[zaloguj się]
[pdf]

MOCNY (2094) ai

mocny (2092), mocni (2); mocny : mocni ConPiotr (2 : 1; 33v), BiałKaz (3 : 1; M3v).

mocny (2054), mocen (40).

-c- (1858), -cz- (213); -tz- (18), -cż- (4), -ć- (1).

o jasne.

comp i sup (232 +107), -mocniejszy (339); ~-ejszy (25), -éjszy (1), -(e)jszy (313); -ejszy : -éjszy Oczko (1 : 1). sup nå- (100), nåj- (7); nåj- GórnDworz, RejPosRozpr, NiemObr; nå- : nåj- Mącz (1 : 2), RejZwierc (7 : 1), ModrzBaz (2 : l); ~ nå- (18), na- (7), n(a)- (15); na- Mącz; nå- : na- RejPs (7 : 4), HistAl (13 : 2); ~ nåj- (6), naj- (1); nåj- : naj- (Mącz (1 : 1).

Fleksja
sg
mNmocny, mocniejszy, nåmocniejszy, mocen fNmocnå, mocniejszå, nåmocniejszå, mocna, mocn(a) nNmocné, mocniejszé, nåmocniejszé, mocno
Gmocnégo, mocniejszégo, nåmocniejszégo Gmocnéj, mocniejszéj, mocné Gmocnégo, mocniejszégo, nåmocniejszégo
Dmocnému, mocniejszemu Dmocn(e)j Dmocn(e)mu, mocniejsz(e)mu
Amocnégo, mocniejszégo, mocny, mocniejszy, nåmocniejszy Amocną, mocniejszą, nåmocniejszą Amocné, mocniejszé, nåmocniejszé
Imocnym, mocniejszym, mocn(e)m Imocną, nåmocniejszą Imocnym, mocniejszym, mocn(e)m, mocnęm
Lmocnym, nåmocniejszym, mocn(e)m Lmocnéj, nåmocniejszéj Lmocnym, mocn(e)m
Vmocny, nåmocniejszy Vmocnå Vmocn(e)
pl
N m pers mocni, mocniejszy, nåmocniejszy
subst mocné, mocniejszé, nåmocniejszé
G mocnych, mocniejszych, nåmocniejszych
D mocnym, mocniejszym, nåmocniejszym
A m pers mocné, mocniejszé, nåmocniejszé, mocnych
subst mocné, mocniejszé, nåmocniejszé
I m mocnémi, mocniejszémi, nåmocniejszémi, mocnymi, mocniejszymi
f mocn(e)mi, mocnymi
n mocn(e)mi, mocnymi
L mocnych
V m pers mocni, nåmocniejszy
subst mocn(e)

