż Leop Lev 25/16.

W charakterystycznych połączeniach: mało dni (4), godzin, lat (2).

Połączenia: »coś mniej« (1): OrzJan 117 cf »mniej albo więcej«.

»mało nieco« (1): PRzed Troiáńſką walką máło nieco lat/ byłá walká ieſzcże okrutnieyſza niżli Troiáńſka BielKron 61v.

Szeregi: »od mniej do więcej« (1): Duciy tych tho tákich vżywáią [...] pocżąwſzy od mniéy godźin/ á do więcéy ku środku vżywánia/ poſtępuiąc Oczko 17.

»mniej albo więcej« = około (1): że Włádyſław máiąc coś mniéy álbo więcéy około dwudźieſtu dwu lat [myślał, że zwycięży Turków] OrzJan 117.

b. O praktycznie niepoliczalnych faktach, zjawiskach, drobnych zwierzętach i rzeczach występujących na ogół w większej ilości [użycia zbliżają się często do innych znaczeń, zwłaszcza 2.] (87): RejJóz D3v; máło widzimy cżegoby nam iuż nie doſtawáło do thych opowiedzyánych znákow náſzych/ iedno dokońcżenia á wiecżnego ſpuſtoſzenia ſwiátá wſzytkiego RejPos 260; Aże kiedy ſpuśći Staw/ áno w ſtáwie máło Strum P3, P2.

mało czego [w tym: G pl (28), G sg (16), G pl a. sg (3); mało czego, go, tego] (47): BierEz M2; LudWieś B; A czo kolwiek vſlyſzyſz wſzędy prawdy mało RejJóz H8v; RejKup Dv; muśi być potępion/ acz by téſz daleko mniéi grzéchow popełnił. MurzHist G4, G4; KromRozm II a3v; ſą theż mieyſcá niektore ná ktorych máło drzewá UstPraw E4v; A do tych cżáſow iednák máło rzecży v Włochow widzę/ ktoreby były godne chwały GórnDworz Cv; bo w thych dwu mowach [greckiej i łacińskiej] kſzykánia niemáſz ábo bárzo máło GórnDworz F7; RejPos 56v; RejZwierc 89v, 235, 252; tedyby w nich [stawach] mniéy Ryb było niżli bywa Strum K3; BudNT przedm b2, c6v, d2v; Ieſli to vcżynimy/ tedy ſię okażemy y mędrſzemi nád inſze mnoſtwo poſpolitego ludu/ y mniey popędliwych namiętnośći w ſobie máiący [affectibus turbinibus magis vacui]. ModrzBaz 67, 77; KochOdpr A4v, B2 [2 r.]; Tymże mniéy tego świátá niewczáſów doznáłá. KochTr 23; StryjKron A6, 355; WisznTr 19; Iáko świeckiego ták y duchownego mieczá bárżo/ á bárżo potrżebá: mnieyby było v was mordow/ mniey gwałtow/ mniey náiáżdow/ mniey fałſzow/ mniey potwarży/ mniey nie vććiwego mieſzkánia/ mniey krżywoprżyśięſtwá/ mniey bluźnierſtwá. GórnRozm D, B3, D, E, K3; Ale ten żywot my nalepſzy mamy/ W którym namniéy [errata zmienia: Naimniéy] fráſownych tróſk znamy ZawJeft 27; GostGosp 130; GórnTroas [3]; GrabowSet C4, D2, Y2; V Turkow ieſzcze mniey wiádomośći o práwym Bogu. SkarKaz 275b. Cf Wyrażenie.

W przeciwstawieniach: »wiele (5), dosyć ... mało« (6): Lecz to dzis wſędy naſtało Falſu doſyċ p[r]ąwdy mało. RejKup Dv; Leop Luc 7/47; RejPos [308]; BudNT przedm b2; GórnRozm B3; Odpuſzczone iey ſą wiele grzechow/ iż wielce vmiłowáłá. A komuć máło odpuſzczáią/ máło miłuie. WujNT Luc 7/47.

W charakterystycznych połączeniach: mało bluźnierstwa, błędow, cnot(y) (2), dobr(ego) (3), drzewa, fałszu (fałszow) (2), grzechow (2), gwałtow, gwiazd, krzywoprzysięstwa, kszykania, morderstwa (mordow) (2), much, najazdow, namiętności, nieućciwego mieszkania, niewczasow, niezgody, potwarzy, pożytkow, prawdy (2), przysad, ryb (2), rzeczy, świątości, trosk (2), wiadomości, złości (2), znakow (2).

Połączenia: »mało co« (1): bo w on czás iáko y dziś v Litwy był obyczay Zamki y Miáſtá z drzewá budowáć/ dla czego znákow dawnośći ſtárożytnych máło co w tych kráinach pułnocnych widzimy StryjKron 355.

»mało czego« (1): opuśćiſz máło cżego thu niepobożnego á złego nábycia/ á maſz iuż Cyrograph á pewny liſt od Páná tego ná wiele ſzcżęſliwego á pobożnego zbyoru twoiego. RejPos 326.

»mało ... nie« = niemało [z prefiksalnym czasownikiem intensywnym] (1): A iż w tym podſzedł chytrze y oycá y brátá ſwego/ tedy s tego pothym okrutnego morderſtwá máło ſie nie námnożiło. RejPos 56v.

Wyrażenie: »mało słow« = kilka słów (o krótkim tekście) (1): iż opłokawſzy głowę kęſem wody/ á przyłożywfzy máło ſłow do tego/ ma być cżłowiek iáko z nowu národzony RejPos 32.
Szereg: »mniej (mało) a(l)bo więcej (wiele)« (3): Abowiem na tem nic nienależy/ ieſli mało ieft grzéchow takich ludźi/ abo wiele MurzHist G4; Strum P2; KochOdpr B2v.
α. W pytaniu retorycznym z domyślną odpowiedzią przeciwstawną: nie dość? [w tym: czego (28); G pl (19), G sg (9)] (29): RejRozpr D3; RejJóz F7; RejKup o7, r7, x4v [2 r.]; KromRozm I P; GroicPorzRej C3v; RejWiz 25, 150, 183; RejZwierz 68v; RejAp 33v, 59; Nuż záſię w domku ſobie mieſzkáiąc táki pocżćiwy ſtanicżek/ ázaſz máło roſkoſzek ſwych nadobnych pomiernie vżyć może? RejZwierc 32v, 62v, 111v, 187v; BiałKaz K4, K4v; áza máło słow [An non pleraque verba] okázuiących cżyię wielką niecnotę/ ktore iednáko bywáią karáne/ iáko y ſam wyſtępek kiedyby ſię go dopuśćili? ModrzBaz 81; O nienáſycone miłośći Bożey ſerce/ małoliś iuſz był prac dla Chryſtuſa podiął? SkarŻyw 355, 76; PudłFr 75; PaprUp L2v; KołakCath C3v.

mało z czego (1): A ſnadz máło ták ſtych przypraw ktorych by ku ſzkodzie káżdemu nienáſtrogili RejPs 93.

W połączeniu z prefiksalnym czasownikiem intensywnym (1): ázaſz ſie iuż ocży náſze máło thego nápáthrzyły? RejZwierc 64.

W przeciwstawieniu: »więcej ... mało« (1): zaż máło pomſty y dziś widzimy nád tákiemi ożrálcy á márnotratcámi ſwiátá tego RejZwierc 194.

β. Za mało, nie dość (1): wytrzęś od każdego Ryby ná iednę kupę [...]. A ieſliby baczył żeby máło z nich wytrząſł/ tedy możeſz do tego przyſypáć z Cébr drobu Strum Iv.
B. Określa rozmiary przestrzenne (190):
a. O wymiarze liniowym (30): A było tego Páńſtwá/ á mogę názwáć Kroleſtwá wzdłuż/ dźiewięćdźieśiąd y pięć mil. A wſzerz poczytáiąc z Morzem temu Páńſtwu przysłucháiącym máło có mniey. KwiatOpis [D]v; Strum D2, I4v; Oczko 7v.
Szereg: »więcej albo mniej« = około (1): Stawek ná dobré Stáiánié wſzérz/ y wzdłuż/ więcéy álbo máło mniéy Strum P2.
α. Niedaleko; w pionie: nisko; też: kawałek; paululum PolAnt, Vulg; pusillum PolAnt (25): Pierwſza drogá świebodnośći/ Ma naprzod ſwoie ćięſzkośći: [...] Ale gdy nią máło poydzieſz/ Głádką/ łatwią záwżdy naydzieſz BierEz F; OpecŻyw 140; HistJóz D2; LibMal 1544/79v; MurzNT Mar 1/19; I podnioſwſzy obiemá rękomá kielich/ máło ku gorze ták dáley ſſemrzeſz. KrowObr 170; RejZwierz 37v; BielKron 414, 453v; á w iednę wſthąpiwſzy Pan/ kazał ſie máło odwieść od brzegu RejPos 174v; RejZwierc 24 [2 r.], 151; BielSpr 20v; BudBib Cant 3/4; A zmierzywſzy ſznurem nálezli ſążon dwádzieśćiá/ á máło poſtąpiwſzy [brevi autem distantes] y záśię zmierzywſzy/ nálezli ſążon piętnaśćie. BudNT Act 27/28; Phil C3; y cóż zoſtáć miáło/ Co iák z obłoku [tj. z bardzo wysoka] ſpádło/ ábo co mniéy máło? GórnTroas 71; WujNT Mar 14/35.

W charakterystycznych połączeniach: mało odciągnąć, odeść (6), odjechać, odstąpić (2), odwieźć, podnieść (się) (2), postąpić (2), pość, prześć, rozstąpić się, udać się, ujechać, ustąpić, wznieść się.

Połączenia: »mało co« [szyk 3 : 1] (4): Máło czo ten od Suderwie odiechał/ áli drudzy bieżą wyśćigáiąc ſie GórnDworz S6; SkarŻyw 134; KochTr 6; KochPhaen 9.

»nieco mało« = paululum PolAnt (2): Potym iádąc Alexander vdał ſie nieco máło w ſtronę wſchodu ſlońcá HistAl M3; BudBib 2.Reg 19/36.

b. O powierzchni (3):

mało czego [G pl] (2): Tymże obyczáiem o Gáiach/ gdźie máło láſów [ubi paucae sunt sylvae JanStat 1113]/ ma bydź záchowano. SarnStat 669, 669.

W przeciwstawieniu: »mniej ... więcej« (1): Máią theż ſwe dzierżáwy ná rolách według zaſługi/ niktorzy mniey/ niktorzy więcey BielSpr 50v.

c. O objętości ciał bezpostaciowych (157): W ieden vrinał [...] nie ma być dwa razy przeſtaiąc mokrzono/ ale iacy raz chocia będzie mało FalZioł V [1]v, III 6a, IV 35b, V 13v, 86; BielŻyw 67; GlabGad L, Ov; RejKup Lv, ee6v; RejWiz 167; RejFig Cc5v; Nie piyał nigdy winá/ iedno bárzo máło/ Y to nápoły z wodą RejZwierz 30v; Opráwił tedy Neemiaſz mury Ierozolimſkie [...] zá dwie lecie mieſięcy cżterzy/ máło iedząc y ſpiąc BielKron 96v; Mącz 277c; Prot C3v; SienLek 4v, 17v, 22, 92; RejPos 80v; BielSpr 49; Oczko 6v, 22v; SkarŻyw 160; Trochę ie Fiedur/ piye bárzo máło KochSz C2; WisznTr 10; ActReg 155.

mało czego [w tym: G sg (81), G pl (5)] (86): PatKaz III 120 [2 r.]; wezmi ſoku boragowego mniey trochę niż poł kwarty FalZioł I 17b, I 6c, 12d, 15d, 18a, 21c (36); GlabGad E6, E8v, G8v; item pas srzebrny pozlocziſty wkthorym moze bicz dziewiancz grziwien albo mnyey albo wianczey srzebra MetrKor 62/171v; RejKup p6, r3; W gumnie też ſłomy máło y plew iuż nie sſtáie RejWiz 12v, 12v; RejFig Cc4v; Proſzę day mi wody máło nápić ſie. BielKron 84, 31, 331; Exigue se habuit frumentum die XXX. Przes trzidzieści dni máłoſmy żytá mieli. Mącz 111a, 131a, 147c, 205d, 222d, 316b (9); Nowego Kſyężycá niepuſzczáć/ bo tedy w człowiecze wilkośći máło. SienLek 36v, 27, 46, 105v, 109v; BielSat D4; HistLan C; To ſie iuż ták ſmáżą/ pieką/ że máſłá w gárncu ná drugą niedzielę bárzo máło zoſtánie RejZwierc 59, 109; BielSpr 1v, 7; HistHel B2 [2 r.]; Strum N2, N2v; Oczko 25, 33; SkarŻyw 252, 356, 458, 496; ReszList 165; BielRozm 31; GostGosp 46; WujNT 253; SzarzRyt A2v, D2v.

mało cum inf (4): BierEz L2; BielŻyw 50; RejWiz 191; Ano ieść y prze támty/ było bárzo máło/ Temu práwie ná ſzpicy/ nic ſie nie doſtáło. RejFig Dd.

mniej czym [= o ile] (1): Weźmi náśienia ślazowego/ ile chceſz/ połowicą mniey náśienia kopru włoſkiego SienLek 109v.

W przeciwstawieniach: »więcej (wiele) (12), wielki (2), dosyć, szczodrze i obficie ... mniej (mało)« (15): BierEz L2; ale każdy s nijch z oſobna ty wſſytki dary dál/ a nie malo ale ſſcżodrze y obficie OpecŻyw 24v; MetrKor 57/120v, 59/282; FalZioł V 14; GlabGad G4, K6v; Będźiećie wiele ſiáć/ á máło [parum] názbieraćie BibRadz Agg 1/6; Malignus ager, Niepłodna rola/ okóło którey roboty doſić á pożitku máło. Mącz 205d, 460a; SienLek 41v, 42; HistLan C; iáko go [prochu] wiele trzebá ſypáć do dźiał álbo hakownic/ kiedy dobry thedy mniey/ ieſli ſłáby tedy więcey BielSpr 73; SkarKazSej 659b.

W charakterystycznych połączeniach: mało chleba (2), dżdża, kadzidła (2), kości (3), kruszcow, krwie, lekarstwa (2), maści, mleka, moczu, octu, olej(k)u (3), papiru, piżma, pokarmu, pośladu, pożytku, prochu, pszenice (2), słomy, soku (4), srebra (2), śniegu, urody (2), wilkości (3), wina, wodki, wodności, wody (11), ziarna, żołci, żywice; mało jeść (jadać, jedzący) (25), nabierać, nazbierać, pić (napić się, picia) (15), skosztować, trawić (2), użynać, warzyć; mało zosta(wa)ło (zostanie) (6); barzo mało (15); mało mniej; połowicą mniej, trochę (2).

Przysłowie: Gdyż z wielkiey burze oney máło ſnadź dzdzá było. HistLan C.

Połączenia: »mało co« = modicum quid Vulg (4): Leop Ioann 6/7; BielKron 331; w ktorey [komorze] iuſz máło co pſzenice zoſtáwáło SkarŻyw 496; WujNT Ioann 6/7.

»ledwie co mało« (1): Gdy raz cżáſu głodu/ kápłan ieden do niego o trochę oleiu poſłał: á ſzáfarz powiedział/ iſz go ledwie co máło w ſklenicy dla bráćiey zoſtáło. on y tę trochę dáć ná iáłmużnę kazał. SkarŻyw 252.

»nie mniej« = tyle samo (2): Kmieć nie gorſzym ſprzężáiem ma Pánu robić niż ſobie: y nie mniey ma nábieráć/ iedno ták iáko ſobie. GostGosp 167, 32.

Szeregi: »mało, (albo) nic« (4): gdy [brzemienna] z trudnoſcią miewa wody puſzcżanie á barzo ſie praczuiącz mało wypuſzcża albo nicz FalZioł V 32v; RejFig Dd; Oczko 25; GostGosp 46.

»rzadko i (albo) mało« (3): Mącz 346d; RejZwierc 6v; v ktorych [zakonników] mięſá niektorzy nie iádáią/ iárzyn warzonych rzadko y máło ReszList 165.

»mniej albo więcej« = około [zawsze z liczebnikiem] [szyk 2 : 1] (3): MetrKor 62/171v; Chus sive Choa, Faská álbo naczinie ku czerpániu/ Wiádro/ Też Miárá około dwu gárncu winá mniey álbo więcey. Mącz 52c, 63b.

»(nic) mniej (mało) ani (albo) więcej (wiele)« [szyk 5 : 2] (7): tych wſzytkich zioł po garzſci bierz (wſzytkich pod iedną miarą) chczeſzli więczey albo mniey. FalZioł V 113; Wdzięcżny ieſt ſen cżłowiekowi prácuiącemu/ choćia máło álbo wiele ie [sive parum, sive multum comedat] Leop Eccle 5/11; BielKron 80v; SienLek 10; Oczko 15v; GostGosp 78, 124. [Ponadto w przeciwstawieniach 6 r.].

α. W pytaniu retorycznym z domyślną odpowiedzią przeciwstawną: nie dość? [czego] (2): Máłoli było kámienia z ktorego ſobie Pan Bog ſynow Abráhámowych nácżynić/ y lud ſobie ku cżći ſwoiey ſtworzyć mogł y záwżdy może? SkarŻyw 26; SkarKaz 41a.
β. Za mało, nie dość (7):

mało czego (4): Perz/ kędy ſłomy máło/ [...] w głod bydłu ſie zyydźie GostGosp 68, 82; KochPij C4v. Cf mało na kogo czego.

mało komu cum N (1): Mało mu na ieden raz wſzytki rocżne ſnopy KochSat A4v.

mało na kogo [= aby użyć przeciw komu] czego (1): Máło tho ná mego páná złotá/ przydam go ia więcey BielKron 352.

mało na co (1): KVchmiſtrz ſzedł páná pytáć/ co będzie wiecżerzał/ Pan rzekł/ gowno zyedzże ie/ bo ſie w ten cżás gniewał. Ten rzekł/ toć ná połmiſek pewnie będzie máło/ Gdyby go połowicá/ tám w kuchni zoſtáło. RejFig Bb5.

mało w czym (1): A gdy iuż nie miał [oracz] cżym żyw być Iął ſie owiec iteż koz bić: Ale gdy w tym było máło/ Y wołom ſie też doſtáło BierEz I3v.

W przeciwstawieniu: »mało ... więcej« (1): BielKron 352 cf mało na kogo czego.

Przysłowie: Iáko mówią/ poſtáwy doſyć/ wątku máło. KochPij C4v.
γ. »namniej« = choć trochę [czego] (1): Iż ktorzybykolwiek namniey tego winá ſkoſztowali/ áby ſobie wietzny żywot záſlużyli. KrowObr 98.
δ. O dowolnych ilościach rozmieszczonych rzadko w czasie: rzadko [czego] (1): Mięſo wſzelkie iedzą okrom świnſkiego iáko Zydowie/ Ryb máło iedzą BielSpr 54.
C. Określa długość czasu (256): krotko ſye ia odpráwię: bo iáko widzę máło mi zoſtáwiaſz ku rzeczy moiey OrzRozm Q2; SienLek 10v.

mało czego (4): iáko ſie rozżarzyły chęći á prágnienia máiętnośći/ ták/ że choć żywotá y drogi przed ſobą máło máią/ [...] ledwie ſie cżáſem w Indyach á w świátach nowych zoſtawáią. GostGospSieb +2v. Cf Wyrażenie.

Połączenie: »nie mniej, mniej ... nie« = non minus Vulg (1 : 1): á było wſzytkiego ludu ku walce godnego/ ktorym mniey dwudzyeſtu lat nie było/ ſześć ſet tyſięcy y trzy tyſiące y pięć ſet y pięćdzyeſiąt BielKron 39v; Wdowá niech będźie obierána nie mniey niżli w ſześćidźieśiąt lat WujNT 1.Tim 5/9.

Zwrot: »mało czasu mieć« (1): Excludi tempore, aut temporibus spatiis, Máło czáſu mieć. Mącz 56c.
Wyrażenie: »mało czasu« [szyk 2 : 1] (3): RejZwierz 3v; á on ich prośił: áby mu mało cżáſu do modlitwy vżycżyli. SkarŻyw 403. Cf Zwrot.
a. Krótko, chwilę; na krótko, na chwilę; paululum Vulg, PolAnt, Cn; exiguum, pusillum Vulg, Cn; parumper, paulo Mącz, Cn; non dudum, parum Mącz; aliquandiu, aliquantisper, brevi, exiguo, parum diu, paulisper, paulum, tantisper Cn (247): BierEz D2v; OpecŻyw 100; ty prochi warz w oliwie zgodzinę albo mniey FalZioł I 76c, V 87v; BielŻyw 142; GlabGad Lv, L3; RejJóz D6v, D7v, O5v; RejKup d8, e8, f7, h6, O, p2v; Diar 42; KrowObr 174; RejWiz 20v, 42v, 85v, 106; Iákie ſye teraz złoſći w Polſzcze y błędy dźieią/ chćiey W. M. obáczyć máło OrzList h; BibRadz I 451b marg; Radził tedy Moiżeſz z Aaronem áby ieſzcże máło mieli ćirpliwość/ áż ſie Pan Bog zmiłuie według obietnice ſwoiey. BielKron 29, 63v, 211, 217, 255, 414, 442 [2 r.], 458v; Mącz 236a, 258c; LeovPrzep E; RejAp 172v; HistRzym 9v, 41v; odpocżyń máło w tym nędznym przybytku moim. RejPos 138, 27; RejZwierc 142, 153v; BudBib Ruth 2/7; Tyśiąc lat/ o niezmierzony/ Z twoią wiecznóśćią złożony/ Mniéy niż dźiéń wczorayſzy waży/ Mniéy niż chwilá nocnéy ſtraży. KochPs 136; SkarŻyw 74, 118, 581; Goſćiu/ ſłuchay méy rády/ ſtąp máło do dworu KochFr 77; Ták ći ſye biédnéy Europie doſtáło/ Ieno że wołu chćiáłá przyśiéść máło KochPieś 7, 22; ZawJeft 14; ActReg 171; SarnStat 656; SkarKaz 120b; KlonWor 43; PudłDydo B2v, B4v. [Cf B.c. BielKron 96v, WisznTr 10.]

mało po czym (17): Non ita multo post. Máło potym czáſie. Mącz 249d. Cf »mało po tym«.

mało przed kim, przed czym (69): FalZioł V 19a; KromRozm II o2v; GliczKsiąż B6; HErkules był máło przed krolem Saulem w Grecyey BielKron 62, 62, 326v; Non dudum ante lucem, Máło przed dniem. Mącz 97b, 424d, 425a; OrzQuin Rv; RejPos 308; KochOdpr D2v; JanNKar D3v, E. Cf »mało przed tym«.

