[zaloguj się]
[pdf]

PEWNY (3333) ai

pewny (3065), pewien (234) [w tym 208 r. w znacz. 2.], pewny a. pewien (34).

Oba e jasne (w tym w pierwszym 4 r. błędne znakowanie).

comp i sup (224 + 115) -pewniejszy (340). sup nå- (97), nåj- (18); nåj- Mącz (5), GórnDworz (4), ModrzBaz, NiemObr (2), CiekPotr (2); nå- : nåj- RejPos (8:1), KuczbKat (1:1), GórnRozm (2:1), PowodPr (3:1); ~ nå- (89), na- (5), n(a)- (3); na- GórnRozm, też RejPs (2); nå- : na- CzechEp (7:1), WysKaz (1:1); nåj- (17), naj- (1); nåj- : naj- Mącz (4:1).

Fleksja
sg
mNpewny, pewniejszy, nåpewniejszy, pewien fNpewnå, pewniejszå, nåpewniejszå, pewna, pewn(a), pewniejsz(a) nNpewné, pewniejszé, nåpewniejszé, pewno
Gpewnégo, pewniejszégo, nåpewniejszégo Gpewnéj, pewniejszéj, nåpewniejszéj, pewniejszyj Gpewnégo, pewniejszégo, nåpewniejszégo
Dpewnému, pewniejszému, nåpewniejszému Dpewnéj Dpewnému
Apewnégo, pewniejszégo, nåpewniejszégo, pewny, pewniejszy, nåpewniejszy Apewną, pewniejszą, nåpewniejszą Apewné, pewniejszé, nå(j)pewniejszé, pewno
Ipewnym, pewniejszym, nåpewniejszym, pewn(e)m Ipewną, pewniejszą, nåpewniejszą Ipewnym, pewniejszym, pewném, nåpewniejszém
Lpewnym, nåpewniejszym, pewn(e)m Lpewnéj Lpewnym, pewn(e)m
V Vpewn(a) V
pl
N m pers pewni, pewniejszy
subst pewné, pewniejszé, nåpewniejszé
G pewnych, pewniejszych, nåpewniejszych
D pewnym, pewném
A m pers pewné, pewniejszé, nåpewniejszé
subst pewné
I m pewnémi
f pewnémi, pewniejszémi, pewnymi
n pewn(e)mi, pewnymi
L pewnych
inne formy
sg n a. pl subst A - pewn(e)

sg m N pewny, pewniejszy, nåpewniejszy (187), pewien (218) [tylko w znacz. 2.]; ~ (attrib) pewny (104); ~ (praed) pewien (218), pewny (15); pewny GlabGad, KromRozm II, Mącz (2), Prot, SienLek; pewien : pewny RejWiz (6:2), BielKron (2:1), RejAp (6:2), RejPos (23:1), HistRzym (1:1), CzahTr (1:1), SkarKazSej (1:1). ◊ G pewnégo, pewniejszégo, nåpewniejszégo (141); -égo (17), -ego (1) KochPs, -(e)go (123). ◊ D pewnému, pewniejszému, nåpewniejszému (16); -emu OrzQuin (2), -emu (1) KochPs, -(e)mu (13). ◊ A pewnégo, pewniejszégo, nåpewniejszégo (45), pewny, pewniejszy, nåpewniejszy (165); -égo (6), -(e)go (39). ◊ I pewnym, pewniejszym, nåpewniejszym (69), pewn(e)m (2) LibLeg, GórnRozm. ◊ L pewnym, nåpewniejszym (23), pewn(e)m (1) RejPs. ◊ f N pewnå, pewniejszå, nåpewniejszå (467), pewna (6), pewn(a), pewniejsz(a) (34); ~ (attrib) -å (296), -a (2); -å : -a Mącz (15:1), RejPos (14:1); ~ (praed) -å (42), -a (4) OpecŻyw, KochFrag, SiebRozmyśl (2). ◊ G pewnéj, pewniejszéj, nåpewniejszéj (146), pewniejszyj (1) MurzNT -éj (30), -ej (1), -(e)j (115); -éj : -ej KochFr (1:1). ◊ D pewnéj (5); -éj (1), -(e)j (4). ◊ A pewną, pewniejszą, nåpewniejszą (253). ◊ I pewną, pewniejszą, nåpewniejszą (61). ◊ L pewnéj (42); -éj (8), -(e)j (34). ◊ V pewn(a) (1). ◊ n N pewné, pewniejszé, nåpewniejszé (118), pewno (7); ~ (attrib) -é (69); ~ (praed) -é (20), -o (7) OpecŻywSandR, ConPiotr, RejKup, Leop, Mącz (2). ◊ G pewnégo, pewniejszégo, nåpewniejszégo (220); -égo (15), -ego (1) GosłCast, -(e)go (204). ◊ D pewnému (7); -ému (1), -(e)mu (6). ◊ A pewné, pewniejszé, nå(j)pewniejszé (259), pewno (3) Calep, SarnStat (2); -é (24), -(e) (235). ◊ I pewnym, pewniejszym (46), pewném, nåpewniejszém (4) LibLeg (2), MurzHist, Oczko; -ém (1) Oczko, -em (1) MurzHist, -(e)m (2). ◊ L pewnym (39), pewn(e)m (3) RejPs, Diar, BudBib. ◊ pl N m pers pewni, pewniejszy (95). subst pewné, pewniejszé, nåpewniejszé (101); -é (15), -(e) (86). ◊ G pewnych, pewniejszych, nåpewniejszych (189). ◊ D pewnym (21), pewném (1); -ym : -ém (1:1) Oczko. ◊ A m pers pewné, pewniejszé, nåpewniejszé (33); -é (10), -(e) (23). subst pewné (176); -é (41), -e (1), -(e) (134); -é : -e SarnStat (30:1). ◊ I m pewnémi (18) Mącz, RejPos (3), BielSpr, RejPosWstaw, BudBib, BudNT, ModrzBaz, KochJez, ArtKanc, ActReg, GostGosp, OrzJan, SarnStat (4), pewnymi (14) LeovPrzep, KuczbKat (2), CzechRozm (3), KarnNap (2), SkarŻyw, StryjKron, CzechEp, JanNKar, PowodPr, VotSzl; ~ -émi (6), -(e)mi (12). f pewnémi, pewniejszémi (27), pewnymi (5) SeklWyzn, SkarŻyw, StryjKron (2), CzechEp; ~ -émi (7), -(e)mi (20). n pewn(e)mi (12) Mącz (2), RejAp (2), RejPos (5), RejZwierc, LatHar (2), pewnymi (7) KromRozm I, BielKron, KuczbKat, CzechRozm, CzechEp, WujNT (2). ◊ L pewnych (44). ◊ sg n a. pl subst A pewn(e) (1).

Składnia comp: pewniejszy nad kogo, nad co (17), jedno (17), (a)niż(li) (13), oprocz (1); nad kogo, nad co GliczKsiąż, BielSpr, ModrzBaz, ZapKościer, CzechEp (5), ArtKanc (3), KołakCath, CzahTr, jedno KwiatKsiąż (2), WujJud, CzechRozm, KochPs; (a)niż(li) RejKup, RejAp (2), SienLek, GórnDworz, SkarŻyw, GrabowSet, WujNT (2), GosłCast; nad kogo, nad co : jedno : (a)niż(li) : oprocz LubPs (1:1), GrzepGeom (1:–:1), RejPos (1:10:1:1), RejZwierc (–:1:1).

Składnia sup: napewniejszy z kogo, z czego (2) Oczko, CiekPotr, nad kogo, nad co (2) SkarKaz, CzahTr.

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Znaczenia
1. Związany z przekonaniem o prawdziwości; certus (certissimus) HistAl, Mącz, PolAnt, Modrz, Calep, Vulg, JanStat, Cn; ratus Mącz, Modrz, JanStat, Cn; compertus Mącz, Modrz, JanStat; exploratus Mącz, Calep, Cn; firmus Vulg, PolAnt; persuasus (persuasissimus) Mącz, Modrz; comprehensus, constans, evidens, perpetuus Mącz; cautus, verissimus Modrz (1751):
a. Niewątpliwy, wiadomy, znany (535): GliczKsiąż D5; Abowiem gdy bękárći nie máią oycá pewnego/ [...] przeto theż krewnych po oycu niemáią. GroicPorz ff, dd; OrzRozm L4v; GrzegRóżn M3v, O2v; Mącz 303a, 306b, 494c; OrzQuin Tv; ále mieyſce národzenia iego [Chrystusa] w Bethleem pewne ieſt. Bo nam Micheaſz Prorok iáſnie o tym powiedał RejPos [36], 40v, 326; KuczbKat 135; WujJud 135v; CzechRozm 139v; Wiele rzecży w piśmie S. ktorych ſię roku y dniá pewnego/ nie dopytaſz: a ieden ták około cżáſu mowi/ á drugi owák. SkarJedn 98, 32; SkarŻyw 285; NiemObr 100; ActReg 57; Calep 394b; KochCz A4; Który ćię pozywa o to: iż niechceſz mu zápłáćić ſto grzywien pieniędzy pewnégo długu SarnStat 1242, 1242, 1255; KlonWor 22.

W połączeniach szeregowych (8): GliczKsiąż B2v; Mącz 391a; RejAp 109; tym przerwánim lepſzy/ iáſnieyſzy/ dowodnieyſzy y pewnieyſzy ſlę porządek ſprawy Hiſtoriy Litewſkich vgruntuie StryjKron 288; CzechEp 102, 329; JanNKar H4 [2 r.].

W przeciwstawieniu: »niepewny ... pewny« (2): LibLeg 11/42; Zeby ći, ktorzy rzeczy niepewne zá pewne Vdáią: á potym ſię prawdą nie pokáżą, [...] Iáko zdraycy ſurowey kaźni podpádli. CiekPotr 16.

W porównaniach (2): RejPos 327; vpominał ſię Konwierz obietnice/ iáko długu pewnego/ áby kápicę co rychley wziął SkarŻyw 570.

W charakterystycznych połączeniach: pewny(-a, -e) Bog, dar prawdy (2), dług (9), dzień, godzina, ociec (2), początek (2), podobieństwo, porządek, przyczyna (2), rok (lata) (2), śrzodek, wola.

Frazy: »nic (jest, nie masz), co pewniejszego« [w tym: nad co (3), nad kogo (1); iż (1)] (5:1): KromRozm III B8v; Wierzę co rzekł Chryſtus/ to ieſt me ćiáło/ Nád to nie ſię pewnieyſzego nieſtáło. SkarŻyw 203; Coż może nád to być znácżnieyſzego? co też pewnieyſzego/ nád to co z ducha ś. przez ś. też ludźie pochodźi? CzechEp 112; Nic pewnieyſzego/ iż Bogá nie máſz/ gdźie zgody nie máſz. ReszPrz 93; Ták kto żyie ták vmrze/ nic ieſt pewnieyſzego. KołakCath C5v; SkarKaz 156a.

»(to) (jest) pewna (napewniejsza), pewno« [w tym: iż(e), że, iżby (110), u kogo (= ktoś uważa za pewne) (4), o kim, o czym (2); bez wskaźnika nawiązania (6); jako zdanie wtrącone (9)] = certum est Mącz, Modrz; vere PolAnt; convenit Mącz; certe, (illud) constat, ita res est, non est dubium Modrz [szyk zmienny] (125:4): MiechGlab *4; Alie taka wyprawa any tho ruſſenie niema bidz poſpolithe. aſſby iuſſ pewno belo. yſſby Czeſarz Tureczky zrzucziel przemierze ConPiotr 33v; KromRozm I K, O3v; GliczKsiąż H; GroicPorz d2, 13v; Gdyż pewna iż ktoć dufa nigdy nie záginie. RejWiz 3, 70v, 128; Leop Matth 9/21; BibRadz Gen 18/13; BielKron 345v; Mącz 50a, 292d, 481d; SarnUzn F5v; RejAp 108v, 125v; RejPos 262v; GrzegŚm 43, 59; WujJud 18v, 168, 195 [2 r.]; BudBib b2, b4v, I 429a marg; BudNT przedm a2v, c6v, d3, Gg3; Bo to pewna/ kto tey drogi Krolewſkiey/ dobrze vtorowáney pochybi/ ábo porzući/ ten [...] ná wiecżne zátrácenie zábieży. CzechRozm 97; Bo to napewnieyſza: iż ſą tákie właſnośći mowy w káżdym ięzyku/ że w drugi ięzyk z ſtrudnośćią mogą być przełożone gdyby ſie ſłowo od ſłowá/ przekłádáć miáło. CzechRozm 127v, 39v, 53, 62, 93v, 99 (29); PaprPan M4v; To pewna/ że ſie niewiáſty do kądźiele vrodźiły ModrzBaz 49, 57, 63 [2 r.], 79v, 109v, 113 (10); SkarJedn 239; StryjKron 385; iż ſię P. Márya mátká páńſka bez grzechu pierworodnego pocżęłá: zá cżym iuż to pewna grzeſzyć nie mogłá CzechEp 192; Pewna to z iego właſnych ſłow/ iż nie o Bogu [...] świádcżył: ále o cżłowieku. CzechEp 303, 13, 14, 48, 91, 92 (28); ReszHoz 133; WerGośc 258; ZawJeft 35; ActReg 27; OrzJan 94, 119; LatHar 153, 248, 328, 559, 682; O Pietrze pewna ieſt że miał żonę WujNT 35, 68, 429, 482, 692, 864, 870; V mnie to napewmeyſza że Cżyśćiec ieſt WysKaz 38, 33, 35, 36; CiekPotr 13, 57; CzahTr Cv, E4.

»to masz pewną« = to jest pewne, niewątpliwe (1): ále y to maſz ták pewną/ iákobyś ſam ná to pátrzał KochWr 40.

»(to) (jest a. musi być) rzecz pewna (napewniejsza) (a. to są rzeczy pewne); rzeczą pewną: mieć rzecz pewną« [w tym: w pl (5); iż(e), że (132), o kim, o czym (2), A cum inf (2); u kogo (= ktoś uważa za pewne) (4); jako zdanie wtrącone (11)] = constat Mącz, Modrz; accipe Miech, ecce rectum est verbum PolAnt; certum est (hoc), est illud verissimum, omnino, prorsus; putandum est, sic habendum est Modrz [szyk zmienny] (175;2;1): FalZioł IV 58d, V 73v; Iakoż zaſię to ieſt rzecż pewna, iż ludzie grubego przyrodzenia, bywaią proſci, á rozumu też grubego. GlabGad A2, F4v, F5, Fóv; Te ſą rzeci pewne o krainach połnocznych od nas y od wiele ludzi godnych wiary doſwiatcżeniu [!]. MiechGlab *5v, 60 [2 r.]; LibLeg 7/68; WróbŻołt S7; WróbŻołtGlab A3; RejAp 90v, 106, 136, 192v, 193, 197v, 208; KromRozm I H2; GliczKsiąż E2v, G7, L4, O6; GroicPorz fv, y4; RejWiz 141 v, 146; LeszczRzecz A4v; Pewna rzecż ieſth zdawná Pruſy [...] należeć ku kroleſtwu Polſkiemu BielKron 230v; GrzegRóżn B2v, H3; Mącz 250a, 287a; Prot B3; ProtStoj Ev; SarnUzn D6; RejAp 22, 86v, 87v, 109, 135v (9); GórnDworz H2v, I5v, M, Xv, Aa3 (11); RejPos 5v, [36], 75, 75v, 218 (9); RejPosWiecz2 91v; rzecz pewna muśi być/ że w chlebie [...] właſną bytność/ y iſtotę właſną [...] Apoſtołóm dawał. BiałKat 268v, 171, 268v, 316; Wſzákże nie ieſt do końcá to rzeczą pewną y prawdźiwą/ ieſli ná wſzyſtki pożytki ktore z tego Doſyć vcżynienia bierzemy/ pátrzáć będźiemy. KuczbKat 225, 90, 180, 185, 230, 320, 365, 400; Abowiem to ieſt rzecż pewna/ w iákie obycżáie młodość dziećinna będzie podaná/ tákie długo y pámiętáć y vżywáć ich będzie. RejZwierc 7v, 50, 51, 73v, 135v, 141 (11); Bo rzecż pewna ieſt v wſzyſtkich Doktorow/ że by naylepſzy vcżynek/ kiedy nie idźie z dobrego vmyſtu/ nic nie pomoże. WujJud 229v, 1v, 5, 75, 248; WujJudConf 57, 63v, 65v, 94v, 115 (10); RejPosWstaw [213], [213]v, [1102], [1432]; Bo mam rzecż pewną co prorokował Ionaſz prorok o Niniwenie BudBib Tob 14/6, c3, Deut 17/4; HistHel D; To théż ieſt rzecz pewna/ kędy przez Staw Lećie wodá nie idźie wielka/ tám też Ryby lepiéy roſtą. Strum P4v; BiałKaz Iv; BudNT przedm a2v, c4v; CzechRozm 99, 102, 125, 165v; to ieſt rzecż pewna/ iż żaden mądry nieobiera Styrniká do nawy dla zacnośći rodzáiu/ ále dla godnośći/ á vmieiętnośći ſtyrowánia ModrzBaz 15v, 6, 8v [2 r.], 17, 19v, 22 (10); SkarJedn 8, 39, 202, 345; Oczko 17, 29; A piérwéy świát (rzecz pewna) wniwecz ſye obróći/ Niżli ſye páńſkié twoie ſłowo názad wróći. KochPs 132, 52; SkarŻyw 312, 487, 601; to nie pewna/ ále prawdzie rzecz podobna/ iſz od rzeki Miáſto imię wzięło. StryjKron 91, 91; CzechEp 212; NiemObr 37, 70, 117; KochFr 7, 109; ReszPrz 35; ReszHoz 124; WerGośc 226; BielSenJoach 4; GórnRozm A3, C2v, K3, L4v, M2; KochWr 40; PaprUp G2v; OrzJan 120; LatHar +8v, 187, 329; IEſt to rzecż napewnieyſza w ludzkim przyrodzeniu Iż káżdy to nabárźiey ma ná ſwym bacżeniu/ Co widźi być ná świećie práwie nalepſzego KołakSzczęśl A3, B2v; Rzecż pewna żeć y Pan Bog ſmętne ſercá ćieſzy RybGęśli Bv; WujNT przedm 10, s. 35, 114, 298, 614; SarnStat 1272, 1284; SkarKaz 155b; CzahTr Bv; Cny ſię flis gniewa/ to ſą rzecży pewne/ O ſwoie krewne. KlonFlis F3v.

Zwroty: »za pewne, za pewną rzecz, za pewną (napewniejszą), za pewno mieć; za pewną rzecz być; [co] jest [u kogo a. komu] za rzecz pewną (napewniejszą), za pewne; za pewny, za pewne miany« [w tym: iż, że (19); A cum inf (1); u kogo (= ktoś uważa za pewne) (3)] = accipere Miech; constanti rumore asseverare, persuasissimum habere, pro certo putare Mącz; credere PolAnt; [alicui] (certe) persuasum est Modrz; comperire Calep; certum esse Vulg; ratum habere JanStat [szyk zmienny] (16:14:3:2;1;2:1;1:1): Nigdy nie miey zá pewne tego/ Co nie przydzie cżáſu ſwego BierEz Lv, B3v; BartBydg 129b; MiechGlab 63; KromRozm I Ev, L4; KromRozm III E2; GliczKsiąż A4, F6; RejWiz 184; Placita medicorum, Poſpolite powieśći Sentencie poſtánowienie lekárskie/ które bywáyą zá pewne miáne. Mącz 302a, 50a, 303a, 333a, 418b, 424c, 465c; RejAp 194v; GrzegŚm 59; CzechRozm 135v, 162; My to v śiebie żá pewną rzecż mieymy/ że niemáſz więtſzey zarázy ábo ſkázy obycżáiow/ iáko nieumieiętność/ á złych rzecży vſtáwicżna zabáwá ModrzBaz 15, 24v, 40 [2 r.]; SkarJedn 185; miey to ſobie zá rzecż napewnieyſzą/ ták żebyś żadnego wątpienia nie miał/ iſz ći ſię nie dáie ćiáło y krew. SkarŻyw 278; MWilkHist 12; Gdyż to v niego ieſt zá rzecż napewnieyſzą/ iż ktorykolwiek ſobie tákiego ſyná Bożego [...] zmyśla: [...] że ten káżdy ieſt vniego Heretykiem CzechEp 246; Wſzák ſię to ták rozsławiło/ zá pewną rzecż wſzyſtkim było ArtKanc F3, M15, M18; GórnRozm M2; Calep 226b; LatHar 244; ponieważ zá pewną máią iż Ian ieſt prorokiem. WujNT Luc 20/6, s. 519; to wſzytko obiecuiemy mieć zá pewno y nam wdźięczno SarnStat 914; máiąc téż to zá rzecz pewną/ tę Ziemię Wołynſką [...] ku Koronie Polſkiéy należéć SarnStat 1186, 261; PaxLiz C.

»za pewne, za rzecz pewną, za pewno powiedać (a. powiedzieć); za pewne mowić« = adserere, adseverare, affirmare, astruere Mącz; confirmare Calep [szyk zmienny] (8:3:1;1): Duch Swięty zápewne mowi: Iż oſtátetznych tzaſow odſthąpią od wiáry KrowObr 225; BielKron 229v, 371; Mącz 128c, 387c, 390b, 422d; RejPos 8v, 111,217; Gdyż o nich zá rzecż pewną iáſnie powiádáią/ Co ony o rodzicoch zá pilność dziáłáią. HistLan B2; CzechRozm 77v; Calep 239a.

»za pewne twi(e)rdzić, trzymać, dzierżeć; za pewną rzecz twierdzić« = (certo) affirmare Mącz, Calep; asseverare Mącz; contendere Modrz [szyk zmienny] (6:4:1;2): Opiniosus, Który nie zá pewne nie dźierży. Domniemánia tilko pełen yeſt. Mącz 265d, 128c, 371c, 390b [2 r.]; KuczbKat 255; ModrzBaz 6; SkarŻyw 203; Calep 40a; WujNT 504, 870; SkarKazSej 698a; KlonWor 64.

»wiedzieć (a. dowiedzieć się, a. wywiedzieć się) za pewne; wiedzieć pewną rzecz« = certe (certissime, certo, certum, pro certo) scire HistAl, Mącz, Vulg; cognoscendo cognoscere, numerum quaerere PolAnt; comperire certo, exploratum est [alicui], certum a. compertum a. compraehensum a. ratum habere, plane a. sat scire Mącz; pro certo habere a. noscere Modrz [szyk zmienny] (57;1): OpecŻyw 55v, 105; MiechGlab 63; LibLeg 10/153v, 154; Wiedzcie to zá pewne iákom dotychmiaſt zwyciążał/ ták y potim s pomocą bogow zwycięſtwo otrzimam HistAl G6v, C7v, E4, E6, F7, K2v; MurzHist P4, Q4v; GroicPorz c2; KrowObr 22; Leop 3.Mach 7/7; OrzList d2v; Oto cżegom ia doznał/ [...] przyrownywaiąc iedno ku drugiemu/ ábych wiedźiał pewną rzecż. BibRadz Eccli 7/28, Gen 15/13, I 478v, 3.Esdr 6/8; Co ſie tycże tego áby oni mieli pijáć Kreẃ Krześćijańſką/ [...] tegom ſie zá pewne nie mogł wywiedźieć BielKron 465v, 255v, 371; Mącz 50a [3 r.], 151a, 279a, 303a, 306b (13); OrzQuin X2v; SarnUzn B5; LeovPrzep bv; GórnDworz V5; BiałKat 121, 281; RejPosWstaw [1433]v; BudBib 3.Esdr 6/8; HistHel B2; CzechRozm 165; ModrzBaz 10, 90, 129; NiemObr 120; KlonŻal A2; WerGośc 263; PudłFr 43; Phil E3; WujNT Act 2/36; Y niewierny teraz zápewne/ ieſliśmy y w nawiętſzych cnotách duchownych/ łáſki ábo gniewu godni. SkarKaz 352b; SkarKazSej 674a.

