Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: NIEZBYTOŚĆ

Następne hasło: [NIEZCUDZOŁOŻONY] »

NIEZBYTY (15) part praet pass pf

W pisowni łącznej (10), w rozłącznej (5).

e jasne.

Fleksja

sg
m	N	niezbyty	f	N	niezbytå
	G	niezbyt(e)go		G
	D			D	niezbytéj
	A	niezbyty		A
	I	niezbytym		I

pl
A	subst	niezbyté

sg m N niezbyty (5). ◊ G niezbyt(e)go (1). ◊ A niezbyty (1). ◊ I niezbytym (1). ◊ f N niezbytå (3). ◊ D niezbytéj (3); -éj (1), -(e)j (2). ◊ pl A subst niezbyté (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

Znaczenia

W funkcji przymiotnika (15)
- 1. Taki, którego trudno się pozbyć, którego nie można się pozbyć (13)
- 2. Pewny, niepodważalny (2)

W funkcji przymiotnika (15):

1. Taki, którego trudno się pozbyć, którego nie można się pozbyć; importunus, procax Cn (13): LubPs K3v; Niezbyty kopr ćięſzkowonny/ gorcżycá płácżliwa/ Záwſze ná wioſnę ożywa. KlonŻal C2v, E3v; Cóż ćię zá ſmutek mátko ma zdeymuie? Coć té fráſunki niezbyté gotuie? ZawJeft 8; Cyprydy ſynie/ Bożku bez litośći/ [...] Swoim poſtrzałem Nie zbytym ſtrzeláiąc. GosłCast 40.

niezbyty czym (1): Przypominánie iż grzech śiłámi náſzemi ieſt niezbytha rzecż. LubPs K3v marg.

Wyrażenia: »niezbyta chęć« (1): Iż pił wiele/ [...] Nie przećiwiąc ſię gárłu y niezbytey chęći. KlonWor 70.

»ciężar niezbyty« (1): Włożyłeś ćiężar nie zbyty Ná grzbiet náſz vprácowány KochPs 95.

»nałog niezbyty« (1): Zły zwyczay/ rzecz gwałtowna/ y nałog niezbyty Prot A4v.

peryfr. »niezbyta noc« =śmierć (1): z świátá ſchodźiłá/ ćiągnąc ludzkié ocy [!] Cnotą właſną zá ſobą ku niezbytéy nocy. ZawJeft 47.

»prządka niezbyta« = Parka (1): Wiemy że vmrzeć/ przedſię nam zá iáie Smierć/ poki wątku ſtáie Prządce ſkąpey nie zbytey RybGęśli Dv.

[»niezbyta śmierć«: że y tych cżáſow ieſzcże tá niezbyta śmierć żadnemu nie przepuśći WerWiz 3.]

Szereg: »niezbyty i iadowity« (2): Turcżyn niezbyty y iádowity ſąśiad pod nas ſię ſzáncuie. GrabPospR K4 [idem] N3.

2. Pewny, niepodważalny (2):

W połączeniu szeregowym (1): przyidźie czás gdźie miłośierdźie odſtąpi/ á ſpráwiedliwość ſzczera nieodwłoczna/ nie zbyta/ nie vwiárowána/ náſtąpi. SkarKaz 7b.

Szereg: »pewny a niezbyty« (1): że wy według ſwoiey dumy/ bez pewnego á niezbytego wywodu/ świętych Oycow Piſmá chcećie popráwowáć? WujJud 36.

Synonim: 2. pewny.

Cf ZBYTY