W połączeniu z przymiotnikiem utworzonym od wyrażenia przyimkowego (1): Sublucanus, Máło przeddzienny/ nad świtániem. Mącz 201c.

W połączeniu z prefiksalnymi czasownikami intensywnymi [w tym z przedrostkami: po- (77), prze- (5)] (82): Niechay tu máło przeleżę BierEz R2v, A4, D3, M3; OpecŻyw 49; ForCnR C2v; FalZioł I 60d, V 69; BielŻyw 93; RejPs 72v; RejRozpr Av; RejJóz B, B8, D7v, E7v, F5, M2, P5; RejKup d8, ee5v; MurzHist D2v; A gdy tám pobędę máło/ Powiem co ſie będzye zdáło BielKom G4v, F6, F6v; Wſkocżyło mi zá trzewik ſzpetne Iáſzcżorcżyſko/ Powierciawſzy ſie máło/ y záſię wypádło RejWiz 110, 28v, 131v, 159, 164; Leop Prov 6/10 [2 r.], Eccli 6/20; KochZuz A2, A4; RejFig Dd5; RejZwierz 30v, 31, 51v, 57v; OrzRozm Bv; BielKron 53v, 219v, 237v, 252v, 319v, 324v; KwiatKsiąż L; Mane, aliquid fiet cibi, Potrway mało áż ſie co przigotuye yeść. Mącz 128a, 190a, 282b [2 r.], 284c; OrzQuin R2v; RejAp 70v, 178v; HistRzym 77; RejPos 6, 22, 170, 248; Zebych też kiedy v niey mogł pomieſzkáć máło. HistLan C4v, D3; RejZwierc 40, 84, 92v, 106, 175 (8); HistHel C4v; CzechRozm 61v; SkarŻyw 29; KochTr 20; MWilkHist D2v; A duſzá ſobie niech pobuia máło. KochFr 56; KochPieś 18; ZawJeft 46; WitosłLut A3; CzahTr L; GosłCast 56; KlonWor 43.

W przeciwstawieniach: »mało ... długo (2), wiecznie, więcyj, więtszy« (4): Iako téſz i przedeśmierćią ieſli niedłuzyi niſz cały mieśiąc/ tedy niemniéi ale więcyi niſz przes dwadzieścia dni nieiádł nić MurzHist D4v; Trwáliſcie dłużey dzyeći/ iuż dotrwaycie máło RejZwierz 137v; iáko ten bogacż/ ktory máło vżywſzy krotochwile ſwey/ tu/ iáko ſłyſzyſz/ ma być wiecżnie w piekle pogrzebion RejPos 165; RejZwierc 40.

W charakterystycznych połączeniach: mało (po)cz(e)kać (doczekać) (24), dać pokoj (2), mieć cierpliwość (2), obaczyć, obumrzeć, odeść, na stronę odłożyć, odpoczynąć (3), pobujać, pobyć (2), poczytać, podrzemać, pofrasować się, pokwitnąć, pomieszkać (przemieszkać) (3), pomilczeć (2), pomowić (przemowić) (2), pomyślić, popracować, postać (13), pość (3), potrzymać, pouczyć się, powarzyć, przebywać, przecierpieć (ścirpieć) (2), przedłużyć czasu, przeleżeć, przestać, przysieść, (po)siedzieć (3), (po-, prze)słuchać (14), sprawować, stanąć (zastanowić się) (3), (u)stępić (3), sypiać ((po)spać, śpiący) (10), (po-, prze-, do-, ze)trwać (15), uśpić, uży(wa)ć (2), weźrzeć, wspominać, wyniść, wysieść, wytchnąć, zaniechać się, zawiercieć się (powiercieć się) (3), zostać (2); mało przed dniem (2), przed przyjechaniem, przed śmiercią (5), przed zlężenim; mało przeddzienny; barzo mało (3).

Połączenia: »mało co« = paululum Vulg (19): o thym ich zuchwálſtwye á lotroſtwye nikt nie vmye lepyey powyedzyeć/ yáko yeden Rurał poproſty/ ktori yáko mowyą w ogroycu máło co przebywał. GliczKsiąż H7v, B6; Leop Prov 6/10 [3 r.]; BielKron 305v; By byli ći poſłowie Włodzimierzowi máło co przedtym do Grecyey przyiácháli SkarJedn 227; SkarŻyw 29; StryjKron 270, 497, 717; ReszList 170 [2 r.]; LatHar 534, 710; JanNKar D3v, E; SarnStat 10, 941.

»mało coś« (1): máło coś potim záćmi ſye Słońce LeovPrzep E3v.

»kęs mało« (1): A ieſliże kęs máło pokwitnie/ pátrzayże długo li trwáć będzie RejZwierc 40.

»mniej niżli nic« (1): Látá moiéy śmiertelnośći/ Mniéy niżli nic ku wiecznośći. KochPs 57.

»trochę mało« (1): Poczkaycieſz trochę mało aż mię mdloſcz ominie RejJóz P5.

»mało po tym« = haud ita multo post, non multo postquam, paulo mox a. post, post haud multo Mącz; post pusillum Vulg [szyk 15 : 1] (16): BierEz D, F4; KrowObr 135; Mącz 181a, 236b, 285a [2 r.], 314c; LeovPrzep E3v; SkarŻyw 58; StryjKron 437; Máło potym poſły ſwé do Kámmy poſłáł KochWz 138; ReszList 170 [2 r.]; LatHar 710; WujNT Matth 26/73.

»mało przed tym« = paucis ante diebus JanStat, JanPrzyw; modo, novissime, paulo ante Mącz [szyk 50 : 5] (55): BierEz F; mało przed tim [Praeterea] vrodzło [!] ſie było iedno, dciecię [!] w Krakowie MiechGlab 33; RejPs 116, 124; KromRozm II g; KromRozm III P8v; LibMal 1554/184; Diar 68; KrowObr 198v; Abowiem przed tym máło vciekł ſie był do niego o pomoc przećiw krolikowi iednemu ſyn iey BielKron 126v, 236v, 305v, 306, 306v, 307, 336, 410; Mącz 227d [2 r.], 245b, 251d [2 r.], 285a; Máło przed tym/ á niżlim tu do was przyſzedł/ oddáné mi ſą z Krákowá Liſty OrzQuin H2v, X2v; RejAp 77; RejPos 81v, 212v, 230, 250v, [279] (10); RejPosWiecz2 90v; RejZwierc 25v; RejPosWstaw [414]v; SkarJedn 227 [2 r.]; SkarŻyw 171, 187, 291, 304; StryjKron 270, 567, 592, 717; NiemObr 140; KochPieś 3; LatHar 534; SarnStat 10, 941; SkarKaz 122a.

Szeregi: »mało abo na mały czas« (1): Adhuc modicum, lumen in vobis est. To ieſt/ ieſzcze (nie máłe świátło/ ále) máło/ ábo ná máły czás świátło ieſt z námi. WujNT 358.

»rzadko i mało« (1): Bo zábije kto oycá dziatkam ſmętnym/ tho iuż onego zábithego áni onych dziathek rzadko y bárzo máło wſpomináią RejZwierc 148.

»tak wiele albo mniej« (1): A ieſli dni trzydźieśći śiedźiéć będźie/ że tego chorobá potrzebę pokaże/ wyśiadáiąc z przodku godźin ná dźień trzy/ á pomnażáiąc áż do ſześći/ półtorá ſtá to przynieśie [...]. A iżby ták wielé/ álbo mniéy/ śiedźiéć miał/ chorobá [...] pokaże Oczko 27v.

α. W funkcji równoważnika zdania [zawsze: mało ... a] (7): Goski A8v; RejAp 62; máło á nie vyrzycie mię/ á máło záſie/ á oglądacie mię. RejPos 126v, 126v [2 r.]; Názow imię iego Izrehelem/ bo ieſzcże máło [paululum]/ á náwiedzę krwie Izrehelſkie wdomu Iehuowem BudBib Os 1/4.
β. W pytaniu retorycznym z domyślną odpowiedzią przeciwstawną: nie dość? (2): Oto iuż dzis trzeci dzień iakos ſie gorzko rozlącżyl ſemną. A zá moy mily ſynu malotz ſie widzi/ ijż wcżora ij przed dniem wcżorayſſym/ dlá twé męki byl mi dzień wielmi dlugi nędze ij ſmutku pelny OpecŻyw 164; RejWiz 159.
γ. Za mało, nie dość [komu cum inf] (1): ktorem [tj. prokuratorom] do iedney Cauſi máło cáły dźień ieſt mowić. OrzRozm V.
b. Wcześniej, prędzej (1): Minus tribus septimanis absolvit, Mniey niżli zá trzi tygodnie dokonał. Mącz 222d.
D. Określa długość tekstu (81): Malo otym wpiſmie mamy Czo wiathyky czytamy. RejKup 18; KochSat B3.

mało czego (5): RejZwierc A3; O tego żywoćie piſmá máło/ ále táiemnić wiele SkarŻyw 241; CzechEp 266 [2 r.]; GórnRozm M4.

W przeciwstawieniu: »mało (mniej) ... wiele (więcej)« (2): SkarŻyw 241; Otoż gdyby Pánowie poſłowie prży Krolu śiedźieli [...]/ mnieyby mowy było/ á ſkutku więcey. GórnRozm M4.

W charakterystycznych połączeniach: mało mowy, pisma (pisania) (3); mało przydać.

α. W pytaniu retorycznym z domyślną odpowiedzią przeciwstawną: nie dość? (3): MWilkHist K2; Toć ich Ewángelia/ gdźie co błędom ich ſzkodźi/ wyrzućić z Ewángeliey. Aza to iednym kśięgom vczynili/ máłoli z Bibliey wymiátáli SkarKaz 382a.

mało czego (1): Zaſz maſz o tym hiſtoriy álbo piſmá máło. RejWiz 131.

a. Krótko (71): KlerPow 3; BielŻyw 47, 50; GroicPorz B4v; Leop *B4v; RejZwierz 70v; OrzRozm Q2 [2 r.]; KwiatKsiąż C2v; Parce uti verbis, Máło mówić. Mącz 277c, 173b, 222d, 307a; á iż iáko tu ſłyſzyſz/ máło mowiemy o ciele y o doległoſciach iego/ bochmy to iuż pániej fortunie porucżyli RejZwierc 127v; KochMon 26; ActReg 71; Pindarus też bárzo chwalił Epáminondá Thebáńſkiego/ ktory będąc biegły w mowie/ máło iednák mowił. Phil G.

mało przed czym (13): MAło przed tą dziſieyſzą Ewányelią niżey nápiſáną/ tenże Ewányeliſtá Lukaſz s. piſze RejPos 220v; RejPosWstaw 21v. Cf »mało przed tym«.

W przeciwstawieniach: »mało (mniej) ... wiele (więcej) (13), szerzej« (14): BielŻyw 35, 98; RejKup h8v; RejFig Ccv; RejZwierz 133v; KwiatKsiąż K4v; Máło powiem/ nie trzeba wiele ſłow mądremu. Prot Dv; że ſie máło mowiło/ powiem teraz nieco ſzerzey GórnDworz G2v, B4, I5v; RejPos 202v; BudNT przedm b2 [2 r.]; SkarŻyw A2.

W charakterystycznych połączeniach: mało czyść, mowić (powiedzieć) (33), odpowiedać, (na)pisać (4), spominać; barzo mało; daleko mniej, nierowno.

Przysłowia: SeklKat I3v, x3; że lepiey milcżeć/ niżli máło piſáć. Leop *B4v.

Słyſz wiele mało mow BielŻyw 35, 98; RejZwierz 133v.

lepiey co máło mowi wiele cżyni RejFig Ccv.

Połączenia: »mało co« (7): KuczbKat 200; RejPosWstaw 21v; Máło co piſano (nieſtety) tę trochę powiem co było. SkarŻyw 583; ReszPrz 56; LatHar 257 [2 r.], 379.

»mało po tym« = post paulum Mącz (9): KromRozm I H2v; KromRozm II cv; KrowObr 232v; Mącz 285a; RejAp 78v; KuczbKat 200; ReszPrz 56; ktorego máło co potym Prorok do zábitego páſterzá przyrownał LatHar 257, 257.

»mało przed tym« (11): KromRozm III K4v; RejWiz 129; GrzepGeom P2v; RejPos 170, 242v, [323]; iákoſmy iuż máło przed tym zmiánkę vcżynili KuczbKat 305; RejZwierc 49, 68v, 96v; LatHar 379.

Szeregi: »(abo) mało, a(l)bo nic« [szyk 5 : 3] (8): FalZioł V 32v; Wyele ich teraz mowi o ſámym odpuſſczenyu grzechow/ A o pokućye nic/ álbo máło KromRozm I I2; KromRozm II d4; GórnDworz E8v, Cc5v, Cc7v; RejPos 227; CzechRozm 25v.

»mniej, więcej« (1): nikt mniey nie mowi/ nikth więcey nie płácże/ iáko ten kto ták miłuie. GórnDworz L12.

»(abo) więcej, (abo) mniej« [szyk 3 : 1] (4): że iednym poyźrzeniem wnet obaczyſz/ kędy w Graeckim ieſt co ináczey/ ábo kędy ieſt co więcey/ ábo mniey/ niżli w Láćińſkim. WujNT przedm 16, przedm 16, 24, 29.

α. W pytaniu retorycznym z domyślną odpowiedzią przeciwstawną: nie dość? (1): Bo też záſię ſłychamy o złych/ iáko ie poddáni truli/ iáko ie márnie s pańſtw wyganiáli/ potáiemnie zábijáli/ ázaby ſie tu o tym máło nápiſáć mogło. RejZwierc 45.
E. Określa pojęcia matematyczne: arytmetyczne (tu: o dacie i sumie pieniężnej w działaniu matematycznym) i geometryczne (tu: o kątach) (5):

mało czego (2): Ieſtli czo oſtanie złotich mniey niż dzielnik tedy ie obroć na groſze KłosAlg E4v, F.

Szeregi: »(albo) więcej, albo mniej« (2): tedyć tá Linia proſta/ do drugiéy proſtéy przytykáiąc/ czyniłáby álbo więcéy/ álbo mniéy niż dwá kąty proſté/ co być nie może. GrzepGeom G3v, Gv.

»mniej abo więcej« = około (1): Roku od początku świátá/ 5199. według Graekow: ále według textu Zydowſkiego/ około roku cztery tyśiącznego/ máło co mniey ábo więcey WujNT 200.

F. Określa wartość materialną; parum PolAnt, Mącz, Modrz; exiguum (exigua), modicum Vulg (115): BierEz B3, O2; BielŻyw 53 [2 r.], 93, 144; RejRozpr E; RejWiz 68v; Leop 1.Cor 8/8; RejFig Ee2v; Ale iuż ludzye co dáley to niedbáli ná odpuſty/ przeto máło było w ſkrzyni. BielKron 416v; Exigue sumptum facere, Máło náłożyć/ Skępić/ Máło wydáwáć. Mącz 110d; Iż themu co ma będzie ieſzcże przydano/ á themu co máło ma y tho máło będzie odięto od niego. RejAp 40v; RejPos 113v; BielSat C3; RejZwierc 20 marg, 114, Aaa4; ModrzBaz 124v; Co gdy odemnie vſłyſzał: dopieroſz hoynieyſzą ręką rozdáwáć pocżął: iſz mi bárzo máło po iego śmierći zoſtáło. SkarŻyw 103; KochMRot Bv; ReszList 170 [2 r.]; BielRozm 19; GórnRozm H, Hv marg; ActReg 87, 96; GrabowSet V3; SkarKaz 579a; CiekPotr 88; SkarKazSej 666b.

mało czego [w tym: G pl (9), G sg (9), G pl a. sg (1)] (19): A ktorzy mieſſczanie albo kupczy mny maią thich maięthnoſczy wmieſcziech, y wmiaſteczkach poſpolu bendą ſzaczowanę ConPiotr 31; Y za zboże napoły mniey pieniędzy dacie RejJóz N5; LibLeg 11/11, 154v; LibMal 1548/146v; RejKup 17; RejFig Cc8; Wiedząc że tu bogáctwá v nas bárzo máło RejZwierz 12v, 101; bo w Cżechách Krol máło ma dochodu BielKron 327v; Prot A3, Bv; BielSat C3; ModrzBaz 123; Day ráczéy miłość/ á choćia mniéy złotá. KochFr 61; BielRozm 19; GórnRozm Cv [2 r.]; A kiedy mniéy ſzkody niżli kóp dźieśięć/ tedy áktor [...] dowód czynić będźie powinien. SarnStat 1160.

W połączeniu z przyimkiem (3): Iż y tym ktorzy ſie máło o czo ſtháráią/ Pan doſyć wſzytkyego dáye. LubPs cc6 marg; GostGosp 2; Dawna to tedy barbaries w prawkách pułnocnych zoſtáłá/ o kopę ábo ieſzcże mniey dáć obieśić. PowodPr 79.

W przeciwstawieniach: »wiele (więcej, nawięcej) (18), dosyć (2), nazbyt (2), hojnie, rowno, siła, wielki ... mało (mniej)« (26): Kto mniey ma/ nawięcey śię wydawa. BierEz L4v; BielŻyw 49; A dobrze ſye im wodźiło: Mnyey máyąc/ przedſye wſſyſtkyego doſyć bywáło. KromRozm III K6v; A to zbyeráyąc máło do wyelkyego/ trochę do wyetſſego/ áż zbyerze y zápomoże ſie w kupie á wprzęt yáki dobri GliczKsiąż M8v; LubPs cc6 marg; Bo więc iuż tám ſromotá kiedy kto da máło/ Bo trzebá áby wſzytkim rowno ſie doſtáło. RejWiz 19; Leop Tob 4/9 [2 r.]; UstPraw C; BibRadz Agg 1/9; BielKron 300v; Prot A3, Bv, D3; RejPos [310]v; HistLan E4; RejZwierc 97v; BudBib Eccli 20/15; GostGosp 2 [2 r.]; KołakCath C3v; Ktory wiele názbierał, nie miał názbyt: á kto máło; nie miał mniey. WujNT 2.Cor 8/15; SarnStat 80; SkarKaz 549a; ſą iedni ktorzy śiłá máią; A drudzy záśię máło CiekPotr 64.

W charakterystycznych połączeniach: mało bogactwa, dochodu, majętności, państwa, pieniędzy (5), posiadłości, pożytku, szkody (2), złota (2); mało brać, da(wa)ć (15), donieść, dostawać, mie(wa)ć (22), nałożyć (2), nazbierać, trzeba (potrzebować) (3), udziełać, winien, wyda(wa)ć (2), wziąć (2), zostawić (2), żądać, życzyć; mało zostało; barzo mało (9), tak (2); na poły mniej.

Przysłowie: Sera in fundo parsimonia, Proverbium, Nie wczás ten skąpić poczina/ który ſie gdy máło ná dnie oſzczymia. Mącz 140b.

Połączenia: »mało co« (2): LubPs cc6 marg; bo tym ſpoſobem/ nicby Królowi niezoſtáło: żołdemby téż máło co dáli OrzJan 60.

»nieco mało« (1): Alye dal nyeczo malo naſchem poſlom w racze thego Vſpomozenya. LibLeg 11/154v.

»mniej niż nic« (1): Cui minus nihilo est, Który mniey ma niż nic. Mącz 247a.

»nie mniej« = tyle samo (2): GroicPorz dd2v; Convenit inter eos ratio accepti et expensi, Zgadza ſie ſumma wzięcia s ſummą wydawánia poráchowáli ſie/ nie mniey ſie wydáło yako y wzięło. Mącz 481c.

Szeregi: »(abo) mało, (a(l)bo i, a snadź) nic« [szyk 6 : 4] (10): HistLan Cv, E2; wſzytcy rozno ieżdzą po wśiách y po miáſtecżkách: bárzo máło álbo nic niedawſzy [vel maligno, vel nullo dato precio] biorą co ſię im podoba ModrzBaz 117v, 116v; PudłFr 20; GórnRozm Cv [2 r.]; OrzJan 60; PowodPr 63; CiekPotr 64.

»bądź (tak) wiele, bądź (jako i) mało« (2): PudłFr 22; Na ktory ſkarb Rzeczypoſp: ieſliby ktokolwiek [...] ſię rzućił/ y z niego/ bądź wiele/ bądź máło wźiął/ bez conſenſu cáłey Rzeczypoſp: ná Seymie/ tedy táki ipſo facto infamis być ma VotSzl Ev.

»mniej albo więcej« = około (1): Cum autem de re numaria loquimur Mina Graecorum Valet, Około pułtrzeciánaſtá Rinskiego złotego/ około pułczwártánaſtá złotego polskiego/ Dźieſięći koron Fráncuskich á czerwonych węgierskich złotych ośmi mniey álbo więcey. Mącz 222a.