Wyrażenia: »pewny czas« = wiadomo kiedy [szyk 5:4] (9): LubPs K4v, T6v marg; A ták cżáſu pewnego nie możem wiedzieć ktorego to náſzy przodkowie przyſzli nád Wiſłę BielKron 336v, 467v; gdyż żadnemu ſtworzeniu nie ieſt oznáymion pewny cżás przyſcia Páńſkiego RejAp 90v, 104; RejPos 7v; CzechRozm 35v; SkarKaz 422b.

»pewna(-y) liczba, poczet« = wiadomo ile (4:2): kthorich pyenyedzi pewnego poczthą [!] nyewye Bo ych nyeliczila. LibMal 1552/167v, 1554/184v; bo ich pewna licżbá byłá: trzey á nie ieden. CzechRozm 42v; CzechEp 371, 372, 378.

»nic, co pewnego« = neque certum Mącz (3:2): Acż mu ieſzcże bárzo żal iże nic pewnego/ Nie zrozumiał ná ſwiecie co ieſt nalepſzego. RejWiz 46; Mącz 482d; CzechEp 372; A gdy ſię co pewnego y iáwny á znáczny grzech pokaże: drugie miłośierdźie każe Pan Chryſtus czynić: Nie potępiać. SkarKaz 279a; SkarKazSej 662a.

»pewna (pewniejsza) prawda« [szyk 8:1] (9): A iż to ieſt pewna prawdá/ vtwirdzić to nam racżył oną zwykłą przyſięgą ſwoią/ poẃiedáiąc/ Amen. RejAp 16, 136v, 190; RejPos 241; á gdźie to wſzyſtko naydźiemy/ znák ieden prawdy pewney mieć będźiemy. ReszPrz 16; WujNT 748; SkarKaz 485b, 488a marg, Ooood.

»rzecz pewna ((na)pewniejsza)« = firmum Vulg; certae fidei res, exploratum Mącz; rectum verbum PolAnt; certum, verissimum Modrz [szyk 225:161] (386): LibLeg 11/42; RejKup f7v; Leop Ier 33/3; BibRadz I 373d marg; BielKron 56, 393; Parum certae fidei res, Nie owſzeki rzecz pewna. Mącz 49d, 306b [2 r.]; WujJud 82v; A wżdy nie vkázuią rzecży iákiey przytomney/ ktorąby iáko iuż będącą/ pálcem práwie piſmo pokázowáło: ále pokázuie rzecż pewną choć nieprzytomną. CzechRozm 133v, 234; StryjKron 59; CzechEp 97; SkarKaz 279a. Cf »(to) (jest) rzecz pewna«, »za pewną rzecz mieć«, »za rzecz pewną powiedać«, Wyrażenie przyimkowe.

Szeregi: »pewny i (a) doświadczony« (3): Exploratum dicere, Pewne á doſwiádczone rzeczy powiedáć. Mącz 306b, 306b; WujNT 114. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»pewny a dowodny« (1): A Tákowé ruſzenié poſpolité nie ma bywáć/ ieno áżby pewna á dowodna rzecz byłá [nisi certum sit et indubitatum JanStat 692] [...] że nieprzyiaćiél [...] do króleſtwá miał wtárgnąć SarnStat 423. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»pewny, (a, i) ist(otn)y« [szyk 7:1] (8): GroicPorz dd; Mącz 42a; RejAp 190; RejPos 261v; pewna iſta rzecż ieſt/ kto práwego y ſzcżerego ſłowá Bożego prágnie/ pierwey dom ten w ktorym znáią Bogá poznáć muśi. SkarJedn 8; o ktorym [przodku Litwinów] też Látopiſzcze ſtáre/ pewnie ſobie z pálcá ták zgołá Hiſtoriey niewyzſáli: Ale z pewney y iſtotney rzeczy/ rzecz iſtotną prowádzą StryjKron 59, 385; Calep 183b. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»pewny i jasny« [szyk 1:1] (2): CzechRozm 234; Stych tedy przycżyn y wielu innych ieſt to rzecż iáſna y ná wſzytek świát napewnieyſza/ że zdrowie/ Błogoſłáwieńſtwo Boze/ wſzelákie dobrá/ y ſzczęśliwośći niſkąd inąd iedno od Bogá [...] nam przychodzą KołakSzczęśl A2v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»pewny i nieodmienny« (1): To ią tobie zá rzecż pewną y nieodmienną powiádam CzechRozm 77v.

»pewny a nieomylny« (9): RejAp 196; RejPos 75v, 222, 239; RejZwierc 51, 167; WujJud 82v; ReszHoz 124; Gdyż to ieſt rzecż pewna á nieomylna/ co Salomon Mędrzec powiáda: Iż więcey ludźi od pijańſtwá/ niż od miecżá ginie. WerGośc 226.

»pewny, (i, a) prawdziwy« [szyk 4:1] (5): RejAp 190v; RejPosWiecz2 91v; BiałKat 41; KuczbKat 225; A to też ieſt rzecż pewna y prawdźiwa [Est autem illud verissimum]/ iż prze vtrátę niepotrzebną niſzcżeią bogáctwa/ á prze ſkromny á pomierny y porządny ſzáfunek/ mnożą śię. ModrzBaz 22. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.]

»pewny i (a) wiadomy« (2): WujJudConf 193v; iż Szláchétnemu N. ſto grzywien pieniędzy pewnégo y wiadomégo długu [...] ieſt winien SarnStat 1255. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.]

Wyrażenie przyimkowe: »za pewne (pewniejsze), za pewną rzecz, za pewną (napewniejszą), za pewno« (103:33:4:3): FalZioł V 89v; Tuſzą ſobie zápewne iż s páná młodego/ Coś iście w krotkim cżeſie będzye oſobnego. RejWiz 90; GórnDworz Dd4; RejZwierc 88, 196v; WujJudConf 30; A ták to teraz zá rzecż pewną poznawam/ iż tá iedność Bogá/ ze trzech oſob złożoná/ [...] ieſt wymyſłem ludzkim CzechRozm 14v, 185; ModrzBaz 21; zacne poſelſtwo do Papieżá Alexándrá po dwa kroć wyprawił/ obiecuiąc mu zá pewne ziednocżyć kośćioł Grecki z Rzymſkim SkarJedn 256; MWilkHist I3v; StryjKron 652; Ale tego nie drzewiey żaden pozna/ co ſię tknie rzecży Boſkiey/ áż gdy to v śiebie zá napewnieyſzą poſtánowi/ że nie ieſt powinien/ y nie ma też nikogo przećiw Bogu ſłucháć. CzechEp 234; KochMRot A4v; WerGośc 220; ActReg 142; OrzJan 12; PaxLiz D4. Cf Zwroty.
b. Wiarygodny, wskazujący na prawdę (500): UstPraw H2v; BielKron 238v, 345; Stat parum fides apud eum, Nie bárzo pewnego słowá. Mącz 417b; RejPos 293; CzechRozm 202v; Iednák nie láda prożność ieſt/ ná pytániu ſię punktow cżáſow/ ktore w ták ſtárych dzieiách ták pewne być nie mogą/ áni ſą w piśmie oznácżone báwić SkarJedn 98; StryjKron 380; Przeto żebyś téż wiedźiał ſerce moie/ Slę té do ćiebie krótkié rymy ſwoie: Któré miéy iáko péwny zakład iáki/ Zem ieſt/ y chcę być twóy ná czás wſzeláki. KochFr 66; GrabowSet Y; SarnStat 1029; SkarKaz 487a.

pewny czego [= świadczący o czymś] (1): Tho ieſt [ipostasis, tj. osad w moczu] napewnieyſza zdrowia, która ieſt ku białoſci ſkłonnieyſza, gładka/ ku gorze podnioſla FalZioł V 10.

W porównaniach (4):

~ Jako comparandum (2): ponieważ toż niebieſkie budowánie/ raczył ie nam ſpráwić ku rozdźiałom czáſow y odmiány/ iákoby iáki zegar napewnieyſzy LeovPrzep F2; widząc z piſmá ś. iáko naypewnieyſzego zwierćiadłá/ tákowe oſtátnie niebeſpiecżeńſtwo iey [ojczyzny]. PowodPr 85.

Jako tertium comparationis (2): KuczbKat 10 marg; wſzák y teraz Bogá ná oko nie widźim/ á wżdy do báłwochwálſtwá nie idźiem? izali wiárá niepewnieyſza niżli oko náſze? SkarKaz 487a. ~

Wyrażenia: »pewny dowod« [szyk 9:3] (12): RejKup r7; ZAden/ ná ktorego ſą pewne dowody á znáki/ nie może być wolen od męki GroicPorz hh4v; UstPraw C2; RejPos [249]; RejPosWstaw [213]v; ModrzBaz 90; NiemObr 155; ActReg 50; SarnStat 148, 395; A dánie Ducha ś. tym ktorzy nas rządzą/ pewnym ieſt dowodem/ iż pobłądźić nigdy około náuki [...] nie mogą. SkarKaz 206b; KlonWor 69.

»nic, co pewnego« (3:1): UstPraw I2; GrzegRóżn Ev; Ná śmierć ſwoię pámiętaymy/ Swiátu temu nie vfaymy/ bo nie máſz w nim nic pewnego/ omylić iśćie káżdego. ArtKanc S16v; Tu káżdy rozſądźić może, że tá methodus, iest do náuczenia ſie czego pewnégo ſpraw doſkonálſza. SarnStat 661.

»pewny(-e) ((na)pewniejszy(-e)) znak, znamię« = certum argumentum Modrz [szyk 79:34] (93:20): Gdy gawroni pozdzie z paſtwy lataią, znamię ieſt pewne iż rychło zima przeſtanie. FalZioł IV 1a; A wſzakoſz rumianoſć liczą po pocżęciu: ieſt znamię napewnieyſze pocżęcia ſyna FalZioł V 15, V 6, 13, 13v, 31v, 32v, 41, 66v; GlabGad B7v, D2v, D3v, D7, E4, E6v, N8v; MiechGlab *5v; ZapWar 1537 nr 2562; KłosAlg A4v; LudWieś B; SeklWyzn e2; RejJóz I8v [2 r.], N8v, O6v; MurzHist H3; KromRozm III C3; LibMal 1554/187; LubPs bb4v [2 r.]; Vćiekánie/ iáſnie dowiedźione/ pewny znák ieſt winnoſći GroicPorz hh4, y2, hh2, hh3 [2 r.], hh3v, hh4 [2 r.] (11); UstPraw Iv; GrzegRóżn Lv; Mącz 112b; OrzQuin T3v; LeovPrzep b2v; RejAp 57v, 107; RejPos 18, 32 [2 r.], 153, 192v, 222 (11); BiałKat 256, 376; KuczbKat 205, 255, 410 [2 r.]; To napewnieyſzy ná nędzę znák bywa/ Kto cżego zaźrzy pewnie ſam nie miewa. RejZwierc 224, 250v, 255; WujJud 131v, 136; RejPosWstaw [1432]v; CzechRozm 9v, 103v, 131v [2 r.], 132v, 193, 239v [2 r.], 262; KarnNap A3; ModrzBaz 21; SkarJedn 21, 31, 46; CzechEp 83, 327, 351, 360 [2 r.]; CzechEpPOrz *4v; W piątey cżęśći wylicża pewne znáki/ po ktorych właſny Antychryft/ poznány być może. NiemObr 151, 153 żp; KochPhaen 10; ReszPrz 14 [2 r.], 28, 54 [3 r.]; BielSjem 37; LatHar 288; WujNT 575 [2 r.], 676, 820, 825; WysKaz 11; SarnStat 1164; WitosłLut A6v; PowodPr 59; RybWit B3v.

Szeregi: »pewny a dostateczny« (2): Naprzod/ áby żaden w Kátowſkie ręce ná mękę niebył zdány/ áż by były pewne á doſtáteczne przećiw niemu znáki złoczyńſtwá/ á dowody nieiákie. GroicPorz hh2, hh3.

»pewny a gruntowny« (1): Ale y ſkąd inąd latwie poznáć niedoſkonáłośći práwá wáſzego/ á zwłaſczá rownáiąc ie z inych źiem/ y národow práwem/ ktore ma pewne á gruntowne pocżątki/ ſrżodki/ y końce GórnRozm E2.

»pewny i jasny« (1): Nąm pewnyeyſſych y yáſnyeyſſych znákow práwego koſćyołá Kryſtuſowego potrzebá KromRozm III C3.

»mocny a pewny« (1): gdyż on doſyć długo vpomina każdego/ [...] opowiedáiąc tho/ iż ich podpierał mocnemi á pewnemi znáki Boſtwá fwego RejPos 335v.

»nabliższy a pewny« (1): (marg) Znáki cudzołoſtwá. (-) Nabliſzſzy á pewny/ kiedy kogo s cudzą żoną ná iednym łożu záſtáną. GroicPorz hh4.

»pewny, (a, i) nieomylny« (6): Są nam też [Księgi Pisma Św.] pewnym á nieomylnym práwidłem/ pokázuiąc nam roznicę miedzy złym y dobrym BibRadz *3v; LeovPrzep b2v; RejPos 222; ReszPrz 14, 54 [2 r.].

»pewny a nieprzekonany« (1): To co ſie iáſnie pokaże y potwirdzi ſie dowody pewnemi á nieprzekonánemi RejPosWstaw [213]v.

»pewny a niewątpliwy« (1): Abowiem/ gdy by wtorey propoſicyey/ ábo położenia/ ſlowem Bożym y pewnymi á niewątpliwemi známiony [...] dowiodł y obronił. A ktoby temv mogł co ná odpor mowić CzechEp 327.

α. O tekstach: zawierający prawdę, zgodny z prawdą (279): MiechGlab 41; GliczKsiąż Pv; tyć piſmá ſámy to ſpráwuią iż my ieſtechmy rozni od pogánow/ gdyż tákie święte náuki mamy ktore ſą pewne/ y ná wſzem nieomylną prawdą Bożą podpárte BibRadz *3v; OrzRozm A; ále Márynus co tho piſał z oycowſkiey pámięći pewnieyſzy ieſt. BielKron 251, 5v, 467v; Quosdam fama prodidit in ipsis funeribus revixisse, Yeſt pewna sławá o niektórych ze przy pogrzebiech záś ożyli. Mącz 92d, 418b; LeovPrzep a4v; RejAp 13v, 91, 116v, 148, 189v, 196; GórnDworz L6; RejPos 65, 164, 192v, 222v, 255v (10); BiałKat 71; Ale czo tobie do Papieżá/ do Arrianá/ do Sábelliuſzá/ álbo do iákich nowych wykrętácżow ſłow Páńſkich/ gdy ty maſz pewne kroyniki ſtárego y nowego zakonu RejZwierc 196, 42 [2 r.], 174, 174v; Confeſsioniſte ták Piſmo wedle ſwey głowy chcą wykłádáć/ ſtáre [á] pewne wykłády Koſćiołá Powſzechnego odrzućiwſzy. WujJud 33v marg, 82v; Okázánie tego iż iuż Meſyaſz przyſzedł. A to pewnymi niektorymi wywody. CzechRozm **3v, 26v, 121, 164v [3 r.], 202v, 208v, 209; SkarJedn 46; Oczko 29v; SkarŻyw [407]; StryjKron 115, 265 marg; CzechEp 108, 176; BielSjem 30; ArtKanc A5; LatHar 7, 261; Lecz ieſli tákim domyſłom [...] mieyſce damy: tedyć nie będzie żadnego mieyſcá w piſmie ś. ták pewnego/ o ktorymbyſmy wątpić nie muśieli. WujNT 555, 7; SarnStat 1159; PowodPr 56, 74; SkarKaz 243a; CzahTr A3; SkarKazSej 700b.

N sg f w funkcji orzecznika (1): [święci męczennicy] Do tego co im Chryſtus po śmierći obiecował y cżego niewidzieli/ ochotniey ſzli przez tákie męki y śmierći/ niżli gdy łákomy ná złoto pátrzy, pewnieyſza to v nich byłá co im káznodzieie Chryſtuſowi wierzyć kazáli/ niżli nam to co w ręku trzymamy. SkarŻyw A3v.

W połączeniach szeregowych (7): KromRozm II t4; toſmy ſie iuż przypłáwili do brzegu y do portu/ kthory zową Boniportus/ to ieſt do náuki ſwię[t]ey/ pewney/ powſzebytniey/ beſpiecżney/ y niezlicżonemi piſmámi potwirdzoney SarnUzn H6v; RejPos 322; Iż nád ſłowo Boże/ niemáſz nie zacnieyſzego/ poważnieyſzego/ cżyſtſzego/ gruntownieyſzego y pewnieyſzego. CzechEp 111, 7, 252 [2 r.].

W porównaniach (3):

~ Jako comparandum (1): Coż máią chrześćiiánie ku duſznemu zbáwieniu potrzebnieyſzego/ nád ono wyznánie wiáry chrześćijáńſkiey [...] po wſzytkim świećie [...] przyjęte/ y ſtátecżnie trzymáne/ iáko pewne háſło wſzego chrześćijáńſkiego woyſká ReszPrz 74.

Jako tertium comparationis (2): Twoię Pánie Boże moy wſzechmocność ſławię/ y ſłowo twoie czczę/ dowodow żadnych ná oko y zmyſły niechcę. Pewnieyſze mi twoie ſłowo niżli moie oko SkarKaz 160a, 160a marg. ~

W charakterystycznych połączeniach: pewne(-y, -a) artykuły, dekret, dołożenie, dorachowanie, ewanjelija, głos, hasło, historyja (8), istota, kroniki, księgi, mowa, nauka (6), pokazanie, poselstwo (6), powieść (5), przykład (4), racyja, sąd, sentencyja sława (2), słowo(-a) (boże, boskie) (16), wykład (3), wywod (9), zeznanie.

Fraza: »(nie masz a. nie miałoby być) nic pewniejszego« [w tym: nad co (3), jako co (1)] (4): Nic pewnieyſzego iáko ſłowa Pańſkie. RejPos 270v marg; A nád Mſzałby we wſzytkim papieſtwie nie miáło być nic pewnieyſzego CzechEp 276, 111, 205.
Wyrażenia: »pewny ((na)pewniejszy) dowod« = evidens ratio a. argumentum Mącz [szyk 19:2] (21): GlabGad L4v; SeklWyzn g4; A to mamy pewny dowot ſpyſma o naſzim wzwartwywſtaniu [!] ze muſym wſziſczy ſtanąć przed maieſtatem Bożym SeklKat R2; KrowObr 16v; OrzRozm B2v; Mącz 231d, 494c, d; RejPosWiecz2 92; WujJud 36; WujJudConf 9v; BudNT kt, przedm d2; A ktoreſz ty maſz v ſiebie/ rzecży tey/ pewne dowody/ ktorymibyś to pokázáć mogł/ iż iuż Meſyaſz przyſzedł? CzechRozm 164v; ná tom ſiedmiolętną pracą podiął/ ábych Litewſką y Ruſką/ tákże Polſką Hiſtorią nie z domniemánia/ ále z pewnych dowodow ná ſwiát pokazał. StryjKron 275, kt, 16, 41, 385, 400; WujNT 3.

»nic, co pewnego (pewniejszego)« = nihil cer tum (certius) HistAl, Mącz; aliquid certius PolAnt, Modrz; certum quiquam Modrz; quid certum Vulg (39:17): OpecŻyw [34]v; ForCnR A4; LibLeg 11/73, 151v; ConPiotr 31v; HistAl I7; KromRozm I K2v, K3; KromRozm III B8; OrzList h3v [2 r.]; A niemáſz nic o tym pewnego ieſliże thę pieśń vcżynił ſam Aſáf/ ábo ią od Dawidá miał. BibRadz I 303c marg; ſektá Pyrrhonicorum. Qui alio nomine Sceptici dicuntur, Wątpiący którzi ſą tego mniemánia że nie może nic być pewnego od ludźi náleziono Mącz 334b, 50a, 267b, 360c; RejAp 11 marg, Ee2v; RejPos 148, 317v [2 r.]; GrzegŚm 13; Ná ſentencyey tedy iednego Doktorá nie záraz przeſtáwáć możemy/ ieſli ſkąd inąd co o tym pewnieyſzego mamy WujJud 37v, 41; BudBib I 311d marg; BudNT Act 23/20; CzechRozm 5, 18v, 121, 159v; ModrzBaz 1 [3 r.]; KochPs 108; CzechEp 252 [2 r.], 405; Potrzebá pilno temu ſię dowodowi przypátrzyć/ y mali w ſobie co pewnego rozſędźić. NiemObr 52, 76, 94, 97, 122, 173, 179; ArtKanc S16v; ActReg 48, 61, 116; LatHar 10; iż haeretycy dźiśieyſzy [...] ták ſą miedzy ſobą rożni y niezgodni/ że práwie nic pewnego z ich przekłádow mieć nie możemy. WujNT przedm 10, Act 25/26; SkarKazSej 670a. Cf Fraza.

»pismo pewne ((najpewniejsze)« [szyk 12:10] (22): Bowiem iedno dwie drodze wſzędy wſpominano/ We wſzytkich pewnych piſmiech/ co ie ná ſwiát dano. RejWiz 164, 121v; Otoż tu maſz iuż to pewne piſmo zoſtháwione od Ianá ſwiętego thych dziwnych á zákrytych táiemnic Páńſkich RejAp 2v, 123v [2 r.], 194v marg, Cc4v, Eev; RejPos 64v, 232v, 240, 285v, [292]v (9); RejZwierc 11v, 42 marg, 264v; WujJudConf 10; Co ſie tknie Ponurzenia/ tedyćiem iuż o tym pewne niektore piſmá okazował CzechRozm 268.

»rzecz pewna« = ratum Modrz [szyk 5:2] (7): KromRozm III C; Mącz 306b; RejAp 190; ModrzBaz 98v; Bacżyć tedy możemy/ iż nic pewnego Papieżnicy z ſtrony tradyciy Apoſtolſkich nie máią/ lepiey tedy/ y beſpiecżniey trzymáć ſię rzecży pewney/ to ieſt piſmá świętego NiemObr 76; ZawJeft 12; KlonWor **5v.

»pewna sprawa [= wiadomość]« = plena fides JanStat (9): LibLeg 11/136; RejWiz 121; BibRadz *5; RejPos 301v; ktore karánie [złodziei szubienicą] iż Fryderyk trzeći Rzymſki Ceſarz naprzod wymyślił/ pewną ſpráwę mamy [quam poenam a Friderico tertio ... primum excogitatam accepimus] ModrzBaz 78; StryjKron 622; KochSob 66; SarnStat 1126; CzahTr B4v.

»pewne świadectwo« [szyk 29:9] (38): GlabGad Mv; KromRozm III B8v; A ieſliby iego [zbiega] pan s pewnym świádectwem zá nim przyſzedł/ tedy mu ma być wydań UstPraw F4; BielKron 348v; RejAp 176v; GórnDworz D6, D7v, Cc5; RejPos 120v, 121, 156v, 251, 275, 332, [344]; Swiádectwá pewne około ſákrámentu ábo ſwiątośći ciáłá páńá kryſtulowego. RejPosWiecz2 95v marg; HistLan A2v; WujJud 35; WujJudConf 31v; HistHel D2; Zydowinowie wſzytek Nowy teſtáment odrzucáią. ia iedno podrzuty, y to tylko one o ktorych pewne świádectwá v Hiſtorykow álbo Theologow mamy. BudNT przedm a5v; CzechRozm A2, 214, 233; SkarŻyw 320; CzechEp 6, 156; NiemObr 53, 54, 73; ReszPrz 52; WerGośc 224; ArtKanc N15; LatHar 285, 648; WujNT Xxxxx4v; SarnStat 772, 950.