sg m N mocny, mocniejszy, nåmocniejszy (383), mocen (40); ~ (attrib) mocny (159); ~ (praed) mocny (81), mocen (40); mocny OpecŻyw (2), FalZioł (5), BielŻyw, GlabGad (4), WrobŻołt (2), MurzHist (2), LubPs (3), Mącz (2), SienLek (2), RejAp (4), HistRzym (4), BielSpr, WujJud (2), BudBib, HistHel, Strum, CzechRozm (2), ModrzBaz, MWilkHist, ActReg, NiemObr, ArtKanc, OrzJan, SiebRozmyśl, GosłCast (2), KlonWor; mocen PatKaz II (2), RejPs, SeklKat, RejPos (2), KochPs, KochFr, ArtKanc, KochWr (2), KlonKr, PowodPr; mocny: mocen HistAl (2 : 1), Leop (4 : 4), BibRadz (5 : 2), BielKron (7 : 3), BiałKat (1 : 3), BudNT (1 : 1), SkarŻyw (2 : 2), WujNT (6 : 8), SarnStat (4 : 3). ◊ G mocnégo, mocniejszégo, nåmocniejszégo (74); -égo (9), -(e)go (65). ◊ D mocnému, mocniejszemu (15); -emu (1) SarnStat, -emu (1) KochPs, -(e)mu (13). ◊ A mocnégo, mocniejszégo (64), mocny, mocniejszy, nåmocniejszy (45); ~ -égo (2), -(e)go (62). ◊ I mocnym, mocniejszym (75), mocn(e)m (1) RejKup. ◊ L mocnym, nåmocniejszym (22), mocn(e)m (3); -(e)m RejPs, SeklWyzn; -ym : -(e)m FalZioł (8 : 1). ◊ V mocny, nåmocniejszy (54). ◊ f N mocnå, mocniejszå, nåmocniejszå (122), mocna (2), mocn(a) (21); ~ (attrib) -å (85); ~ (praed) -å (56), -a (2); -å : -a SkarŻyw (5 : 2). ◊ G mocnéj, mocniejszéj (71), mocné (1) OpecŻyw; -éj (7), -(e)j (64). ◊ D mocn(e)j (6). ◊ A mocną, mocniejszą, nåmocniejszą (130). ◊ I mocną, nåmocniejszą (112). ◊ L mocnéj, nåmocniejszéj (56); -éj (2), -(e)j (54). ◊ V mocnå (1). ◊ n N mocné, mocniejszé, nåmocniejszé (138), mocno (2); -e (5), -(e) (133); ~ (attrib) -e (68); ~ (praed) mocne (26), mocno (2) BielKron, SarnStat. ◊ G mocnégo, mocniejszégo, nåmocniejszégo (63); -ego (6) OpecŻyw, SienLek (2), SarnStat (3), -ego (1) MurzHist, -(e)go (56). ◊ D mocn(e)mu, mocniejsz(e)mu (6). ◊ A mocné, mocniejszé, nåmocniejszé (71); -é (5), Oczko, OrzJan, JanNKar, SarnStat (2), -e (1) MurzHist, -(e) (65). ◊ I mocnym, mocniejszym (32), mocn(e)m (4), mocnęm (1) HistRzym; -(e)m (1) RejPs; -ym : -(e)m FalZioł (1 : 2), BibRadz (2 : 1). ◊ L mocnym (11), mocn(e)m (1) LubPs. ◊ V mocn(e) (3). ◊ pl N m pers mocni, mocniejszy, nåmocniejszy (72). subst mocné, mocniejszé, nåmocniejszé (118); -é (22), -e (1), -(e) (95); -é : -e SarnStat (15 : 1). ◊ G mocnych, mocniejszych, nåmocniejszych (73). ◊ D mocnym, mocniejszym, nåmocniejszym (22). ◊ A m pers mocné, mocniejszé, nåmocniejszé (27), mocnych (5); -é : -ych HistAl (3 : 1), Leop (2 : 1), BielKron (4 : 1), BielSpr (3 : 1), BudBib (2 : 1); ~ -é (2), -(e) (23). subst mocné, mocniejszé, nåmocniejszé (74); -é (3), -(e) (71). ◊ I m mocnémi, mocniejszémi, nåmocniejszémi (18), mocnymi, mocniejszymi (9); -ymi PatKaz II, KrowObr, BielKron, SkarŻyw, ReszPrz, WerGośc, WujNT; -emi : -ymi Leop (3 : 1), BielSpr (1 : 1); ~ -emi (3), -(e)mi (15). f mocn(e)mi (14), mocnymi (2) BielSat, BielSjem. n mocn(e)mi RejPos (6), mocnymi (3) BielKron, KochZg, SkarŻyw. ◊ L mocnych (10). ◊ V m pers mocni, nåmocniejszy (9). subst mocn(e) (2).