α. W pytaniu retorycznym z domyślną odpowiedzią przeciwstawną: nie dość? (1): To iuż ſkrzynie wytrząſay záſtáwiay klenoty/ Azać więc máło wyydzye ná tákie kłopoty. RejWiz 69v.
β. Za mało, nie dość (6):

mało komu (1): Lecz predśię [!] człowiecza Wſzyſtká o tym piecza/ Aby ku złotu złotá przybywáło: Bo by nawięcéy/ łákomému máło. KochPieś 6.

mało na co (1): Bowiem ná ty iey figle záwżdy bywa máło. RejWiz 28.

mało na czym (1): Iż ná moiey odpráwie widzi ſie wam máło. HistLan Bv.

cum N (3): Komu ſie ſwe máło widzi/ Cudzego ſie bráć nie wſtydzi BierEz K3v. Cf mało na kogo cum N.

mało na kogo cum N (2): RejZwierc 98v; śiłáby Pánie pieniędzy potrzeba/ á myſmy vbodzy/ y dwieśćie złotych máłoby ná ten lud SkarŻyw 384.

W przeciwstawieniach: »wiele (nawięcej) (2), siła ... mało« (3): Antygon powiedział iż to wiele ná kuglarzá. Kuglarz powiedział záſię iákoby ná poſmiech/ każiſz mi dáć groſz. Antygon powiedział iż też tho lepak máło ná krolá. RejZwierc 98v; SkarŻyw 384; KochPieś 6.

a. Nisko; tanio; parvi, paululo, viliter Mącz (15): MurzNT 16 marg; A ieſli by rzecz krádźiona mniey niż trzy złote ważyłá/ [...] v Prągi ma być bit GroicPorz kk; Vilissime constat, Bárzo máło koſztuye. Mącz 496c, 222d, 453a.

mniej czym [= o ile] (1): Minoris constat dimidio, Połowicą mniey waży. Mącz 418a.

W połączeniu z przyimkiem (4): o co chceſz/ o dwá groſſá rzekł Gáłąs/ odpowyedzyał Obyes/ nyechcę o ták máło GliczKsiąż I; qui minore summa censi erant, Którzy ná mniey ſzacowáni byli. Mącz 56a, 307a; BudBib Eccli 20/12.

W przeciwstawieniach: »mało (mniej) ... wiele (więcej) (2), najdrożej, sowicie« (4): Si nequeas paululo, at quanti queas, Yeſli nie możeſz máło/ yednák yákokolwiek naydrożey możeſz. Mącz 440c; RejZwierc 95; BudBib Eccli 20/12; Quádránt ważył máło co więcey, niżli dwá náſze drobne pięniążki: mniey niżli kwartnik. WujNT 170 marg.

W charakterystycznych połączeniach: mało kosztować (3), ważyć (ważący) (5); barzo mało (2); mało mniej, nierowno, połowicą.

Szeregi: »(barzo) mało a(l)bo nic« (2): Są też drugie dobrodzieyſtwá co nas bárzo máło ábo nic nie koſztuią/ á wżdy ſie nam ſowicie oddawáią. RejZwierc 95, 186.

»mniej albo taniej« (1): Pluris dimidio addicitur, Zá mniey álbo taniey puſzcza niżli zá połowicę. Mącz 307a.

»mniej albo więcej« = około (1): Obolus, Mińca/ álbo pieniądz mniey álbo więcey niżli náſze pułgroſzá ważąci. Mącz 257a.

G. Określa częstość: rzadko [niekiedy z elementem: krótko, lekko itp.] (15): A tak przez ony puſſcżé/ bory/ laſy/ oſtré góry/ wednie ij wnocy ijdątz malo odpocżywaiątz/ przyſſli do ziemie żydowſkié. OpecŻyw 30v; GlabGad G4v; BielKron 359v; Ná ty Pręty kopáné Miernicy náſzy máło liczą/ ále máią inſzé Pręty więtſzé/ dla łácnieyſzégo zliczenia. GrzepGeom I3v; A s Polſki też iáko żyw zá żadną grániczę nie wyiechał/ chybá w kſięſtwie Litewſkim bywał y to bárzo máło. RejZwierc Aaa, 61v; SkarŻyw 312; Y dla tego dáleko tám mniey Actiy ſądowych/ niźli v was. Wpráwdźie też obyczáie támeczne ſą tego prżyczyną/ iż ſię tám ludzie mniey práwuią. GórnRozm F3; X malo vziwamy: richley miaſto niego/ ks JanNKarKoch F4; PowodPr 59.

W przeciwstawieniach: »mało ... często, wszytko [= ciągle]« (2): Máło ſpiewa wſſytko dzwoni RejRozpr A2v; Częſto queſumus proznuie Oremus máło prácuie RejRozpr B4v.

W charakterystycznych połączeniach: mało bywać [gdzie], czynić wolnym, liczyć, odchodzić, odpoczywać, poznawać, pracować, prawować się, przestawać, przywodzić, śmiać się, śpiewać, na świat się ukazować, używać, widać.

Połączenie: »mało kiedy« (2): MurzHist E3v; przepuśćiłeś ná mię boleśći/ á máło kiedy czyniſz mię wolną od nich SiebRozmyśl E4.

Szereg: »nieczęsto i owszem mało« (1): Kto niecżęſto ſie ſmieie y owſzem barzo mało, bywa cżłowiek mądry GlabGad O4.
H. Określa wagę (1): Obacżą iſz máło ważył/ á druga ſtroná gdzie grzechy były/ ruſzyć ſię nie mogłá. SkarŻyw 98.
2. Określa wielkości niemierzalne (co do ilości, stopnia lub wartości); non multum Mącz (1661): GlabGad N8; RejWiz 99; W mieśćiech/ Lud cudnieyſzy/ iż roſkoſzniey żywą/ á mniey/ álbo nieták cięſzko robią. SienLek 30v; RejPos 337; ModrzBaz 9; A nie mow nikt/ żeby mało dla Chryſtuſa opuśćił. SkarŻyw 596; wſzákże ieden mniey záwżdy widźi y rozumie/ niż wiele záraz pátrzących y mądrych CzechEp 19, 77; CzahTr H3.

mało czego [G sg] (26): GlabGad I5; KromRozm III Hv; SienLek 31; GórnDworz S3v; HistLan B2, F5; KuczbKat 100; Przytym też y to niemniey dźiwu ma [non minorem habet admirationem] w ſobie ModrzBaz 102, 9v, 56, 107v; KochOdpr B2v; Oczko 2, 24; Bo mniéy w ſtárosći co dźień mocy czuie. KochFr 50; Nigdźiéy mieyſcá mniéy hárdośći Nie naydźieſz/ iáko w miłośći KochPieś 24; ále mniey złego/ mieć iednego Tyranná niż wſzyſtkich. GórnRozm C2v; Którzy z mądrośćią ſwoią górę wylatáią/ Ci iéy/ iákom obaczył/ namniéy podczás máią. ZawJeft 34; GórnTroas 27; GrabowSet B2v, Q2; OrzJan 47; RybGęśli C4; KToby ſię chćiał przypátrzyć pilnie świátu temu/ Może go wnet przyrownáć kwiátu odmiennemu Ktory poránu telko ma máło pięknośći CzahTr C4; GosłCast 31; SkarKazSej 705a.

W przeciwstawieniach: »mniej (mało, na(j)mniej) ... więcej (wiele, nawięcej) (9), najbarziej, nad liczbę piasku morskiego, siła, wszytki krolestwa świata tego« (13): GlabGad I5; KromRozm III Hv; komum nawięcey życżył/ then mnie namniey oddał BielKron 315; SienLek 31; Ale the żárthy naybárziey chwalą/ w ktorych ieſt naymniey ſproſnośći/ y obrázy/ á naywięcey miſterſtwá GórnDworz S3v; HistRzym 97v; KuczbKat 100; A nie mowi Pan Iezus áby máło opuśćił: ále rácżey iáko by wſzytki kroleſtwá świátá tego dla niego zárzućił SkarŻyw 596; Co namniéy ma mieć woléy/ komu wolno śiłá. GórnTroas 27; inákſzy też poſtępek kośćielny ieſt z temi co máło Pánu Bogu winni/ niż z temi ktorzy grzechow nád licżbę piaſku morſkiego názbieráli. LatHar 111; JanNKar A4; SkarKaz 549a, b.

W charakterystycznych połączeniach: mniej (mało) cielesności, dziwu, frasunku, mądrości, miejsca, mocy (3), nadzieje, niebezpieczeństwa, piękności, powagi, przyjaźni, radości, rozumu, sprosności, srogości, starania, szczęścia, trudności, użytku, wolej, zabawy, zbytku, złego; mniej (mało) brać, czynić, (od)dać (2), mieć, opuścić (2), otrzymać, przyjmować, robić (2), rozumieć, słyszeć, ujrzeć, umieć, widzieć, winien, znamionować, życzyć; daleko mniej.

Połączenie: »nie mniej« = tyle samo, to samo (6): LibLeg 8/26v; Mącz 288b; niemniey [non minus] to mocy ná wiecżne cżáſy wnich będźie miáło/ iedno iákobyś młodą roſzcżkę/ gdy ią ſzcżepiſz iádem nápoił ModrzBaz 9v, 102; Nákoniec ábyś tego był pewien/ że niemniey bierzeſz pod iedną oſobą/ niżli pode dwiemá. iáko y mánnę/ iednáko zbierano y rowno/ w nacżynia wielkie y máłe. LatHar 189; OrzJan 47.

Fraza: »o mało (a. mniej) idzie« [szyk zmienny] (3): RejJóz C5; Quasi isthic minor mea res agatur quam tua, Iákoby tám o mniey mnie ſzło niżli tobie. Mącz 222d; GórnTroas 26.
Zwroty: »mniej (nie) mieć, niemasz« [w tym: w czym (1), na czym (1)] = (nie) być gorszym, (niczym nie) różnić się (2 : 1): Swięta ofiárá choćiaſz ią Piotr/ choćiaſz Páweł/ ábo inny iákieykolwiek zasługi kápłan/ ofiáruie: iednáſz ieſt/ ktorą Chryſtus podał vcżniom ſwym/ ktorą y teraz kápłani ſpráwuią. Tá nic mniey nie ma/ iedno iáko oná. SkarŻyw 91; Bo coż ieſt w czymbyśćie mniey mieli (marg) podleyſzy byli. G. (–) [quod minus habuistis] nád inſze kośćioły WujNT 2.Cor 12/13; SkarKaz 158b.

»nic mniej (a. ani małem) (nie) (u)czynić« = nie być gorszym, niczym się nie różnić [szyk zmienny] (3): Ale aniś chodziłá drogámi ich/ ániś według ſproſnych złośći ich vcżyniłá máłem mniey [neque ... fecisti pauxillum minus] Leop Ez 16/47; Boć mniemam żem ia nic mniey nie czynił (marg) żem bynamniey nie podleyſzy. G. (–) [nihil me minus fecisse] niżli wieldzy Apoſtołowie. WujNT 2.Cor 11/5, s. 646 marg.

α. W pytaniu retorycznym z domyślną odpowiedzią przeciwstawną: nie dość? (13):

mało czego (10): RejRozpr D4, Fv; Zaż ia teraż kłopotu w ſwey głowie mam mało RejJóz M6, G7v; RejRozm 401; PudłFr 31; GórnRozm C4v, G3; PaprUp Kv. Cf mało na czym czego.

mało na czym czego (1): Azaſz máło ná wſzyſtkim zbytku tego cżáſu BielSen 12.

W połączeniu z prefiksalnym czasownikiem intensywnym (1): ſpitaicie dlatzego ſie na was buntuija/ abo malo zlego nabroili PaprUp Kv.

W charakterystycznych połączeniach: burdy mało, kłopotu, krotofile, rozkoszy (2), zbytku, złego (3); mało na wszystkim; mało nabroić.

Zwroty: »mało sprawić« (2): A za máło ſpráwił Cárolus Ceſarz [...] Woyſko poráźiwſzy/ y kilká Krolow poimawſzy. GórnRozm A2v; GórnTroas 20.

»mało wygrać« (1): Azaz mało wygrał tęn/ że go niewinnem náleźiono? GórnRozm Iv.

β. Za mało, nie dość [w tym: komu (5)] (9): RejFig Aa; Niechći ięzyk moy chętny/ winną cżeść oddawa/ A w tym (ácżći máło da) niechay nie vſtawa. GrabowSet X2v.

W porównaniu (1): Chociay názbyt wſzytkiego/ by ná tym przeſtáło/ Iáko w worze dzyuráwym záwżdy przedſię máło. RejWiz 14.

Fraza: »mało wszy(s)tko, wszytkiego, na wszytkim, świat wszytek; mało w całym świecie mieć« [szyk zmienny] (2 : 1 : 1 : 1; 1): BierEz R2v; bo ieden nic niema á drugiemu wſzitko mało. BielŻyw 117; RejWiz 57; RejPosWstaw [412]; Morze nie ma dná/ nie ma też y zbytek/ Záwſze chce więcey/ máło mu świát wſzytek. KlonFlis C4v; SzarzRyt A2v.
γ. W funkcji osłabionego przeczenia: minimalnie, nie bardzo, prawie nie [w tym: comp (8), sup (1)] (155): FalZioł IV 17c; GlabGad N2; RejRozpr A2v; RejJóz B8v; RejKup i3v, t4v; MurzNT 116; BielKom G4v; Venus máło może w miłośći. RejWiz 38 marg, Dd3v; [król Matyjasz] tylko z ſwemi Krześćiany walcżył/ tho ieſth/ Z Cżeſkim krolem/ z Polſkim/ á z Ceſárzem Frydrichem/ z Thurki máło/ bo ſnimi wnet wźiął przymierze kiedy z Cżechy á z Polaki walcżył. BielKron 305; Mącz 332c; SienLek Vuuv; RejAp 87v, 137v, 148; RejPos A3v, 87, 117v, 205v, 275 (9); Bo ácż cżtąc ten Wthory wiek cżłowieká poććiwego máło ſie o tym W. W. náucżyć możeſz RejZwierc [283]v; Nie będzieli Pan Bog z námi/ Máło przemożemy ſámi. RejZwierc 254, 29v, 267v; BiałKaz K4; ModrzBazBud ¶6v; StryjKron 160; CzechEp 58; NOwy to fortél/ á máło ſłychány/ Ná śrébrną brodę grzebień ołowiány. KochFr 12; PowodPr 25; SkarKaz 637a.

mało czego [w tym: G sg (85), G pl (1); mało tego (2), takiego (1)] (86): BierEz H3v, M4v, Nv, N3, P3, R4v; FalZioł I 56a; GlabGad P5v; powyeſz ysz malo nadzieye ma pan moy aby go tho doſlo, czo mv V. C. M. piſſacz y wkazacz raczil. LibLeg 7/32v; á máło tego ſlycháć/ áby kiedy kto bez łáſki wziął pomſtę zá wyſtępki ſwoie. RejPs 150v; RejRozpr Ev, Kv; RejJóz H, K2; RejRozm 403; RejKup b4, L, p3, q6; KromRozm I K2v; KromRozm II b, v3; KromRozm III D7; GliczKsiąż B4v; LubPs T5v, ee4, gg5; Iuż tám máło rozumu gdzye vpor pánuie RejWiz 8v, 37v, 46v, 58v, 82, 90v; Bo zá dyabłá vrodá/ kiedy cnoty máło. RejZwierz 66v, 37, 84v, 128v, 135; Gdyżem tedy ieſt ták ſprácowány ná vmyſle y rozumu mi nie z ſthawa/ iż iuż we mnie máło mocy [et nec modica est in me virtus Vulg] przed thákim ſtráchem ktory mię tey nocy przeráźił. BibRadz 4.Esdr 12/5; Samey prawdi tam do nich namniey przinaſzaią. KochSat C; KwiatKsiąż E2v; Mącz 77d; SienLek 153; RejAp 143v; GórnDworz C8, Iv, Mm2; RejPos A4v, 33, 217; Bo tám nędzá/ á máło cżego dobrego vżyć ná ſwiecie przy nichby mogł. RejZwierc 122, B3, 164, 190, 211v, 224, 241v, 242v; BudBib Eccli 40/6; ktorzi z dobrey woli ſwey máło bacżenia máią [parum sint observantes] ná dobre á słuſzne rzecży. ModrzBaz 70, 91; SkarJedn 370; SkarŻyw 238; StryjKron 427, 717; KochPieś 21; BielRozm 7; GórnRozm D2; GostGospSieb +3; Dziś ieſli co maſz, o to ſię pytáią, Cnotá y mądrość máło mieyſcá maią. KlonKr A4v; PowodPr 12, 47; SkarKaz )(3, 2a marg, 42b. Cf »czegoś mało«, »dusze mało«, »o mnie rady mało«, »żartu mało«.

W przeciwstawieniach: »wiele (więcej, nawięcej) (13), długi czas ... mało (mniej)« (14): BierEz L2, Nv, N2; BielŻyw 130; GlabGad O7v, P5v; RejZwierz 37, 91; A imby ſie ná to więcey vdał wiedzyeć/ tymby mniey wiedzyał. BielKron 81; CzechRozm 263; CzechEp 138 marg; chcę to w krotkośći pokázáć zwiela dzieiow kośćielnych máło co wybieráiąc SkarJedn 122; KochPs 203; ták długi czás tu śiedźićie/ á máło ſpráwuiećie. SkarKazSej 659b.

W charakterystycznych połączeniach: mało baczenia, biesiady, błędu, błogosławieństwa, cielesności, cnoty (4), czci (2), czego dobrego, doświadczenia, godności, krześcijaństwa, miejsca (3), miłości (2), mocy (2), nadzieje (4), odpoczynku, opieki, pociechy (pociesznego) (3), podpory, posłuszeństwa, pożytku (4), prawdy, przyjaźni, przysady, rady (3), rozkoszy, rozszerzenia, rozumu (rozumow) (9), smutku, sprawiedliwości (3), sprawy, sromu, statku, strachu, szkody, świętobliwości, trefności, wiary (3), wstydu, względu, złego; mało (u)czynić (czyniący) (4), donieść, mowić, moc (mogący) (5), najdować, nauczać, nauczyć się (2), nie dostawać (2), orać, przełożyć, przemoc, przyczynić, robić (2), rozumieć (2), słychać (słychany) (8), ślubować, ustąpić, walczyć, widać, wiedzieć (wiedzący) (16), wybierać, znaczyć; mało zostało (zostanie) (2); barzo mało (3), tak.

Przysłowie: Kto wiele mowi/ máło vcżyni. BierEz Nv.

Połączenia: »mało co« (9): KromRozm II v3; że płod nyepráwy nye telko v ludzi/ ále theż y v Bogá máło co myeyſcá ma. GliczKsiąż B4v; BibRadz I 6b marg; iż rzecż w. m. będzie táka/ że przećiwko niey máło co kto/ będzie mogł mowić. GórnDworz V3v; RejPos 127v; SkarJedn 251; gdyż praepoſitio est pars indeclinabilis per ſe, y máłoby co znácżyć mogłá/ gdyby do ktorego inſzego przyłożona nie byłá. CzechEp 67; ActReg 129; SkarKaz 311a.

»mało co inego, jedno« = nic tylko, tylko (1): A przyſſedſſy do náwrocenya Páwłá S. máło co inego/ yedno pyelgrzymowánye y przygody yego opiſuyą. KromRozm II e.

»czegoś mało« (1): iedno iuż cżegoś máło do thego nie doſtawa. RejAp 150v.

»mało kęs« (1): áby iedno mogli pocżciwie w thych tho cżeſnych ſpráwach ſwoich ſtać/ ácż máło kęs they docżeſney pociechy zá tho odnieść máią. RejPos A4v.

Frazy: »[komu] mało czyni« = nic nie daje, nie ma znaczenia (1): Coś mi ná Elohimá odpowiedział/ tedy mi to máło cżyni/ przeto iż ſie oni ták w tym wykłádáią/ że nie záwżdy trzech znácży/ ále pod cżás iednego. CzechRozm 17.

»dusze [w kim] mało (ostawa); mieć dusze mało; mało czuć dusze [w kim]« (4; 1; 1): ábowiem przed ſtráchem ręki twoiey y duſſe máło wemnie oſtáwa. RejPs 59v; RejJóz G6v, H2, N6v, P2v, P5v.

»o mnie, we mnie rady mało« = nie mogę sobie poradzić (1 : 1): Ze wſząd o mnie rady mało A nielza iey z ynąd ſzukać Iedno tobie wſzytko w mocz dać RejJóz D8, N3v.

»żartu, śmiechu mało« = sprawa jest poważna [szyk zmienny] (1 : 1): Tych przeſtrachow niċ ſię niebal. As ſię potim okazalo Is wtych ſprawach zartu malo. RejKup b3; RejZwierz 67.

Zwroty: »mało sprawić (a. sprawować)« (6): Prze páná Bogá day im w. m. zá wygráne/ bo widzę iż máło ſpráwiſz ſwą odpowiedzią. GórnDworz Bb6; SkarJedn 251; ActReg 129, 161; VotSzl B4; SkarKazSej 659b.

»mało wygrać« (3): RejWiz 185; Práwem też málo wygraſz/ Aduerſarz twoy duży Prot Bv, B3.

»mało zyskać« (2): BielKron 423; iżbyś máło zyſkał choćbyś też y wſzytek ſwiát poſiadł RejPos 123.

Szereg: »(abo) mało (a. mniej) a(l)bo (prosto) (a (jakoby), i) nic« = non multum aut nihil Mącz [szyk 9 : 6] (15): FalZioł I 56a; Ale v Lutrá v Melánchtoná álbo nic/ álbo máło ſye błędu okázuye. KromRozm I K2v; KromRozm II b, v3; RejWiz 90v; Mącz 43b; GórnDworz V3v; RejPos 206v; RejZwierc 224; RejPosWstaw [1434]v; Owa máło á iákoby nic nie dawaią odpocżynku [Modicum tanquam nihil in requie Vulg] BudBib Eccli 40/6; Tymby ſię obycżáiem y nárzekániu ná przewłacżánia ſądow [...] zábieżáło/ y fortylom rzecżnikow mnieyby ſię ſnać mieyſcá ábo nic [minimum loci] zoſtáwiło. ModrzBaz 91; GórnRozm D2; GostGospSieb +3; PowodPr 47.
δ. »namniej« = choć trochę; tantulum Mącz (8): Vźrzyſz ieſlić tám komu co namniey odpuſzcżą RejWiz 160; RejAp 198; Gdy prżychodźiłá ná Seym tá popráwá/ á było namniey co w niey oſtrego/ wnet zákrżyknęliśćie/ niechcemy tego GórnRozm K2, G2.

namniej czego (3): Si tantulum offensum titubatumque sit, By yedno namniey niechući álbo ſzwánkowánia było. Mącz 260d; RejPos 278; SkarŻyw 253.