»pewna (pewniejsza) wiadomość, nowina, wieść« = rectum verbum PolAnt; constans rumor Mącz; fides certa Modrz [szyk 25:2] (14:9:4): RejRozpr F4; RejKup e6v; RejWiz 159v; Gdyż poſłowie do ludu náſzego poſłáni/ dáli nam pewną wiádomość o wáſzey zacnośći y ſławie BibRadz 1.Mach 14/21, Dent 13/14; Gdy thy powieśći po woyſce chodzą/ wieść przyſzłá pewna/ że iuż cżęść woyſká Ceſárzá Tureckiego Draw rzekę przebyłá BielKron 306v; Mącz 360b [2 r.]; RejPos 34v, 37, 111v, 120v, 174v, 275v, 288v; RejZwierc 29v; HistHel B4v; ModrzBaz 117v, 131v; SkarŻyw 396, 559; Nowinę tę wiedzćie pewną Pan zmartwychwſtał mocą właſną. MWilkHist Dv; ReszHoz 119, 139; ActReg 68; SarnStat 606; iáko nie ma być wielkie ſzczęśćie tych ktorzy o Pánu Bogu ták wiele wiedzą/ nie po rozumie ktory ſię omylić może domyśláną/ ále pewną y z niebá obeſłáną y ziáwioną wiádomośćią? SkarKaz 274b.

Szeregi: »pewny i (a) dowodny« [szyk 1:1] (2): Macieiá Striykowskiego Oſoſteuiciuſſa Kronika Polska/ Ruska/ Kijowska/ Moskiewska/ etc. y pewne a dowodne wywody wſzyſtkich Narodow Sławieńſkich/ z wielką pilnością y prácowitą trudnością zebrane. StryjKron 86; LatHar 10.

»pewny, (i) gruntowny« [szyk 4:2] (6): KrowObr 16v; RejPos 148; WujJudConf 104; A ku pewnieyſzemu/ y gruntownieyſzemu dowodowi tych ſłow Długoſzowych y Cromerowych pokaże to Liuij et Flori de geſtis Romano rum teſtimonio StryjKron 41; z ktorychby [przykładów] ſię náſzá concluſio [...] pewna y gruntowna pokazáłá: iż Papież ieſt Antychriſtem. CzechEp 385, 134. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»pewny a ist(otn)y« [szyk 1:1] (2): wiedz/ iż przydzieſz ná ty ſwięte á nieomylne obietnice iego/ ktore on tu ſwiętym á wiernym ſwoim iſthotnemi á pewnemi ſłowy [...] obiecáć racżył. RejPos 277v, 119. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»pewny i (a, ani) jasny« (6): Sámo w ſobye [słowo boże] ták pewne á yáſne/ iż nie pewnyeyſſego áni yáſnyeyſſego nyemáſz. KromRozm III B8, B8, C; Coż gdyby ſie o ktorey rzecży ſpor sſtał iáki/ izalibychmy ſie do naſtárſzych Kośćiołow odzywać niemieli/ [...] y z nich o oney rzecży o ktorey wątpiemy wźiąć co pewnego y iáſnego ieſt? WujJud 41; LatHar 285.

»pewny i (a, ani) mocny« = certus et stabilis HistAl [szyk 2:1] (3): HistAl I7; GrzegRóżn Fv; Ták iáko nam tego y on wierny Kánclerz iego Ian ſwięthy pewnemi á mocnemi ſłowy potwirdził RejPos 157.

»pewny a nieodmienny« (1): gdyż wierny á miłosćiwj ociec/ záwżdy co nazacnieyſze rzecży oddawa á odkázuie dzyatkom ſwoim/ iſzcżąc nas ſwemi pewnemi á nieodmiennemi á Boſkiemi ſłowy RejPos 87v.

»pewny a nieomylny« (4): Słuchayże iáko nam tu ten Apoſtoł iſci to piſánie ſwoie iż ieſt pewne á nieomylne. Bo y podpiſał imię właſne ſwoie/ y nápiſał mieyſce ſkąd datá piſmá tego RejAp 10v; RejPos 277, 302v; WujJud 36. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»i pewny i niepewny« (1): [bogini] Vacuna nići przędła baykámi ſię báwiąc, Dziwne rzeczy, y pewne y niepewne práwiąc. KlonWor **5v.

»pewny a niezbyty« (1): A więc to nieprzeklęta pychá wáſzá [konfesjonistów]/ że wy według ſwoiey dumy/ bez pewnego á niezbytego wywodu/ świętych Oycow Piſmá chcećie popráwowáć? WujJud 36.

»pewny, (a, ani) prawdziwy (a. prawy)« [szyk 3:2] (5): KromRozm I K2v; Kędyż tego wykłádu piſmá práwego á pewnego ſſukáć mamy? KromRozm II q4, r4v; RejAp Cc4v; Pewné/ prawdźiwé rzeczy/ odemnie widźiáné Przynoſzę. ZawJeft 12. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»pewny a wszelkiej wiary godny« (1): Pewná ieſt powieść a wſzelkiéi wiary godná/ że Chriſtus Ieſus przyſzedł na świat/ aby grzéſzné zbawił MurzHist F2v.

Iron. (1):

Szereg: »pewny i porządny« (1): Byłoćby ieſzcże tákich y owákich wiele rzecży ktore X.K. piſze/ ále iż ták pewne y porządne iáko y ty tedy ie opuſzcżam CzechEp 169.

W przen (1): Abowiem zaprawdę piſmo á Xięgi ſą pewną rozmaitych rzecży pamięcią/ y wſzyſtkich wiadomych rzecży poſpolitą ápteką KwiatKsiąż Hv.
αα. O tekście biblijnym: kanoniczny (7): CZwarte Kxięgi Ezdráſſowe/ [...] iż áni w Zydowſkich Bibliách bywáią náleźione/ áni od kośćiołá powſſechnego ſą przyięte zá pewne/ przedſięſmy ie tu niechćieli opuśćić. Leop Nn5; Dla tego ieſt pewny Regeſtr Kśiąg Prorockich y Apoſtolſkich w Kośćiele Bożym poſtánowiony WujJudConf 36v.

W przeciwstawieniach: »pewny ... niepewny, podejrzany« (2): ále iż też do pewnośći piſmá ś. [...] y ono ſłuży/ wiedzieć ktore ſą kśięgi Nowego teſtámentu pewne/ á ktore nie pewne BudNT przedm d2v, przedm d3.

Zwrot: »mieć za pewny« (1): iż Luter [...] zgołá ten liſt [św. Jakuba] odrzućił/ y ſłomiánym názwał. Kalwin lepak z ſwemi ma gi zá pewne piſmo y zá ſłowo Boże. WujNT 790.
Wyrażenia: »pewne pismo« (3): Bo pewni Hiſtorikowie y Theologowie świadcżą/ iż pewne piſmo [...] to było. Naprzod Czterzey Ewanieliſtowie/ po nich Dzieie Apoſtolſkie [...] BudNT przedm d2v, przedm d3; WujNT 790.

»pewny zakon« (1): aby kſięgi ktore poſzły z domyſłu ludzkiego/ nie były mieſzáne miedzy ty ktore oprocż wątpienia poſzły z duchá świętego/ tedy ie poſpołu zebráli w ieden regeſtr ktore nazwáli Kanon: dawáiąc znać w tym przezwisku iż cokolwiek ſię w nich zamyka/ ieſt pewny zakon kthorego ſię trzymáć mamy. BibRadz I 481.

Szereg: »pewny a gruntowny« (1): to też wiedz cżytelniku żem miał wolą wtem Teſtámenćie nowem pewne a gruntowne piſmo oſobno/ á podeyrzáne oſobno położyć BudNT przedm d3.
ββ. O przekładach Pisma Św. (11): kiedy w Láćińſkich exemplarzách/ rożne ieſt czytánie/ á wątpimy ktore ieſt pewnieyſze/ tedy ſię do Graeckiego źrzodłá vćiekſzy/ obaczymy że to ieſt prawdźiwſze/ ktore ſię z nim zgadza. WujNT przedm 18, przedm 10 marg, 11, 15 [2 r.], 16 [2 r.], 17.

W połączeniach szeregowych (2): Alem to tylko dla tego vczynił/ ábymći pokazał/ że Graeckie dźiśieyſze Nowe Teſtámenty nie ſą ták ſzczyre źrzodłá/ żeby miáły być nád ſtáre Láćińſkie przekłádáne: [...] ále owſzem/ że náſze Láćińſkie ſą dáleko lepſze/ y pewnieyſze/ poważnieyſze y beſpiecznieyſze/ y od przyſad wolnieyſze. WujNT przedm 15, przedm 10.

Zwrot: »za pewny mieć« (1): Dla czego też święte powſzechne Koncylium Trydentſkie ten ſam text Láćińſki piſmá świętego [tj. Wulgatę] pochwala y zá pewny mieć każe. WujNT przedm 9.
γγ. Oparty na niewątpliwych dowodach, sprawdzalny (10): A przeto tą náuką żaden mądry gárdźić niemoże/ ktora s pewnych początkow náuki/ poſpolite mnimánie y rozſądek bierze LeovPrzep F2v.
Wyrażenia: »pewne doświadczenie« = certa experientia JanStat [szyk 3:2] (5): To ieſzce wiedz iż acżkolwiek znamienici Koſmographi y Hiſtorici piſali aby one krayny [...] były letnie á ku mieſzkaniu barzo powolne y żyzne/ to ieſt rzecż zmyſlona á nie prawdziwa [...]. Bo więcei ſie godzi wierzyć naſzemu doſwiatceniu pewnemu, niżli czudzim dowodom płonnym MiechGlab 62; RejPos 221v; PIerwſzego cżáſu v Grekow y Láćinnikow wiele było tych/ kthorzy piſali ſpráwy rycyrſkie potomkom ſwoim potym będącym z doświádcżenia pewnego BielSpr 28; SarnStat 901, 904.

»pewny dowod« [szyk 1:1] (2): Mącz 211c cf »pewny a oczywisty«; OrzQuin Q2 cf »pewny a doskonały«.

Szeregi: »pewny a doskonały« (1): by Geometrowie/ których dowody pewné á doſkónáłé ſą/ chćieli Kśięſtwo z Króleſtwem miárą ſwoią pomierzyć/ nie naydą inák tego/ iedno że [...] OrzQuin Q2.

»pewny, nieomylny« (1): Tego wſzytkiégo óni mądrzy ludźie przez Geometr⟨yją⟩ dochodźili/ nád którą niemáſz pewnieyſzéy/ nieomylnieyſzéy Náuki. GrzepGeom B2.

»pewny a niepochybny« (1): iż Spráwá káżda która iedno ná pewnych á niepochybnych przyczynách/ vgruntowáná/ áibo théż iednoſtáyną Experiencyą ieſt doświadczóna/ może ſye thák ná Piſmie podáć/ iż [...] Strum A2.

»pewny a oczywisty« (1): Mathesis et Mathema, Nauká pewne á malem oczywiſte dowody álbo okazánie máyąca/ yáko yeſt Geometria, Arithmetica, Muſica, Aſtronomia Mącz 211c.

β. O ludziach: któremu można wierzyć; locuples Mącz, Cn; fidelis PolAnt (45): Autores certissimos laudare possum Mogę pewne skłádácze ná to prziwieść álbo niemi dowieść/ á rzecz ſwą potwirdźić. Mącz 186b, 37c, 50a; thedyć iuż rozumieć możeſz iżći tu pewnego powiedácżá dawa/ á iuż możeſz rozumieć iż nie ná báſniach ſiedziſz. RejAp 140v, 176v, 190 [4 r.]; ſpytano pirwſzego/ iákąby tego wiádomość miał/ Swiádek powiedział/ że o tym ſłyſzał z vſt pewnej oſoby. GórnDworz R3v; RejPos 133; HistLan ktv, F5; BudBib 1.Mach 14/41; BudNT przedm d2v; PaprPan Q3v; SkarŻyw 97; O czym ſię iuſz wyzſzey z dowodu pewnych Hiſtorikow powiedziáło StryjKron 245; SkarKaz 488a.

pewny w czym (3): RejAp 25; Y ktoż zwątpi w tákim Pánie/ który ſławny á pewny ieſt w obietnicy ſwoiey? iáko Pſalm mowi: (Wierny Pan Bog w ſłowách ſwoich [...]) SkarKazSej 663b. Cf »pewny w słowie«.

W charakterystycznych połączeniach: pewny(-a, -i) człowiek (ludzie) (3), doktor, historyk (2), osoba, powiedacz (4), prorok, składacz, teolog.

Wyrażenia: »pewny w słowie« = słowny, dotrzymujący słowa: [król Kazimierz] Był [...] trzeźwi/ nie pyſzny/ [...] pewny w ſłowie BielKron 397v.

»pewny ((na)pewniejszy), pewnej wiary świadek« [szyk 9:3] (11:1): Locuples testis, Pewney wiary ſwiádek. Mącz 196c; RejAp 8; GórnDworz R3v; RejPos 120v; CzechRozm 137; SkarŻyw 389; StryjKron 86; Ktorych [bluźnierstw] iż Bog ſam [...] napewnieyſzym ieſt świadkiem: [...] tedy rzecż tę [...] iemu śmiele oddawamy CzechEp 55; NiemObr 73; JanNKar H4 [2 r.]; Pewnieyſzy to świádek co widźiał: niżli ten co ſłyſzał. SkarKaz 488a.

Szereg: »pewny i (a) prawdziwy« (3): RejPos 120v; CzechRozm 137v; Y powiadał táką hiſtoryą/ ktorą w Cyprze od pewnego y prawdziwego cżłowieká ſłyſzał SkarŻyw 97.

Iron. (1): Mſza wáſzá [...] Syná Bożego zupełnego zbáwićielá niſztzy á was kápłany z wáſzą offiárą doſkonálſze y pewnieyſze być okázuie. KrowObr 189v.

W przen (5): Bo iuż tobie pewnieyſzy Práktikarz być nie może/ iáko Pan twoy/ kthoryć tho iſtotnie opowiedział/ iż cie nigdy pomſtá nie minie RejPos 244, 321v; Azaſz nie maſz o tym iż tho ieſt prawdá pewnego ſzpiegá Noego onego RejZwierc 263; ktory [Duch Św.] ieſt rzecży niebieſkich duchownych napewnieyſzym wykłádácżem. CzechRozm 123v; SkarKaz 275a.
Przen (3): Bo ſercze pewny prorok a nigdy nie myli RejJóz M7; Naypewnieyſzy práktykarz ſumnienie. RejPos 244 marg, 244.
c. Którego można się łatwo domyślić, który na pewno będzie; praesentaneus, praesentissimus Mącz, Cn; fixus Vulg; necessarius Mącz (337): OpecŻyw 3v; Tedy taka vrina pewne zapalenie wątroby: znamionuie. FalZioł V 5v; MiechGlab 71; BierRozm 10; RejRozpr B, Cv, C3v; MurzHist H3; KromRozm III B3, D6; Diar 72; DiarDop 109; Namowá ku ſtrapioney duſzy/ áby ſie wiárą podpieráłá/ o pewnym rátunku páńſkim. LubPs aa2 marg, G2v, N2, R2 marg, cc6, gg2γv; GroicPorzRej C4; Bo gdy Krowá Swinią weſz álbo Ciemierzycę/ Będzye ieść/ iście z niey maſz pewną nieboſzcżycę. RejWiz 61v; A tu iuż możeſz wierzyć/ że tám pewny ogień/ Kiedy ocżymá widziſz zápalony płomień. RejWiz 151v, 45, 65v, 78, 121v marg, 137 (11); Leop Prov 20/25; LeszczRzecz A3v; Was by y mnie kłopoty pewne nie minęły. RejZwierz 36v, 36, 124; OrzRozm Bv, C2v; Michał Glińſki vpominał Moſkwę by ſie potykáłá s krolem/ obiecuiąc im pewne wygránie bitwy/ ieſli go będą poſłuſzni. BielKron 406, 3, 237v, 413v; GrzegRóżn G4v, K3; KochSat A4v; Ut ventos praemonstrat saepe in flatum mare, Gdy ſie morze nádima známionuye pewne wiátry. Mącz 231d, 172a, 431a [2 r.], 507a; Ze wſząd wołáią ná nas Prorocy/ do POLſki od Bogá poſłáni/ opowiádáią nam vpadek pewny OrzQuin Y4v, B4v, C4v, D, G2, M4v (10); Prot Bv, B4v; SienLek 131; s ktorego thák tráfnego ſpiknienia Plánetów/ okrom wątpienia/ okázuie ſye przyść ná świát iákaś pewna á wielka nędzá. LeovPrzep Av; RejAp 96v, 98, 155v, 157, 158 (8); Náſzá Intratá práwi/ naipewnieyſa ieſth/ ze człá bram Florenckich GórnDworz P3v, Ff6; iż iuż beſpiecżnieyſzą wiárę w ſobie vtwirdzić możeſz/ o pewnym z martwych wſtániu tego ſwego mizernego ciáłá RejPos 113v, 87v marg, 131v [2 r.], [136]v, 167, 181v (26); BiałKat 378v [2 r.]; GrzegŚm A2, 4, 10, 28, 45, 59 [3 r.]; HistLan C, C3v; Iuż drzwi káżdemu kthory przydzie s prożną dłonią záwárte będą/ iuż pewne pocżekay do iutrá. RejZwierc 55, 37 [5 r.], 43, 55, 59v [2 r.], 64 (37); BielSpr 15v; WujJud a6, 17v, 19, 89v; WujJudConf 81v, 166v; MycPrz I B3v, Cv; Strum O2; CzechRozm 25, 215; PaprPan H2, 12; KarnNap C4v; ModrzBaz 113; SkarJedn 288; KochOdpr C4v; Oczko 28v; Tám dźiatek mnoſtwo podporá ſtárośći/ Y pewny dźiedźic pięknych ośiádłośći. KochPs 35, 38, 52; SkarŻyw 4, 26, 243, [407], 460, 490; StryjKron 427; Poſeł prędki z nowiną do ćiebie przybieżał/ Pewny nieprzyiaćielſki lud opowiádáiąc KochJez Bv, Bv; NiemObr 81, 162; KochFr 15, 77; KochPhaen 16; PudłFr 61; ArtKanc E7v, H15v, K7; KochWr 24, 25; PaprUp G2v; ZawJeft 30; ActReg 15; GostGosp 24, 100; GrabowSet C3v [2 r.], Y2; OrzJan 43, 47, 58; LatHar 40, 116, 184, 262, 326 (12); WujNT przedm 13, Luc 11 arg, s. 349, 505, 2.Thess 1/5 (11); SarnStat 427; PowodPr 46, 71, 80; SkarKaz 1a, 83a, 121b, 208b marg, Oooob; VotSzl C2, C3; CzahTr Ev; GosłCast 39, 66 [2 r.]; SkarKazSej 669a, 686a, 688a, 703b; Iuż tám rad Sternik w zátrwożoney wodźie Pewney pogodźie. KlonFlis B3, D3v; KlonWor 12, 46, 54.

pewny ku czemu (1): Nihil copulatius quam morum similitudo bonorum, Nic ku potwarzeniu naypewnieyſzego yáko zgodá á yedność dobrych obyczáyów [ij. ludzie dobrych obyczajów na pewno staną się przedmiotem potwarzy]. Mącz 64d.

W połączeniu szeregowym (1): Vważyſz to ſobie/ ácżbys ſie mogł do cżáſu kęs nácieſzyć/ ieſliżby to tobie zárownáło zá ty dáry/ [...] ktore ſą wiecżne/ pewne/ á nigdy nie odmienne. RejPos [136]v.

W przeciwstawieniach: »pewny ... niepewny (3), omylny« (4): BielKron 311; Obácż iż poćiechę vkázuie tu Páweł pewną: A Antykryſt omylną GrzegŚm 10; RejZwierc 245v; źlebym czynił/ kiedybym was od pewnégo pokoiu/ do niepewnégo zwyćięztwá odwodźić miał OrzJan 15.

W porównaniach (2):

~ Jako comparandum (1): Lecż vcżynki dobre záwſze muſzą z wiáry/ iáko pewny owoc/ wyráſtáć. WujJudConf 110.

Jako tertium comparationis (1): Abyś cżuł o potrzebie/ y o pewney woynie/ Ták pewnej/ iáko mię tu dziś przed ſobą widziſz. KochOdpr C4v. ~

W charakterystycznych połączeniach: pewne(-a, -y, -i) bezpieczeństwo (bezpieczność) (4), bieda, bitwa, błogosławieństwo (3), burda (2), dań, dary, dostąpienie krolestwa niebieskiego, dylacyja, dziedzictwo, ekspektatywa, gniew, hańba, hołd, intrata, kłopot (4), korzyść, krolestwo, łaska (2), małżeństwo, męki, miłosierdzie (3), miłość, nędza (2), niebezpieczeństwo (niebezpieczność) (3), nieboszczyca, niecnota, niemoc, niepokoj, nieprzyjacielski lud, obiad, obrona (4), odpuszczenie grzechow (4), ofiara, ogień, okazanie sądu bożego, omowność, opatrzenie, opatrzność, opieka, osiedzenie, owoc (2), pan, pedogra, pielgrzymstwo, pieniądze, pienie, plagi (2), płaca, pociecha (6), poczciwość, poczęcie, pokoj (2), pomoc (4), pomsta (13), potępienie (3), powołanie (7), pożytek, premijum, przeglądanie, przygoda (3), przyjaźń, przymowka, przyście Mesyjasza, radość (2), ratun(e)k (3), rewidowanie, rozgrzeszenie (3), rozkosz, roztyrk, sąd niewiernych, skaranie, skutek (2), sława, sroga liczba, strata, szkoda, świętobliwość, Tatarowie, towarzystwo, trwoga, uciski, upad(ek) (20), upominanie, utrata (2), wdzięczność u ludzi, wesele, wezwanie (5), wiatr(y) (2), wiktoryja, wojna, wybranie (5), wygranie bitwy, wysłuchanie, wysługa (2), wzgarda, zapalenie wątroby, zapłata (grzechu) (7), zatracenie, zbawienie (8), zdrowie, zginienie (6), zguba (2), (ciał) zmartwychwstanie (8), zruszenie, zwycięstwo (8), zysk, źwierzyna.

Frazy: »(nie ma a. nie jest) nic pewniejszego [nad co]; nie mieć nic pewniejszego [nad co, jedno co]« (5;2): Mącz 64d; Iż nie mamy nic pewnieyſzego we wſzythkich ſpráwach ſwoich/ iedno śmierć. RejPos 190v, 342; ZapKościer 1583/54; Bo nád to nie pewnieyſzego/ że Smierć potka z nas káżdego ArtKanc SI8, S10v; KołakCath C.

»rzecz pewna była« (1): Bo to ták rzecz pewna byłá/ iákoby ſię tęż iuſz iſtotnie wypełniłá. BibRadz I 353v.

»to pewna« = tak będzie, tak ma być (1): Iuſz tho pewna com rzekł [fixum est, quod locutus sum]: Thy z Sybą dzielćie z ſobą imienie. Leop 2.Reg 19/29.

Zwrot: »na pewną, na pewne kazać« = mieć pewność, ufać (4:2): BielKron 245, 311; MycPrz I C; Y kiedy obaczyſz że ſznurek [...] zákrywa Rézę/ o tym wiédz/ że iuż pewna wagá/ iuż możeſz snią ná pewné kázáć Strum C; Ná moię śmierć iuż/ iáko ná pewną/ kazáli. KochPs 61; BielSjem 31.
Wyrażenia: »czas [= śmierć] pewny« (1): Ten nieborak z roſkoſzy á dla krotochwile/ Iechał ſobie pomáłu by mu cżás sſzedł mile. Pátrzże co mu ſie sſtáło w máludzkiey godzinie/ Iuż widzę iż cżás pewny żadnego nie minie. RejWiz 126.