Składnia comp: mocniejszy nad kogo, co (42), mocniejszy niż(li) kto, co (37), mocniejszy między kim (2), mocniejszy nad kim (1), mocniejszy niż gdzie (1). ◊ Składnia sup: najmocniejszy z kogo, czego (7), namocniejszy nad kogo (2), namocniejszy naprzeciw kogo (1), namocniejszy między czym (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Taki, który ma dużą siłę fizyczną lub psychiczną, który ma przewagę, który jest silniejszy niż zwykle, niż inni; fortis MiechGlab, Vulg, PolAnt, Mącz, JanStat, Cn; potens, robustus, validus Vulg, PolAnt, Mącz, Cn; firmus Vulg, Mącz, Cn; praevalidus Mącz, Calep, Cn; forticulus, nervosus Mącz, Calep (888): March1 A3; BierEz A4v, M2v, M4v; Tedy ſama matuchna mdlá iako mogla glowkę noſila/ Magdalena nogi/ Ián/ Iozeff/ ij Nikodem przodek ciala wzięli/ iako motznieyſſy OpecŻyw 157v, 9, 11, 35 [2 r.], 98v; PatKaz II 42, 54a; bo laſka boſka mocznyeyſza yeſt nyſz natura PatKaz III 109v, 105; HistJóz Et; aby była [mamka] zdrowa/ czudney oſoby/ w pleczoch moczna á w pierſiach ſzyroka. FalZioł V 36, IV 4b, 13a, 32b, 34a, b, V 48a; ktoby był z ludzi namocniejſzy, rzekł kto ſwoy gniew może przemoc. BielŻyw 83, 3, 53, 83, 105, 166; BielŻywGlab nlb 10; Cżemu prawe ręce ſubtilnieyſze y moczniejſze bywaią niż lewe. GlabGad D3, D3V, O8v, P, Pv, P4v, P7; MiechGlab 29; BielRozm 18, 21; WróbŻołt 47/10, 88/9, mm4; á namocnieyſſy rycerz przygody nie vydzie mocą ſwą bez obrony iego [Boga]. RejPs 48, 25v, 116v, 216v; Turczi maya doſſicz chitroſczy y sa ony barſo moczny LibLeg 11/57v, 11/174v; abo mocznye woiſko [ingentem vim JanStat 692] do nas ludzi ſwich. Abo theſſ tych ktorzy ſą pod niem. woiowacz poſlać chczial ConPiotr 33v, 30, 34; SeklKat N4; RejKup i7, ee4v; O mężowie y rycerze moi namocnieyſzy [fortissimi] ktorzyſcie do thych cżáſow woienne nieprzeſpiecżnoſći podeymowali HistAl D2; Przyſięgám thobie preſz [!] namocnieyſze bogi [per potentissimos deos] moię/ iż thobie prawdziwie wſzytko páńſtwo twoie odzywam HistAl G, A3v, B, C4v, C8, C8v (25); Diar 66; LubPs B2, Ev marg, G2v marg, H2v, Z4v (11); KrowObr 5v, 110v, 165; RejWiz 147v marg, Cc7v; Bom ia ieſt Pan Bog twoy mocny [fortis] / Zawiſny w miłośći Leop Ex 20/5; boć iáko mocny [potens; mogąc WujBib] przemoże nas. Leop 1.Mach 5/40, Ios 1/7, 24/19, Iudic 14/18, 20/16, 2.Reg 11/16 (35); Bo mali kto dziewecżkę/ y tey w pokoiu záchowáć nie może/ cżeka tego rychłoli przydzie mocnieyſzy/ á weźmie mu onę. LeszczRzecz A4, A6v; RejZwierz 45; Y byli ſynowie Vlámowi waleczni ludźie y mocni ſtrzelcy [robore tendentes arcum] BibRadz 1.Par 8/40, I 3b, Gen 10/9 [2 r.], Ios 10/2, Iudic 14/18, 1.Reg 2/2 (22); W piątym potkániu Hektor zábił ſiedḿ zacnych y mocnych mężow Greckich BielKron 57v; Kiedy ſtroże domowi będą drżeć/ á mężowie mocni zemdleią [et nutabunt viri fortissimi Vulg Eccle 12/3]/ á przeſtáną mliwá BielKron 82; yż Niemcy ſą ták mocni/ nietrzebá im pomocy/ odeprą ſámi Turkom záwżdy. BielKron 211; Byłá niegdy Dálmácia mocna źiemiá/ thák iż kſiążęthá iey Rzymſkiemu páńſtwu ſmieli ſie ſprzećiwić BielKron 274v, 18v, 45, 49v, 52 [2 r.], 