Połączenia: »by namniej« (1): pátrzay co tho ieſt zácżąć w ſobye by namniey wiáry o tym Pánu ſwoim RejPos 278.

»co namniej« (1): Azaż w ten czás co namniéy o tym wſpominał OrzJan 76.

Szereg: »namniej i trochę« (1): á kto namniey y trochę swiátłośći ſtworzyćielá ogląda/ iuſz mu wſzytko ſtworzenie drobne ſię zda SkarŻyw 253.
a. Określa stopień nasilenia zjawisk fizycznych i cech nawiązujących do wielkości mierzalnych [czego] (3): BierEz R2; Kapuſta domota [!] [...] barzo mało tucżnoſci daie FalZioł I 34b; á potym go nie potćiwie do więźienia prowádzą/ gdźie więc drugiemu duſzno bywa/ gdy świátłá máło widźi GroicPorz cc4.
A. Słabo, lekko, łagodnie, nieznacznie, w niewielkim stopniu; paulo Vulg, Mącz, Modrz; parum Modrz, Vulg, JanStat; modicum Vulg; breviter, leviter, modice, paulum Mącz; modicum quid PolAnt [w tym: z czasownikiem (822), z przysłówkiem (230), z przymiotnikiem (227), z imiesłowem przymiotnikowym (60), z rzeczownikiem (7)] (1345): BierEz A2v, L2v, L3; OpecŻyw [192]v; PatKaz II 58v [2 r.]; PatKaz III 112; FalZioł II 10b, V 51v; RejJóz A4, C, F5v, H6v; RejKup b6v, c2v, Pv, r2v, ſ7v, ſ8v; KromRozm I Cv, K2v marg; KromRozm III D4; gdyż nie dbálſzych ludzi nie máſz iáko Polacy/ á coby ſie w ſwym ięzyku mniey kocháli. RejWiz A4v, A4v, 35v, 139v, 173; RejZwierz 103; BibRadz *5, *5v; BielKron 201v, 334v, 423v; KwiatKsiąż P3; Mącz 222d [2 r.], 289b; SienLek 5v, 8; RejAp 67; GórnDworz G2v, Y3v [2 r.], Cc5, Dd4v, Ee; Cżłowiek ktory ácż máło był vniżon od Anyołá/ ále był ſtworzon w wielkiey łáſce RejPos 53, 53, 65, 142v, 252v marg, 284v marg (9); HistLan ktv; Bo cżáſem śie tráfi/ iż zá popełnione grzechy mniey niżby śie godźiło ludźie żáłuią KuczbKat 195; RejZwierc 77, 86v, 104, 137v, 235v; bo káżdy mąż dobry ná cżoło rad ſie wyſádza/ á mniey godni w pośrodek. BielSpr 42v; RejPosRozpr c3; Strum A4; ModrzBaz 39 [2 r.], 74, 95v; Oczko 13, 20, 27v, 29v, 33v; SkarŻyw 36, 134, 582; iż im kto ieſt pyſznieyſzy/ tym mniey dba o Bogá CzechEp 421; w vprzéyméy miłosći/ Zfolguy mi máło KochFr 75; Abowiem Szátan żadney rzecży mniey może ćierpieć/ iáko chrześćijáńſkiey miłośći ReszHoz 135; BielRozm 7; ActReg 155; GostGosp 58; Phil Q; GrabowSet B2v [2 r.], D3v, P4v, Rv, Y2; OrzJan 72, 81; WujNT 39; W vporze trwáć chceſz? záwśćiągni ſię máło KlonKr F4v; PowodPr 15 marg; CzahTr Cv; SkarKazSej 706b [2 r.].

W połączeniu z comp przymiotników i przysłówków (17): FalZioł I 14a, IV 43d; Ieſzcże moy łaskawy panie rozmyſl ſie wżdy mało A zrożumiey mało pewniey iako ſie czo ſtało RejJóz H6v; RejWiz 76v; BibRadz Hebr 2/9; Mącz 214c, 285a [3 r.]; SienLek 7; Ale bychmy ocży otworzyli/ A máło ſie lepiey przypátrzyli/ Co tráćimy prze márne roſkoſzy RejAp 199v; WujNT Hebr 2/9; Od Koſzic we cżterzech mil Pr[e]ſzow/ y Bardiow/ Miáſto máło możnieyſze niż Podolſki Kijow. CzahTr Hv. Cf comp w połączeniu z comp.

comp w połączeniu z comp przymiotników (4): SLawne było Betleem/ gdzye ſie Kriſtus zyáwił/ Lecż nie mniey dziś ſławnieyſze/ gdzye ſwą chwałę ſpráwił. RejZwierz 107v; RejZwierc 268; StryjWjaz A3; Inſze iáko mniey ważnieyſze opuſzcżam CzechRozm 125.

W połączeniu z prefiksalnymi czasownikami intensywnymi [w tym z przedrostkami: po- (5), prze- (1), przy- (1)] (7): Nie wádzić máło przećierpieć/ By ſie więtſzego mogł vſtrzedz. BierEz Nv; GroicPorz ſ4; HistRzym 22v; á coż woliſz/ álbo ſie máło przytłuc/ ábo ták długo wiſieć? RejZwierc 166v, 262; ábym ſię y ia máło pochłubił. BudNT 2.Cor 11/16; GrabowSet B4.

W przekładach łacińskich dem. (2): Hilarulus, Máło weſoły. Mącz 156a; Meliusculus, Nieco lepſzy/ máło lepſzy/ tez zdrowſzy. Mącz 214c.

W przeciwstawieniach: »więcej (wiele) (11), więtszy (wielki) (5), (na)barziej (2), gorzej, nawyszszej ... mniej (mało)« (21): BierEz Nv; PatKaz III 93v; BielŻyw 125; Leop Luc 7/47; then poráźił máło Bulgárow/ ále potym gorzey od nich poráżon v Andrynopolá BielKron 168v; yż tym mniey nam przechodzą lata/ albo nam tym mniey na leciech ſchodzi/ y przez to dłużey zywiemy/ im więcey czaſu wybornym naukam pozwolamy. KwiatKsiąż Q; quo minus possum tanto magis cupio, Ym mniey mogę tym więcey żądam. Mącz 343c; SarnUzn H5; GórnDworz Mmv; RejPos 308; Gdy ſie nabárziey złotarze kokoſzą/ Tám namniey wſzego vżywą z roſkoſzą. RejZwierc 229; Cżem kto ieſt więtſzy/ á cżem więtſzemu mnoſtwu ludźi roſkázuie/ tem mu śię mniey godźi ono cżynić coby mu śię podobáło ModrzBaz 22v, 9v; SkarŻyw 240, 589; GórnTroas 38; GrabowSet A4v; SkarKaz 277b; CiekPotr 67; SkarKazSej 691a.

W charakterystycznych połączeniach: mniej (mało) bać się, (z)błądzić (2), błędnie, błogosławiony, (u)boleć (3), bronić, brzmieć, brzydzić się (2), chcieć, (po)chwalić (się) (chwalon) (3), (prze-, ś)cierpieć (5), czcić, czczyć się, (w)ćwiczyć (się) (2), dbać (3), dobry (lepszy, lepiej) (5), dolegać (2), doskonały (2), doświadczony, dozwolić, dzierżeć (się) (3), fortunny, frasować się, ganić (ganion) (3), głośno, godny (6), godzić się, grzeszyć (7), jasny (jaśnie) (3), kołysać się, lękać się, łaskaw, mdleć, mieć [za co], mieć na pieczy, mieć wzgląd, mienić się, miłować (7), mniejszy (mniej) (3), możn(iejsz)y (2), myśleć, należeć, nienawisny, niewierny, nie zrozumieć, obawiać się, obdarzony, obłowić się, obrażać, ociążać, odelżyć (ulżyć) (2), okazały, (p)okazować (się) (4), okwaszon, otrzeźwieć, ozdabiać, patrzyć, pewien (pewniej) (3), piękny, pobłąkany, pochłubić się, pocieszon, w poczciwości (in veneratione) mieć (2), poddać (się) (poddan)(4), podlejszy, podobać się (2), pofolgować (sfolgować) (4), pogrozić, pomnieć, pomoc (3), pomocny, popojony, porazić, potrzebować (potrzeba) (7), potrzebn(iejsz)y (7), poważny, poznać, pożyteczny (użyteczny) (8), pragnąć (4), prawdziwy (prawdziwiej) (2), przebijać, przechodzić (schodzić) (2), przeciwny (2), przyczynić się, przyjemny, przyjmować, rad, radę dać, rozmyślić się (5), rozumieć, ruszyć, sfałszowany, skłaniać się, słaby (2), sławn(iejsz)y (4), słuchać, słuszać, słuszno, (po)służyć (3), sparzyć się, sprosny (2), sprzyjać, starać się (4), (prze)strzec (3), szczęśliwy, szkodliwy (2), (u)szkodzić (7), szpacić, szumieć, święty (2), tracić, trefny (trefnie) (2), trudny (2), umiejętny, umniejszyć (umniejszony) (2), unieść się, uniżon, upadać, uskromnić, uważać, uwielbić, uznać się, użyć (2), ważniejszy, wdzięczny (2), wesoły, weźrzeć, wiarę dać, wierny, wierzyć (2), więcej (3), więzać się, winować, władnąć, właśnie, k wolej być, wspierać, wspomagać, wykroczyć (2), wyprawion, zacny, zalecić, zasłużony, zasmucić się, zawadzać (zawadzić) (2), zawisnąć, zawołany, zawściągnąć się, zdarzyć się, zły (gorszy) (8), znaczny, znakomity, żałościw, żałować (2), żędać; daleko mniej, mało.

Przysłowie: RejJóz F6; A wſzákoż miedzy dwiemá rzecżámi ſtráſznemi á złemi mądry cżłowiek záwżdy mniey ſobie złą obiera. RejZwierc 42; GórnRozm E2v; á ze dwoygá złégo Wybiéray/ co mniéy ſzkodźi z przedśięwźięćia twégo. GosłCast 36. [Ogółem 4 r.].

Połączenia: »mało co« = modico Vulg; breve quid PolAnt [szyk 4 : 1] (5): To też mało ieſt czo podlejſze niżli pirwſze. FalZioł I 147a; Abowiem zmocniąc ſie nád námi ſnádnie złoſćiwi/ Ieſli iem co máło wedle, myſli dozwoliſz RejPs 17v; Leop Hebr 2/9; BibRadz Hebr 2/9; WujNT Hebr 2/9.

»mało nieco« = paululum Mącz [szyk 1 : 1] (2): [Prusowie] rzecż iednáką mieli y obycżáie z Litwą/ iedno przez obcy narod zmienili ięzyk/ máło nie co ſobie rozumieią y dziś BielKron 345v; Mącz 419a.

»nie mniej« = tak samo; także, również; non secus Mącz, Modrz; non minus Modrz, JanStat; non modicum HistAl; ita, itidem, perinde Mącz; nihilominus Modrz [w tym: też (a. także, a. takież) (...) nie mniej, nie mniej ... też (22), i (...) nie mniej, nie mniej (...) i (18), nie mniej też (...) i, też (a. także) nie mniej i, i ... też (...) nie mniej, też (a. także) i ... nie mniej (10), tak (...) nie mniej (2), tak i ... nie mniej (1)] (155): aby takowa naſſa czeladz nam na prziſſłe cżasi poſłuſſnieiſſa y powolnieiſſa beła, niemniei wierna ListRzeź w. 16; BierEz P2; MetrKor 38/501; FalZioł II 4d, V 41v, 61; IAko pragnie ieleń áby co rychley wgorący czás doſtąpił zrodłá chłodzącego/ ták niemniey prágnie y duſſá moiá áby ćię doſtąpiłá rychley moy pánie. RejPs 63, 71v, 91v, 213; LibLeg 11/32; ComCrac 11v; SeklKat K2v, T3; HistAl D6, I5, K5v, Nv; KromRozm I L; Wſzakże ich niemniéi i to ruſzyło co terás będźie powiedáno MurzHist R2; KromRozm II f4 [2 r.], g2, g2v, h4, iv, q, r3; Diar 24, 31, 40, 41, 63; RejWiz 34v, 127; RejZwierz 107v; Narzekay nád vmárłym iż ieſt pozbáwion świátłoſći/ nie mniey też żáłuy y ſzalonego [et supra fatuum plora Vulg] iż ſtráćił rozum. BibRadz Eccli 22/10; BielKron 204, 207, 254v, 393; Nec minorem sub eo praeceptore profectum fecit, Nie mniey ſie wćwiczył/ Zámógł. Mącz 116a; In loco fratris amare, Nie mniey miłowáć yáko brátá rodzonego. Mącz 167a; Perinde [...] Niemniey ták wiele. Ut non perinde gratus est, Nie owſzeki yeſt wdzięczny. Mącz 168c, 168c, 175c, d, 301c, 389b (11); SienLek 76, 136, 157, 159, 164v [2 r.]; SienLekAndr a3; ábowiem niemniey to trudna rzecż ieſt/ náleść s ták oſobnemi przymioty Dworzániná/ iáko też y tá/ doſyć vcżynić thákiemu vrzędowi GórnDworz Kk3, E8, S6, Zv, Gg3, Mm2v; RejPos 198v; Bo to rzecż pewna/ że nie mniey duſzy pokármu duchownego/ iáko ciáłu ćieleſnego potrzebá. KuczbKat 185, 275; RejZwierc 83; BielSpr 20; WujJud 257; WujJudConf 212; MycPrz I Bv, II A, B4; StryjWjaz A3, C4; CzechRozm 2v, 43, 100v, 101, 252v; Trzebá tedy do tego vcżyć ſię oſtrożnośći/ á onych ile być może/ vżywáć. Niemniey też [etiam] do tego żołnierze ćwicźyć [!] trzebá/ iáko ſtraż we dnie y w nocy trzymáć ModrzBaz 111, 21v, 39v, 52v, 56, 63 (11); SkarJedn 64, 96, 289; Oczko 22v, 26; KochPs 126; SkarŻyw 92, 178, 240, 277; StryjKron A3v, 105; CzechEp 156, 157, 216, 221, 330; CzechEpPOrz **; NiemObr 28, 161, 173, 179 [2 r.]; Flis ma ſwą rzecz ná pieczy/ á goſpodarz niemniéy. KochFr 134; KochMuza 27 [2 r.]; WerGośc 210; KochPieś 26; GórnRozm C2v; ActReg 54, 55, 101; O twych przeważnych ſpráwách iuż ſłycháią: Ale tym niemniey głośno będźieſz ſłynąć/ Ześ gotow y dźiś dla oycżyzny zginąć. GrochKal 23, 15; KochCzJan A2v; OrzJan 29, 62; RybGęśli C2; WujNT 16, 89, 104, 287, 313 (11); JanNKar B, D3v; SarnStat *3v [2 r.], *6v, 180, 196, 923, 1141, 1200; PowodPr 70; SkarKaz 382a; CiekPotr 64.

»nie mniej« = taki sam [w tym: (także) i ... też nie mniej (2), też i ... nie mniej (1)] (7): Diar 23; A przedſię choć to prawdá ieſt/ iż vſtał zakon Moyżeſzow/ iednák y to też niemniey prawdá/ iż zakon Boży wiecżny ieſt/ y wiecżnie trwáć będzie CzechRozm 85v, 244, 254v; Oczko 18; iż nie mniey ieſt rozność miedzy tym oboygiem/ iáka ieſt miedzy niebem á źiemią. WysKaz 15; y pokazałeś ſie niemniéy Polſkiému narodowi, iáko y Litewſkiému bydź przyiaćielem. SarnStat 863.

»mniej niżli w male« (1): Modice hoc faciam, aut etiam intra modum, W mále to chcę vczynić/ álbo yeſzcze mniey niżli w mále. Mącz 173b.

Szeregi: »mniej, a nie tak często« (1): Abowiem to co przed tym w pirwſzym kościele bywáło/ iuż ſie tho dziś mniey/ á nie ták cżęſto/ okázuie LubPs A3.

»podczas więcej, a podczas mniej« (1): Wſzákoż y to co BOG y przez tych dwu dźiáłał/ nie było rzecżą vſtáwicżnie trwáiącą/ á nigdy ſie nie odmieniáiącą: ále ſie to w nich podcżás więcey á podcżás mniey pokázowáło CzechRozm 190v.

α. W pytaniu retorycznym z domyślną odpowiedzią przeciwstawną: nie dość? (4): RejKup x8; A mniemaſz áby gniew záiątrzony máło przyrodzenia zgwałćił y żywotá vkroćił? RejZwierc 157, 157.

W połączeniu z prefiksalnym czasownikiem intensywnym (1): Tóżem ſie sfátigował/ zam máło dźiś zchodźił/ Radbym ſie czym po pracy Alberte ochłodźił. WyprPl C.

β. Za mało, nie dość [w połączeniu z prefiksalnym czasownikiem intensywnym] (1): Máłom ſie pánu náwoził Bo ten ieſſcze bárziey groził RejRozpr E2.
γ. W funkcji osłabionego przeczenia: minimalnie, nie bardzo, prawie nie [w tym: comp (26), sup (1)] (593): BierEz G2v, G3, I, M; ForCnR D2v, E; FalZioł I 34a, 114d, V 60v; BielŻyw nlb 4; GlabGad C2, G5v, I5v, K5v, N4, O7v; także woyſko Tatarſkie z wielkiem krzikiem na polaki ſie obrocilo, ktorych woyſka ieſzcże były mało naruſzone [quȩ interim integrȩ erant] MiechGlab 11; BierRozm 26; WróbŻołtGlab A3v; RejPs 97v, 98v, 104, 108v, 115, 121v, 189v; Mychmy chudzi máło krzywi Ledwechmy ſwą trochą żywi RejRozpr F3v, A3v, B2v, B3, E3v, F4 (10); RejJóz K6v; Czos to czini ieno zly rząd A nauky omilne. Ktore malo czo pan kazal Iedno czo ſwiat vczy przychylne. RejKup B, i5, m8v, r2, r6, X, bb6, cc3; KromRozm I D3, G2; A ieſlić tráwę [...] Bog tak przyodźiéwá/ czymżeć niewięcei wás o mało wierzący (marg) małovfni (–) [exiguae fidei]? MurzNT Luc 12/28, Matth 6/30; KromRozm II d, dv; Diar 36, 66, 91; BielKom E4v; Pánu ſwemu Miłośćiwemu: máły y máło znáiomy ſłużebnik/ ſłużby ſwoie zálecza y ofiáruie. LubPs A2, A2v, N5v, gg5; GroicPorz ſ4; RejWiz 26, 36v, 38 [2 r.], 55v, 67v (25); RejFig Bb2v; RejZwierz 1, 52v, 80, 119, 128; ani ſię gadkámi mniey potrzebnymi y nieprzyſtoynymi parali/ z ktorych nic inego nie rośćie/ iedno roznice/ zwády/ nieſnaſki BibRadz *4, Eccli 22/11, II 138a marg; Goski *2; BielKron 168v, 178, 184v, 195, 254 (14); KochSat A3v, [C2]v; KwiatKsiąż C4, M4; Digitis extremis attingere aliquod genus vitae id est, breviter sive leviter attingere, quod alias a limine salutare dicitur. Páluſzkámi ſie dotknąć/ to yeſt/ bárzo máło czego skoſztowáć. Mącz 88d; Frivolus, id est, Inanis, Levis, et Nullius momenti, Nyczemny Niekrzeczny/ Máłoważny. Mącz 137b; Humilis, et minime generosus ortus Niski á namniey sławny ród. Mącz 159c, 228b, 282b, 495a; Nie dźiw tedy (ponieważ pożytkow ſzukamy) Ze o dobry porządek máło ſię ſtáramy. Prot B2v, A2v, B4, C2v [2 r.]; SienLek 135; RejAp AA4, AA5v [2 r.], AA6v, BB3v, 2v, 172; GórnDworz B2v, C2v, C4, C4v, E3v (13); Bo by ſie theż był národził iáko cżłowiek iny pod grzechem/ tedyby też nam był máło pomoc mogł: Bo chory choremu/ á vpádły vpádłemu/ máło pomoc może. RejPos 16v, A6, 29, 32 [3 r.], 38v, 40 [2 r.] (39); BiałKat 226, 251 [2 r.], 313; BielSat N3; GrzegŚm 16, 35, 38; A ieſlim cie też kiedy przed tym przegniewáłá/ Y mniey przyſtoynie przećiw tobie záchowáłá/ Proſzę prze Bog ábyś mi wſzytkiego przebacżył HistLan C4, A3, Dv, F6; KuczbKat 290; Abowiem to ſą przypadki do fortuny potrzebne/ do rozumu máło. RejZwierc 21v; Myſl wſpaniła záwżdy w niebie/ Máło pátrzy ſámá ſiebie RejZwierc 232, 14, 17, 18v, 20, 20v marg (27); BielSpr 3, 6, 36, 60, 73; WujJud A3v, 235v; WujJudConf 109v; RejPosRozpr cv; RejPosWstaw [212]v; BudBib bv; BudNT 1.Tim 4/8; CzechRozm 15v; TEn máło godny ſnadź był páńſtwá ták zacnego PaprPan Dd3v; ModrzBaz 9v, 28v, 29, 45v, 58 (10); SkarJedn 222; KochOdpr C; Oczko 8, 14, 19, 33, [41], [41]v, [43]v; iż on zakon był docżeśny/ nie doſkonáłym dány mało pożytecżny/ y obćiązliwy SkarŻyw 2, 2, 3, 271, 352, 353; KochTr 24; Niemcy zowią Krola/ álbo Xiążę Knig/ á oni [Litwini] Konigos máło odmieniwſzy. StryjKron 46, 46, 71, 135, 145, 416, 443, 652; CzechEp 38, 65, 207, 209, 372; KochFr 90; KochDz 105; KochSz B; WerGośc 265; Smierći ſie máło boimy/ Gdy w dobrym zdrowiu ſtoimy WisznTr 25; W budownych miáſtach/ zamkach/ máłom ſie kocháłá/ W przeſtronym polu záwſze wſzyſtkę vfność miáłá BielSen 18; BielSjem 39; KochSob 62; PudłFr 20, 58; GórnRozm N2v; ZawJeft 27; ActReg 51, 110, 118, 141, 159; GostGosp 108; GrochKal 17; Phil C3, K3, S4; GórnTroas 32, 33; GrabowSet C2, Y2; LatHar 510, 587; KołakSzczęśl B3; WujNT 123; GrabPospR K4v; PowodPr 7, 12, 56, 64; SkarKaz 159b, 513a; VotSzl A2, C4, D2v; GosłCast 25; SzarzRyt C.