»istnie (a. iście) pewny (najpewniejszy)« (2): iſtnie pewne znákomite ſą męki twoie w piekle. HistAl K2; CiekPotr 32.

»pewny koniec« = certus finis JanStat [szyk 6:1] (7): boć wſſelka rzecż ku ſwemu końcowi pewnemu cyągnye y ma ſie. GliczKsiąż Ov; RejAp 87v, 160v; ArtKanc Kv; Iż Pan Bog świat záwieśił ná ćieniuchney nići: Ledá kiedy ſie vrwie/ niech ſie oſtrzegáią/ Pewny koniec iuż świátá w rychłym cżáśie máią. BielRozm 2; SarnStat 592; WitosłLut A5v.

»pewny kres (a. krys) [= śmierć]« [szyk 1:1] (2): RejZwierc 159; Co ſie dziś národzili/ pewny ſwoy kres máią WisznTr 9.

»nic, co pewnego« (1:1): RejPos 190v; A thám ſie iuż cżego pewnego nádziewa/ á thu do domu przyiechawſzy nie máſz ſie iuż cżego nádziewáć. RejZwierc 37.

»pewna śmierć« [szyk 15:8] (23): BierEz N3; A nis wydą dwie godzinie Pewna cziebie ſmierċ nieminie. RejKup c7v, e6v, f5v, f8v; BielKom C8; RejZwierz 33v marg; OrzQuin Zv; RejPos 223v; GrzegŚm 22; Iuż drab lezie ná dziáłá á ná pewną ſmierć po drábinie ná mur RejZwierc 65v; SkarJedn 394; SkarŻyw [407], 481, 508, 529, 542; KochSz Bv; GostGosp 4; LatHar 126, 639; WujNT Bbbbbb4v; SkarKaz 157b.

Szeregi: »pewny i (a) bliski« [szyk 2:2] (4): GrzegŚm 22; CzechRozm 206; Obacżył Krol bliſką á pewną śmierć/ wfpomniał w ſercu P. Bogá SkarŻyw 508; LatHar 126.

»istotny a pewny« (1): Thu iuż możeſz rozumieć iſtotną á pewną pomſthę nád głową tákowego káżdego RejPos 333.

»łacniejszy i pewniejszy« (1): Ci ſię vrzezáli dla kroleſtwá niebieſkiego/ ktorzy wieczną czyſtość Bogu poślubili/ dla łácnieyſzego y pewnieyſzego doſtąpienia kroleſtwá niebieſkiego. WujNT 80.

»nieodwłoczny i pewny« (1): ieśli pomrzem/ nieodwłocżna y pewna zapłátá náſzá/ niewypowiedziáne ono weſele w ręku náſzych będzie. SkarŻyw 461.

»pewny a nieomylny« (3): on ſie opowiáda być pomśćicielem niewinnego/ [...] á tobie ſie opowiáda s pewną á nieomylną pomſtą RejZwierc 191, 169v, 171.

»pewny a (i) prętki« [szyk 2:1] (3): RejPos [310]; VotSzl D2; Dobry zyſk pewny á prętki choć równy KlonFlis E2v.

»pewny a rychły« (2): abowiem tho naſienie ſprawuie mocznie maciczę ku pewnemu á richłemu pocżęciu FalZioł V 86v; BielKron 109; RejZwierc 127v.

Wyrażenie przyimkowe: »na pewne« (1): Ták iáko ſię ią [wiarą] zálećił Noe/ o potopie ktorego nie widźiał do rzeczy niepodobnych przyſtáiąc/ y iáko ná pewne korab on ſto y dwádźieśćiá lat buduiąc. SkarKaz 160a.
W przen (19): A będzieli mial panięta [ten, co „ciągnął kota”] To iſczie pewne koczięta RejRozm 404; MurzHist N3v; LubPs aa4; Acż więc będzye pewny deſzcż/ ále z ocżu komu RejWiz 122, 101v; RejFig Bb7; Y nie bacżyſz pożytek/ iákić s tego roſcie/ Zła ſławá/ á niewiárá/ á w łeb pewni goſcie. RejZwierz 123; RejPos 176, 244 [2 r.], 319v; A niech też ſobie káżdy wſpomni ſmiertelność ſwoię/ á iż to dług ieſt pewny á nieomylny/ á káżdy gi s cżáſem ſwym pewnie zápłáćić muśi. RejZwierc 169v; Będzieſz miał ſtłucżeſzli kłotkę/ Szubienicę pewną ciotkę. RejZwierc 237v, 134, 171, 232v, 242v; gdyż to ieſt pewny połow dyabelſki/ do opilſtwá káżdego cżłowieká naprzod przywodźić WerGośc 228; KlonWor *v.
d. Rzeczywiście posiadany, należący się (18): LibLeg 11/42; RejPos 252; Com iá w tey rzecży zbiegał zá ty dwie niedzieli. Tym tám iego dłużnikom ceduły oddáiąc/ Y pewney ſie zapłáty im vpomináiąc. HistLan C; Kto ma láſy [...]/ pewnieyſzy ſkarb zoſtánie potomſtwu/ niż w ſkrzyni pieniądze GostGosp 154; GrabPospR M; Ktorego to ſkárbu Rzeczypoſp: ták záłożonego/ [...] tedyby były znáczne [...] pożytki. Naprzod ten/ żebyſmy mieli pewny záwſze depozyt od prędkiey y gwałtowney przygody/ przećiwko Koronnemu nieprzyiaćielowi VotSzl E2, C3v, D3v; A ták rádzę zániechay przedſięwzięcia ſwego. Dla nádzieie nie puſzcżáy/ iuż ſzcżęſciá pewnego. PudłDydo B4, B2.

W przeciwstawieniu: »pewny ... wątpliwy« (1): Bo lepſza pewna wolnoſć/ niż roſkoſz wątpliwa/ Tá záwżdy zemną/ á z téy częſto nic niebywa. KochFr 72.

Wyrażenie: »co pewnego« (2): BierEz H4; ſpodziewałem ſię cżego pewnego: á tu teraz ſłyſzę/ iſz moim potomkom gdy ia vmrę/ dáć ią [tę ziemię] chce: á iá ieſzcże y potomká nie mam SkarŻyw 283.
α. W funkcji rzeczownika: »pewne« (5): Bo kiedy maſz co pewnego/ Trzymay ſie mocno onego: Szalenie ſie nádziewáią/ Przeto pewne opuſzcżáią BierEz H4; GostGosp 66.

W przeciwstawieniu: »pewne ... niepewne« (2): BierEz H3, H4; A pewne zá niepewne ſtráćić nie bárzo to rozum ieft. RejZwierc 37.

e. Co do którego nie ma wątpliwości, że to właśnie ten, to, że właśnie taki; probatus Mącz; certissimus Modrz (51): BierRozm 12; LibLeg 11/83v; bo znam pewnym kłamcą cżłowieká káżdego. LubPs aa2, [B2]v; KrowObr 24v; RejWiz 162, 187v, 189; TO też zá pewną roſkoſz/ máią zacni ſobie/ Gdy ſie pan máiąc goſcie/ zá vcho nie ſkrobie. RejZwierz 134v; BibRadz I 201b marg; Mącz 323c; Gdzye nam iuż to wſzyſcy Prorocy y Apoſtołowie opowiedzyeli/ iż iuż s thego Páná nam národzonego mamy pewnego iednacżá/ przycżyńcżę [!] á pewnego obrońcę RejPos 305v, 107, 198v, 240v, 327, 341v; BiałKat 263v; Ale to błąd y pewne mátáctwo CzechRozm 64v, 263; KarnNap A3v, A4v, F3; SkarŻyw 598; á iam dźiśia v ćiebie w łóżnicy Nie záſtał téy Biblijéy/ chybá vzłocony Czepiec: znáć vpominek pewny cudzéy żony. PudłFr 18; ArtKanc H7, N15v; tedy ie [siano] śiec ſkoro po Swiątkách/ á będźie dobre/ y drugie dobre przed ś. Bártłomieiem będźie pewne. GostGosp 104; Bo kto tániey przedawa niż to ſtoi/ álbo z moru álbo złodźiey pewny. GostGosp 146, 12, 18; ten Czech z Lechem brátem/ któré nam y Czechom iuż zá napewnieyſzé przodki Kroynikarze náſzy podawáią/ ćiągną zá ſobą ieſcze nieco wątpliwośći KochCz A4; Cnotá ſámá ſobie ieſt y pewną zasługą/ Sámá ſobie nadgrodą RybGęśli D3v; SarnStat 6; GrabPospR N4v; PaxLiz Dv; Kiedy iuż [Polak] przewie pewny gośćiniec do Rzymá: Nie zátrzyma go domá ni láto/ ni źimá. KlonWor 52.

W połączeniu szeregowym (1): w ktorych to ſłowách [...] zámknione ſą pewne á nie omylne znáki/ pewnego y prawdźiwego iſtotnego kośćioła chrześćijáńſkiego ReszPrz 14.

W porównaniach (2): ták bárzo źle cżynią ći/ ktorzy błędy kácerſkie ſwoie młodym dźiatkom/ iáko iad pewny duſzny/ przekłádáią. WujJud 199v; SkarŻyw 285; [Cygani] Wrácáią ſię do tych źiem iakoby do pewnych/ Stryiow y źiemkow ſtárych/ ydo ſwoich krewnych. KlonWor 8.

Szeregi: »pewny a dostateczny« (1): ysz czy poſlanczi naschi vkazą pewne a doſtateczne granycze ziem naszich LibLeg 11/24.

»pewny a istotny« (1): Zátym polewa ie trzy kroć święthą wodą krztową/ álbo ie trzy kroć narza/ w imię Oycá/ y Syná/ y Ducha S. A to ieſt pewny á iſtotny Krzeſt. KarnNap C. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»pewny, (a) nieomylny« [szyk 2:1] (3): RejPos 275; Ten ieſt tedy pewnym á nieomylnym poſłáńcem Bożym/ ktory [...] z kośćiołem ſię zgadza SkarJedn 53; ReszPrz 27.

»ani pewny ani prawdziwy« (1): ktorego [Jezusa Krystusa] on ſam [Bóg Ojciec] vſty ſwoiemi obwołáć y oſwiádſzyć racżył/ iż iuż nádeń żadnego inſzego niemáſz áni pewnieyſzego áni prawdziwſzego/ iedno ten Pan á Zbáwiciel náſz. RejPos 188v. [Ponadto w połąszeregowym 1 r.]

W przen (3): Bo ten [Bóg] oblicża mego yeſt pewnym zbáwieniem ſam LubPs M; RejZwierc 67; A tańców álbo ſkokow áza ſię nietrzebá ſtrzec/ ktore ſą naypewnieyſze przedawánie śiebie/ śiatki do ſproſney á zákazáney nierządnośći? ModrzBaz 55.
f. Któremu towarzyszy przekonanie o prawdziwości (96): ale ty rzeczy ktore ſą w vrinie: nieodmieniaią ſie/ á tak pewnieyſze ſądzenie z nich mozeſz miecz. FalZioł V 7; RejPs 29; Item powyada yſz v Marczina Gyerky [...] Goſzczyom [...] skalyeth albo zwaczkow 4 thalyeri bill wytrzaſznal y 3 pyerſczionki. Alye zaſzie mvſzial powroczicz yſ nan domnymanye pewne kradziezi they bilo LibMal 1548/142v; KromRozm III C; bo więc zle s poſtáwy/ Dawáć pewny rozſądek/ á ſzácowáć ſpráwy. RejZwierz 67v; GórnDworz Hh7v; RejPosWiecz2 93v.

W charakterystycznych połączeniach: pewne(-y, -a) (do)mnimanie (2), poznanie, rozsądek (2), sądzenie, wyrozumienie, znajomość (2).

Zwroty: »dowiedzieć (a. dowiadować) się (a. wywiedzieć się) pewnej rzeczy, czego (a. nie) pewnego; pewne (pewniejsze) wywiedz(i)enie (a. wywiadowanie)« = certum cognoscere Vulg; probare rem PolAnt [szyk zmienny] (10:2;4): poſlalyſzmy Comornyka naſchego do polnyego Hethmana chczacz ſzye dowyedzyecz rzeczi pewney. LibLeg 11/135v, 10/153, 11/136, 138, 173v; RejKup c7v; Leop Act 21/34; BibRadz 2.Mach 1/34; Krol tę rzecż odwłocżył do pewnieyſzego wywiedzenia. BielKron 405v, 302, 324v; BudBib 2.Mach 1/34; Pan Chycki też liſtecżkiem ſwym/ chćiał ſię w tey mierze/ cżego pewnego ode mnie dowiedźieć NiemObr 23; KochFr 46; WujNT Act 21/34; SarnStat 148.

»wiedzieć co (a. nie wiedzieć nie) pewnego, pewną rzecz, o pewnej rzeczy« [szyk zmienny] (6:1:1): yz aczkolwiek niewiesz pewnego nycz a nycz ſliſchal. A wſzakze yeſlybi sye czo takowego stacz mialo tedi rozvmiesz yz ſye to stało nad wolią Krolowey y.m. LibLeg 11/40; LibMal 1543/70; Léć/ ieſli [umarł] w tyi że roſpaczy i pana Boga przeklętyi nienáwiści/ to acz by[ła] powieść poſpolita/ wſzakże pewną rzecz trudno było wiedźiéć MurzHist T4v; Diar 43; SkarŻyw 100; Vzywam zwielką pilnoscią WKM Zebych co pewnego oiego sprawie wiedzieć mógł. ActReg 115; SkarKaz 274b, 518b.

Wyrażenia: »nic, co pewnego (pewniejszego)« [szyk 8:1] (6:3): nicz inſzego pewnieyſzego áni náleść áni rozeznáć v ſiebie nie vmiem/ iedno iż ſądy Páńſkie [...] iáſnie ſie wſzędy zyawiáią RejZwierc 184. Cf Zwroty.

»pewna rzecz« [szyk 8:4] (12): niech nikt prętki do poſądzenia nie będzie/ nie tyło gdzie o pewney rzecży niewierny: ále y wtym ná co ſami pátrzemy SkarŻyw 100. Cf »dowiedzieć się pewnej rzeczy«, »wiedzieć pewną rzecz«.

»pewna (jest) wiadomość, wieść [= wiedza]« = veritas comperta Modrz; certa scientia, compertum JanStat [szyk 46:7] (52:1): SeklKat R3v; LibMal 1554/193v; iżeby Sędźia więcey miał ſędźić wedle ſwey pewney wiádomoſći/ niżli z wątpliwey ſtron powieſći GroicPorz aa3, aa3v; KrowObr 54; RejWiz 115v; BibRadz *3v, *5v [2 r.]; GórnDworz F4v, Ff5 [2 r.]; HistLan C2v; A niechay nikt nierozumie/ áby tá wiadomość ktorą przez Wiárę miewamy/ dla tego niebyłá pewną/ iż ocżymá tego niewidźimy KuczbKat 10; RejZwierc 47, 88, 177, 185v; WujJudConf 31v; KarnNap A3; ModrzBaz 8, 90, 123v; ſkądby to imię y názwiſko [Wilkomiryja] vrosło/ niemáſz pewney wiádomości. StryjKron 81; GrabowSet L2; SarnStat 184, 218, 369, 382, 388 (23); SkarKaz 2a, 276a; VotSzl Ev; Chowałem właſnym koſztem ſwym koni cżterdźieśći/ Cżego ſą po Węgierſkiey źiemi pewne wieśći. CzahTr B4v; PaxLiz A2.

»wiara (jest) pewna« [szyk 5:4] (9): Jenak WM możecie być pewnej wiary, iż [listy] nie inaczej będą spisane, jeno jako są w (u)mowie i na terminacyji wyrażone. Diar 44; KwiatKsiąż Av; Wiárá pewna ieſt/ że muśim wyznáć trzy Perſony SarnUzn B4; WujJud 176; RejPos [236]v marg; GrzegŚm 49; ArtKanc K11v; ZawJeft 27; SiebRozmyśl K2v.

Szeregi: »dobry a pewny« (1): gdyby [sędzia] z właſney wiádomoſći ſądźił/ mogłby ſye omylić y ſtronam wiele vbliżyć/ mniemáiąc áby o tym dobrą á pewną wiádomoſć miał. GroicPorz aa3v.

»pewny, gruntowny« (1): Ten [Duch Św.] im bowiem prawdźiwie/ wſzyſtko miał obiáwić. Wiárę pewną/ gruntowną/ y miłość w nieh ſpráwić SiebRozmyśl K2v.

»pewny i jawny« (1): my Miſtrz Lódwik Komendorowie y zakon Niemiecki/ [...] zá pewną y iáwną wiádomośćią [de certa et expressa scientia JanStat 867]/ Nam potomkom y Zakonowi náſzému zſtępuiemy [...] y wyrzékamy ſie [...] źiemi Pomorzkiéy SarnStat 1089.

»pewny a nieomylny« (1): Ponyewáż rozum człowyeczy [...]/ nyemoże ſąm z ſyebye [...] żadney rzeczy iſtnoſći/ áni przyczyn/ przez ktore pewne á nye omylne poznánye rzeczy káżdey bywa/ poyąć KromRozm III B6v.

»pewny i prawdziwy« (1): nie mamy odchyláiąc ſię przez pytánia ku tym y owym wywodom/ wyrzucáć pewney y prawdźiwey o Bogu znáiomośći. CzechEp 130.

g. Który na pewno się spełni (184): Możeli komu ſen być pewny. (–) Troiakim ludziem ſny ſie wyiawiaią. GlabGad L4v, L4v [2 r.]; RejZwierz 34 marg; BibRadz *7, Is 25/1; Krzyż z kośćiołá ſpadł pozłocony/ z ktorego Turcy pewną wroſzkę mieli iż oſtrom wezmą. BielKron 316, 108v; Bo thu iuż naydzie káżdy y pogroſki pewne zá przeſtępki ſwoie/ y pociechy nieomylne zá ſtałośći ſwoie. RejAp BBv; Iużći też o nim [o Jezusie] ći ludzye wymyſlni s pewnych proroctw wiedzyeli RejPos 277v, 201v, 248, [290]v, 3d1v marg; CzechRozm 207v; LatHar 669.

W połączeniu szeregowym (1): Po tobie iuż być nie może. Nádźieiá nigdy pewnieyſza/ Doſkonálſza y możnieyſza. CzahTr [D]v.

W charakterystycznych połączeniach: pewna(-y, -e) nowinka, objawienie, oczekawanie, pogrożki (2), praktyka, proroctwo (2), przeklęctwo, przyrzekanie, rada, sen (3), spodziewanie, ślub, ufanie, wrożka, wyroki boże (2).

Wyrażenia: »pewne(-a) (d)ufanie (a. (d)ufność)« [szyk 4:2] (6): LibLeg 10/114v; WujJud 82v; Ná cżym ſie vmyſł cżłowieká wiernego ſpokoynie á z rádośćią ſtánowi/ nietylko temu wſzyſtkiemu przyzwaláiąc co Bog obiecał/ ále też pewną dufność cżuiąc łáſki miłego Bogá przećiwko ſobie. WujJudConf 104v; My w thobie pewne vſánie mamy/ że to wſzyſtko otrzymamy ArtKanc 119; WujNT przedm 12; SzarzRyt Bv.

»pewna (pewniejsza) nadzieja, otucha« [szyk 50:10] (55:5): BierRaj 22; PatKaz II 62; FalZioł V 18d; SeklKat A2v; KromRozm III B3v; LubPs B3v [2 r.], H4v, X3; KrowObr 177; RejZwierz 42v; Y ktemu tę pewną otuchę mamy/ iż ſię Pan Bog w żadney rzecży wzbrániáć nam nie będźie/ gdy go zuprzeymem á wiernym ſercem ocż prośić będźiemy BibRadz *4, *4v; BielKron 402v; GrzegRóżn G4v; Mącz 407c; obiáwił ſie ná ſwiát on zbáwiciel/ ktory im obyecány był/ á kthorego s pewną nádzyeią cżekáli RejPos 11v, 55, 115, 125, 128, [136]v (13); HistLan A3; niemoże żaden ták ſwowolnym y złoſliwym być/ áby pewney nádźieie mieć niemiał odpuſzcżenia KuczbKat 85; BielSpr 39v; RejPosWstaw 22v [2 r.]; BiałKaz G2v; CzechRozm 224; KarnNap E2v, E3v, E4v; KochOdpr B4; KochPs 81; SkarŻyw 74, 479, 535; NiemObr 92; ArtKanc F19; ActReg 141; GrabowSet D2, Hv; WujNT 97, 552, 2.Cor 5 arg, s. 711 marg; WysKaz 41; SarnStat 848; Y gdźie ſie ták dźieie/ tám pewna otuchá bywa zwyćięſtwá PowodPr 59; CzahTr C2v, [D]v, [D2], Ev.

»pewna obietnica« [szyk 69:15] (84): RejPs 133; MurzHist O2v; KromRozm III M4v; BielKron 107v [2 r.]; dana im ieſth pociecga á pewna obietnicá/ iż nigdy nádzieiá ich á zapłátá ich im omylną być nie może RejAp 61v, 1v, 158v; A on ſie tobie opowieda z onym prętkim rátunkiem ſwoim/ obiecuiącći to pewnemi obietnicámi ſwemi RejPos 167, 1v, 45v, 141 v, 160v, 163 (52); RejZwierc 5, 35v, 37, 68v, 82v [2 r.] (19); SkarJedn 205; SkarŻyw 56; SkarKaz 552b; A my ták wielkie y ták pewne o zapłáćie po śmierći Bogá náſzego obietnice mamy SkarKazSej 670a, 669b.

»pewne zaślubienie« (1): iáwnie do vſzu náſzych podał wolą/ ſtánowienie/ y roſkazánie ſwięte ſwoie/ obiecuiąc tho pewnym záſlubieniem káżdemu/ iż [...] RejPos 333.

Szeregi: »pewny a ist(otn)y« [szyk 2:1] (3): Abowiem maſz pewną á iſtotną obietnicę iego/ iżći wſzytko obiecał poſporzyć/ poſzcżęśćić RejPos 257, 262, 352v.

»jasny i pewny« (1): Pámiętayćie ná to com wam powiedźiał/ iż nie ieſt ſługá więtſzy nád Páná ſwego/ [...] y wiele inſzych tym podobnych iáſnych y pewnych wyrokow Bożych CzechRozm 229.

»mocny a pewny« (1): iż y tego powołánia iego ſwiętego/ y tych iego ták mocnych á pewnych obietnic/ [...] iż y bogáctwá y pocżćiwośći wiernym ſwoim obiecáć racżył hoynie przyſparzáć w domoch ich/ przedſię máło ábo nie o tho dbamy RejPos 239v.

»pewny, (a) nieodmienny« (3): lepiey vcżynić/ [...] vmocniwſzy [...] tę mocną wiárę a nádzyeię o nim/ á wzyąć ty pewne á nieodmienne obietnice od niego RejPos 277, 349v; Bo tę ma od Bogá pewną nie odmienną obietnicę/ iż tego iednego [papieża] wiárá vſtáć nigdy nie ma SkarJedn 205.

»pewny a nieomylny« (1): KromRozm III M4v; RejAp 98; RejPos 237, 250, 351; iákoż thu ná piecży nie mieć tych ſtráſzliwych pogrożek Páńſkich? wiedząc że pewne á nigdy nieomylne ſą. RejZwierc 56, 263v.

»pewny i niepochybny« (1): ábyś nicżego ſie nielękał/ iedno miał pewną y niepochybną w łáſce iego świętey nádzieie. KarnNap E2v.