W połączeniu z comp przymiotników i przysłówków [w tym: z przymiotnikiem (11), z przysłówkiem (8)] (19): PatKaz II 31v; Paulominus, fere vel minus modico, malo mnyey BartBydg 247; LubPs C; Leop Hebr 2/7; Zoná przydzye by łątká/ w perły vſtrzępiona/ Pánná zá nią y druga/ máło mniey vpſtrzona. RejZwierz 142v; BibRadz Hebr 2/7; Ale niech o tym mowią wáſzy káznodźieie/ Acz widzę że nie ieden z pocztu ich ſzáleie. A máło też ſą mędrſzy co idą zá nimi/ Latáiąc pod niebiosá rozumkámi ſwemi. Prot B3; SienLek 131; GórnDworz M4v, Aa4; RejPos 142v; To odiąwſzy z piſánia y z kazánia wáſzego/ máło co więcey zoſtánie. WujJud 242; CzechRozm 52, 52v; ModrzBaz 102v; ActReg 141; WujNT Hebr 2/7; CzahTr Hv; Ten hándel máło lepſzy ieſt niżeli owo Sacrilegium, ábo kupno Iudaſzowo. KlonWor 15.

W połączeniu z przymiotnikiem w G (2): Aby ná on cżás gdy ſie to pełnić miáło/ mniey ſie to rozumowi ludzkiemu niepewnego á niepodobnego zdáło. RejPos 271, 271 marg.

W połączeniu z prefiksalnymi czasownikami intensywnymi (2): Spicie iuż ij odpocżywáycie/ iakoby rzékl/ Malo ſie naſpicie/ botz iuż Iudáſs z miaſta wychodzi OpecŻyw 104v; Rádem temu pánie Kriſki/ iż w. m. y wcżorá/ y onegda máło ſie ſpráczował mową GórnDworz Kk8.

W przeciwstawieniach: »mało (mniej) ... więcej (wiel(c)e, nawięcej) (8), barzo, dobrze, hojniej, obficie, siła« (13): Mądroſć żadnemu mało abo nic bez ſprawiedliwoſci pożytecżna ieſt, ale ſprawiedliwoſć z mądroſcią barzo ieſt vżytecżna. BielŻyw 169, 49; Iż zli máło o Bogá dbáyą iedno więcej o bogáctwá. LubPs N5 marg; RejZwierz 48; Pátrzayże iáko go ći máło doćiſkáli prośbámi ſwemi/ á iáko byli ieſzcże hoiniey pocieſzeni RejPos 46, 247; RejZwierc 234; ći wſzyſcy piſáli tylko tym ktorym to ku znáiomośći y wiádomośći przychodźi/ to ieſt/ iákoby Miſtrzowie dobrzy śrzednim Miſtrzom/ dobrze świádomi/ mniey świádomym BielSpr 28v; BudBib c2; teſz iſz im mało pomagał/ á ſobie śiłá tráćił SkarŻyw 573; ActReg 51; áczkolwiek obfićie was miłuiąc mniey ieſtem miłowan. WujNT 2.Cor 12/15, Luc 7/47.

W charakterystycznych połączeniach: mało (mniej) baczny (2), baczyć (8), bać się (4), bawić (zabawiać) się (5), boleć, cierpieć, (po)cieszyć (się) (3), czuć (się) (4), ćwiczyć się (ćwiczony) (3), dbały (2), dociskać, dotknąć (dotykać) się (4), dotycze się (2), dziwować się (3), frasować się (2), garnąć się, godny (7), grzeszyć, iść, iść w posłuch, (roz)kochać się (4), krześcijański, krzyw (3), lepszy (dobry) (3), lękać się (2), ludzki, łaskawiej, mądry (mędrszy) (3), mieć [przed kim] (2), mieć na pieczy (2), miłować (miłowan) (2), mniejszy (mniej) (8), moc, mocniejszy, musieć, myśleć (pomyśla(wa)ć, rozmyślać się) (15), nabożny, nadziewać się, należeć (6), naspać się, naznaczony, niepewnego, niepodobnego (2), niższy, obaczać (obaczyć się) (2), obradować się, obrażać, odmienić (się) (6), oględać się, opatrznie, pamiętać ((ws)pomnieć) (5), parać się, patrzeć (5), piękny, płatny (płatno) (6), pobudzać, pocieszny, podeprzeć, podlejszy (2), podobać się (3), podobny (podobno) (8), polepszyć się, pomoc (pomagać) (30), pomocny (6), poprawić (się) (2), poradzić się, poszczęścić się, potężny, potrzebny (11), poważać, pożyteczny (użyteczny) (18), pracować (spracować się) (2), przekazić (2), przestrzegać (ustrzec się) (2), przewinić, przychylny, przygodny, przystojny (przystojnie) (4), pytać się (4), rad (2), radzić (poradzić się) (2), (z)rozumieć (rozumem robić) (14), rozumny (rozumu używający) (2), sarkać, skosztować, sławny, służyć (służący, przysługować) (3), słychany, smęcić się, sprawiedliwy, starać się (7), straszny, (u-, za)szkodzić (9), ściągać się (2), świadomy, trwożyć się, uchronić się, uczciwy, uczony, (d)ufać (9), ufny (2), ukontentować, umieć (2), umniejszyć, uniżyć (poniżyć, uniżon) (9), (za)wadzić (6), ważny (6), wiedzieć (wiedzący) (8), wierzyć (wierzący) (5), więcej (3), (po)winien (powinowat) (5), władnąć, wstydać się, zagniewany, zależeć (2), zasłużony, zgodny, znaczny, (po)znać (znający) (14), znajomy (5), żałować (żal) (4); barzo mało (19).

Przysłowie: Kto wſcżeſciu płiua mało dba o drugie RejJóz K4v marg, K4v.

Połączenia: »mało ... ani« (1): IEſt mi to dziſz napamięczy Iako wſzkolach vczono dziecy. Od cum ſteteris poczinaly/ O bodze malo wſpominali. Any oiego przikazaniu SeklKat A3v.

»mało co« = paulo Modrz, Vulg; breve quiddam PolAnt; parum Modrz (29): RejRozpr F3v; Ná co przedſię máło co álbo nic bacżą według ſwego zuchwálſtwá GliczKsiąż N8v, P7; BibRadz Hebr 2/7; BielKron 299; Mącz 440d; Ale iż poſtrzał máło co lépſzy niż fráncá/ vmyſliłem y thu o nim niéco rádźić SienLek 130v; GrzegŚm 16; WujJud 242; CzechRozm 51, 52, 52v, 73; ModrzBaz 52v; SkarŻyw 13 [2 r.], 354, 384; StryjKron A, 81; ReszPrz 71; ActReg 141; OrzJan 130, 132; WujNT Hebr 2/7; á o wiecżnośći nic/ álbo máło co pomyſlawa. WysKaz 5; SarnStat 530; CzahTr Hv. Cf »mało co grzeczy«.

»mało coś« = paulo Vulg [szyk 3 : 1] (4): Leop Hebr 2/7; RejPos 3v; BielSat G3; Dziatki niewiem żyweli: iám ſamá coś máło Od niewolnice rozna KochOdpr Bv.

»mało kęs« (1): Iż cie máło kęs Pan twoy doſtoieńſtwem vniżył od onego pirwſzego doſtoieńſtwá Anyelſkiego RejPos 201.

Frazy: »mało chybiało (a. się chybi), się umykało« = mało brakowało; tantum non Mącz (2 : 1): Mącz 440d; máło mu ſye téż chybi ónéy liczby/ áby iéy ná Spuśćie [stawu] ſpełná vłowić nie miał. Strum K4v; StryjWjaz C2v.

»mało co grzeczy« (1): Podobno y to/ álbo bez podobno/ máło Co grzecży KochDryas A3.

»mało [kogo] obeszło« (1): Tákowe byſtre y niebácżne Xiędza Powodowſkiego przećiwko nam wynieśienie/ máłoby nas obeſzło NiemObr 4.

»mało [kogo] rusza (a. ruszyło)« (3): BielKron 109; Ale nas to przedſię máło ruſza RejPos 40; RejPosWiecz3 98.

»mało znać, widać (było a. będzie)« = jest nieznaczne, niewidoczne (9 : 1): Boć w roſkoſzach máło znáć poważney ſtałośći RejWiz 35; RejZwierz 105; RejAp 64; RejPos 51v, Ooo5v; RejZwierc 143v, 211v; StryjKron 81; ReszPrz 71; máło w tym popráwy widáć PowodPr 50.

Zwroty: »mało się czuć« = być nieprzytomnym (1): Bo ieſliże flegmátyk/ then ſie máło cżuie/ Iedno ſpi/ ſápi/ drzemie/ na brzuch ſobye pluie. RejWiz 117v.

»mało (a. mniej) dbać, stać (a. przestawać), trwać« = parvi aestimare a. dicere Mącz; parum solicitum esse Modrz [szyk zmienny] (82 : 3 : 1): O lwią przyiaźń ſtali máło. BierEz M4, I2v, I4, O3, O3v; MiechGlab *5v; LibLeg 10/152; RejRozpr A4v, Bv, B2, B2v, D3; RejJóz K4v [2 r.]; RejKup b8, c2, D, t2, x7v, ee3v; Diar 35; GliczKsiąż P7; LubPs N5 marg; RejWiz 11, 20v, 79v, 134, 136, 160v, Cc3; RejFig Cc4v; RejZwierz 86v; A ták ći zhárdzyeli że thwego roſkazánia máło dbáią. BielKron 392v; Mącz 282b; Prot Ev; RejAp AA4, 2, 10v, 14, 118; RejPos 30v [2 r.], 37v, 40, 49 [2 r.], 58, 130, 316; HistLan A3v; RejZwierc 43, 44, 45v, 88 marg, 122 (8); WujJud 16, 142; WujJudConf 141v; ktorzy [oracze gnuśni] z wielką pilnoſcią ſzcżepią drzewá rozmáite/ á potym o nie máło dbáią RejPosWstaw [412]v; BudNT przedm d2; CzechRozm 238; Ale ſławę á cnotę máią w pilney piecży/ A o te máło trwáią tu docżeſne rzecży PaprPan H3; KarnNap A2v [2 r.]; ModrzBaz 42v; KochPs 77; StryjKron 652; NiemObr 91; KochMRot B4; WerGośc 242; KochPieś 14; BielRozm 4, 7; GórnRozm C3; PaprUp C3v; Bo ſye ná zad ogłądał: ná to/ co ſye dźiáło Przed nogámi/ nie patrząc/ álbo dbáiąc máło. KochProp 9, 14; GórnTroas 73; GrabowSet D4v; OrzJan 130; LatHar 76; KmitaSpit C4; KlonWor 58.

»mało (a. mniej) (po)trzeba, potrzebować« (50 : 11): GlabGad I5v; RejPs 75, 130; RejRozpr F3v, I4; RejKup i6v, k3v [2 r.], m4v, o5v, x3v, aa2; GroicPorz B4v; RejWiz 50v, 173; RejZwierz 2, 35, 39v; BielKron 31v, 244; RejAp 15v, 71v, 108, 132v, 136v (17); GórnDworz E5, G3, Bb7v, Mm5; RejPos 34, 132v, 150, 190v, 243, 271v, 322; W piſmie ſwiętym máło mędrowáć potrzebá. RejZwierc B3, 13v, 25v, 176, 182, 195v (9); A co ſie dotycże Birzmowánia y oſtátecżnego mázánia/ to widźimy być ludzki ſzcżery wymyſł/ ktorich Kośćioł Boży máło potrzebuie WujJudConf 159; Bo oni S. Apoſtołowie y towárzyſze Piotrowi/ máiąc one pirwiaſnki Duchá S. mniey páſterſtwá Piotrá S. potrzebowáli/ iako nawyżſzy Kośćiołá Bożego po wſzytkim świećie budownicy/ ktorzy zábłądzić niwcżym nie mogli. SkarJedn 80; Oczko 20v; VotSzl C3.

»mało się (przy)godzić« (6): W ktorych tedy [dowcipu ostrość] ołowna á tępa ieſt mało ſię ku vczeniom godzi KwiatKsiąż Lv; GórnDworz T8v; RejZwierc B2, [283], 143; Strum A3.

»mało ustępować, uść« (1 : 1): BielKron 168; Bo Strunámi ſwemi/ Y vczonym ſpiewániem ták ſię popiſuie/ Ze też przeſzłemu Wieku máło vſtępuie. Prot E.

»mało być żyw« = omal nie umrzeć (1): Biſkup od ſtráchu máło był żyw BielKron 362.

Wyrażenie: »mało rozny« [szyk 18 : 2] (20): FalZioł I 79d; MurzOrt Bv; MAło ieſt rozny then tho Pſalm od tego czo przed nim ieſth położon LubPs T; RejZwierz 133; GórnDworz Y2, Kk; RejPos 225v, 266; RejZwierc 104v marg, 156v, 218, Bbb2; WujJud 226v; WierKróc B; KochOdpr Bv; błogoſłáwiony táki żywot/ w ktorym y tu ná ziemi ták żyią: iż máło co ſą od Aniołow rozni SkarŻyw 13, 13 marg; StryjKron A; GrabowSet F3; KlonWor 69.
Szeregi: »z daleka a mało« (1): A limine salutare, Przed wroty czołem vderzić/ To yeſt/ Z dáleká á máło ſie czego dotknąć. Mącz 193d.

»(abo) mało, (a(l)bo, a) (prosto, prawie) nic« = parum aut nihil JanStat [szyk 28 : 10] (38): FalZioł I 84a; BielŻyw 169 [2 r.]; RejPs 137v; KromRozm I F; GliczKsiąż N8v; Ale Rzeczpoſpolita máło álbo nic ogląda ſye ná rod/ albo ná zacność czyię OrzRozm P2v; RejAp 165; GórnDworz F3, I8v, Kv, T8v, Aa5, Dd4v, Kk2v; RejPos 159, 170v, 184v, 207, 239v, 316; HistLan C2; KuczbKat 395; RejZwierc 128v, 274; WujJud 134v; Strum A3; CzechRozm 73, 215; Bo co wſzyſtkim poruczono/ o to poſpolićie wſzyſcy ábo nic/ ábo máło bárżo dbáią. GórnRozm C3, D4; ActReg 182; OrzJan 132; Iáko ći ludzie ſkłonni y gotowi byli ná wſzytkie poſługi y roſkazánie Ceſárſkie: ále o poſłudze y oddániu powinnośći Bogu máło ábo nic nie myślili. WujNT 170, 216; WysKaz 5; SarnStat 178, 922.

δ. W zdaniu złożonym z pierwszym członem zaprzeczonym (formalnie lub treściowo) comp i sup w drugim członie podkreśla zaprzeczenie w odniesieniu do innej sytuacji: tym bardziej nie, zupełnie nie, a cóż dopiero; multo minus PolAnt, Modrz, JanStat; quanto minus PolAnt, Modrz; nedum Mącz [w tym: (jakoż) daleko mniej (24), tym(że) mniej (5), jeszcze mniej (7), tym jeszcze mniej (2), jeszcze daleko mniej (1)] (42): KromRozm III K; RejZwierz 8v; Oto pokąd oná ieſzcże byłá cáłą/ ninacż ſię nie godźiłá/ iákoż tedy dáleko mniey [quantum magis] ſię godźi/ gdy ieſt ogniem náruſzona y ſpaloná? BibRadz Ez 15/5; Cum hoc non possum illud minus possum, Gdy tego nie mogę vczinić/ daleko mniey ono vczinię. Mącz 71c, 244c; My o Páná máło dbamy/ á Pan też o nas ieſzcże mniey RejAp 10v; RejPos 159v; BiałKat 218v; WujJudConf 37v, 60v, 192; BudBib 2.Par 6/18; BudNT przedm c6v; CzechRozm 151v; áby żaden nieśmiał ſędźiemu zálecáć rzecży ktoreykolwiek ſtrony/ y ſam Krol ná oſtátek. y owſzem ten namniey [minime omnium] ModrzBaz 88v, 28v, 48v, 51v, 96; SkarJedn 393; SkarŻyw 36, 211; CzechEp *4v, 155; Poyźrzawſzy tedy pilnie w cáłą náukę páná Chriſtuſowę/ nie naydźiemy tego/ áby Piotrowi regiment iáki naywyżſzy/ nád innymi Apoſtoły/ á tym mniey nád wſzytkim zborem zlećił. NiemObr 31, 55; cżłowiek ſrogi/ [...] w ktorym nigdyſmy nie obacżyli znáku iákiego przyſtoyney ludzkośći/ á tym ieſzcże mniey/ żeby w nim znáć było znák iákiey łáſki Duchá świętego. ReszPrz 63; ZawJeft 32; GostGospPon 169; LatHar 246; WujNT 175, 332, 517; WysKaz 4, 42; JanNKar A4; SarnStat 15, 263, 314, 600 marg; PowodPr 81; Turecka [wiara] y pſá chromego nie vzdrowiłá: heretycka ieſzcze mniey: o Zydowſkiey áni pytáć. SkarKaz 277a.
ε. »namniej« = jak najmniej (2): á ſnu łátwie ſye vſtrzeże/ ieſli namniéy potráwámi ſye obćiąży: pewnie wiedząc/ że pokarm ieſt/ którym człowiek mózg odwilża/ á ſpániu piérwſzą przyczynę dawa Oczko 18v; ReszPrz 46.
ζ. »namniej« = choć trochę; quicquam, tantulum (tantillum) Mącz (86): RejPs 91, 95, 185v; RejJóz E5, E6, Fv, F5v, M; Bo bog zadnego niezywy Kto mu ſię na mniey przeczywy. RejKup e8v, ee2v; KromRozm II b3; KJM nie chce, aby się namniej odmieniać miało co w kościelech Diar 56, 57; LubPs C2v, K2, T5v marg; Ale wierz mi że wſzędy wſzytko tym ſkáźimy/ Gdzye z miernośći á s cnoty namniey wykrocżymy. RejWiz 74, 38, 160, 181, 183v, 184; Mącz 340d, 440d [2 r.]; RejAp 30v, 106, 176; Siłá tákich ieſt/ kthore wolałyby gárło dáć/ niż namniey náſzcżyrbić pocżćiwośći GórnDworz Aa3, Dv, D5v, E7v, Aa5v, Ii4v, L15v; RejPos A5 [2 r.], A5v, 40v, 57, 64v (24); RejZwierc 189v; WujJudConf 8v; CzechRozm 191v; KochOdpr B3; CzechEp 136; NiemObr 11, 69, 180; KochPieś 47; GórnRozm C2; KochWr 30; ActReg 134; GostGosp 18; KochCn B4v; WujNT 655; SkarKaz 43a.

W połączeniu z partykułami [w tym: aby (2), i (1), jako (1)] (5): a zatem go pobudzáł ku wzywaniu pana i proſzeniu miłośierdźiá iego/ aby námniéi ſerdecznemu MurzHist I2v; RejWiz 174; Boże vchoway by był miał [...] iáko naimniey nieucżćiwie záchowáć ſie przećiwko białeygłowie GórnDworz H7v; MycPrz II C4v. Cf »by namniej«.

W połączeniu z prefiksalnym czasownikiem intensywnym (1): Ale gdy namniéy podweſelę ſobie/ Siłá mam w głowie pánów równych tobie. KochFr 31.

W charakterystycznych połączeniach: namniej dolec, doświadczyć, naruszyć (obruszyć, wzruszyć) (5), naszczyrbić (uszczerbić, naszczerbiony) (3), niepewny, nieuczciwie, odeść, odmienić (się) (3), odstępić (odstępować, przestępić, wystąpić, wstąpić, zstąpić) (28), osłabieć, pocieszyć, podnieść się, podweselić, pozwolić, (s)przeciwić się (4), przekazić (skazić) (2), przewinić (3), przyczynić się, ściągnąć się, uchylić (odchylić) się (3), unieść się, upuścić, (z)wętpić (3), wykroczyć (odkroczyć) (6), zbłądzić, złotrzyć się, zmylić, znać się, zwątlony.

Połączenia: »by namniej« (1): niechciał ná to przyſtáć/ Żeby od Heliaſzá/ by namniey miał odſtáć. HistHel D3.

»namniej co« [szyk 3 : 2] (5): áno ſie nikt nieobrał áby mię był namniey co miał poćieſſyć. RejPs 101; GórnDworz S7; RejZwierc 188; WerGośc 248; GórnRozm A4v.

a. Określa stopień nasilenia zjawisk fizycznych oraz stanów i cech nawiązujących do wielkości mierzalnych (304): BierEz G4v, P3; Cwikła tak czarna iako y byała oboya mało thucży cżłeka FalZioł I 20a; roſcie przi gorach gdzie ſlońce mało dochodzi. FalZioł I 109c; Potym thę wodkę zagrzawſzy mało iżby letnio było [...] wpuſzcżay w cżłonek FalZioł V 91v, I 65b, 102a, 105b, 111c, III 17a, V 108; Cżemu wino podſtałe mocnieyſze bywa wſzakoż mniey trwałe. GlabGad H, I3v; MiechGlab *3v; RejJóz A3v; RejFig Cc4v; RejZwierz 68v, 142v; BibRadz II 32b marg; z iedney ſtrony ſie okopáli/ z drugiey gorá przykra/ z drugiey Dunay máło zákrzywiony BielKron 312; Mącz 190a, 201c; nietrzebá ſye bać kiedy nie mocny ná bok ktorykolwiek leży/ máło ſkurczywſzy nogi SienLek 21; położywſzy pálce/ ták iáko pierwey przyćiśni żyłę máło/ á potym opuść SienLek 24v, 99v; RejAp 157; HistRzym 7v; Iż nie fráſuy ſie nic ieſlić Pan s cżym máło omieſzka RejPos 46v, 62v; HistLan Ev; ModrzBaz 72v; SkarŻyw 338 marg, 589; GostGosp 96; GrabowSet S.

W połączeniu z comp przysłówków i przymiotników; niekiedy określa stopień zaokrąglenia w górę lub w dół [w tym: z przysłówkiem (207), z przymiotnikiem (9); w pozycji przed wyrazem określanym (205), po wyrazie określanym (11)] (216): OpecŻyw 10; FalZioł I 156b, II 3a, III 42c, IV 13b, 22b (15); LibMal 1550/156; Ia przed księżycem abo mało dáwniei/ przyſtępowałem MurzHist P4; MurzOrt B2; KromRozm II 1v; KromRozm III E2, F4v, M8v, N, Nv, N6v; LubPs Y4; o ktorych niżey maſz máło ſzerzey piſano. GroicPorz k2; A máło niżey mowi. KrowObr C3v, 6v, 10, 13, 51v, 71v (33); RejWiz 25v, 107, 108v, 137; BibRadz *5v; BielKron 68, 68v, 87v, 114, 166v (15); KwiatKsiąż A3v, B3v, Nv, N4; Ortygometra, Przepiórczy król/ yeſt ptak máło więtſzy niż poſpolite przepiorki Mącz 270c, 17c, 29b, 158a, 285a, 296a (12); SarnUzn D3v, E3v, G4v; SienLek 105v; Tám záſię máło dáley cżtąc przypátrzy ſie oney żadnym rozumem nie ogárnioney Táiemnicy Troyce ſwiętey. RejAp BBv, 4v, 7v, 25v, 30v, 49v [2 r.] (33); iż oná [sława] nie trwa dáley/ iedno do iednego/ ábo do dwu cżłowiecżych żywotow/ iż pámięć ludzka máło dálſzy kres wynieść może GórnDworz G5, Q2v; RejPos 3, 6, 11, 14, 20v (23); RejPosWiecz2 93; KwiatOpis Dv; KuczbKat 90; RejZwierc 43v, 53v, 58, 89, 89v (16); Ieſli iezdny lud maſz przećiwko pieſzemu/ ſtáwiay ij w polu rownym/ możeli byc w mieyſcu máło wyſzſzym BielSpr 15v, 30v; BudBib b3, I 212b marg; Ten Złobek ma być głęboki y ſzéroki ná dwá pálcá máło więcéy. Strum C3, D2, P2; BudNT przedm cv, Kk5v; o ktoremem máło wyżſzey [proxime] mowił ModrzBaz 142v, 51, 81v; ModrzBazBud ¶5, ¶6; StryjKron 421; CzechEp 61; KochPhaen 13; ReszPrz 18; KochProp 8; W glinę poſzyway gárdliną álbo trzćiną: á nie maſzli trzćiny/ tárgáną ſłomą kitek náwiązawſzy/ to máło krocey trwa niż gárdliná GostGosp 96; GórnTroas 71; GrabowSet A2; OrzJan 85, 126; LatHar 192, 320, 525, 671; WujNT 170 marg, 200; SarnStat 179, 235, 236, 283, 428 (8).

W połączeniu z prefiksalnymi czasownikami intensywnymi (2): A gdy máło podroście wnet woyt nád nim ſtoi RejWiz 88; RejPos 320v.

W przekładach łacińskich dem. (2): Pluscula suppellectile opus est, Ieſt potrzebá máło więcey naczinia. Mącz 307b, 307b.

W przeciwstawieniach: »wielce (więcej) ... mało (mniej)« (3): GroicPorz mm3; On lepak niewolnik ktory wiedząc wolą páná ſwego/ á nie nágotował/ áni vcżynił kwoli iemu/ będzie bit wielce. Lecż ktory niewiedząc vcżynił godnego (co) kaźni/ będzie bit máło [caedetur paucis]. BudNT Luc 12/48; WujNT Luc 12/48.

W charakterystycznych połączeniach: bit mało, ciepły (2), dochodzić, (po-, s)karać (karan) (11), milczący, nakrzywiony (zakrzywiony) (2), ochynąć się, odwlec się, omieszkać, osiadły, osolony, podnieść się, przedłużać się, przycisnąć, (pod)rość (3), skurczyć, słyszany, śmiać się, (uśmiechnąć się) (2), świecić się (2), toczyć, trwały, tuczyć (2), upstrzony, westchnąć, wilki, wysuszający, wześć, zachodzić, zaćmić się, zagrzać, zastarać się, zedrgnąć się, zsiadły; mało (co(ś)) dalej (20), dalszy, dawniej, dłużej, krocej, młodszy, mniej (12), mniejszy (2), niżej (82), pierwej, pośledniejszy, pozniej, szerzej, więcej (28), więtszy (2), wy(sz)szej (63), wyszszy (2); barzo mało (3); trochę mniej.

Połączenia: »mało (...) co« = paulo Modrz (33): FalZioł V 108v, 110v; ktory [majestat cesarski] trwał od Kárłá wielkiego áż do cżáſu Othoná pirwſzego przez ſto lat/ mało co więcey. BielKron 174; KwiatKsiąż A3v, B3v, Nv, N4; SarnUzn D3v, E3v, G4v; Tákże brát/ ſłucháiąc cżęſto ſioſtr ſpowiedzi/ zápowietrził ich pięć/ A máło ich też co więcey w onym klaſztorze było. GórnDworz Q2v, S4v; KwiatOpis Dv; BudNT przedm cv; Alexander też Ceſarz widząc że máło co wyſzych cżáſow przed nim [superioribus ante se temporibus] wiele ludźi dla ledá podeźrzenia/ iákoby przećiw máieſtatowi wyſtępne karano/ wolnieyſze práwo ná ten wyſtępek vcżynił ModrzBaz 81v, 51; proſzę ćię biy mię wdrugą ſtronę/ boć iuſz máło co ná lewe vcho doſłyſzę. SkarŻyw 570; StryjKron 421; CzechEp 61; GórnTroas 71; OrzJan 85, 126; LatHar 192, 525, 671; Quádránt ważył máło co więcey, niżli dwá náſze drobne pięniążki WujNT 170 marg, 200; SarnStat 179, 235, 283, 448, 642, 1296.

»mało coś« (1): W onym też przez trzy godźiny/ y máło coś więcey/ wiſzeniu ná krzyżu żywo/ zbáwićiel náſz/ bądź śiedm/ bądź [...] ośm ſłow wymowić [...] racżył. LatHar 320.

»mało kęs« (2): Acż ſie [miesiąc] máło kęs záćmi/ prze ſłuſzne przycżyny/ Ale przedſię po chwili znowu iáko iny. RejWiz 115v; RejPos 138v.

»nieco mało« (1): á tha maſć nieczo mało kąſa FalZioł V 107.

»nie mniej« = tak samo; także, również; nihilominus HistAl; non minus JanStat (6): ListRzeź w. 42; Tákieć ieſt vſiłowánie mądroſći/ ktorej ſie pochodnia zápalona przirownawa/ od ktorey gdy wiele pochodni biorą ogień/ nie mniey oná ſwieći/ ktora inſze roſwieca. HistAl I4v; SkarJedn 5; SkarŻyw 92; SarnStat 398, 714.

Fraza: »mało (było) znać, widać« = jest nieznaczne, niewidoczne (3 : 1): Nozdrze ciaſne á grube tak iż mało dziurek znać, vkazuią cżłowieka głupiego GlabGad O, G5v; RejWiz 185v; RejPos 218.
Zwroty: »mało (do)słyszeć« = źle, słabo słyszeć, nie dosłyszeć (2): iż pan Krákowſki bárzo máło czo ſłyſzy/ á dla thego muśiſz práwi dobrze wołáć/ chceſzli áby cie zrozumiał. GórnDworz S4v; SkarŻyw 570.

»mało widzieć« = źle, słabo widzieć, nie dowidzieć (2): RejFig Ee2; Talpa caecior, Mniey widźi niż kret. Mącz 439a.

Szeregi: »mniej albo barziej« (1): Magis mutus quam piscis, Mniey álbo bárziey milczący niżli rybá. Mącz 301a.

»mało abo nic« (1): Więc iż ná thákowe rzecżenie rozumie cżłowiek że dawno przed tym myſlono/ máło ábo nic ſmiać mu ſie może. GórnDworz Q.

»mało albo więcej« (1): á tak y krew grubſzą cżyni y też zſiadłą, mniey albo więcej według roznoſci ich przyrodzenia. GlabGad E5v.

α. »namniej« = choć trochę; tantullum Mącz (26): RejKup r3v; ieſli ná cię namniey plunę [si impetum spume in faciem tuam eiicio] vmrzeſz HistAl B2; LubPs K3v; RejWiz 31, 86v; RejZwierz 112v; BielKron 451; Mącz 456c; RejAp 196v; RejPos A2, 256v; RejZwierc 69; ktora [wiara] ieſt iáko dzwon; ktorego ſkoro ſie namniey náruſzy/ niepożytecżny ſie sſtawa. WujJud 12, 61; Strum B2v; ModrzBaz 104; By ſye namniéy podemną nogá záchwiałá/ Twoiá mię łáſká/ pánie/ wnet zádźierżáłá KochPs 142, 56; co możemy bacżyć/ z budowánia tego źiemſkiego/ ktore/ kiedy namniey ſłáby fundáment ma/ nigdy wárowne być nie może. NiemObr 33; KochFr 80; KochPieś 13 [2 r.]; RybGęśli D.

W charakterystycznych połączeniach: namniej dosiąc, dotknąć (się) (2), drasnąć, plunąć, podobien, potrzeć się, przyczynić, przypaść, przypiec się, przypodobnić, ranić, (na)ruszyć (się) (5), skłonić, słaby, szwankować, uczuć, upuścić, wzjeżyć się, zająknąć się.

Połączenia: »by namniej« (2): Iż ſkoro [proch] gdzye do iſkry by namniey przypádnie/ Vźrzyſz/ álić płomieniem zápali ſie ſnádnie. RejWiz 151v, 56v.

»namniej co« (1): Ale gdy o potrzebie namniey co vcżuią/ Wierz mi prętko w gromádę náſzy ſie ſzykuią. PaprPan E4v.

β. O stopniu znajomości języka obcego (2): Graeculus dimin. Greczek który máło po grecku vmié. Mącz 148a.
Szereg: »barzo mało abo nic« (1): Tám pothym będąc pocżął go pan w liſty polſkie wpráwowáć/ bo łáćińſkiego ięzyká bárzo máło ábo nic nie vmiał RejZwierc 274v.
B. Nisko, źle (74): iż gi [człowieka] ták bárzo vwielbił/ iż málucżko mniey od Anyołá poſtánowił doſthoieńſtwo iego. RejAp 102.

W przeciwstawieniu: »mniej ... więcej« (1): WujNT 47 cf Szereg.

Połączenia: »mniej niż nic« (1): Wſzytcy narodowie iáko nic przed nim/ mniey niż nic y (niż) tſzcżą (rzecż) [pro nihilo et inani] pocżytaią ſię przed nim. BudBib Is 40/17.

»nie mniej« = tak samo (2): BielKron [3322]v; nie mniey ſobie ważyli vbogiego y ſługę/ iáko y bogátego/ kśiążę y ſzláchćicá WujNT 789.

Fraza: »za mało [u kogo] jest, [komu] stoi, [komu] zda się« [szyk zmienny] (1 : 1 : 1): Iż iey żywot ſtał zá máło/ Bo ſie iey śmierći rownáło. BierEz H4; RejZwierc 147; Izali za máło v ćiebie [parum a te] (ſą) poćieſzánia Boſkie BudBib Iob 15/11.
Zwroty: »mniej (a. tak mało) dzierżeć, trzymać« (2 : 2): Iſćye mnyey o nyey będę dźyerżał/ niżlim do tąd dźyerżał. KromRozm I Dv; StryjKron 632; SkarKaz 159b, 579b.

»mniej rozumieć« (3): BielKron [3322]v; w powieśći niechay ten będzie ſkromny/ pokázuiąc to/ iákoby mniey rozumiał o ſobie/ niż rozumie GórnDworz D8v; WujNT 47.

»mniej ważyć, ważący« = mieć, mający niższe znaczenie (1 : 1): Secundarius, Wtóry/ wtórego rządu mniey ważący Mącz 378b; KochPs 136.

»za mało (sobie) ważyć, dbać, mieć; mniej ważyć« = nisko (niżej) cenić; posthabere Mącz, Calep; parvi pendere Vulg; derogare honori, floccifacere, parvi ducere, postferre Mącz; minoris aestimare Modrz (10 : 1 : 1; 9): BierEz H2v; ForCnR B; GliczKsiąż I3, O6v; Leop 2.Par 36/16; RejZwierz 27v; nie był wdzyęcżen dáru Boſkiego/ zá máło gi ſobie ważył BielKron 14, 40, 251; Nihil vita antiquius existimare, omnia libertate posteriora ducere, Wſziſtko mniey ważic niżli wolnosć Mącz 314d, 95d, 131a, 315a [2 r.], 358a; GórnDworz Aa4; ModrzBaz 56v; cżego tymi árgumenty [...] dowodzić chce: iż przyrodzonego ſynoſtwá/ nátury/ iſtnośći/ y przedwiecżnośći Boſkiey/ przyznawáć mu niechcemy: zá máło to máiąc/ y owſzem w śmiech to obrácáiąc/ co my o Pánu á zbáwićielu náſzym wyznawamy NiemObr 92; ActReg 71; Calep 826a; WujNT 789.

Szereg: »mniej i niżej« (1): A ták y nawiętſzy Doktorowie (ktorzy im byli vczeńſzy/ tym mniey y niżey o ſobie rozumieli/ y tym więcey ſię rozſądkowi kośćiołá powſzechnego poddawáli) ſą ći málutcy o ktorych Pan mowi. WujNT 47.
α. W funkcji osłabionego przeczenia: minimalnie, nie bardzo, prawie nie [w tym: comp (7), sup (1)] (39):

W przeciwstawieniu: »namniej ... nawiętszy« (1): A ták namniey o ſobie rozumieć/ ták wiele waży/ iáko nawiętſze rzeczy czynić. SkarKaz 352a.

Zwroty: »mało (a. mniej) dzierżeć, trzymać« = derogare, detrahere Mącz [szyk zmienny] (5 : 2): RejWiz 67v; BielKron 112; Mącz 358a, 461d; Bo żeby co po śmierći gdźie indźiey być miáło/ Widźiáłem że Rzymiánie o tym dźierżą máło. Prot Bv; ále o ſobie máło trzymáiąc/ z pokorą Páná Bogá zá wſzyſtek lud vſtáwicżnie proſzą. WujJud 145v; SarnStat 715.

»mało (a. mniej, a. namniej) rozumieć, sądzić« (5 : 1): RejPs 95v, 110; RejZwierz 88v; Arriani záſię iuż iákoby w przeki Sábelliuſzowi máło o trzech rozumieli SarnUzn B2v; SkarKaz 352a; CiekPotr 65.

»mało ważyć« = nie mieć wartości (11): MetrKor 31/620v, 621; BierRozm 9; RejWiz 43; Máło ważą Státutá/ máło roſkazánie [nec ... valent]/ Przełożonego żyćie zá to wſzytko ſtánie. ModrzBaz 23; SkarŻyw 491; StryjKron 295; KochDz 109; GrabowSet F3v; WysKaz 17.

»mało (a. mniej) ważyć (a. poważać)« = nie szanować, lekceważyć (15): BierEz F3; BielŻyw 134; Srodze ty káżdego zelżyſz yezdnego y pyeſzego/ Ktory ſobye máło waży Máyeſtatu twoyego LubPs R4v; RejWiz 102 marg, Dd3; BielKron 123v, 126, 251, 460; RejZwierc 22; BielSjem 3; ActReg 109; máło ſobie ważąc Conſtituciiȩ przerzeczoné [statutorumque praedictorum vilipendium JanStat 244] SarnStat 897; SkarKaz 416a; CiekPotr 90.

Szereg: »mało albo nic« (2): Xąza mila, aczkolwyek tha Electia waſchich M. yako y ynſzich koſcziolow, kthemv prziſla, yſch malo albo nycz nyewaſzy MetrKor 31/620v, 31/621.
II. W konstrukcjach i użyciach zleksykalizowanych (1180):
1. W szeregach antonimicznych występujących w funkcji zaimka nieokreślonego (4):
A. W funkcji upowszechniającej (3):
Szeregi:»i wiele, i mało« = wszystko, cokolwiek (1): przez ktore [słowo] ſię zſtáło/ Wſzytko cokolwiek świát ma y wiele y máło. KołakSzczęśl B2.

»więcej ani (abo) mniej« = nic, cokolwiek [w tym: w połączeniu z „nic” (1)] (2): Nie możem więcey áni mniey nicżego przydáć tym rzecżam ktore Bog vcżynił BielKron 79v; RejPosRozpr b4.

B. W funkcji wyodrębniającej (1):
Szereg:»abo więcej, abo namniej« = coś, cokolwiek (1): tedy ia roſkazánia Páná Bogá mego przeſtąpić nie mogę/ ábych miał co ábo więcey ábo namniey [parvum vel magnum] czynić. BibRadz Num 22/18.
2. W konstrukcjach utartych (głównie z przyimkiem) w funkcji zaimka przeczącego: nic (188):
A. Nieważne, obojętne, nie obchodzi, nie dotyczy; nie pomoże; nie szkodzi (83):

mało (a. mniej) do czego (8): Ale tym ktorzy záprzawſzy ſie ſámych ſiebie/ żywią w pobożnośći y w świątobliwośći/ [...] tym máło do zwierzchnośći: bo też nie dla nich ieſt poſtánowioná CzechRozm 249.

~ W przeciwstawieniu: »mało ... dosyć« (1): Czo w ięzyku Greckim TRIAS rozumie ſie máło nam do tego/ doſyć ieſt gdy my w tym ſmyſle y wyrozumieniu tego ſłowá vżywamy SarnUzn B3.

Fraza: »mało, mniej do tego« = ea res modice tangit Mącz [szyk zmienny] (5 : 1): Athak yeſly tho doſlo krolya Iana, yakoſſ podobno doſlo, kyedy mnye doſlo, czo my do thego mnyey. LibLeg 7/98v; RejJóz G4v; Mącz 228b; SarnUzn B3; RejZwierc 165, 232.
Szereg: »mało abo nic« (1): Też mnie mało abo nicz/ do tyzh [!] waſzyzh [!] chwiſtow RejJóz D7v. ~

mało na czym (31):

~ mało komu (7): ná drugich [gwiazdach] nam máło: Bo té nie ták ſzkodliwé KochPhaen 13. Cf Fraza.

W przeciwstawieniach: »mało ... dosyć, wszytko« (2): KromRozm III I5; y máło ná tym ieſt iáko ſię kto vrodził: ná tym wſzytko/ iáko kto żył. SkarŻyw 290.

Fraza: »mało (jest a. było) na tym« [w tym: komu (6)] = parvi refert Mącz, Cn; parvulum refert, pluma haud interest Cn [szyk zmienny] (30): Przy czym yeſli chował ten ſpoſob á obrząd/ o ktorymech teraz powyedał/ czyli nye/ máło ná thym: Doſyć iż nąm ij ápoſtołowye zoſtáwili KromRozm III I5; RejZwierz 24, 46v, 83, 100; Mącz 282b, 340a; GórnDworz N2v; GrzepGeom L2; RejPos 213v, 288v, Ooo4v; RejZwierc 136v, 149, 163v, 198v; WujJud 129v, 235; WujJudConf 129v; Ná tym máło iż ták mowią vcżonymi będąc/ gdyż przedſię bárzo źle y głupie mowią. CzechRozm 150; SkarŻyw 290; CzechEp 324; KochFr 6; KochSz A4v; ReszList 191; Biyćie ſye póki chcećie/ mnie tám ná tym máło. KochPieś 21; PudłFr 40; LatHar 254; WujNT przedm 23; GosłCast 13. ~

mało po kim, po czym (34): RejRozm 400; RejKup dd5; BielKom F6v; Iż gdy kto ſwiátem władał po rozumie máło. RejWiz 9v; Praesens promoveo parum, Máło tu pomnie/ nie pomágam nic bytnością ſwą. Mącz 234c; RejZwierc 146; Wſzák máło po vrodzye kiedy nie máſz cnoty PaprPan Z4; StryjKron 637; GrabowSet D3.