»pewny a prawdziwy« (1): A iego [szatana] chytra rádá y vprzeyme ſtáránie namniey mu nic nie pomoże. A cżemu? iż pewne á prawdźiwe ſą wyroki Boże przećiw niemu. CzechRozm 255v.

»pewny a prętki« (1): Ewányelia ná trzecią Niedzyelę po Wielkiey nocy/ [...] O pewney á prętkiey nádziei káżdego wſpomożenia náſzego. RejPos 125.

»pewny i (a) zupełny« (2): LubPs H4v; Viktorią nád nimi pewną otrzymamy/ W cżym tu pewną nádźieię y zupełną mamy. CzahTr Ev.

W przen (13): Abowim tu zá przeſtępki ſwiátá tego iuż wieſz pewny ſtátut ſwoy RejPos 248, 174v, 261, 264, 317v, 326, 335v, 346v; ták iákoć to záſlubić racżył/ podáwa tobie niewidome ciáło ſwoie y ſwiętą kreẃ ſwoię/ iáko pewny cyrograph ná obietnice ſwoie. RejZwierc 197, 178v, 196v [2 r.]; SkarKazSej 707a.

W charakterystycznych połączeniach w znacz. ‘wyrok boski’: pewny cyrograf (7), dekret (4), list, statut.

h. Wyrażenie przyimkowe w funkcji modalnej: »za pewne« = wyraża przekonanie o prawdziwości, zapewnienie: na pewno; pro certo PolAnt; affirmate, certe, certo, equidem, sane Mącz; piane Calep (30): OpecŻyw [80]v; LibLeg 11/59v; KromRozm II c2; Poſłał tedy Dawid ſzpiegi á dowiedział ſie że Saul przyſzedł zá pewne. BibRadz 1.Reg 26/4, I 121, Is 36/15, 18, 48/8, 11, Ier 37/9, Ez 18/9; BielKron 408; Sane adverbium affirmandi, Záprawdę/ owſzeki/ zápewne. Mącz 367a, 50a, 107c, 128c; [Arystoteles] bárzo mądrze dowodzi: że zá pewne Biegi niebieſkie ſpráwuią tu ná świećie rzeczy wſzytkie LeovPrzep a3, E4; BiałKat 383v; BudBib 1.Reg 26/4, 3.Reg 13/32; SkarJedn 270; SkarŻyw 510; ArtKanc G12v, P6v; Calep 812a; Rozſądku tám nie máſz kogo iuż gniew rządzi/ By był y namędrſzy zápewne zábłądzi. Phil I, K; KołakSzczęśl A3; PowodPr 39.

W charakterystycznych połączeniach: za pewne być (4), chcieć, dać, dostać się, napisać (napisan), obchodzić się, odciągnąć, poprawić się, postanowić, przyjąć, przyść, sprawować, wspomoc, wybawić, zabłądzić, zbawion, zstać się, żyć.

2. Przekonany o czymś, uważający za prawdę, wierzący; considerare PolAnt; constare Mącz; certus esse, confidere, scire Vulg [zawsze jako orzecznik; w tym: w formie I (4)]; (311): BierEz F; PatKaz III 106; Neque satis constabat animis, Nie owſzeki pewni byli ná ſwym vmyśle. Mącz 418b, 418a; HistRzym 134; bądz tego pewien/ by y Anioł z niebá z ſtąpił á inácżey vcżył wyklęty v nas będzie SkarŻyw 299; A ieſli będźieſz ſercá moiego pátrzáłá/ Zá tę trochę/ pewienem/ nie będźieſz łáiáłá. PudłFr 60; JanNKarKoch E2v.

pewien (pewny) kogo, czego [= że coś jest, będzie, zdarzy się; że cos otrzyma] (230): RejPs 83, 173; LibLeg 11/23; Ale więc nieſzkodá pracey Kiedy iuż kto pewien płacey RejRozpr C2v, I4v; już go [diabeł] pewen [!] Widzacz ze jeſt grzechow pęlen RejKup o3v; MurzHist N4; KromRozm III Dv, D6; KrowObr 63v, 215v; RejWiz 4v, 63, 96, 157v, 175v, 180v; LeszczRzecz A5v; Stey wroſzki Boniak pewien będąc wygráney bitwy/ vderzył ná oboz krolewſki BielKron 350, 75v; RejAp 41, 77v, 118 [3 r.], 120v, 159; Iuż tu byli drudzy pánie Wapowſki o w.m. zwątpili/ álem ia przyiechánia W.M. był pewien GórnDworz Ee, I8v, Aa7v, Gg7v, Mm3; RejPos 32, 65v, 115, [137], 162v (11); GrzegŚm 22, 28 [2 r.], 45; KuczbKat 10; ánoś iuż pewien zdrowia/ boć go wſzyſcy życżą: pewieneś pokoiu/ bo cie wſzyſczy ſtrzegą: pewieneś dobrego mienia/ bo cie záwżdy wſzyſcy rátuią y wſpomogą RejZwierc 102, 102 [2 r.], 127, 167v, 231v, 254v; WujJud 68v, 81v, Nn2v; BudNT Ff8v; CzechRozm 131v, 173, 222; CIrus Monárcha Perſki ſnadź mu we wſzem rowien/ A ieſzcżem tu cnot lepſzych ieſt v tego pewien PaprPan G3, C2; KarnNap D4v; SkarJedn 366; KochPs 27, 54, 92, 139 [2 r.], 147; SkarŻyw 103, 171, 411; CzechEpPOrz **4; KochBr 152; KochMRot A3; ReszPrz 45; Ani iuż ſpádków vpátruią krewni/ Dźiedźicá pewni. KochPieś 42; PudłFr 47; ArtKanc HI8, L9, L11v, N15v; ActReg 61, 124, 137; OrzJan 96; Możeſz też [...] pewnieyſzy być wſkrzeſzenia y ożywienia obumárłego/ á w proch rozſypánego ćiáłá twego. LatHar 202, 236, 285, 647; WujNT 368 marg, 540, 552, Philipp 1/25, s. 690, Aaaaaa4 [2 r.]; SarnStat 1226; SiebRozmyśl F3, K3v; iednáko Paná Bogá poſtáremu chwalić/ á tym ſpoſobem [...] pokoiu duſznego y ćieleſnego pewnymi bydź. PowodPr 46; VotSzl C2v; KlonFlis F4; KlonWor 30, 82. Cf Ze zdaniem przydawkowym orzekającym; Ze zdaniem dopełnieniowym; »pewien swego«.

pewien czego [= że się spełni] (9): Abowiem zá dobre dzieie/ Pewien cżłowiek dobrey nádzieie. BierEz A3v; poſlál ijm anioly ku pocieſſeniu/ aby vſlyſſáwſſy ſlowa anielſkié/ zgodné z ſłowem Iezuſowym byli pewnieyſſy obietnice ijm obietzané. OpecŻyw 174v; RejPos 224, 333v; RejZwierc 131, 133, 271; SarnStat 879; KlonWor 78.

pewien czego [= że coś jest właściwe] (2): FalZioł IV 6d; Iż Pan Bog wſzytkie rzecży ſtworzył ſámym ſłowem ábo roſkazánim/ bacżyć trzeba iáko pewien iest rzecży ſwey CzechEp 180.

pewien czego [= że nic nie zagraża] (2): Maria [...] chtzątz bytz pewna dziewitztwa ſwégo/ ktorégo ſtratzijtz niechciala/ pytá od aniola obycżaiu pocżeciá obietzanego OpecŻyw 8v; Krzyż duſze ſtrzeże á potkowá ciáłá/ By ſie nie ſtłukſzy duſzá z nim nie mdláłá/ Bo gdy potkowkę do nogi przybije/ Káżdy pewnieyſzy nogi ręki ſzyie. RejZwierc 210v.

pewien kogo [= kto nim jest] (1): IAko wſzytkie niemal inſzé narody/ báśniámi więcéy/ niżli czym pewnym początków ſwych dowodzą ták; y Polſki naród przodków ſwoich do téy doby nie ieſt pewien. KochCz A4.

pewien kogo [= można na nim polegać] (1): Tuſſe kyedy mam poſobie czo niebo odmyka Piotrą Pewienem go by wiecz kmotra RejKup v2.

pewien kogo [= że są własne] (2): bo inácżey/ nie był by nikt pewien ſwoich dzieći GórnDworz Z7. Cf Ze zdaniem przydawkowym orzekającym.

pewien o czym [= że coś ma a. otrzyma; że coś się stanie] (17): BibRadz II 90c marg, d marg; RejZwierc 167v; Bez rozgrzeſzenia Kápłáńſkiego żaden o odpuſzcżeniu grzechow pewien być nie może WujJud 81v marg, Mm3; ArtKanc N10; Ieſli y ſam Páweł S. nie był pewien o łáſce Bożey y o ſwym zbáwieniu/ [...] WujNT 600, 248, 293, 552 marg, 586 marg, Aaaaaa4; vpewnia nas Pan ſwoim zmartwychwſtániem/ iż ſię wſzytká náturá náſzá czáſu ſwego nápráwi [...]. O tym ábyſmy byli pewni/ ſwoim nas zmartwychwſtániem vmocnił. SkarKaz 208a. Cf Ze zdaniem przydawkowym.

pewien o czym [= że jest prawdziwy, właściwy] (3): BiałKat 41; CzechRozm 215; ábyſmy nie mniey pewni byli o tych náukách y obrzędách/ ktore potym kośćioł od Duchá S. náuczony podał; iáko y o tych/ ktore ſam Pan Chriſtus podał. WujNT 372.

pewien o kim (1): proſzę twey miłośći [...]/ áby on przed ſwą ſmierćią był wypuſzcżon do domu ſwego/ [...] á żeby onim pewien był/ ſiędę ia zá niego w ćiemnicy. HistRzym 119.

pewien w czym (4): GroicPorz rv; ZapKościer 1580/4v; day byſmy nic nie wątpili/ obietnicy twey wierzyli/ day by káżdy był w tym pewien ArtKanc M16; ActReg 140.

cum inf (3): á przedſię był pewien nie ſtráćić tym łáſki iego ſobie. GórnDworz Ee3; W zupełnych zbroiach przećiw ſobie ſtały. Pewne iednego nie vſtąpić kroku KochSz B4; SzarzRyt D3.

Ze zdaniem przydawkowym orzekającym [w tym z zapowiednikiem: tego (3); o kim, o czym (4), kogo (1); iż, że (4), jako ‘że’ (1)] (5): á zá tym káżdy ociec tákby był pewien potomſthwá że ieſt iego właſne GórnDworz Z7v; ALe náſzy dobrzy towárzyſze ácż iuż tego vſtáwicżnie pewni o ſobie ſą/ iáko wiele trąb około nich hucżj/ iáko wiele pśich głoſow około nich krzycży/ á wżdy [...] RejZwierc 132; CzechEp 278; pewien tego będąc o łasce y dobroci WKM. ze takie obwarowanie podac bedziesz raczeł ActReg 108; WujNT Rom 15/14.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: tego (111); iż, że, żeby (= że + con) (136), zaimek pytajny (3), zaimek względny (2), z przeczeniem: jeśli ‘czy’ (4), aby (= że nie) (2)] (147): RejJóz O3v; Bowyemechmy yuż iścye ſą ták pewni tego/ Ze Pan wypełni żądość nam ſercá náſſego LubPs E4, gg5; KrowObr 203v; BibRadz Gen 18/19, I 276b marg, Rom 14/14; BielKron 209v; KochSat B4; SarnUzn G5; RejAp 45v, 118, 118v, 125v, 168v, 191; GórnDworz I4v, V5v, Yv, Cc3, Ee5v; RejPos 87, 141v, 162v, 197, 211 (17); GrzegŚm 49, 67; HistLan F5v, F6; KuczbKat 375; A ták nie máſz tey żadney godzinki ábychmy tego pewni á iśći byli áby nas iáka przygodá poſtronna pothkáć nie miáłá. RejZwierc 151v, 51, 127, 151, 167, 173v, 198v; WujJud 81v; Tamże ſobye kráiny/ obá rozdzielili/ Kędy ktory miał iecháć/ áby pewni byli. HistHel B3v; Strum B4v; BudNT przedm d2; co gdy ocżymá obeyźrzyćie/ tedy zá tákim nie omylnym znákiem/ y tego pewni być możećie/ że od tych dwu Krolow oſwobodzeni będziećie. CzechRozm 131v, 137, 145, 175v, 215, 222v, 266; KarnNap D2v; ModrzBaz 87v, 140; iuż pewni tego być możecie/ Ze ſye ná ſwych nádźieiach nic nie záwiedźiećie. KochPs 6, 28, 172, 205; Bo y my tegoſmy v ludzi pewnieyſzy/ cżego nam zapiſem ábo przysięgą podpieráią. SkarŻyw 347, 119, 294, 428, 576; MWilkHist K; pewienem tego przed Pánem Bogiem/ y przed ſędźiem żywych y vmárłych/ żeby w tey controwerſyey o Bogá iedynego [...] byłaby náſzá wygrána CzechEp 33, 31, 97, 116; CzechEpPOrz *2v; á ieſli tego nie vkaże (iákożem pewien iż nie) cżemu ſię tego waży/ cżego mu nie zlecono NiemObr 114, 7, 93, 113, 151; KochFr 87; ReszPrz 10, 106, 107; WerGośc 256; ArtKanc L19v, M15v; GórnRozm Hv; ActReg 70, 109, 131, 142; Bom tego pewna/ że Bog o tym rádźi/ Iáko Polſki Thron ſynem twym oſádźi. GrochKal 15; Phil M3; KochFrag 13, 19, 25; LatHar ++8, 7, 75, 132, 189 (15); KołakSzczęśl C2v; RybGęśli A3; Te ſłowá Páńſkie [...] iáśnie pokázuią/ iż my pewni być nie możemy ieſli w dobrym do końcá trwáć będziemy WujNT 368, 354, 505, Rom 4/21, 8/38, s. 550 (12); WysKaz )?(3v; SarnStat 168, 228, 314, 879, 1284; SiebRozmyśl [A3]v, B, F3, K2v; GrabPospR K3v; SkarKaz 455a; VotSzl C, C2v, D4; CzahTr G2v; SkarKazSej 680v.

Wyrażenia: »istotnie (a. iście) pewien« (2): ále thego iſtotnie bądź pewien iż záſię z nim maſz wſtáć RejPos 261v; RejZwierc 51.

»nieomylnie pewien« (1): A iużem tego nieomylnie iſt á pewien/ gdy mi to Pan moy iſtotnie obieczał á záſlubił/ iż mi iuż ſzedł gotowić tego domu wiecżnego moiego RejPos 293v.

»pewien swego« (1): pewnie to przydzye/ iż tobie będzie wypełniona obietnicá á zápłátá twoiá/ á nic ſie nie trwoż/ iż ſie cżáſy przedłużáią máło/ gdyżeś ty iſt á pewien ſwego. RejAp 157.

Szeregi: »pewien i bezpieczen« (1): Bo go [fant] Dłużnik dáie áby mu pieniędzy wierzono/ A Iſćiec ij też bierze/ áby w ſwoim długu był pewien y beſpieczen. GroicPorz rv.

»pewien a ist(y)« [szyk 11:7] (18): będąc pewien á iſty opyeki y obrony y miłoſierdzya ſwiętego iego. RejAp 120v, 157; A gdzye tego nie máſz/ tám iuż káżdy tego iſt á pewien być może/ iż tám tego kroleſtwá Páńſkiego nie máſz RejPos 313, 115, 141v, 197, 211, 222v [2 r.] (12); RejZwierc 51, 151v, 167v, 206.

»być pewny(m) i (ale) (namniej) nie wątpić« [szyk 1:1] (2): SarnUzn G5; Iákoż dziśieyſzy odſzczepieńcy/ [...] chcą być pewni/ y namniey nie wątpić/ że ſą w łáſce Bożey WujNT 600.

»wiedzieć i być pewien« (1): Wiem y pewienem tego [Scio et consido] przez Páná Iezuſá/ iż niemáſz nic coby przez ſię było niecżyſtego BibRadz Rom 14/14.

3. Zaufany, na którym można polegać, na którego można liczyć; certus (certissimus) Mącz, Modrz, JanStat; locuples Mącz, Cn; fidus, munificus Mącz (107): Ia znayde kogo pewnego. Ktory zaczie mieſcza ſwiete Zbiega RejKup k4v, ee6v; KromRozm I M4; LubPs G3v; RejWiz 128; áż páni Wienna [...] ſtáwi pewne rękoymie około wrocenia przywiánku przyiaćielom mężá pierwego. UstPraw B2v; RejZwierz 24v; Mącz 126a, c, 314b, 348d, 430c; RejAp 42; RejPos 162v, [254]; CzechRozm 113; to ieſt rzecż pożytecżna/ áby byli niektorzi pewni ludźie/ ktorziby ſię báwili náukámi práwá ModrzBaz 91v; KochPs 41; CzechEp 291; ArtKanc K8v, L10v, O14v, Q; PaprUp H3, L4; łácnym ſye náſzym potrzebóm Pan ſtáwi/ Gdy go człowiek obrońcą ſwym pewnym vſtáwi. ZawJeft 21; [pan] ma doyźrzeć/ iáko záśieią ná źimę y ná iarz: ieſli ſam trudny [= zajęty]/ tedy przez pewne ſługi. GostGosp 150, 150; VStáwiamy: iż oyćiec zá żywotá ſwégo będźie mógł potomſtwu ſwému/ [...] poſtánowić pewné opiekuny/ któré ſobie obierze/ y którym iáko nawięcéy będźie vfał SarnStat 584, 410, 634 [2 r.], 1184, 1185; CzahTr C3, Ev, I; KlonFlis F4v, H2.

W połączeniu szeregowym (1): A gdy Młynarz iáki nie pewny/ niewierny/ tedy Mierniká/ [...] pewnego/ pilnego/ wiernego przyſtáwiwſzy doświadcżyć GostGosp 62.

W charakterystycznych połączeniach: pewny(-i, -a) człowiek (ludzie) (3), gospodarz, mąż, obrońca (7), opiekun (opiekalnik) (2), osoba (4), pomocnik, pośrzednik, rewizor, sługa, szpieg (2), widz, wodz; kto pewny (3).

Wyrażenia: »pewny ((na)pewniejszy) poseł« [szyk 10:3] (13): Locuples tabellarius, Pewny/ Rządny poſeł liſtowny. Mącz 196c; Bo dał poſłá pewnego/ ábowiem Anyołá/ á ieſzcże pewnieyſzego co do niego poſyłá/ bo Páná náſzego Iezuſá Kriſtuſá. RejAp 196, 190, 190v; RejPos 119v, 197v, 265, 288v, 298v; ReszList 188; ArtKanc A7v; Odsyłay mnie w moie listy, bedę ia wm odsyłał wszak syn moy wie gdzie pewny poseł, a gdzie nie ActReg 98.

»pewny(-a, -e) (najpewniejszy) przyjaciel, przyjaźń (a. przyjacielstwo)« = certus a. munificus amicus Mącz [szyk 6:5] (7:4): Bowiem przyiaćielſtwo pewne/ Niedba o karmie koſztowne BierEz C2, O4v, Q2; RejZwierz 36v; BielKron 332; Mącz 49d, 237d; BielSpr 45v; VotSzl B; Tyś ſam ieden z przyiacioł pewnych naypewnieyſzy Przyiaciel moy. CiekPotr 7.

»na wszem pewny« (1): Bo gdyż wiemy iż Pan Bog ieſt pocżątkyem wſzego/ To theż pewna iż wſzytko pochodzi od nyego. A gdyż ná wſzem pewny ieſt/ á dziwna moc iego/ Iuż też nic niepewnego nye idzye od niego. RejWiz 128.

Szeregi: »pewny a dobry« (1): O nędzni niebożątká/ nierowno to wam pewnieyſzy á lepſzy wodz obiecan był/ niżli ten ktoregoſcie cżekáli RejPos 251v.

»pewny i doświadczony« (1): iż iáko to ná Rzecżypoſpolitey należy/ áby w káżdem rzemieśle rzemieśnicy byli pewni y doświádcżeni [certos et probatos esse]/ ktorziby rzemiosło ſwoie robili ModrzBaz 91v.

»pewny a nieomylny« (1): RejPos 7 cf W przen.

»pewny a prawdziwy« (1): Oſiáruyże mu [Bogu] ony mocne obietnice tegoż tho zbáwicielá twego/ á tego ták pewnego á prawdziwego poſłá od niego RejPos 180.

»pewny a wierny« (1): Certi amici. Pewni á wierni prziyaciele. Mącz 49d. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

Iron. (2): (marg) Pleban ſąliad. (–) Pewny kłopot wzyſku będzie Gdy iuż ſtobą wewſi ſiędzie Iuż pewnego ſąſiádá maſz Vczyń mu co iſćie poznaſz Poydzieć gonionego ſtobą Ma dwoie práwo zá ſobą RejRozpr Cv.

pewny ku czemu (1): Bo widzę żeſcie pewni ku tey ſpráwie. obá. (marg) Młody płochy. (–) Bo ieden chociay lichy chce wſzytko ſzácowáć/ Drugi iákiś pędziwiátr/ chciałby też wſzytko znáć. RejWiz 39v.

W przen (17): LubPs dd4; Recte dare literas, W pewne ręce Mącz 348d; Niemáſz Syná/ niemáſz Brátá/ niemáſz żadnégo w Polſzce pewnégo nam Swátá OrzQuin Y3v; RejAp 16v; bo ich [wiernych] wſzytká nádzieiá/ nie w ſwieckich możnoſciach/ ále w ſámym Pánu Bogu/ ktory ieſt pewnym á nieomylnym ſzáfárzem wſzytkich bogactw wiecżnych RejPos 7; O wielkaſz to pociechá nam temu narodowi nędznemu/ gdyż tho iuż iáwnie ſłyſzymy od tego pewnego Kánclerza táiemnic niebieſkich/ od tego Ewányeliſty s. iż iuż pan ten przyſzedł RejPos 221v; gdyż żaden inſzy pewnieyſzym przewodnikiem nam być nie może ná tę zátrudnioną drogę náſzę/ iedno tenże ſam ktory ſie nam opowieda iż on ieſt drogá/ on ieſt prawdá RejZwierc 137v; Boś też thy ieſt ſam Słońcem przeźrzocżyſtym/ wodzem pewnym wſzytkim ſwoim wiernym ArtKanc K8v; LatHar +6; CzahTr F.

W charakterystycznych połączeniach: pewny(-e) hetman (2), kanclerz (2), przewodnik, ręce, swat, szafarz, wodz (2).

Wyrażenia: »pewny (napewniejszy) lekarz« [szyk 5:1] (6): BielKom C8v; A ták gdiż iuż wieſz iż maſz tego pewnego lekárzá [tj. Chrystusa]/ ſłuchayże iákie plaſtry/ iákie recepty/ á iakie ſyropki tobie zgotowáć racżył RejPos 327v, 213, 309v, 327 [2 r.].

»pewny poseł« (2): Gdyż to nam y ten napewnieyſzy poſeł á then náſz miłośćiwy Pan á zbáwiciel náſz Pan Iezus Kriſtus/ vſthy ſwemi od niego opowiádáć racży RejPos 187v, 180.

Przen (18): OpecŻyw 21; A pewni to ſzpiegowie na winnego ocży. Bo ie każdy po kąciech albo w ziemię tłocży RejJóz E2; RejZwierz 45v, 133v; OrzQuin H2; áby to ięzyk odnośił/ co w ſercu ma: á ſercá ſwego pewnym vrzędownikiem był/ á poſłem nie omylnym. BiałKat 48v; A ták wiedząc pewnie o ták chytrym á cżuynym nieprzyiacielu/ záprawdę mielibychmy pilną ſthraż á pilne ſzpiegi y pewne Hetmány około ſiebie mieć. A ktoż Hetmanem? Rozum. A ktoż na ſtraży? Rozmyſł. A kthoż ſzpiegiem? Cżuyność á Bácżność. RejZwierc 153, 153v, 262 marg, Bbb2v; BielSpr 68v; Cynoſurá záś mnieyſza/ lecz wódzem pewnieyſzym Zeglarzowi KochPhaen 2; LatHar +3.