~ mało komu (16):RejRozpr I4v, K; Bo my malo iuż pozloczie Gdim tak zoſtal wtym klopoczie. RejKup f8v, ee4; RejWiz 61v; RejZwierz 67; RejPos 230v; HistLan ktv, E2v; Bo iáko choremu máło po wymownym lekárzu/ iedno żeby do zdrowia co narychley dopomogł RejZwierc 84v, 85, 112, 112v, [272]; CzechRozm **2; Oczko [42].

mało u kogo (1): Ale iáki ieſt ábo co ſpráwuie/ niepośćignione żadnym rozumem ſądy á możnośći iego/ to v mnie po tákowych rozumiech máło. RejZwierc 195v.

W charakterystycznych połączeniach: mało po biegłości świata tego, Bogu (2), cieplicach, drugich artykułach, imionach, męce, mnie (nas) (2), rozumie (3), twej mowie, (cudzym) swarze (2), urodzie, wymownym lekarzu, wymownych słowiech, ziołach, złocie, zuchwałym sztychu.

Fraza: »po tym (było) mało« [szyk zmienny] (7): BielKom A; LubPs ggv; Acż bych miał wypiſáć ſtroie pocżtow ich/ ſnadź tu máło pothym/ owa był iáko ſie ktho mogł naochędożniey á okazáley przypráwić/ według ſwoich obycżáiow. BielKron 414; RejPos 297; RejZwierc 28, 232v; BielSpr 31v.
Szereg: »nic, mało« (1): Aliśćiby nic po ſłowie Bożym: áliśćiby y po Bogu máło: gdybyſmy to cżynić mogli/ coby iedno chćiáło ćiáło. CzechRozm 242v. ~

cum inf = to niepotrzebne, zbędne (3): przeto oniey piſać mało ieſt. FalZioł IV 40a, IV 43a; Boċ ſie targowaċ tu máło RejKup bb5.

a. W pytaniu retorycznym z domyślną odpowiedzią przeciwstawną: nie dość? [na czym] (7):

mało komu (2): RejKup ſ7; Máłoſz wam ná tym że was oddzielił Bog Iſráelſki od inego ludu ſwego y przyłącżył kſobie Leop Num 16/9.

Fraza: »mało (było) na tym; mało mieć na tym« = parum est Vulg (3; 4): A zas nathym máło było Czo twé boſtwo vċiniło Iż ſye tak barzo znijżiło Sċłowiekiem ſye sjednacżiło RejKup o3, ſ7; A ieſli ieſztze máło maſz ná tym/ y chceſz przedſię Papieżá zwać Wikáryim Kryſthuſowym? KrowObr 11, 14v, 30; Leop Num 16/9; KochFrag 45.
B. Za mało, nie dość, nie wystarczy [w tym: z elipsą podrzędnej części konstrukcji (7)] (103):

mało na kim, na czym (73): A máło maſz ná ſwiętym Páwle/ poſluchayże ſámego Piotrá ſwiętego. KrowObr 14v, 8, 209v, 212, 222; Ony niebożątecżká co wolno latáią/ Przedſię ná ſwey ſwobodzye ieſzcże máło máią. RejWiz 103v; GórnDworz Ii3; BiałKat 321; WerKaz 295; PowodPr 48.

~ mało komu [w tym: zdać się (1)] (14): RejŁas w. 47; KrowObr 8, 35, 142, 156, 218v; BielKron 61v; OrzQuin L3; Abowiem kiedy cżłowiek ma przyść w doſkonáły nałog/ á cznoth vżywánie/ máło mu ná ſámym przyrodzeniu/ ále mu thrzebá wodzá GórnDworz Ff3; RejPos 296v; RejPosWiecz3 [97]; BudBib b4v; O ktorego wzywániu/ ieſlić ieſzcże máło ná Steffanomym [!] przykłádźie/ ánoż maſz więcey inſzych CzechRozm 199; KlonWor 26.

Fraza: »mało (było a. zdało się) na tym (a. tem); mało na tym mieć« = parum est Vulg [szyk zmienny] (37; 24): RejŁas w. 47; RejKup h5v; A yeſli máło ná tym maſz/ pátrzże co ſam pan Kryſtus opowyedźyał. KromRozm I E2; MurzNT 81; KromRozm III Mv; Diar 39; LubPs hh5; ALeć ieſztze náthym máło było Biſkupowi Rzymſkiemu/ iż ſie [...] Papieżem názywał y piſał aż ſie też potym y Bogiem ziemſkim zwáć kazał. KrowObr 8, 17, 35, 83v, 142, 156, 218v, 219v; RejWiz 76, 99v, 104; Leop Is 49/6; BielKron 61v, 149, 265v, 408v; OrzQuin I, L3, P4; RejAp 149v; GórnDworz G3v; Bo máłoćby ná tym/ iżbyś tylko roſpámiętawał mękę á śmierć tego Paná ſwego/ w ſercu á w rozmyſlániu ſwoim/ tedy to wie y cżárt iż ieſt vmęcżon. RejPos 90, 296v; RejPosWiecz3 [97]; RejZwierc 52, 127v; BudBib b4v; CzechRozm 107, 133v, 134v; Boć iśćie ná tem máło [Hoc certe minime]/ vbior cżłowiecży y kuchenne rzecży z inąd przywoźić/ piwnice y śpiżárnie napoiem y pokármem poſtronnym nápełniáć: á co do ſámey ludzkośći należy/ [...] tego zániedbáć ModrzBaz 143, 57v; KochPs 15, 116; CzechEp 63, 165 [2 r.], 250, 305; NiemObr 60, 96, 113, 150; MAło ná tym że moie fráſzki maſz piſáné/ Lecz ie chceſz/ Mikołáiu/ miéć y drukowáné KochFr 126; WerGośc 254; PaprUp C3v; GórnTroas 11; PowodPr 46, 52; SkarKaz 487a; GosłCast 36, 64; KlonWor 26, 77. ~

mało po czym (4):

~ Fraza: »mało po tym« = parum est Mącz (4): Mącz 282b; Boć máło po tym byś nawięcey przecżedł y przeſłuchał ieſliżeć to przy pámięći nie zoſtánie RejZwierc 15v, 31v; Máłoć po tym że mamy dźiedźicá/ Gdy nie widźiem nigdy iego licá. RybWit Cv. ~

mało w kim, w czym (2): Ale ieſli w Páwle máło maſz ſłuchayże drugiego świátká. Iana S. BiałKaz E4; Y iákby máło było w téy hoynośći/ Ześ nam odpuśćił grzéchów náſzych winy/ Wnet náſtępuie dar z ręku twych iny. ZawJeft 18.

cum inf (2): Procż tego iż cżynili/ co ſie komu zdáło/ Ale ieſzcże y ná tym/ przeſtáć było máło. HistHel B.

~ mało komu (1): ALeć papieżowi Rzymskiemu ieſztze máło było vżywáć thákowey pychy ſámemu/ otym vſtáwitznie myſlił/ iákoby też ſwoie ſlugi vbogaćił KrowObr 34v. ~

cum N (9):

~ mało komu [w tym: zdać się (3)] (6): Żeś w niebie niebył, małoć się to zdało. RejŁas w. 45; RejWiz 9v; Leop 2.Reg 12/8; RejZwierz 23v; PudłFr 6; To iuſz máło kobiećie poſzeſne woźniki, Osmią ſię chce wieść CiekPotr [30].

mało u kogo (1): Ale y to máło było v ćiebie o Boże/ gdyż nád to mowiłeś ieſzcze o domu ſłużebniká twego ná długi czás/ y miałeś pieczą o mnie BibRadz 1.Par 17/17.

mało przed oblicznością czyją (1): Ale ieſſcże y tho máło ſie być zdáło przed oblicżńośćią [!] twoią/ przetoſz mowiłeś o domie ſlugi twego ná przyſſly cżás Leop 1.Par 17/17.

mało na co (1): Ná igrzyſko to práwi przywiętſzym/ á ná o płatne máło. GórnDworz Q7.

W przeciwstawieniach: »mało ... przywiętszym, więcej« (2): zdálić ſie to máło/ przidamći ieſzcże dáleko więcey Leop 2.Reg 12/8; GórnDworz Q7.

Fraza: »to mało (zda(ło) się a. było)« = hoc parum (visum) est Vulg, PolAnt; parva sunt ista Vulg [szyk zmienny] (8): RejŁas w. 45; RejWiz 9v; Leop 2.Reg 12/8, 1.Par 17/17; ieſzcżeć to máło/ iż ná rowney rzecży/ Służyć ſzcżęſcie/ lecż więtſze rádzęć miey ná piecży. RejZwierz 23v; BibRadz 1.Par 17/17; GórnDworz Q7; PudłFr 6. ~

Ze zdaniem dopełnieniowym [iż (2), gdy (1)] (3): Máło ieſſcze iż nań robią Muſſą wieſć RejRozpr E2.

~ mało komu (2): KrowObr 166v; Máłoć gdy gárniec widziſz/ iż v ogniá ſtoi/ Lecż niewieſz pod pokrywką/ co ſie tám w nim broi. RejZwierz A4. ~

Użycia eliptyczne (3):

~ W przeciwstawieniu: »dosyć ... mało« (1): A cżáſem więc tę roſkoſz y wioſkámi płácą/ Społu rozum y ſławę y máiętność trácą/ A by iuż ták w tym doſyć/ ále ieſzcże máło/ Bo iuż zdrowiu y duſzy ſpołu ſie doſtáło. RejWiz 78v.

Frazy: »[komu] mało się widzi« (1): komu ſie máło widzi/ cżytay ſobie Ouidiuſa. GórnDworz Ddv.

»[komu] zawżdy mało« (1): Tęż rzecz powiádam o ówym ſłudze/ który tráfi ná Páná cnotliwégo przyrodzónégo/ od którégo zna wielkié dobrodźieyſtwo y łáſ⟨káw⟩ą twarz/ á przedśię m⟨u záwżdy⟩ máło Strum R2. ~

a. W pytaniu retorycznym z domyślną odpowiedzią przeciwstawną (7):

cum N (3):

~ mało komu (2): BibRadz Ez 34/18; Cżylić bol y płácż máło? GrabowSet H2v.

Fraza: »to (jest) mało« = parum est PolAnt (2): A zaż by mnię tak młodo ſthraćić wſtyd przyſtało Boiazń Boską y wiarę ażaſz to ieſt mało RejJóz F7; BibRadz Ez 34/18. ~

Użycia eliptyczne (4):

~ Fraza: »mało [komu] się zda« [ze zdaniem dopełnieniowym] (1): ieſzcże ſie máło tobie zda [Nunquid parum est tibi] yżeś nas wywiodł z źiemie Egyptſkiey Leop Num 16/13.
Zwrot: »mało mieć« [w tym: w czym (2)] [szyk zmienny] (3): BierEz K4v; A máło ieſztze maſz? poſluchay Hieronimá. KrowObr 17v; Ieſzcże máło maſz w tym iż mi przerywaſz mężá/ ále y iágody chceſz bráć ſyná mego. BielKron 15. ~

C. Nietrudno (2):
Frazy: »[komu] na tym mało« (1): POwiédzćie piękné pſczoły/ wſzák wam ná tym máło/ Co was tu mimo vle do izby wegnáło? KochFr 78.

»[komu] zda się [cum inf] mało« (1): KOmu ſto fráſzek zda ſię przeczysć máło/ Ten śiłá złégo wytrwáć może cáło. KochFr 39.

3. Prawie, niemal (3): [Chrystus] máło przez trzy látá vſtmye [!] tylko zakonu ſwego vczył KromRozm II b4v; którzy [...] Króleſtwo Polſkié/ Dyabłowym Króleſtwem máło w oczách itéż w vſzách Królewſkich beſzpiecznie śiedząc/ nie boiąc ſye nikogo/ być mienią. OrzQuin N4v.

mało od kogo (1): bo táki człowiek choćia żyw máłoć od vmárłego. SienLek 61.

Cf znacz. 4. »mało nie« a.
4. Wyspecjalizowane połączenia i użycia sup (985):
»mało nie« [szyk 440 : 1] (441):
a. Prawie, nieomal, omal nie, niewiele brakowało aby; fere HistAl, Mącz, Modrz; quasi Miech, PolAnt; parum abfuit Miech, Cn; paene Vulg, Cn; in modico, paulominus Vulg; propemodum Modrz; iuxta, minimo minus, prope Cn (426):
α. Przy czasowniku i imiesłowie (102): BierEz R4v, S; ForCnR D3; FalZioł I 140b; GlabGad M7v; March2 D4; thedy kamień wielki z wierzchu koſcioła Panny Marijey zpadſzy, mało głowy kxiążęcia Henrika nierozwalił MiechGlab 9; RejPs 118v; RejRozpr Fv, I3; LudWieś B3; RejJóz F8; Mało go duſſe niezbawil RejRozm 397; KromRozm I K4v; LibMal 1554/194; może tho káżdi obácżyć/ iż mu fiſzkę też iednę wnos zadano/ yáko komu podleyſſemu/ o co máło ſie nye poſiekli. GliczKsiąż C; RejWiz 33, 67v, 126v, 156, 193; OrzList f; á żonęm poiął/ o ktorą gdy mnie był z Polſki wywołał/ máło ze mną poſpołu nie zginął OrzRozm O4v; Oto ten Zyd w ktorym ſie kochaſz/ máło mi lekkośći nie wyrządził chcąc ciebie zdrádzić BielKron 16v, 234, 236v, 323, 326v, 350 (17); Non procul abfui a periculo vitae, Máłom nie prziſzedł o zdrowie. Mącz 291d, 121b; OrzQuin B3v; SarnUzn B3v; GórnDworz Q7, Q7v; po dwá kroć wſię vderzyli táko ćięſzko że Plebeuſz máło nie vmárł by ſie był nienápił HistRzym 80; RejPos 150, 274v, Ooov; RejZwierc 46v, 47, 98, 98v, 176 (8); Strum M; PaprPan B3v, Gg2; KochOdpr C; iſz zá wzywánim pomocy Bożey/ ták mądrze ſię wypráwił/ iſz ſnadz máło y miſtrzá nieprzechodził. SkarŻyw 201, 142, 249, 293, 385, 391 (10); W Pruſiech też Krzyżacy od Pogan Pruſſow/ Zmodźi/ Kurlandow y Litwy práwie wſzyſcy byli poráżeni/ á máło z gruntu nie wygładzeni. StryjKron 340, 467 marg, 547, 597; PudłFr 38, 58; Phil O4; KochPij C4; KochFrag 19; OrzJan 9, 62, 136; WujNT 209 marg, Act 26/28, Xxxxx; JanNKar Cv; KmitaSpit C; GosłCast 21; oni bluźniąc przeczyſtą Pánnę/ máło iuż nie wygráną bitwę przegráli. SkarKazSej 685b.

W charakterystycznych połączeniach: mało być wywrocon, czci złupić, dać (2), dogadać się, dusze wygnać (zbawić) (2), gardła dać, o gardło przyprawić (2), z gruntu wygładzon (wyniszczon, zburzon) (3), do gruntu wysiec, iścić się, na jednę kupę złożyć, lekkości wyrządźić, mieć za swe, namowić, w nieprzyjacielskie ręce przyść, obrocić w pustynią, odbieżeć, oplwać, otoczyć, (u)paść (2), pełne uszy mieć, pobieżeć, pogrążać się, pojmać, połamać, na poły żywo pojść, porownać, posiec się, poszczwać, potonąć, przechodzić, przynieść, przyść (3), przyść o zdrowie, ranić, na ręku piastować, rozdrapać, rozejść się, roztargać, rozwalić, skosztować, stłuc się, stać, stracić, szyje złamać, uchwycić, uczynić, udać się od cnoty we złości, ukamionować, ułapić, ułowić, umrzeć, usiec, wpaść, wściekły, wwieść, wygrany, wziąć (2), wzlecieć, zabić (się) (5), zaginąć, zanurzać się, zapalić, zapomnieć, zarosly, zdychać, ześć się, zgadzać (zgodzić) się (2), zganiać, zginąć (3), znaleźć się, zniszczyć, zostać, zwętpić, żywo zachwycić.

Połączenia: »mało (...) iż nie« (2): WróbŻołt 118/87; á máło/ [...] iż go nie porownał z Anyołem. RejPos 337v.

»prawie mało nie« (1): y nápełnili obiedwie łodce/ ták iſz ſię práwie máło niepogrążáły. SkarŻyw 596.

Fraza: »mało bych (a. bym) nie rzekł« (4): KromRozm I K3; Prawda że złota waſzy przodkoẃie niemieli/ A mało bych tak nie rzekł/ ze go ani chcieli. KochSat A3; CzechRozm 81; A choróby/ iż ſye ták w człowieku rzadko/ á máłobym nie rzékł/ nigdy nie trafią/ áby złączóné/ á z drugiémi ſpólné/ być niemiały Oczko 37v.
Zwrot: »mało nie woleć« [w tym: mało bych nie wolał (3)] (4): Bo máłobych nie wolał/ cáłą noc ſie ſwárzyć/ Niż zá rázem ſprobowáć/ co ma Pan Bog zdárzyć. RejZwierz 73, A6, 26, 62.
β. Przy przymiotniku (28): FalZioł I 154a; RejWiz 4v; BielKron 330; przetoć Tátárowie/ máło nie ſurowe mięſo iedzą. SienLek 4; GórnDworz B7, Q4; gdyż nas máło nie więtſza połowicá ieſt/ ktorzy ſie ták y s Pánem ſwoim y z bliźnimi ſwoiemi omylnie á obłudnie záchowywamy. RejPos 251; KuczbKat 100; RejZwierc 5, 25, 26, 53, 92 (9); PaprPan H3v, Cc2v; SkarŻyw 392; CzechEp 84, 196; ActReg 184; Phil K4; ktory [Psałterz Dawidów] iuż ieſt máło nie gotowy WujNT przedm 27; SkarKazSej 694a.

W charakterystycznych połączeniach: mało nie bliższy, boski, chętniejszy, dożywotny, dzielniejszy, głośny, gorszy, gotowy, lepszy, pirwszy, podlejszy, podobny (5), potrzebniejszy, przedni(ejszy) (2), surowy, szpetniejszy, więtszy (4).

Połączenie: »mało co nie« (1): o towárzyſtwie miedzy rownemi/ ábo máło czo nierownemi mowić przydzie GórnDworz L5v.

Wyrażenia: »mało nie cały« (1): Bo o tym wiele ieſt w Prorocech: á nád to/ y v ſámego Moyżeſzá. 5. Moy. 30. máło nie cáła kápituła. CzechRozm 117.

»mało nie rowny« (1): GórnDworz L5v cf Połączenie.

γ. Przy przysłówku i wyrażeniu w funkcji przysłówka (47): MurzNT 78v; RejZwierz 122v; vyrzyſz wſzythko máło nie ná oko RejAp BB4v, 128, 190v; RejPos 160, 202v, 214, 230, 260; RejZwierc 23, 26, 73, 90v, 94 (11); WujJud 182v, 218v; Maſz ten Pſalm cżytelniku máło nie do słowá w 2. Samu: 22 BudBib I 294a marg; CzechRozm A7, 51v, 155; Náwykł tego káżdy z was nie w pieluchach máło PaprPan V2v; ModrzBaz 119v; Oczko 2, 17v; iákich on ſobie máło nie bez licżby nácżynił CzechEp 14, 107, 215, 234, 404; KlonŻal B4; Przynieśiono kubek wielki dobrego winá/ ktory duſzkiem ták máło nie ná cżco wypije WerGośc 246; Vczyni to máło nie więcey niżli płaćić zábitego/ y śiedźieć zá głowę. GórnRozm Hv; PaprUp G3v; ActReg 97; Phil P4; RybGęśli D2; W Liſtrze vzdrawia chromego gdzie go kámionuią máło nie do śmierći. WujNT 513.

W charakterystycznych połączeniach: mało nie na czczo, darmo, jaśnie (2), jawnie, do końca, bez liczby (7), co maluczki czas (do tych czasow) (2), na oko ((pod) oczyma) (6), palcem (2), z płaczem, prozno, rychlej, w samym śrzodku, słusznie, trzemi słowy, ustawicznie, więcej (wiele). (8), wręcz, u wrot.

Połączenie: »mało prawie nie« (3): RejAp 145; gdyż máło go pálcem práwie nie vkázowáły RejPos 10; Ale iuż podźmy do Dawidá/ práwie máło nie w ſámym śrzodku poſtánowionego. CzechEp 297.

δ. Przy liczebniku lub innym określeniu ilości (20): Ty wſzytki rzecżi przetłukſzi warz ie w wodzie á w winie/ każdego s nich pokuarcie tak długo iżbi mało niepołowicza wywrzała FalZioł I 99a, I 145a, 152a, III 10d; A máło nie trzeći dzyeń iáko ſtráćił mowę. RejWiz 93v; á ieſzcze było mało nie milá chodu do Efraty BibRadz Gen 35/16; [Jan Boratyński] pod Połockiem nágnawſzy bydłá tego Moſkiewſkiégo w Dźwinę/ máło nie puł Moſkwy był potopił? OrzQuin R; RejAp 78; GrzepGeom M2; RejZwierc 111 [2 r.], 234; BiałKaz I; nieoſłabiał w wierze [...]/ máiąc iuſz máło nie ſto lat SkarŻyw 285, 572; PaprUp I3; ActReg 162; á nic ſie ſtárośćią nie obćiążywſzy/ potomſtwo zacne/ z niego drugie/ y máło nie trzećie vyźrzał GostGospSieb +3; WujNT 429; KlonKr E3v.
ε. Przy rzeczowniku (18): w niedbałoſć ludzką przyſzedł/ á ſnadz przez obczy narod mało w nie vpadek. FalZiołUng V 119; RejRozpr B3; Deorum numero est apud illum, Waży go ſobie yáko bogá/ Máło go nie zá bogá ma. Mącz 253b; OrzQuin L; GórnDworz L13v; RejPos 60v; RejZwierc 85, 92, [121]v, [213]; PaprPan K3; A záprawdę nietylko że wielkie á vſtáwicżne znich pożytki idą/ ále też máło ie nie zá niewolniki abo zá beſtie máią [vixque alio quam mancipiorum aut bestiarum loco habentur]. ModrzBaz 122v; OrzJan 37 [2 r.]; PowodPr 68.

Połączenie: »mało iż (a. że) ... nie« (3): BielKron 220; ABowiem ieden kſtałt przyiacioł ieſt/ [...] ktory iuż máło że zá iedno ciáło drugiemu przyiacielowi policżon być nie może. RejZwierc 89, 243.

ζ. Przy zaimku nieokreślonym upowszechniającym (157): z Zophim Perſkim krolem cżęſtokroć walcżył, á mało nie zawſze był porażon MiechGlab 69; LibLeg 11/55; RejJóz C; RejKup g5, i3v, Kv; HistAl G2; MurzHist Tv; MurzNT 56; KromRozm II bv; KromRozm III E3, F, F2; RejFig Ccv; RejZwierz 116v; Goski 16v; BielKron 50v, 217v, 346v, 356; OrzQuin E2v, R2; LeovPrzep C2v; Y ſam/ gdy cżythamy Ewányeliſty/ máło nie wſzędy znáyduiemy go przez przypowieśći mowiącego. RejAp 3, 78, 129, 140v, 143; GórnDworz N, S2, Y5v, Aav; RejPos 20, 50v, 56, 104 [2 r.], 120v (15); RejZwierc 3, 16, [283], 75, 129 (14); WujJud 11v, 195; WujJudConf 1v; RejPosWstaw 22, [414], [1103]v; BudBib bv [2 r.], c4; Strum A3, N2v; BudNT przedm c2v, c3v, k. Kk5v; CzechRozm A8, 12, 51v, 104, 128 (9); PaprPan B3; Przyiáźni máło niewſzędźie [pleraeque omnes] obłudne ModrzBaz 12v; V nas ieſt złożoná máło niezewſzelákich vrzędnikow/ ták Duchownych iáko Swietſkich. ModrzBaz 25; Ale v nas gdźie máło nie wſzytkie [permulti] vrzędy Duchowne y świetſkie dożywotne ſą/ niewiem áby miáło być iákie mieyſce zoſtáwiono tákowym do vrzędow chćiwym ModrzBaz 43; Ci záś máło nie wſzytkiemu świátu [maximae orbis parti] pánowáli ModrzBaz 105, 35v [2 r.], [38], 47v, 52, 60 (16); Oczko 7v, 12; SkarŻyw A4v, A5, 107, 496; StryjKron 100, 340; CzechEp 115, 129, 137 [2 r.], 185, 197, 298, 358; CzechEpPOrz *4, **2v; Gdyż tych cżáſow/ ludźie máło nie wſzyſcy/ przywłaſzcżáią to ſobie/ iż Bogá ſłuſznie y przyſtoynie chwalą NiemObr 70, 124, 128, 129, 159, 162, 170, 175; ReszPrz 46, 69; ReszHoz 115; GórnRozm F; KochWr 39; OrzJan 109; WujNT kt, przedm 10, 20, 23, 25 [2 r.] (16); JanNKar Dv; JanNKarKoch F3; SarnStat 1264; SkarKaz 311a, 548a; CzahTr B4v; Dźiwna przedśię rzecz, że máło nie zewſząd iáko przyſzedł, ták w tychże ſzátách co dawno, záś od nich wyſzedł GosłCast 4; Więc też máło nie káżdy zmowi ſię z Słowakiem/ Z Ruśią/ Cżechem/ Serbinem/ Kárwatem/ Polakiem. KlonWor 8.

W charakterystycznych połączeniach: mało nie każdy (kożdy) (29), wszędy (wszędzie) (11), wszyscy (wszy(s)tek, *wszen) (109), wszystko [= ciągle], wszelaki, zaw(ż)dy (zawsze) (5), zewsząd.

η. Przy wyrazie nawiązującym porównanie (53): March1 A2; FalZioł I 18b, 79d, 144a, 151b; MurzOrt B2; LubPs Iv, L4v, S3, S5v; RejWiz 94, 143; ktory máło nam tegoż Polakom nieuczynił/ co był vczynił Scypio Affrykanus Rzymiánom ſwym OrzRozm O4; RejAp 125v, 188; RejPos 6, 197 [2 r.], 197v, 238, 238v, 252; thák go [człowieka] ſtworzył y w niewinnośći/ y w doſtoieńſtwie/ y w ſwiątobliwośći/ y w nieſmiertelnośći/ máło nie iáko y Anyołá RejZwierc 1v, 18, 19, 19v, 82v, 104v (11); RejPosWstaw 22; WierKróc A4; CzechRozm 201v, 223v; Máło ſnadź Iowiſzowi nie rowien vrodą PaprPan Dv; A nie bez przycżynyby ſię kto dźiwował/ cżemu pirwſze y wtore wići máło nieiednákiemi słowy bywáią piſáne/ y iednę rzecż w ſobie zámykáią. ModrzBaz 116v; SkarJedn 358; Oczko 39v; SkarŻyw 195; CzechEp 47; KochFr 28; WerGośc 232; GórnRozm L4; ActReg 166; GostGosp 88; GrochKal 12; máło nie iáko brát z brátem domá żyiąc/ wſzytkie ſecretá ingenij z ſobą communicowáli KochCz A2v; OrzJan 128; Nád to Páweł ś. chce mieć Diákony máło nie tákże święte y doſkonáłe/ iáko y Biſkupy. WujNT 419, 649.

W charakterystycznych połączeniach: mało nie jako (8), jednaki (jeden) (7), rowno (rowny) (6), taki(ż) (takowy, taki jako) (8), tak(że) (jako) (13), (jeden a) tenże (ten sam) (11).

θ. Przy całym zdaniu (1): A tákże y my cżynimy nędzni márynarze/ pływáiąc po tym nędznym morzu ſwiátá tego/ káżdyby chciał rzędzić [...]: á też máło nie rázem przywiązawſzy ſie do delzcżki/ káżdy ſie płáwić muśi do brzegu ſwego RejPos 316v.
b. W funkcji partykuły uwydatniającej: wręcz, nawet (1): A na ostatek kilka z przednych a ieden mało nie sam omnium [?] consiliorum administer, wyleciał z tym [tu przytoczenie] ActReg 184.
c. W funkcji partykuły osłabiającej pewność sądu: może, chyba (14):
Wyrażenia: »mało nie lepiej« = lepiej (13): RejWiz 97v; KochSat C2v; Máłoby nie lepiey ábyś nic nie wzyąwſzy domá ſiedział/ bo doſyć iżći ſie tu ludzie dziwuią/ nie trzebáć do cudzych kráiow ieździć. RejZwierc 17v, 38v, 70, 83v, 87v, 104v (10); Wſzakƶe malo nielepiéy piſać xiądz/ xini/ axamit/ niżli pres ks. JanNKarKoch F4v.

»mało nie ku rzeczy« = słusznie (1): áczkolwiek ſię oni [Tatarzy] tego przą/ powiádáiąc iż nie przymuſzeni żadną woyną [...] do Litwy przyſzli/ Co máło nie ku rzeczy/ ponieważ y dziś iednákich praw y wolnośći z Sláchtą Litewſką vżywáią StryjKron 507.

»nie mniej« (53):
a. Także, również, tak samo (50): LibLeg 11/139v; KromRozm I N4v; GroicPorz kk3v; SarnUzn E8; Ná gorączkę powſzednią/ y ná iné niemniey oſobliwy plaſtr ták vczyń SienLek 140; WujJud 178v; MycPrz I [A3]v, C4v, II B, B2v; BudNT przedm bv, k. Ii; CzechRozm 100v; A iż tho wzaczęćiu wſzyſtkich lékarſtw bywa/ ábyſmy doźrzeli/ ieſli chory wytrwa/ á śily y chęći ile trzebá ma: w Cieplicách thych niemniéy/ ná to ſye obáczmy Oczko 13; ále przedtym j wnętrznémi lékárſtwy/ y niemniéy zwierzchnémi opátrzyć ie trzebá Oczko 13v, 18v; SkarŻyw 194, 321; Co ieſliże kiedy cżyniłá oná pierwſza beſtya/ to ieſt/ Rzymſcy Ceſárze niezbożni pogáńſcy: tedy nie mniey Antychriſt toż cżyni CzechEp 381; PudłFr 57; ActReg 8.

Połączenia: »nie mniej (...) i« (5): KromRozm I F4v; gdyż y Sląſko odpádło prze nie porządne obieránie Lokietká. Niemniey y o Pomorſką źięmię zá niego wielka thrudność byłá MycPrz II Cv, I C3, II Cv; NiemObr 114.

»nie mniej też (a. także)« [szyk zmienny] (5): GroicPorz A4; MycPrz I Cv, II A4; Sługá téż tákże ón cnotliwy nie mniéy thakże o Pánie mówi Strum R; To práwdá iż y ná on cżás był ſzábát/ iednym znákiem łáſki Bożey [...]. Ale też niemniey byłá ſkrzyniá oná przymierza/ oltarz/ ofiáry y inſze kośćielne obrzędy. CzechRozm 72v.

»nie mniej też (a. także) i« [szyk zmienny] (3): áby nas ich ſrogośći záchowáć raczył/ niemniey theż y Hołdu dawánia MycPrz II B[3]v, II D; CzechRozm 17v.

α. W połączeniach odnoszących się do dwóch członów zdania: zarówno jak (16): KromRozm I H2, I3v, M3v, O2; KromRozm II q4; Co nye mnyey o Yudaſſu niżli o drugich ápoſtolech mowił KromRozm III H2, D3v; KwiatKsiąż N; GórnDworz Aa6v; HistRzym 91; KuczbKat 80; WujJud 64v; ZapKościer 1580/10v; WujNT 403; Dla czego my niemniéy [non minus JanStat 194] Rzeczypoſpolitéy/ iáko téż Kośćielnéy Króleſtwá náſzégo w téy mierze (iákoſmy powinni) ſzkodźie chcąc zábieżeć vſtáwiamy SarnStat 178 [idem] 922.
b. Zwłaszcza, przede wszystkim, szczególnie (3): Robi ich tą wádą wiele/ ále niemniey owi co dźieśięcinámi kupcżą ModrzBaz 34, 114v, 140.
»nic tym mniej« = jednak, ale (2):Nihilominus, Nic tym mniey álbo yednák. Mącz 247a; Verum enimvero, A wſzák że wżdy/ yednák wżdy/ nic tym mniey. Mącz [489]b.
»na(j)mniej« [w funkcji zaimka nieokreślonego lub partykuły] (489):
a. W funkcji zaimka przeczącego i wzmocnionego przeczenia: ani trochę, nic, cokolwiek; wcale, zupełnie; minime HistAl, Mącz, Modrz, JanStat; non Mącz, Modrz; nullatenus HistAl; haud, nihil, non sane, plurimum Mącz; parum, prorsus Modrz (469): Minime adverb. Negandi, Nié/ namniey. Mącz 222d.
α. W zdaniu zaprzeczonym (439): FalZioł IV 30a; GlabGad D2; SeklKat Fv; możemy też z wáſzych rąk otrzymáć dobrodzieyſtwo/ á w tim ſie mądroſći wáſzey namniey nie vmnieyſzy [Nec vestra sapientia in aliquo minuetur] HistAl I4v, B6, E3, E8, Fv, H3 (13); LubPs G, M2v, O2, Y3, Z6v, bb, gg6v; GroicPorz z3v, z4; KrowObr 213, 225v; RejWiz 72v, 86v, 106v, 123, 131v (8); BibRadz *5; BielKron 275v, 292v; Nie vſtępuymy namniey ná práwo áni ná lewo/ ábyſmy rozumieli wſzytko co cżyniemy. GrzegRóżn I4v; KwiatKsiąż B2, C4v, E3, Gv, G2 (9); Lana ovis nigrae cui nullus alius color incursaverit, Wełná czarney owce którey by ſie namniey inſzey fárby nieprzimiéſzáło Mącz 74c; Turpitudinis expers Namniey w dobrey powieści nienáruſzony/ króm którey zmázy. Mącz 282a; Oppedere contra tonitrua, Nie dbáć nic/ namniey ſie nie lękáć grzmienia. Mącz 286c, 205a, 218b, 230b, 239d, 247a (24); SarnUzn Ev, G3, H6; GórnDworz B3v, B5v, E4, E7, L4v (12); RejPos A5, 3v, 33, 64v, 148 (9); BiałKat c; HistLan B, D2v, Ev, F3v; iż ćiáło Paná Chriſtuſowe namniey w grobie náruſzone niebyło KuczbKat 40, 220, 340, 350, 365; A ták y ten Apoſtolſki przykład namniey wam nie pomaga. WujJud 128v, 192, 194v, 203, 212, 223, 230; WujJudConf 73v, 74v, 106v, 207v; RejPosWstaw [213]v; tedy y ná ten cżás namniey [uno puncto Vulg] nie przeſtáwáią. BudBib 4.Esdr 16/39; BudNT przedm b3; CzechRozm 15, 17v, 26v, 36v, 57 (29); PaprPan ktv, Bv, B3v, C4v, D2 (42); ModrzBaz 21, 32v, 45v, 60, 83 (13); Nie myſliłćiem ia wten cżás namniey o Helenie KochOdpr B3v; KochPs 66, 205; SkarŻyw 59, 76, 317, 573; KochTr 9; StryjKron 215, 390, 482; CzechEp *3, 48, 62, 64, 66 (18); KochJez A4, B; temu ſię namniey dźiwowáć nie trzebá NiemObr 9, 12, 49, 57, 116, 126 (10); KochSz A4; KochWz 141, 142; namniey ſię tym nie trwożćie ReszPrz 10; WerGośc 209, 252; WisznTr 18, 22, 32; BielSen 6, 18; PudłFr 8, 28, 30, 49, 51 (8); ArtKanc P7, S17v; GórnRozm A3, B3v, D4v, Iv, I2v, M; PaprUp F2; ZawJeft 20 [2 r.], 27, 42, 46, 47 [2 r.]; ActReg 70, 84, 88, 114, 116 (12); á perzu áby namniey nie było w roli. GostGosp 64; GrochKal 10; Phil I; GórnTroas 74; KochFrag 16; Y ná ten czás namniéy o tym ſłycháć nie było. OrzJan 76, 98, 126; Bo namniéy nie przyſtoi fałſz twoiéy oſobie. WyprPl B4v; LatHar 251, 437, 452, 510, 513 (8); KołakCath C4v; WujNT przedm 4, s. 32, 64, 89, 92 (13); WysKaz 32, 41; SarnStat 144, 195, 1306; SiebRozmyśl H3v; KmitaSpit B2v; PowodPr 24; SkarKaz 418a; nie ſtoię namniey o to CiekPotr 23, 24, 55, 74; CzahTr D, Iv; Iż iéy niewieśćia chytrość namniéy nieruſzyłá. GosłCast 11, 36, 43; PaxLiz E4; SkarKazSej 695b; SapEpit A3; KlonWor 34; ZbylPrzyg B4.

W połączeniu z partykułą [w tym: ani (4), aby (2), i (1)] (74): Iakobys też trzaſke wrzucził Aniż namniey Wagy ruſſił RejKup aa7v; KwiatKsiąż B2; iáko zá Krolá tego przeſzłego/ nie byłby táki ſkwierk bo by on Koronnego y namniey nie vpuśćił. MycPrz II Dv; Był leniwy niedbáły Poſpolitey rzecży/ Spraw nigdy áby namniey nie miewał ná piecży. PaprPan Dd3v, Dd3; WysKaz 19, 21. Cf »by namniej«.

W powtórzeniu intensyfikującym (1): iuż łáie/ iuż przeklina/ iuż v ſwiátá ſzuka rády y wſpomożenia ſwego/ iuż namniey á namniey nie bacży áni pomni ná Páná ſwego RejPos 264.

W przeciwstawieniu: »wiele ... namniej« (1): Wtakowych tedy grach godzi ſię roſkoſzować/ ktore kunſtu nieco/ albo zaiſte wiele/ á przigod namniey niezamykaią wſobie KwiatKsiąż P4.

Połączenia: »by namniej« (67): GlabGad B7v; MurzHist P3; MurzNT 46; LubPs C3, E, K2v, N2, S (8); RejFig Cc; HistLan D4v, F3v; MycPrz I C2v; WierKróc B2v; CzechRozm 62, 81v, 99, 174v, 219v, 222v; PaprPan I3, I4v, T3, X4, Z3v (10); Ono mię też by namniey nieobruſzy [Neque me offendet] ModrzBaz 1v, 34, 68; CzechEp 236, 316; Z mieyſcá ſwégo by namniéy nigdy nie wykroczy. KochPhaen 2; WerGośc 222 [2 r.], 225; WisznTr 5, 9, 34; BielSen 18; Głowy niefráſuię by namniéy ſobie KochPieś 52; LatHar 122, 325, 458, 493, 500; RybGęśli D3; WujNT 643; SiebRozmyśl K3v; CiekPotr 35; CzahTr C4v, [D2], D4v, K2, K4v; PaxLiz C4; ZbylPrzyg A3, B [2 r.], B2v, B4v; SzarzRyt ktv.

»namniej nic« [szyk 9 : 7] (16): RejJóz G; LubPs K2v, M3v, S3v; Iż namniey iedni drugich ni cżym nie głuſzyli. RejWiz 25; Depudere, Odſrómáć ſie/ Nic namniey ſie yuſz nieſrómáć. Mącz 328d; RejPos 6v, 159v, 238v; HistHel D2v; PaprPan I4v; SkarŻyw 320; SiebRozmyśl M; CzahTr K2; GosłCast 67; ZbylPrzyg B.

Zwrot: »namniej się nie nadziewać« (3): Sane homini praeter opinionem improviso incidi, záprawdem náń trafił gdy ſie mnie namniey nienádziewał. Mącz 367b, 407b; OrzJan 105.
β. W zdaniu nie zaprzeczonym (6): Oczko 11v; W Ten czás Pan Bóg narychléy człeku rátunk dáie/ Kiedy mu namniéy ſczęśćia znádźieią doſtáie. PudłFr 17; y ták ſtáráiąc ſie o té rzeczy/ namniéy o woynie myślimy OrzJan 52.
Zwrot: »na(j)mniej się nadziewać« (3): RejWiz 190; tu iednym rázem oná/ kiedy ſie miły naimniey nádziewał/ bez żadnej przycżyny/ pocżnie mu ſtronić GórnDworz Dd3v; RejPos [344].
γ. W eliptycznym równoważniku zdania (23): CzechRozm 18; ActReg 24; Mowić/ piſáć/ wywodźić vmiemy: á czynić namniey. SkarKazSej 699b.

Połączenie: »by namniej« = minime Modrz; non Vulg [w tym jako odpowiedź przecząca na pytanie: nie (14)] (20): W tym Artykule prawdá ieſt/ że ſie [...] z námi zgadzaćie/ ále w inſzych wielu by namniey. WujJud 24v; CzechRozm 35, 80v, 210, 255v; ModrzBaz 140v; CzechEp 29, 37, 45, 70, 168, 360, 419; LatHar 386; A tedy dobre sſtáło mi ſię śmierćią? Bynamniey [Absit]. WujNT 1.Rom 7/12, Luc 12/51, 13/3, 5, s. 540; á tyś tylko Náuczył ſię coć ći tam twoi powiádáli Gáchowie, á ſkromności y ſtátku by namniey CiekPotr 32.

b. W funkcji partykuły umniejszającej: przynajmniej, co najmniej, chociaż; dumtaxat Mącz; ad minus JanStat (20): Mącz 97d; SienLek 183; gdźie Vrzędnik ná Pánie namniey dźieśięćinę bierze. GostGosp 150; áby tylekroć ilekroć ſądy miáły bydź/ namniéy Piſarz Ziemſki [...] z kśięgámi ſądownémi ſtáwił ſie v ſądu SarnStat 745 [idem] 916.

W połączeniu z liczebnikiem (15); á będzie mie tho koſztowáło namniey tyſiącz złotych. RejZwierc 26v; co będźie iákoby przed ſłońcá zachodem godźin pięć/ álbo namniéy cztérzy Oczko 28; Namniey raz we dwie lećie mázáć ie ſmołą rządnie. GostGosp 88, 92 [2 r.], 162; GostGospPon 170 [2 r.]; SarnStat 302, 613, 614, 629, [630], 859, 1229.

*** Bez wystarczającego kontekstu (24): BartBydg 209, 247; Exigue, Máło. Mącz 110d, 222d [2 r.], 228b [2 r.], 284c, 285a [3 r.], 332d, 440d [2 r.]; Deliquum – Mniey. Calep 301b; Minimum – Barzo mało, zgoła nicz. Calep 759b, 759b, 787b, 960a.

Połączenia: »nie mniej« (1): Nihilominus, Non minus – Niemniei. Calep [699]a.

»nieco mało« (1): Aliquantum – Nieco mało. Calep 52a.

Szeregi: »mniej albo więcej« = około; paulo plus aut paulo minus, plus minusve, susque deque Mącz (2): paulo plus aut paulo minus, hoc est, circiter, Mniey álbo więcey/ to yeſt/ około. Mącz 307a, 435d.

»nic więcej ani mniej« (1): Ne quid plus minusve faxit, Aby nic więcey áni mniey czinił. Mącz 307a.

*** Dubium (prawdopodobnie błąd lub nie zaświadczone poza tym znaczenie ‘bardzo’) (1): Roſkaſz mi ábych do ćiebie tákże po wodzie przyſzedł. Y ná coſz ſię kwápiſz opoko wiáry? izali tego potrzebá? Potrzebá/ powiáda/ y namniey mię bez tego Pána teſkno: cżemu ia za nim ieśli mi każe iść niemogę? SkarŻyw 597.

Cf [MAŁODAWCA], MAŁODOBRY, MAŁOMOCNY, MAŁOMOWNOŚĆ, MAŁOMOWNY, [MAŁOMYŚLNY], [MAŁOUFNY], [MAŁOWIAREK], MAŁOWIERNY, NIEMAŁO

RS