W porównaniu (1): wierz mi iż [Anioły Pańskie] to ſą pewnieyſzy ſtrożowie niżli Brácłáwſczy kozacy RejZwierc 86.

W charakterystycznych połączeniach: pewny(-a) hetman, orędowniczka, stroż, szpieg (7), urzędownik, wodz (3).

Wyrażenia: »pewny poseł« (3): ocży ſáme/ iáko pewni od ſercá poſłowie/ śiłá ſpráwić mogą GórnDworz Cc4; gdyż vkłon ćieleſny ieſt péwnym poſłem ſercá BiałKat 36, 48v.

»przyjaciel napewniejszy« (1): (nagł) Przyiaciél napewnieyſzy w kálécie. (–) ZGadł ten/ który powiedźiał/ przyiaciél w káléćie PudłFr 48.

α. W funkcji rzeczownika; iron. (1): Ovem lupo commisisti, Pewnemuż poruczył yákoby owcę wilkowi. Mącz 200b.
a. O koniu: nienarowisty (1): Ktory [koń] długié kopytá y głębokié miewa/ Táki przednie prętki y pewny bywa. SienLek 188.
4. Skuteczny, niezawodny, gwarantujący powodzenie; praesens, praesentaneus Mącz, Cn; efficacissimus, exploratus, praecipuus Mącz; certior JanStat; authenticus Cn (152): PowUrb +4; Wſſytkotz prozno/ Służ bogu totz pewno. OpecŻywSandR nlb 6; RejPs 25v; RejKup k5; GliczKsiąż P4; LubPs aa, aa5v; Przecż krolu więcey dufaſz drewnu [tj. okrętom] niepewnemu/ [...] lepiey dufay temu/ Zelázu pewnieyſzemu/ á Rycerſtwu ſwemu. RejZwierz 29, 106v; BielKron 233v, 253, 292v; Mącz 42a, 323c; To theż pewne drobienie kámienia [tj. kamieni żółciowych itp.]: Weźmi krwie niewieśćiey/ [...] á vſuſz ią iáko nalepiey możeſz SienLek 105v, 124; RejPos 71v, 78v, 158v, 235; GrzegŚm 45; HistLan Ev, F; iż ony Swiątości dźiwną y pewną duſznego vzdrowienia moc máią KuczbKat 120; WujJud 88v; Strum M4v; PaprPan V4; KarnNap D3; KochPs 71, 195; SkarŻyw 460; ArtKanc A19v; Ale toby nápewnieyſża chudym obroná byłá/ gdyby vrżąd ſam czynił o ich krżywdę GórnRozm D2v; Kmieć [...] korzec ſwoy ma mieć/ dla odmierzenia pewnego. GostGosp 32, 162; OrzJan 85; SarnStat 298, 419, 987; SkarKaz 384b, 635b; PaxLiz Dv; dáleko lepiey do krolow Práwá przyſádzáć/ y iemi moc ich okreſzáć/ dla pewnieyſzego rządzenia SkarKazSej 697b, 688b.

pewny ku czemu (1): ktorego gdy pytano coby napotrzebniey powinni cżynić rodzicy płodu ſwemn [!]/ odpowiedział/ tho co ieſt napewnieyſzego ku dobremu życiu/ iáko wychowánie ſluſzne. GliczKsiąż A3.

pewny przeciwko czemu (2): In philosophiae portum conferre, Vdáć ſie ná naukę która naypewnieyſza yeſt przećiwko wſzem przigodam. Mącz 314a, 36d.

pewny na co (5): RejWiz 102v; Ad serpentium ictus praecipua herba, Ná vkąſzenie wężowe/ naypewnieyſze á náyoſobliwſze ziele. Mącz 36d; BielSat M4v; BielSpr 63; BielSjem 35.

N sg f w funkcji orzecznika (2): Aleć to napewnieyſza ná dobyćie zamku/ obledz w koło á nie dopuſzcżáć żywnośći áni Ludźi ná pomoc do niego BielSpr 63; Strum B2v.

W połączeniach szeregowych (4): Contra venenatos morsus praecipua remedia, Przećiwko vkąſzeniu yadowitych robaków/ nayoſobliwſze á náylepſze/ y náypewnieyſze lekárſtwá. Mącz 36d; Oczko 1v; CzechEp 235; ReszPrz 93.

W porównaniu (1): ktory [Bog] nietylko onym dwoim zákazánim/ [...] iákoby obroną pewną/ y żywot y ćiáło náſze/ y ſławę/ y dobre mniemánie w cáłośći chowa/ ále [...] KuczbKat 325.

W charakterystycznych połączeniach: pewne(-y, -a) błogosławieństwo, droga, egzekucyja, eksperyjencyja, inkwizycyja, moc, naprawienie, nauka (2), obrona (14), okazyja, pociecha (pocieszenie) (3), pomoc, posługa, rada (4), ratunek, rzecz, sprawa, sztuka (2), targ, ucieczka, uzdrowienie, zakład, ziele, żelazo.

Fraza: »nic pewniejszego jedno« (1): Iż nic pewnieyſzego [ku zbawieniu] áni zákon áni vcżynki/ iedno to/ gdi kto pozna práwie Páná ſwoiego/ á wſzytkę ſwą nádzięię [!] położy w zbáwicyelu ſwoim. RejPos 55 marg.
Wyrażenia: »co, nie pewnego (pewniejszego)« (1:1): BibRadz II 138b marg; chceſz że mi odpowiedáć ná pytánie moie? boćiem ſie teraz ná ćię lepiey przygotował: y ták ſobie tuſzę/ iż mam coś pewnieyſzego przećiw tobie CzechRozm 21v.

»pewne ((na)pewniejsze) lekarstwo, leczenie« = efficacissimum a. praesentissimum remedium, praesens medicina Mącz [szyk 22:12] (33:1): FalZioł I 52b, 81b, V 76, 86v, 87, 107v; Efficacissimum remedium contra serpentinum ictum. Pewne lekárſtwo przećiwko wężowemu yádowi. Mącz 115b, 431a [2 r.]; Ieſth theż pewne lekárſtwo ná śliniogorz/ proch z palonego łáyná człowieczego/ day pić choremu SienLek 81v; Proch téż z korzénia Dźiewánny Tłuczon y zczoſnkiem mieſzány/ Ná wſzelkié złé vkąſzenié Przyłóż ieſt pewné léczenie. SienLek 155, 49v, 59, 65 [2 r.], 90v, 98v (16); HistRzym 64; RejZwierc 151v; Oczko 31v, [40], [42]; Koty narychley ſzcżurki wygubi/ kędy ſie zámnożą: á ták ich pilnie doſtáwáć: bo to napewnieyſze lekárſtwo ná thę ſzkodę. GostGosp 18; WujNT 508; WysKaz 32; PaxLiz E4.

»pewny (na(j)pewniejszy) sposob, obyczaj, śrzodek« = certa via, explorata ratio Mącz; certior tenor JanStat [szyk 11:1] (9:2:1): KromRozm III B2; GliczKsiąż E5; Habeo certam viam qua omnes illorum conatus investigare et consequi possum, Mam pewny obyczay którym wſziſtkich ich rady vśiłowania łatwie doydę. Mącz 490b, 306b; [Bóg] wyſtáwił nam y zálećił/ zá ieden pewny śrzodek/ wiárę CzechRozm 216; Oczko 11; KochPs 74; Abowiem Chriſtus [...] w oney też hiſtoriey o Lázárzu y bogacżu/ iáwnie znáć dawał/ iż to byłá naypewnieyſza drogá y ſpoſob/ popráwy żywotá cżłowiecżego [...] ſłucháć Moyżeſzá y Prorokow NiemObr 72; GórnRozm A2v; WujNT 460, 817; SarnStat 1104.

Szeregi: »pewny, (a, i) bezpieczny« (3): PatKaz I 15v; Explorata atque provisa ratio, Pewny y Beſpieczny obyczay. Mącz 306b, 468a. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»dobry i (a) pewny« (2): MetrKor 59/76v; Też dobre á pewne lekárſtwo ná Bożą kaźń vſuſzone iáycá niedźwiedźie/ [...] z kobylim mlekiem pić SienLek 59. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»pewny i (a) dostateczny« [szyk 1:1] (2): Przeto ku doſtátecżnemu a pewnemu piſmá Apoſtolſkiego nápráwieniu/ naprzod potrzebá żebyś pátrzył mieyſcá w piśmie ś. podobnego onemu ktore maſz za podeyrzáne. BudNT przedm c6; WujNT 460.

»pewny a doświadczony« (2): FalZioł V 107v; praesentissimum remedium sanguis de aure emissus, Bárzo pewne á yákoby doświádczone liekárſtwo. Mącz 431a.

»isty a pewny« (1): praesentaneum veneum, Iſty á pewny yad [= trucizna]. Mącz 431b.

»mocny a pewny« [szyk 2:1] (3): Diar 67; RejPos 33 lv; żeby wnet z iednego [zamku] do drugiego mogł wieść dáwáć ocżemby trzebá/ [...] zdáłoby mi ſię/ żeby to byłá bárzo pewna á mocna przećiw nieprzyiaćielowi obroná [praesens et firmissimum propugnaculum]. ModrzBaz 103v.

»pewny a (i) nieomylny« [szyk 4:1] (5): A ták gdy iuż [...] dopytaſz ſie pewney á nieomylney drogi do tego wezwánia iego ſwiętego/ gotuyże ſie pilno/ [...] iákobyś był godnym á wdzyęcżnym gośćiem [...] iego. RejPos 241, 293, 309v, 328; BiałKat 43v.

»pewny a niepochybny« (1): [apostołowie] Wiedzieli też y to/ że [chrzest] ieſt pewnym á niepochybnem lekárſtwem onych wſzyſtkich niemocy duſznych KarnNap B.

»potężny i pewny« (1): opowiádáiąc ſie y ſkárżąc ná Stároſty náſzé: iáko [...] obrony potężnéy y pewnéy od Stároſtów náſzych mieć nie mogą SarnStat 1230.

»prętki a pewny« (1): Praesens medicina, Prętkie á pewne lékarſtwo. Mącz 431a. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»skuteczny a pewny« (1): Dla cżego y ten obycżay był/ że dzieći nye w domach/ ále po polach myędzy zyelſki ſypyáły/ [...] áby ták wemdlonych á wdopiro roſlych lecyech/ ku pracy robocye yákiey/ y ſkutecżnemu á pewnemu ſpoſobowi przyzwycżayáć ſie mogli. GliczKsiąż E5.

Iron. (1): Miecż z wielkimi táſzkámi pułhak z drugi ſtrony. Ták záwſze bez krzemieniá w poły rzdzą nábity/ Ták pewny iáko y Pan ſam też známienity. CzahTr L3.

W przen (41): Y iużem teraz pewną ſtraż vſtam ſwym záłożył LubPs K4v; Ale niemáſz oganki ná tho napewnieyſzey/ Nie dawáć mu do złego przycżyny namnieyſzey. RejWiz 102v; KwiatKsiąż A2; iż poki nie widzi pewney dziory/ kthorąby go ná ſzyię zepchnąć mogł/ poty nic nie pokázuie nieprzyiáźni GórnDworz Cc7; Tákże też ty vcżyń nędzniku/ obacżywſzy tę ránę ſzkodliwą grzechu ſwego/ [...] vciekay do tego ſwiętego á pewnego lekárzá ſwego/ gdyż wieſz o onych pewnych á nieomylnych máſciach [...] iego RejPos 309v; RejZwierc 44v; Ia do tego dwie tylko ſzufli náyduię. Pierwſzą/ naprzednieyſzą/ nazacnieyſzą y napewnieyſzą/ ſłowo Boże CzechEp 235; NiemObr 145; WerGośc kt, 207; że przodkowie náſzy [...] tym prawem/ ánimuſze królów ſwoich ſurowé/ iáko pewnym praw iárzmem/ hámowáć chćieli. OrzJan 60.

W charakterystycznych połączeniach: pewna(-y, -e) dziora, gościniec (2), jarzmo praw, lekarz, maść, oganka, podpor, skarb, straż, sznur, szufla.

Wyrażenia: »pewna ((naj)pewniejsza) droga« [szyk 11:8] (19): Soſty vyuoth drogy pewnyeyſzey bo w vąthplyuych rzeczach droga pewnyeyſza a przeſpyecznyeyſza ma bycz obyerana PatKaz I 15v, 15v; BibRadz *3v; KwiatKsiąż A3; Via ac ratio, Via ad gloriam proxima, Naybliſzſza naypewnieyſza drógá ku sławie. Mącz 492b; OrzQuin H4 [2 r.]; RejPos 189v, 241, 293; BiałKat 43v; RejZwierc 207v; ModrzBaz 61v; CzechEp 327; Bo ſproſna mowá pewna do vpadn drogá KochFr 80; KochMRot A2v; ReszPrz 93; ZbylPrzyg B2v.

»pewne ((na)pewniejsze) lekarstwo« [szyk 7:4] (11): MurzHist P3v; RejAp 132v; RejPos 205v, 327 [2 r.], 327v, 328; Bo ták P. Chryſtus raczył powiedźiéć: Kthórym odpuśćićie grzéchy/ ſą im odpuſzczóny: kthórym zátrzymaćie/ zátrzymáné będą. Otóż maſz pewné lékárſtwo twoich grzéchów oddalenia BiałKat 336; KarnNap B, E3v; GosłCast 42.

5. Zapewniający bezpieczeństwo, chroniący; certus, fidus, stabilis Mącz, praesens Modrz (87): ConPiotr 31v; UstPraw I2v; RejZwierz 15; BielKron 270v, 319v; KochSat A4; Mącz 126a, 378d; [białe głowy] weſzły w rádę/ iákoby wdy kiedy vcżynić koniecz żeglowániu themu/ á iżby Troiánie obráli pewny kąt ku mieſzkániu GórnDworz Zv; RejZwierc 116, 138v, 166, 173v, 185v; Wprawdźieć nie było koſztu ná máſzkáry/ Ale był záwżdy koń ná ſtaniu rzéźwi/ Drzewo/ tarcz pewna/ y páncérz ná sćienie KochFr 104; KochEpitCat 110; WisznTr 16; Zwierzętá/ w pewnych iámách/ w puſzcżách ſię chowáią/ A Syn cżłowiecży nie ma/ gdźieby głowę ſwoię Skłonił GrabowSet B4; OrzJan 93; CiekPotr 10, 64; CzahTr H2.

pewny komu (1): Oſtry [brzeg] pewnieyſzy Fliſom/ bo głęboki/ Przykry/ wyſoki. KlonFlis Fv.

W porównaniach (6):

~ Jako comparandum (4): wolę przedſię w tey mierze z piſmem ś. błędzić niźli z tymi to nowymi náucżyćielmi ták beſpiecżnie iákoby iuż przepłynąwſzy/ y ná brzeg pewny wybrnąwſzy wykrzykáċ. CzechRozm 161v; A ty pomożeſz káżdemu Człowiekowi pobożnemu. Okrijeſz go łáſką ſwoią/ Iáko napewnieyſzą zbroią KochPs 8; tám [do słowa bożego] iáko ná naypewnieyſzy zamek vćiecżkę ſwoię mieć zwykli NiemObr 24; KołakSzczęśl Cv.

Jako tertium comparationis (2): Mam Liſt taky odpapieża A pewniejſſy nyż zła wieża RejKup t7v; gdyż kroleſtwo Páńſkie á moc y dobrodzyeyſtwá iego niewidome ſą/ ále ſą pewnieiſze niż widome/ á niżliby iuż w ſkrzyni pewney leżáły RejPos 326. ~

W charakterystycznych połączeniach: pewny(-a, -e) brzeg (2), granica (2), jama, kąt, łodka, obrona [ = fortyfikacje], opieka, pancerz, płot, postanowienie (2), skrzynia, straż (4), tarcz, wieża (2), zamek (2), zawarcie, zbroja (2), żołnierz.

Wyrażenia: »pewne ((na)pewniejsze) miejsce« [szyk 16:4] (20): RejPs 60; GliczKsiąż H5; BibRadz 2.Mach 5/9; Klaſztor Biſzowſki z Biſzowey nád Wiſłą przeciw Włocſłáwiowi do Koronowá przenioſł Wiſław Biſkup Włocſłáwſki dla pewnieyſzego mieyſcá/ bo ij tám rzeká Brdá w koło obiegłá. BielKron 366, 226v, 306v, 319v, 327, 360v (9); Trzeba mieśca pewnego ſzukać obozowi KochSat Cv; Mącz 73a; RejZwierc 167; StryjKron 492; ActReg 144; VotSzl D4v; CzahTr L; SarnStat 363.

»nic pewnego (pewniejszego)« = nihil fortius Mącz (4): Przeto oná [śmierć] zdradliwie nas łomi/ Nic pewnego ná ſwiecie nie mamy BielKom D5; Mącz 322c; RejZwierc 14v; ZawJeft 37.

»port pewny« (1): drogá dobrego żyćiá bywa náydowáná ná świećie/ iáko drogá płynącżym ná morzu/ do portu pewnego. KołakSzczęśl Cv.

Szeregi: »pewny a (ani) bezpieczny« (2): BielKron 306v; w iákiem też tu niebeſpiecżeńſtwie morzá thego á ſwiáthá tego obłudnego pływamy/ ná ktorym nic spewnego áni beſpiecżnego nie máſz RejZwierc 14v.

»pewny a (ani) mocny« (2): káżdy pewnie woli wſieść do owey [łódki] proſtey á nie málowáney á pewney á mocney/ niżli do owey málowáney á dziuráwey. RejZwierc 68, 167.

»pewny i warowny« (1): iżby do tego ſkárbu Rzeczypoſp: chowánia/ pewnego mieyſcá y wárownego było potrzebá/ tedy nie rozumiem ſnádnieyſzego nád Ráwſki/ Wárſzáwſki ábo Tykoćińſki zamek VotSzl D4v.

Przen (33): A iżeś ty ieſt náwſſem nádzieiá moiá proſſę niechay ćię mam ſobie zá pewną twierdz na ktorey bych ſie nic nielękał możnego nieprzyiaćielá ſwego RejPs 103, 140; RejKup p4v; LubPs H2; S ſzalonego łbá ſkrzynká pewna ná rozum. RejFig Dd3v; RejZwierc B4, 254 [2 r.], 254v, 255v żp, Bbb3v; Iedná tylo ieſt owiec Chryſtuſowych owcżárniá: á inne wſzytki iáſkinie ſą łoterſkie. [...] Ieden tylo zbáwienny korab y pewny: á inne wſzytkie ſą rozboynicże/ á nie pewne lodki. SkarJedn 38, 38; W tobie [Panie] vfánié kłádźie duſzá moiá. Niechay vlęgę w pewnéy twych ſkrzydeł zaſłonie KochPs 83; SkarŻyw 4; KochSz A3v; Człowiek ná świećie mieſzka/ iáko wywołány/ A niema tu ná źiemi żadnéy pewnéy śćiány. KochTarn 78; Tyś ieſt Boże moią vćiecżką/ wieżą pewną/ y ná káżdym mieyſcu obroną ArtKanc L10v; A niechay iuż Vnijéj [Polski z Litwą] w ſkrzyniách niechowamy/ Ale ią w pewny zamek do ſercá podamy KochProp 15; Phil G2; Zgodá pobożna/ Polſki mur napewnieyſzy PowodPr 56 marg, 56.

W porównaniu (1): Tá zbroiá s cnoty kowána/ Ma być wiárą hártowáná. [...] A toć iſcie pewna zbroiá/ Pewnieyſza niżli pſtra twoiá RejZwierc 254.

W charakterystycznych połączeniach: pewny(-a, -e) dom, korab, mur (2), okręt, skrzynka, stanie, ściana (2), twierdz, wieża, zamek (2), zasłona, zbroja (8).

Wyrażenia: »pewny (na(j)pewniejszy) port« [szyk 5:1] (6): Abowyem małżeńſtwo wſſelákyego grzeſſenya á zwłaſſcżá nyerządney miłosći y żądzey/ yeſt napewnyeyſſy port GliczKsiąż Pv, P2; Co COMPAS każe? Drogi Morſkié/ Gwiazdy niebieſkié/ wiátry ſłuſzné/ Porty pewné/ ná thym burliwym [!] Morzu/ vkázuie Polſkiéy Koronie. OrzQuin A4; GórnDworz Mm6; ReszList 141; KochFragJan 4.

»pewna (napewniejsza) tarcz(a)« [szyk 2:2] (4): RejPs 184; LubPs bbv; on [Bóg] ieſt ſkáłą náſzą/ baſztą náſzą: zamkiem obronnym náſzym: y wieżą mocną y tarcżą pewną. CzechEp 271; KołakSzczęśl C3v.

6. Mocny, twardy, stabilny; stabilis PolAnt (31): BudBib Is 22/25; Y inſzymi dźiwnymi ſpoſoby ludźie rabiáli Spuſty do Stáwów: ále dźiśieyſzych czáſów/ [...] ſzczépáné żłoby z obłego drzewá kłádą/ boſą [!] pewnieyſzé. Strum G3; niech płynie pod dwor rzeká w pewnych brzegach záwárta/ byſtra/ przezorna/ ſproſtowána. GostGospPon 170.

W porównaniach (4): A przeto my też tegoż zboru álbo koſcyołá/ yáko pewnego ſlupá y gruntu prawdy we wſſem ſye dźyerżeć mamy KromRozm II t3; KromRozm III M4; Y w práwie iy (iáko) gwozdz w mieyſce pewne BudBib Is 22/23; iż [wiara] nie o ládá kogo/ ále o Bogá ſámego/ opieráć ſię muśi/ y ná nim ſię/ iáko ná pewney opoce záſádźić má NiemObr 69.

Wyrażenie: »pewny grunt« (1): Ziemiá ták ieſt napewnem grunćie vmocnioná przez ſpráwę iego iż nigdy niemoże być wzruſſoná RejPs 152.
Przen (23):
Wyrażenia: »pewny ((na)pewniejszy) grunt, fundament« [w tym: grunt a fundament (2)] [szyk 17:4] (13:10): A przedſyę y ten y on/ nye ná pewnym ſye grunćye ſádźi KromRozm II q3v, a4; KromRozm III A4v, P4; Moc ſłowá bożego/ to ieſt grunt napewnyeyſzy/ a fundámenth kroleſtwá iego LubPs V3 marg, V2v; BibRadz *4; GrzegRóżn D4; RejAp 183v [2 r.]; GórnDworz D4v; Iż żaden ſobye inſzego pewnieyſzego fundámentu á gruntu záłożyć nie może wiáry ſwey/ [...] iedno ná thym imieniu Kriſtus Iezus. RejPos 293, 299, 301, 301v, 313; CzechRozm 91, 164v, 172; A iſz w ich [Cymbrów i Gotów] towarzyſtwie y z ich narodu Litwę/ Zmodź/ y Lotwę być kłádę/ tedy tę rzecz ná pewnym fundamencie prawdą Hiſtoriey vgruntowáną/ zákłádam StryjKron 31; CzechEp 271.

»pewna skała« (2): KromRozm II t4; Abowim Koſcyoł Kryſtuſow na pewney ſkále prawdźiwą/ ſwyętą/ á nyeporuſſoną náuką páńſką zbudowan yeſt KromRozm III D6v.

Szeregi: »mocny i pewny« (1): z ktorych [gadek] nie inego nieroście/ iedno roznice/ zwády/ nieſnaſki/ [...] ktore tylko fráſuią/ y trapią vmyſł naſz [...]/ zwodząc nas z proſtey śćieſzki/ á od mocnego y pewnego gruntu odrywáiąc BibRadz *4.

»pewny a nieporuszony« (1): iż ápoſtolſka ſtolicá/ to yeſt Rzymſka/ vſtáwyoná yeſt od bogá pewnym á nyeporuſſonym grunthem álbo vtwirdzenim KromRozm III P4.

»pewny i opoczysty« (1): á iż ſie nie ná piaſku w wierze ſwey/ ále ná pewnym y opocżyſtym fundámenćie buduiemy. CzechRozm 164v.

»prawy a pewny« (1): Toć [słowo boże] yeſt práwy á pewny grunt wyáry náſſey KromRozm II a4.

»pewny i przezpieczny« (1): ná koſćyelnym podányu y náuce/ yáko ná pewnym y przeſpyecznym grunćye prawdy ſádźić ſye mamy KromRozm III A4v.

7. Stały, trwały, niezmienny, nieprzemijający; certus Mącz, JanStat; stabilis, status Mącz, Cn; firmus, proprius, ratus, stativus Mącz; constitutus Modrz (70): LubPs K2v; BibRadz Eccli 44/20; BielKron 131; Stative feriae, Pewne ſwięto/ które zawżdy ná yeden dzień przipáda. Mącz 121b, 326d, 347c, 411c [2 r.], 417c; BudBib Eccli 44/20; gdzieby on zákon Moyżeſzow/ pod pewnym przymierzem Bożym poſtánowiony/ [...] miał był ná wieki trwáć CzechRozm 86, 67v, 68; Zámierzyłeś krés pewny morzu/ że wiecznémi Czáſy wezbráć nie może/ áni ſzkodźić źiémi. KochPs 155; SkarŻyw 347; iſz ći włoſzy y Rzymiánie/ [...] pewnym y vmyſlnie náproſtowánym okrętow ſwoich ku pułnocy wiátrem zachodnim vćiekáiąc przed okrutnoſcią Ceſarzow tyrannow záżeglowáli w ty Zmodźkie y Litewſkie [...] kąty StryjKron 71; PudłFr 32; ZawJeft 15; OrzJan 104; LatHar 200; Iáko plánety ábo gwiazdy błąkáiące/ mieyſcá wſchodu ná niebie áni zachodu pewnego nie máią WujNT 836; JanNKar D2; ſkázuiemy: áby w Króleſtwie náſzym płaca Złotégo Czérwonégo była pewna/ to ieſt áby zań dawano po pułkopiu SarnStat 926, 386, 928; A iáko świát ma cżtery naprzednieyſze wiátry ktore z pewnych kątow wieią: ták też cżłowieká cżtery áffekty naprzednieyſze vnoſzą KlonFlis A4v, B.

W połączeniach szeregowych (4): ysz od dzyszieyſzego dnya mamy myecz vyeczny pewny y prawy myędzy sobą pokoy LibLeg 6/158v, 6/77v; A ták práwo álbo zakon Páná Kryſtuſow/ [...] pewny/ nyeomylny/ doſkonáły/ wyeczny yeſt KromRozm II b3; RejPos 317.

W przeciwstawieniu: »ustawający ... pewny« (1): przetoż Páweł od rzecży iuż vſtáwáiących y ginących/ ku pewnym y trwáiącym ná wieki/ napominał. CzechRozm 71.

W porównaniu (1): MOy wiek/ cżáſem krotkim/ iák ſznurem zmierzony/ A iáko gránicą pewną obtocżony GrabowSet B2.

W charakterystycznych połączeniach: pewne(-y, -a) biegi (planet) (2), granice (2), kres, małżeństwo, nauka, osiadłość, płaca, pokpj (3), postępek, powołanie, prawo, przedsięwzięcie, przymierze (5), przyzwolenie (2), święto, umysł, wiara (3), wiatr, wina [= kara pieężna], wysługa, zakon.

Wyrażenia: »pewne mieszkanie, mie(j)sce (a. miasto)« [zawsze z przeczeniem: o koczowniczym lub włóczęgowskim trybie życia, też o życiu ludzkim na ziemi] = certa sedes, domicilium constitutum Modrz; stabile domicilium Cn [szyk 11:5] (11:5): MiechGlab 21, 37; yſz ſzye tho od thego lyotrowſthwa ſtalo kthore nygdzyey pewnego myeſcza nyema. LibLeg 11/136; Ci co po myeyſcách puſtych vſtáwicżnye chodzą/ A ná pewne myeſſkánye nigdy nye vgodzą LubPs Y4v, L [2 r.], T6v, Y4, ee2v; KrowObr 23; OrzList d3v; iákoby chćiał rzec że ná tym świećie węndruiemy niemáiąc tu pewnego mieſzkánia BibRadz II 100d marg; Nomades, Lud w Affrice/ też w Scythiey którzy nie mayą pewnego mieſzkánia, tilko ſie s bydłem y tám y ſám tłuką/ máłe cháłupki s ſobą wożą Mącz 249b; ModrzBaz 123, 126v; CzechEp 60.

»nic, co pewnego« (9:2): BibRadz Eccle 7/15[14]; Mącz 191c; RejPos 112, 317; Pomniąc też na odmienność ſwiátá mizernego/ A iáko ná nim nie máſz nigdy nic pewnego. RejZwierc B4, 144, 152v; ModrzBaz 97; SkarJedn 338; KochMRot A4; GosłCast 24.

»pewna rzecz« [szyk 1:1] (2): BielŻyw 66; Niemáſz ná świećie żadnéy pewnéy rzeczy [...]. Zacność/ vrodá/ moc/ pieniądze/ ſławá/ Wſzyſtko to minie iáko polna trawá. KochFr 4.

Szeregi: »pewny ani gruntowny« (1): Abowiem ći pieſzcżoſzkowie co ie forthuná opánowáłá á co ie roſpieśćiłá nigdy nie máią nic pewnego áni nic gruntownego około ſiebie/ á nápoły s poſmiechem o káżdą fie rzecż pokuſzáią. RejZwierc 144.

»pewny a nieodmienny« (1): dziś Bożym przyiáćielem być y pewnieyſzą á nigdy nie odmienną wysługę mieć v niego mogę. SkarŻyw 76.

»niepochybny i najpewniejszy« (1): A to ſłowo Wierzę [...] [znamionuje] niepochybne y naypewnieyſze przyzwolenie/ ktorym vmyſł cżłowiecży mocnie y ſtátecżnie wierzy Pánu Bogu KuczbKat 10.

»pewny, (a) stały (a. stateczny)« = stabilis et certus, firmus et constans Mącz [szyk 2:1] (3): Stabilis et certa sententia, Stałe á pewne przed ſię wzięcie. Mącz 411c, 417c, 418b.

»pewny i (a(l)bo, a, ani) trwały (a. długo, a. na wieki trwający)« = certus et diu duratus Modrz [szyk 4:1] (5): Ze wſzego towarzyſtwa żadnego droſſzego niemaſz żadnego trwalſzego á pewnieyſzego, iedno gdyż mężowie dobrzy iednoſtaynych obycżaiow towarzyſtwem ſpoieni bywaią. BielŻyw 118, 66; RejZwierc 152v; CzechRozm 71; Bo á co pewnego ábo długo trwáiącego poſtánowić mogą ći/ ktorzi ſię więcey około goſpodárſtwá [...] báwili: á tych náuk/ ktore zámykáią w ſobie źrzodłá praw [...] nic nieumieią? ModrzBaz 97. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»pewny a ustawiczny« (3): Odrażáyą ſye też tym znákyem od koſcyołá zbory kácyrzow: ktorzy pewney á vſtáwiczney náuki nyemáyą/ ále dźiś to poſtánowyą/ yutro co inego przećiwnego KromRozm III D7; Diar 94; [nieba są] pewnymi a vſtáwicżnymi biegi ozdobione. KuczbKat 380.

8. Niepodważalny, jednoznaczny (22): KromRozm III G6v; LeovPrzep a2v; Ieſt tedy Pokutá [...] obrzydzenie y omiérżenie złośći ſwoich/ z pewnym vmyſłem poprawienia y polepſzenia żywotá ſwoiégo. BiałKat 376, 258v; KuczbKat 185 [2 r.]; SkarJedn 360; Do tey zgody káżde ná świećie práwo/ zmierżáć ma/ zgodę ma mieć zá cel naypewnieyſzy. GórnRozm E2v; ZawJeft 36; Calep 418a; OrzJan 93; LatHar 209 marg; Ná pierwſzym káżdego narodu náwroceniu ná wiárę Kátholicką/ pewna formá y ſpoſob náuki ábo reguła wiáry bywa podawána WujNT 543; gdyż do tych czáſów [wymienione województwa] pewnégo práwá dochodzenia ſpráwiedliwośći między ſobą niemieli. SarnStat 1195, 131.
Zwrot: »za pewny mieć« (1): Iż więtfza cżęść ieſt ártykułów wiáry ich/ ktore oni v śiebie zá pewne máią/ ktorych przycżyny y ſpoſoby nie ſą im wiadome. CzechEp 191.
Wyrażenie: »nic, co pewnego« (2:1): BielKron 81; W tych rzecżách/ o kthorych Piſmo Boże nic pewnego nie ſtánowi/ Zwycżay ludu Bożego [...] zá przykazánie chowáć mamy. WujJud 195v; [Tyberiusz] Trzech miercżych poſtánowił. Zápiecżętował też ziemſki ſkarb/ y ſpraw żadnych mieć nie dopuśćił/ áżby było pirwey co pewnego około pomiáru ſpráwiono. Phil P4.
Szeregi: »pewny i gruntowny« (1): tedy iuż żadnemu o iego [Chrystusa] mocy/ y zacnośći namniey wątpić nie trzebá: áni ſie iey/ dziwowáć ábo ſie iey ſprzećiwiáć: gdyż pewna y gruntowna ieſt CzechRozm 36v.

»pewny a nieodmienny« (2): [Chrystus] grunt zbáwyenya náſſego pewny á nyeodmyenny z przodku poſtánowiwſſy/ o nyektorych rzeczach rádę nam tylko/ á nyeprzykazánye zoſtáwił KromRozm II x4; CzechRozm 62v.

9. Prawomocny; ratus Vulg; certus (certior) JanStat (60):
a. O aktach i procedurach prawnych (52): Iżby zmowá pewna byłá/ Pierśćienieſtá záłożyłá. BierEz D4; LibLeg 11/22, 33, 86v, 108; abi tak o granicze yako y o ynne krziwdy poſtanovienie pewneſie ſtalo ComCrac 15; WYznánie/ ieſt pewna á iáſna odpowiedź álbo zezwolenie ſtrony odpowiedney ná żáłobę ſtrony Powodney/ przed włáſnym Sędźiem vczynione. GroicPorz yv, ee3; Potym poſeł od iechał niewźiąwſzy pewnego poſelſtwá BielKron 217v; RejAp 157v; RejPos 175, 317v; RejZwierc 154v; ZapKościer 1582/41, 1587/68v; Więc y teraz to waruiemy cośmy pierwey Constitutiami pewnemi warowali. ActReg 46, 49; Oyćiec náſz vſtáwił péwnym Przywileiem/ który ieſt nápiſan o ſoli poſtronnéy/ [...] iáko ma bydź zápowiedána/ y iákoby ſie w zápowiedániu iéy ſpráwowáć miano SarnStat 384; ták iż ſie téż nie boią przez napráwné y podſtáwioné oſoby iuż w ſądźiéch/ iuż v źiemſkich kśiąg pewné zeznawánia czynić imięniem tych oſób SarnStat 570; A żeby doſtátecznieyſzą moc wſzyſtki przerzeczoné rzeczy wźięły/ kazáliſmy dla pewnieyſzéy mocy ninieyſzy liſt Pieczęćiámi náſzémi vtwiérdźić. SarnStat 991, 54, 117, 165, 761, 896 (19); niechayby wſzytko pod iſtotnymi rekognicyámi odbieráli: á tákże pod pewnymi kwity wydawáli. VotSzl E.

W porównaniach (6): RejAp 159; Gdzie nam to pewnemi obietnicámi Boſtwá ſwego/ á nie inácżey/ iedno iáko piecżęcią pewną/ zápiecżętowáć racżył RejPos 45v, 309; KarnNap E3; SkarJedn 46; tedy pod Stárym teſtámentem [...] vmowá y obietnice Boże/ ná piſmie/ iáko ná pewnym przywileiu pozoſtáły. NiemObr 73.

W przeciwstawieniu: »niepewny ... pewny« (1): którzy [posłowie] tákowy ſpoſób ſtátutów y práwá popráwiony/ ná Wálny Séym [...] przyniosſzy/ będą mogli [...] oné zá potrzebą z lepſzym baczeniem poſtánowić/ [...] żeby iuż nápotym zá niepewné pewne/ zá niepożytecżne/ pożyteczné ſądowné vſtáwy były SarnStat 56.

W charakterystycznych połączeniach: pewny(-a, -e) cyrograf, kondycyje, konstytucyja (5), kwit, listy (5), minuta [= kopia dokumentu], moc, odpowiedź, pieczęć (3), poselstwo (2), postanowienie (4), potwierdzenie, przewod prawa, przywilej (5), świadectwo, umowa (zmowa) (5), ustawa, zapis, zezna(wa)nie (2).

Fraza: »pewna rzecz będzie« (1): Ieſliż by więc po tych to ſlowiech ći álbo owi/ chćieli co przydáć álbo viąć do tego/ vcżynią to z ſpołecżnego przyzwolenia: á cokolwiekby przydáli álbo vięli/ gwieſna á pewna rzecż będzie [rata erunt]. Leop 1.Mach 8/30.
Zwrot: »mieć za pewny« (1): Gdyż ten pirwszy reces piotrkowski chocieśmy ji mieli za dobry i za pewny dosyć, jednak tak bezpieczny nie był, aby glozowan być nie miał od WM. DiarDop 118.
Wyrażenie: »nic pewnego« (1): Alie czoſie spiſkow y ziazdow Szeymovych doticze spolnych Xięſtwa vielkiego Litewſkiego ſKoroną Polſką wtemeſmy nicz vczynicz pewnego na ten czas niemogli ComCrac 11v.
Szeregi: »dobry i pewny« (1): DiarDop 118 cf Zwrot.

»gwieśny a pewny« (1): Leop 1.Mach 8/30 cf Fraza.

»pewien a ist« (1): gotowiſmy ſwámi vcżynić pokoy wielki/ y piſáć do vrzędnikow krolewſkich/ áby wam odpuśćili [...]. Bo coſmy kolwiek poſtánowili ſwámi/ to pewno á iſto bądź [vobis constant]. Leop 1.Mach 13/38.

»mocny i (a) pewny« (2): bo gdy się pirwszem [kondycjom], ktoreśmy za mocne a pewne rozumieli, dosyć nie staje, jako mamy ine wynajdować Diar 29; KamNap E3.

»pewny i namowiony« (1): I owszem na potrzeby Conuocatiey Warszawskiey to warowano ze ztą pewną y namowiąną [!] vmową KIM Koronowany bydz ma iz nam Prawa wszytkie y Privilegia [...] poprzysiądz mą [!] ActReg 21.

Iron. (1): gdy mię [ksiądz kanonik] zowie mieſzáńcem/ Tokarzem/ Klechą Antychriſtowſkim/ Sląſką bestyą/ [...] Nie tylko w przedmowách ſwych: ále też y w kazániach/ [...] ták y owák názywáiąc: żeby tych ſámych Krześćiáńſtwá IM. pewnych piecżęći mogł kilká árkuſzy zebráć. CzechEp 63.

Przen (1):
Szereg: »pewny i prawdziwy« (1): A iż to ſzcżyra prawda ieſt/ ſą na to iaſzne liſty Syna bożego/ [...] piſmo cżtyrech Ewangeliſtow/ ſpiecżęciani [!] pewnymi/ y pradziwymi/ to ieſt ſ ſwiątoſciami koſcielnymi SeklWyzn f4v.
b. O układach politycznych (6): iż ſie vrodziłá ná then cżás Henrykowi krolewicowi Fráncuſkiemu corká Izábellá/ dla pewnieyſzego przyiaćielſtwá krzćił ią krol Angielſki. BielKron 226, 218, 253, 375, 382v; że téż Niemiecką źiemię/ Włoſką/ y Węgierſką pewnym bliſkośći przymiérzem mamy z króleſtwem ſpoioné. OrzJan 63.
c. O kompetencji sądu (1): żadnéy diláciiéy dłużnik/ [...] mieć nie będźie: wyiąwſzyby przed pewnym ſądem pokazał/ y állegowałby kwitowániém śiebie/ względem doſyć vczyniénia zá dług tenże zápiſány. SarnStat 698.
d. O władzy (1): Zá co my tegóż Páná Włádyſłáwá Królá chcąc [...] pewnieſzégo Mſzégo [!] vczynić [ipsum reddere certionem]/ [...] obiecuiemy: iż wielkié Kśięſtwo przerzeczoné Ziem Litewſkich/ y iné Pánſtwá tego Kśięſtwá [...] temuż Pánu Włádyſłáwowi Królowi [...] máią [...] przypáść SarnStat [994].
10. Bezpieczny, nie zagrożony niebezpieczeństwem; spokojny (9): BibRadz Gen 8 arg; ázaż gość pewien ná drodze ſwoiey álbo tákże y w goſpodzie ſwoiey? Azaż kmiotek pewien domá? pewien ná tárgu? [...] Wſzędy á wſzędy wilkow pełno/ wſzędy á wſzędy ná ſádził ſie ieden ná drugiego áby go w cżym podeydź á podſtępić mogł. RejZwierc 78.

pewien od kogo (1): zákrył bych ſie od wſſytkiego ſprzećiwieńſtwá wpáłacoch twoich/ á był bych pewien iáko ná namocnieyſſey ſkale od wſſytkich ſprzećiwnikow moich. RejPs 39.

W porównaniu (1): RejPs 39 cf pewien od kogo.

Wyrażenia: »nic pewnego« (1): nic tak iſtego á pewnego niemaſz aby nad ſobą iakiego niebezpiecżenſtwa niemiało BielŻyw 105.

»pewne sumnienie« [szyk 1:1] (2): BiałKat 121; W żyćiu chćiałbym tákiego [ziemianina]/ [...] ktory z Bogiem wiernie: [...] á ſzcżerze z ludźmi żywie. Ma zdrowie dobre/ ſumnienie pewne/ żonę vcżćiwą GostGospPon 169.

Szeregi: »pewny ani bezpieczny« (1): iż ći wſzyſcy Proroczkowie niedoſzli/ nigdy nie ſą pewnégo áni bezpiecznégo ſumnienia: przeto/ iż ſą zaślepieni BiałKat 121.

»isty a pewny« (1): BielŻyw 105 cf »nic pewnego«.

»pewny a spokojny« (1): pátrzay/ [...] iáka to ieſt roſkoſz wielka/ dzyerżeć wiárę á ſtałość Pánu ſwoiemu/ á w roſkoſzy y w pewnym á ſpokoynym żywocie záwżdy chodzić przed ſwiętym Máyeſtatem iego RejPos 331v.

11. Ogólnie pozytywny: słuszny, właściwy; sprawny; w dobrym stanie; certus Vulg, Modrz; exploratus Mącz (30): Cżemu w nogach ſą przeguby iako w biodrach/ w kolanach etc. (–) Dla richleyſzego y pewnieyſzego poſtępowania, ktore by nie było tak ſłuſzne okrom przegubow w ſtawiech. GlabGad F3; Ocyec káżdy myawſſy one [dziatki] ácżby iuż ſnadź ná pewny ſtan yáki wydał/ przedſię ſwey pilnosći o nich nye ma ſkłádáć. GliczKsiąż Q3, Q2; LubPs T2 marg; Formalis temperatura [= właściwa proporcja składników dla sporządzenia odlewu] aeris. Pewná przyſadá miedźi. Mącz 134b, 306b; GórnDworz Hh6, Ii6; Maſz tedy dwie náuce/ y możeſz vżywáć któréy chceſz: iedno wiédz/ żeć piérwſza náuká ieſt pewnieyſza/ á niż tá co ią Durer y Forcyus nápiſał. GrzepGeom I2v; Strum C, C4v; ModrzBaz 98; Keinen fortgang haben, Być bez pewnego ſcżęśćia. Non succedere. Calag 305b; Zoná vczćiwa ozdobá mężowi/ Y napewnieyſza podporá domowi KochPieś 42; Dayćiéſz mu tę maźnicę vwiązáną łyki/ A ktemu práwie pewné od wozá orczyki. PudłFr 78; duſzy mey/ ſtądby ſię twierdźiło Zdrowie: y co dźień pewnieyſzeby było. GrabowSet O3; WujNT Act 26/5; WitosłLut A3; KlonFlis E4.

N sg f w funkcji orzecznika (3): Strum Cv; Bo to napewnieyſza na wyrokách Bożych wiernym przeſtáwáć/ á ludzkie choćiaſz ozdobne wynálaſki imo ſię puſzcżáć. CzechRozm 96v; CzahTr L4v.

W połączeniu szeregowym (1): we wſſem/ co ſye ſcyąga ku lepſſemu [...] wſſyſtkyego koſcyołá/ áby pewna/ dobra/ y porządna ſpráwá/ zgodá/ y yednoſć záchowaná byłá. KromRozm III G2.

W porównaniu (1): Do ktorego fundámentu piſmá Prorockiego y Apoſtolſkiego/ te rozmowy Chriſtiáńſkie wam przez mię ſpiſáne/ drogę pokázuią y do niego wſzędy iáko do celu pewnego godzą. CzechRozm A3v.

Fraza: »napewniejsza to rzecz jest« (1): Napewnieyſza to/ y z náuką piſmá ś. bárzo zgodna rzecz ieſt/ tych czáſow ktorych z gośćińcá rozlicznie vſtąpiono/ ſtárych ſię drog trzymáć/ albo pewnych wodzow. LatHar +6.
Wyrażenie: »nic pewniejszego« (1): tedy niemáſz nic pewnieyſzego/ iedno temu cále wierzyć: iż oprocż wſzech náſzych vcżynkow Bog ſám z łáſki ſwey vſpráwiedliwia nas CzechRozm 209.
Szeregi: »dobry i pewny« (3): RejPos 350; Co się ticze reguly, ktorąs mi V m napisal, [...] ieſt barzo dobra i pewna. KochList nlb 2; Dwoies mi tu vſpráwiedliwienie pokazał: proſzę ćię tedy powiedz mi/ ktore z nich ieſt lepſze y pewnieyſze/ zá ktorebym ſie iąć miał CzechRozm 207. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»pewny i dostateczny« (1): Z niego [rozmyślania] tedy znácżnieyſze wyrozumienie rzecży Boſkich zá cżáſem roście: z niego pewne y doſtátecżne ſámego śiebie poznanie LatHar 663.

12. W wysokim stopniu, znaczny, silny; certior JanStat (20): BierRozm 18; ktore téſz [...] doctormi zakonu zowięmy wedle zwyczaiu/ wſzakże lepiéi ié zwać/ vczonęmi wzakonie/ abo ſądowęmi/ a prawnęmi/ dla pewnieiſzyi różnice między nimi. MurzNT 174 marg; BielKron 410; RejAp 195; A ći ſtroże powinni poſpolitey rzecży/ Iuż iey pewnie nie będą mieć ná pewney piecży. RejZwierc 245; ReszPrz 12 marg, 47; Tym bowiem ſpoſobem [...] poważność práwá v wſzytkich będzie ſławnieyſza y pewnieyſza. Phil S3; Chceſz [Boże] to podobno pokázáć ná oko Ze/ gwiazdy one/ co świecą wyſokα Námi tu rządzą [. ..]: więc zá tym vfánie/ W Marśie niż w tobie/ pewnieyſzeby Pánie. GrabowSet D4v; SarnStat 1070, 1099, 1114, 1284; PowodPr 46.
Szeregi: »pewny a doskonały« (1): áby byłá tym pewnieyſza á doſkonálſza miłość y powinowáctwo krolow/ Węgierſkiego y Polſkiego [...] potrzebá ieſt oſobnego ná ſwoy cżás z iechánia á rokowánia ſpolnego. BielKron 412v.

»mocny i pewny« [szyk 2:1] (1): GDyż śie wiele rzecży w Chrześćijáńſkiey náuce ludźiem podawa/ o kthorych trzebá miec pewną y mocną Wiárę KuczbKat 9; NiemObr 69 [2 r.].

»pewny i (a) nieomylny« (2): W ten cżás bowiem nádźieiá nie ſłábieie/ kiedy ná wierze pewney y nieomylney/ iáko ná fundámenćie mocnym ſtoi. NiemObr 69, 69.

13. Określony (którego tu, w tekście uogólniającym się nie wymienia, ale w konkretnej sytuacji można wymienić); ustalony; certus PolAnt, Mącz, Modrz, JanStat; statutus Vulg, Pol Ani; status Mącz, Modrz; aliquis, dignus, praescriptus Mącz; dispartitus, iustus, ratus Modrz; dictus JanStat (666): anym go był anym yemv pewnych ran zadał krvavych y szynych ZapWar 1539 nr 2595, 1507 nr 1988, 1542 nr 2556, 1550 nr 2683; Cżemu natura nozdrze vcżyniła. (–) Są tego pewne przycżyny. Pirwſza dla oſlachczenia twarzi cżłowiecżey, bowiem nie byłoby nicz żadnieyſzego gdy by były dziurki one aże w głowę ziaiące. Druga [...] GlabGad B7v, C8, D7v; LibLeg 7/35v, 10/68v, 11/22, 133; ComCrac 21v; KromRozm I L4; MurzNT 38v; Wkażdym piſmie wielé na tym náleży/ aby każdé ſłowo było czytáno i piſáno/ nie iako tako/ ale pewnym obyczaięm MurzOrt B; KromRozm II ſ2v, x2; GroicPorz C2, h3v, m2v [2 r.], pv, r3v (12); Leop Is 57/6, Philipp 3/14; OrzList g; OrzRozm R; BielKron 81; GrzegRóżn [N3]v; KochSat [C2]; KwiatKsiąż D3, K4; Manceps, Wárownik/ Ten który przedawſzy ymienie/ zápiſuye ſie pod pewnym zákłádem wárowáć Mącz 206a; Lex commissoria, Poſtánowienie álbo ziednánie dwu ſtrón pod pewną vmową Mącz 226a; Muria, Nieyáka oſobliwa polewká z pewnych ryb od ſtárych cziniona. Mącz 238a, 38d, 50a, 87a, 89b, 126d (30); OrzQuin E4v [2 r.], G4, Mv, P4v, S4v, T [2 r.], T4v [2 r.]; GórnDworz I4v, Pv, Q2v, T4, Z4 (8); HistRzym 43v; Byli dwá dłużnicy winni pánu iednemu pewne długi ſwoie/ ieden więcey/ drugi mniey. RejPos [310]v, 58v, 317; BielSat Nv; KuczbKat 5, 145, 175, 245, 405; WujJud 192; WujJudConf 151v, 165, 189v; RejPosRozpr c2; BudBib b; HistHel D2; CzechRozm 35, 35v, 87v, 92v, 133v (8); ALe tego wſzytkiego głowá ieſt/ áby práwá były popráwione/ á pewną drogą/ y pewnym ſpoſobem ſpiſáne. ModrzBaz 96v; nie zdrogiby było/ dárowáć mieſzkánie żołnierzom ná onych mieyſcách gdźie ich służby trzebá/ náznácżywſzy im pewną cżęść polá/ áby tám y ożęniáli ſię/ y cżeladź domową chowáli ModrzBaz 126v, 3, 3v, 5v, 35, 48 [2 r.] (20); SkarJedn 217, 239; KochOdpr B2; Oczko 20v [2 r.]; idąc tędy z pewnymi towárzyſzmi ku Polſzcże [...]: drogę onę pieſzo y boſo odpráwował SkarŻyw 575, 202, 445, 545; ZapKościer 1580/4, 13, 17, 1582/27, 32v; StryjKron 330, 572; CzechEp 94, 253; NiemObr 35, 57, 58 [2 r.], 69, 95, 96; KochPhaen 15; KochWz 138; ReszPrz 10; ReszList 158; iesli gdźie obieráią Páná ſobie poddáni/ tedy go obiera iáka część ludźi/ obiera go pewny iáki ſtan/ zá pewnemi vſtáwámi GórnRozm A, A marg, E2, K2v, K4v [2 r.], M3; ActReg 11, 26, 32, 107, 127; Calep 317b, 896a, 1007a; GostGosp 2, 144, 148; GostGospSieb 169; KochAp 13; OrzJan 49; LatHar ++7, 57, 116, 123 [2 r.], 124 (26); [pisze] o niektorych niezgodách y ſwarách/ ktore miedzy nimi były/ z ſtrony pewnych náuczyćielow WujNT 576, przedm 3, s. 297, 368, 655, 730, 735, 862; JanNKar C3 [2 r.], C4v, E2; Andrzéy ácz ſie znał iż łąkę pokośił/ wſzákże to przyłożył/ iż Włódarz Bártkowi tę łąkę zá pewné pieniądze iemu ku pokoſzeniu przedał SarnStat 671, *7v, [2], 20, 68, 76 (44); GrabPospR L; VotSzl Cv, D3v [2 r.], E3; KlonWor 16, 18, 51.

W przeciwstawieniach: »wszystek (3), każdy (2), ladajaki ... pewny« (6): Certis de caussis, Dla pewnych á nie ládáyákich prziczin. Mącz 49d; CzechRozm 109, 190v; gdyż tákié pićie/ nie wſzyſtkiém/ ále pewném choróbam tylko/ pomoc może Oczko 22v; iż to cudo bywáło nie ná káżdym/ ále ná pewnym mieyſcu/ w Hieruzálem WujNT 322, 322.

W porównaniu (1): Doległośćiam/ nędzam/ y dziwnym chorobam/ Záwżdy [człowiek] podledz muśi iákby pewnym probam. WisznTr 32.

W charakterystycznych połączeniach: pewny(-a, -e, -i) cel (6), część (14), człowiek (ludzie) (8), droga (4), dział, trafunki, granica (4), koniec (3), kstałt, lato [= rok], obyczaj (3), osoba (persona) (15), piątno, początek, podobieństwa, porządek, postęp [= sposób postępowania], potrzeba, powod, przyczyna (25), przypadek (5), rzecz (5), słowa (słowo) (7), sposob (3), sprawa (6), strony, śrzodki, termin, względy, znak (6), znamiona (2).

Wyrażenia: »co, nie pewnego« = aliquid cert i Modrz (3:3): Bo tho ſámo słowo ſtan przez ſię nic pewnego Nie znácży/ áż rzecz pewną przyłączyſz do niego. GrzegRóżn [N3]v, H2v; Nierozumiałći tu Ieremiaſz/ żeby gwiazdy niebieſkie známiony niebyły/ álbo czego pewnego nie znáczyły LeovPrzep b2v; ModrzBaz 12v, 81v, 122v.

»pewny czas« = certum tempus PolAnt, Modrz, JanStat; statutum tempus PolAnt, dies certus, ratum tempus Mącz; iustum a. dispartitum a. statum tempus Modrz [szyk 88:49] (137): OpecŻyw 13; FalZioł IV 50d; LibLeg 6/157v, 7/69v; KromRozm II k4; Diar 23, 25, 28, 29; Ten Pan ktory pewne cżáſy záłożył Mieſiącowi/ Też y Słońcu [...]/ Ten Pan położywſzy ciemność vkazał ſwą dziwną moc LubPs X6, bb3; GroicPorz 1v [2 r.], ee2, 11v; A tyć też ſą zacne ſwiętá Páńſkie á ſwięte ſchadzki/ ktore czáſu pewnego miewáć będźiećie. BibRadz Lev 23/4, Gen 1/14, I 1c marg, 2.Esdr 2/6, Dan 7/12, Hab 2/3, Eccli 17/2, II 178b marg; Fiduciarius heres, Opiekun/ álbo dzierzáwcá cziyego ymienia aż do pewnego czáſu. Mącz 126b, 50a, 193c, 217a, 291b, 347c (9); RejAp 108, Ee4; RejPos 5v; BiałKat 21; KuczbKat 85, 220 [4 r.], 295, 370; V nas lepák nie káżdy kośćioł ſobie cżáſy obiera po ſwey woley/ ále wſzyſtki kośćioły pewne cżáſy máią Swiąt y Poſtow WujJud 188, 187 [2 r.], 190v, 196, 198; WujJudConf 186v, 188; BudBib Gen 1/14, Ex 34/17, 2.Esdr 2/6, Esth 9/27; CzechRozm 34v, 37, 65, 85v, 86 (13); ModrzBaz 20v [2 r.], 32v, 44v [2 r.], 46v, 54 (14); Oczko 9v; SkarŻyw 444; CzechEp 217 [3 r.], 292, 310 [2 r.]; NiemObr 75, 126; ReszHoz 119; GórnRozm K3v, L; ActReg 4; GostGosp 162; KochFrag 18; LatHar 302 [2 r.], 420; Kátholicy ſię od niektorych potraw pewnych czáſow wſtrzymawáią WujNT 64, Ioann 5/4, s. 322, 398, 439, 452 (9); Dla tego ſkazáliſmy/ y chcemy: áby pewnych czáſów álbo godźin/ [...] ſądy były odpráwowáné SarnStat 785, 86, 106, 717, 723, 733 (14); GrabPospR M2v; PowodPr 82; SkarKaz 39a, 41a, 385a, 634b; VotSzl D2v, D4, E [2 r.]; PaxLiz A2; PudłDydo B4v; SzarzRyt B3v.

»pewny dzień« = status (a. statutu) dies Vulg, PolAnt; praescriptus a. status dies Mącz; certus dies JanStat [szyk 25:17] (42): thedi on valaſchin ma poſtawicz porąką abi pewnego dnya ſtanal, przed poſtharoſczim kolomeyſkym MetrKor 40/820; LibLeg 7/69v; MurzNT 13v [2 r.], 38v, 111; GroicPorz m; Leop Act 12/21; UstPraw I; Ad diem reverti, Ná pewny dzień ſie wróćić. Mącz 488d, 3b, 417c; GórnDworz Bb2v; Chrześćiánom przyſtoi áby pewnych dni Páná Boga chwalili. KuczbKat 300 marg, 300; WujJud 43, 189v; BudBib Prov 7/20; CzechRozm 71v; (nagł) Dziennik. (–) To ieſt/ Zywoty świętych y obroki znich duchowne ná káżdy dzień przez cáły rok/ z kazáńmi krotkiemi ná świętá przednieyſze pewny dzień w rok máiące. SkarŻyw 1, 270, 481; ZapKościer 1580/4; StryjKron 140, 562; ReszHoz 132; ActReg 21; Phil C3; LatHar ++7v, 119, 323; KołakSzczęśl C3v; A dniá pewnego Herod oblokwſzy ſię w ſzátę krolewſką/ śiadł ná ſtolicy WujNT Act 12/21; SarnStat 126, 285, 296, 727, 867 (8); Y był ieſzcze w zakonie przyrodzonym zwyczay/ dni pewne y czáſy po vmárłych do płákánia ábo żáłoby náznáczáć. SkarKaz 385a.

»pewna godzina« = certa hora Mącz, JanStat; hora statuta Modrz [szyk 11:1] (12): KwiatKsiąż Gv, N4; Mącz 217b; WujJud 187 [2 r.]; WujJudConf 186v; ModrzBaz 131v; ten był záwſze zwyżay kośćiołá Bożego/ ktory od początku miał pewne godziny modlitw: ktore zową horas canonicas. WujNT 26, 407; SarnStat 785; W pewne godźiny dźień/ nocy/ ćieniowi/ W pewne godźiny noc zſtępuiąc dniowi SzarzRyt A3.

»jaki(ś), niejaki pewny« = certus quidam Mącz; certus aliquis, aliquis iustus Modrz [szyk 7:5] (10:2): Mącz 310b; gdy ſie zeydą ná iákie pewne á wſzetecżne mieyſce ſwoie/ iáko ſkacżą/ iáko piją/ iáko ſie obłápiáią RejPos 334v, 243v; iż wſzyſtki narody pewne nieiákie Swiętá y poſpolite miewáły KuczbKat 295; ModrzBaz 44v, 120, 133v; MWilkHist K2v, K3v; Ták też Antychriſt przymuśi wſzytkie ſwe poddáne pewną cechę iákąś ábo piątno nośić WujNT 869, 129, 693.

»jeden pewny« (8): WujJud 71v marg, Ll4v; CzechRozm 71v; CzechEp 6; iż iáko P. Chriſtus/ ták też y Antychriſt będzie ieden pewny człowiek/ máiący właſne imię WujNT 869, 716, 820, 837.

»pewny kres« [szyk 9:1] (10): LubPs dd2v marg; BibRadz *4 [2 r.], I 283c marg; Mącz 450b; GórnDworz V8v, X, Ii7v; wſzyſtki rzecży ſtworzone pewnymi ſwoiey doſkonáłośći kreſy zákreſzone bywáią KuczbKat 100; LatHar 291.

»pewna(-y) liczba, poczet« = certus numerus Modrz, JanStat; certa pars, modus Modrz [szyk 42:3] (30:15): KłosAlg Av; RejPs 59; ConPiotr 32v; LibMal 1553/179, 1554/184 [2 r.], 184v; LubPs L2; GroicPorz h4v; LeszczRzecz A3v; Támże ſię zeſzło ku Alcymowi y Báchideſowi ludzi vczonych pewny poczet y zgromádzenie BibRadz 1.Mach 7/12, *5v; RejAp 117v; GórnDworz Gg2v, Hh5; RejPos 289v; BudBib I 234a marg, 1.Mach 7/12; Przeto trzebá [...] káżdemu Pánu wedle ſtanu iego pewną licżbę sług zámierzyć/ áby nád nię więcey sług nie chował. ModrzBaz 37v, 33v, 92, 103v [2 r.], 119, 120 [2 r.]; CzechEp 376; KochJez B2; Máią Papieżnicy v ſiebie pewny pocżet kánonow/ ktore Apoſtolſkimi zową NiemObr 75; KochPhaen 15; GórnRozm Av; Calep 217a; GostGosp 110, 144; powinien ieſt kożdy Rycérzki człowiek [...] Rzeczypoſpolitéy z pewną liczbą zbroynych ludźi ſłużyć SarnStat 126, 179, 201, 236, 437, 553 (9); VotSzl D4v, E3.

»pewna miar(k)a« = certa mensura JanStat [szyk 9:2] (11): Mącz 253b, 452a; iż iáko żyto/ y mokre rzecży wedle pewney miáry przedawáią/ ták by też mięſo/ ſyry/ másło/ y mſze tym podobne rzecży ná wagę przedawano. ModrzBaz 33; Oczko 15; KochWr 38; Calep 318a; GostGosp 84; SarnStat 285, 515, 914; GosłCast 5.

»pewne mie(j)sce« [szyk 37:6] (43): LibMal 1551/161; KromRozm II k4; Diar 28, 29; LubPs C; GroicPorz 11v; BielKron 466v; Bo gdzye otho powiáda/ iż w ſpráwiedliwośći królowáć będzye/ tuć nie wſpomina pewnego mieyſcá áni zamku/ kędyby iego ſtolicá być miáłá RejPos 312v, 243v, 334; BiałKat 333v; iż iedni thwirdzą że duſze s ćiał wychodzące do niebá śię zlatáią. A drudzy nieśmieiąc nic o pewnym ich mieyſcu zámknąć/ zapewne to powiedáią iż żywą Pánu. GrzegŚm 15, 15; WujJud 1v, 71v, L14v; WujJudConf 71; CzechRozm 33, 125, 265v; Oczko 7; Bo my mniemamy/ cżego na pewnym mieyſcu niemáſz/ żeby tego nie było SkarŻyw 125, 257, 403; MWilkHist I2, K2v, K3v; CzechEp 310 [2 r.]; ReszPrz 85; LatHar 121, 632; WujNT 208, 322 [2 r.], 323 [2 r.], 424, Ccccccv; SarnStat 473, 1176; SkarKaz 39a, b.

»pewny (nie)ktory« = certus quidam Mącz [szyk 7:6] (13): Mącz 340c; A gdzie o tym piſmo maſz żeby ſie to ſłowo wſzyſcy nie o wſzyſtkich zgołá rozumieć miáło/ ále o pewnych niektorych ludziách. CzechRozm 109; Sákrámentá nie ſą ſámą właſną rżecżą ále znákiem ktorey pewney rzecży. CzechRozm 263 marg, 125, 134, 164v, 190v, **5; ModrzBaz 142; CzechEp 6, 296, 373; ActReg 42.

»pewna summa« = certa summa Modrz, JanStat [szyk 16:1) (17): GroicPorz ſv; BielKron 228; Manceps, Celnik/ Nayemnik/ Poborcá/ Ten który yáki dochód ku poſpolitemu dobremu należący [...] naymuye álbo odkupuye zá pewną ſummę pieniędzy. Mącz 206a, 363b [2 r.]; BudBib 2.Par 1/16; ModrzBaz 139; KochAp 11; Lás Bábſko [...] záſtáwiony Zakonowi w pewnéy ſummie/ będźie mógł bydź wykupion SarnStat 1074, 431, 924, 973, 1269, 1270; VotSzl D2v, D3, D4.

Szeregi: »pewny, mianowity« (1): A gdzieby iemv napewny dzięń mianowithy tych pięniędzy nie wydal przepada Sliachetnemv Panu Bernarthowi Siedlewſkiemu [...] złotych czerwonych 20. ZapKościer 1580/4.

»pewny, (i, a) naznaczony« (3): LibLeg 6/157v; Ad diem certam, Ná pewny á náznáczony czás. Mącz 50a; ReszPrz 85.

»pewny a nieomylny« (1): zá długim zwyczáiem przyſzło iż then Sąd zową wyłożonym/ iákoby ná pewne á nieomylne czáſy vłożonym GroicPorz 1v.

»pewny i obrany« (1): w Poſpolitey záś [modlitwie]/ ktora ieſt vſtáwiona dla wzbudzenia nabożeńſtwá ludu wiernego/ pewnych y ku temu obránych cżáſow/ [...] ſłowne mowienie opuſzcżone być niema. KuczbKat 370.

»pewny a osobny« (1): iż ániołowie y inni pewni á oſobni święći ſą pátronámi y przełożonemi pewnych mieyſc/ ná ktorych ſię tákie cudá dzieią WujNT 323.

»ułożony, pewny« (1): POtoczny Sąd/ álbo iáko zową Potrzeby/ ieſt then/ kthory okrom vłożonych pewnych dni/ ná żądánie czyie o Imienie ruchome bywa GroicPorz m.

»pewny, (a) zamierzony« (2): áby żądny vrząd niebył dożywotny/ ále álbo dorocżny/ álbo do ktorego inſzego pewnego á zámierzonego cżáſu [ad ... certum et definitum tempus] trwáiący ModrzBaz 44v; SarnStat 86.

W przen (1): ktore to práwo w pewne opłotki Wolność záwárło/ [...] żebyś ták ſzáfował tą twoią Wolnośćią/ iákoby też drudzy vżywáć iey mogli GórnRozm B3.
a. Specjalny, wybrany, przeznaczony do jakiegoś celu, spełnienia jakiegoś zadania (59): Ku ktorey rzecży lekarze maią mieć pewne nacżynie/ Iako noże Kleſzcże, haki/ y nożycze FalZioł V 34; LibLeg 6/157v, 11/137, 141v; MurzNT 166 marg; Ale ſłużebność ſłowá Bożego y Swiątośći/ pewnym tylko á do tego powołánym oſobam należy WujJudConf 146v; BudBib 1.Mach 14/42; CzechRozm 171v; Toż ma być rozumiano y o ſtronách pozwánych/ áby miáły pewne á z wyroku Rzecżypoſpolitey poſtánowione rzecżniki ſwe. ModrzBaz 95; A do tákiego ćwicżenia w niektorych Rzecżáchpoſpolitych pewne ſzkoły ſą poſtánowione ModrzBaz 111v, 78v, 91; KochJez B; GostGosp 146; áby koniecznie żaden Sędźia przez żadną iną oſobę/ iedno przez pewnégo ſwégo ſługę álbo Woźnégo nie czynił y nie wypráwiał ſwych pozwów SarnStat 787, 55, 59, 90, 518, 560 (16); VotSzl Cv, D3v, E2v.
Wyrażenia: »pewne mie(j)sce« = certus locus Modrz, JanStat [szyk 16:5] (21): Diar 30, 91; Leop Deut 12 arg; LeszczRzecz A3; RejZwierc 185v; WujJud 70v; ModrzBaz 90, 111v; CzechEp 367; NiemObr 50, 54; GórnRozm M4; ActReg 44, 61; SarnStat 386, 718, 757, 928, 1115; Niech ſię ná pewne mieyſce z iádą w káżdym powiećie onegoż powiátu vrzędnicy GrabPospR L4; Potrzebá y dla ćiał náſzych mieyſcá pewnego ná ſłużbę Bożą. SkarKaz 453b.

»pewny poseł« = certus nuncius JanStat (4): Mieyſcá Apoſtholſkie káżdego roku/ álbo ſam przes ſie/ álbo przes pewnego poſlá/ będę náwiedzał KrowObr 127v; BielSpr 58; ActReg 49; SarnStat 825.

Szereg: »wybrany, pewny« (1): on Pan mądy [!] chćiał/ áby wybráni ludźie pewni z wielkiey Polſki/ máłą Polſkę ſądźili OrzRozm T3v.
14. praw. O rokach sądowych (7):
Zestawienie: »pewny [= na którym może zapaść wyrok ostateczny] rok« = certus terminus JanStat [szyk 5:2] (7): ActReg 41; y ma bydź rozpowiedźiána przyczyná pozwu/ przez kogo ieſt pozwan/ y náznáczyć mu pewny Rok áby ſtánął. SarnStat 575, 463, 689, 692, 735.

~ W przeciwstawieniu: »rok omylny ... pewny« (1): A wſzákóż po Séymie á po Woynie piérwſzé Roki máią bydź omylné/ po ſkończeniu Séymu każdégo y woyny: á po nich we cztérzy niedźiele pewné SarnStat 735. ~

15. Wyrażenie: »na pewnej wodzie« = (staw) w którym woda nie zanika, nie wsiąka w podłoże (3): Niechayże ty Kárpiętá będą w ónym Stawku przez Láto. A ieſliby był ná pewnéy wodźie á grund dobry był/ tedy dobrze y przez źimę. Strum P2, Ov, O4v.
*** Bez wystarczającego kontekstu (6): Certus, Pewny/ Bezpieczny/ Wiádomy. Mącz 49d; Etymon, Verum, Certum, Pewne/ Prawdźywe. Mącz 108d, 128a, 196c, 417d; Calep 1007b.
*** Dubium (1): [Prawdopodobnie brak jakiegoś fragmentu tekstu] Iuż ya widzę y pewnieiſzy RejKup x3.

Synonimy: 1. istny, istotny, isty, nieomylny, niewątpliwy, prawdziwy; c. nieomylny, nieuchronny, nieustrzeżony; 6. mocny, stateczny; 7. gruntowny, nieodmienny, niezmieniony, niezmienny, stały, trwały; 9. mocny; 10. bezpieczny.

Cf NIEPEWNY

LWil