62 (26); KochZg A2v; a ktorzi záś y iędrny dowćip maią/ y ciáło mocznę/ ći niechay tak o naukach iáko woiowániu piecżą maią KwiatKsiąż M; Godzi ſię tedy poććiwie w pokoiu żyć/ a na woynie mocznym a ochotnym w ſprawach KwiatKsiąż M4v, M2, N4, O3, O4; LeovPrzep C2v, I; Mącz 13c, 48a, 115b, 308b, 316a [4 r.] (14); OrzQuin N4; Prot Av, A2; Záwżdy koth mocnieyſzy niż myſz SienLek 31, 10, 34, 116; Iáko był cżárt mocny przed przyſciem Páńſkim RejAp 166 marg, 85v, 147v, Ee; GórnDworz K2v; HistRzym 5v, 6v, 7v, 26, 80v [2 r.] (10); A lękaymy ſie tego ſtráſzliwego głoſu iego/ gdyż z námi nie mowi iáko dzyecię/ iedno iáko Bog mocny á prawdziwy/ w ktorego ręce/ thák iáko piſmo ſwiádſzy/ ſtráſzliwa rzecż ieſth wpaść/ á zwłaſzcżá w rozgniewániu iego RejPos 160v, 16, 16v [3 r.], 54, 54v, 68 [2 r.] (18); BiałKat 3v, 21, 161; Kto s nich będzie mocnieyſzy/ s tym on będzie trzymáć. BielSat Gv; KuczbKat 280; RejZwierc 11, 55, 63, 138v, 155 (9); ieſli nieprzyiaćielá bacżyſz mocnego z więcżſzym ludem/ maſz ſie mu rozſtąpić á wypuśćić go przez poyśrzodek BielSpr 24, 15, 18v, 19, 19v, 21 (10); WujJud 133v; RejPosRozpr c3v; BudBib Gen 25/23, Num 22/6, Ios 17/18, Ps 18/16 [2 r.], 3.Esdr 4/34 (12); HistHel B2; MycPrz I B, II B[3]v; Abowiem ſie tym bućił że dwa pálcá iego/ Miáły być mocnieyſze nád grzbiet oyca ſwoiego. WierKróc A3; BiałKaz M3v; BudNT Luc 3/16; ieſt ieſzcże y teraz BOgiem/ także iáko y na on cżás mocnym/ wſzyſtko ſpráwuiącym CzechRozm 183, 23, 106, 114v, 175v, 217 [2 r.], 255; A gdy w onym łamániu kośći drudzy vmieráli/ ſyn iáko mocnieyſzy ieſzcże żywym zoſtawał SkarŻyw 208, 187, 393, 463, 501, 535, 542; Mocnieyſzy Bog niż twe wrotá [piekielne] Ktoreć wnet złamie doſzcżętá. MWilkHist E2, E2v, F3v; StryjKron 16, 225, 410, 467; iż on [Chrystus] ná ſzátáná mocarzá mocnieyſzy przyſzedł ktorego związał/ y łupy mu iego odebrał CzechEp 150, 150, 205; NiemObr 19; BielSjem 24; KochPam 84; ArtKanc A12v, B10, H2v, L12v, M6; KmitaPsal A3; KochProp 15; Calep 696b, 794a, 844b [2 r.]; Phil N3 [2 r.]; OrzJan 31; LatHar 364, 685; ále ten ktory przyidźie zá mną (mocnieyſzy [fortior] ieſt niż ią: ktoregom trzewikow nie ieſt godźien nośić) WujNT Matth 3/11; a mdłość Bożá/ ieſt mocnieyſza [fortius] nád ludźi. WujNT 1.Cor 1/25, Luc 3/16, 11/22, s.478, Rom 15/1, 1.Cor 10/22 (11); iż moc ziednoczona/ ieſt mocnieyſza/ niż rozdźielóna [vires in unum collectas multo plus posse quam dispersas JanStat 741]. SarnStat 110, 110, 298, 545, 832, 985 [2 r.]; żáſtaẃ ſie ſam zá mię zwyćiężco mocny Pánie Iezu Kryſte naſłodſzy SiebRozmyśl B3, F4; KmitaSpit B2; Kręććie/ gryźćie heretycy/ ten dobrze mocną ręką wbity goźdź SkarKaz 158a, 518b; Bo żeś nieuchronnégo Rázu/ mocnéy Boginiéy [Wenus]/ wytrzymáć niemogłá/ Tá mocné Bohátyry/ y mężné przemogłá. GosłCast 34, 20, 60, 70; SkarKazSej 657b, 659b, 664a [2 r.], 668a [2 r.], 672b, 682b.

mocniejszy do czego (1): iáko źwirzę káżde/ Kiedy mu doſypuią buyniey ſkacze záwżdy. Y mocnieyſze do pracey RejZwierc 241.

mocny ku czemu (1): aby [koń] był ſpoſobu pięknego ku bieżeniu richły, á ku ciągnieniu moczny. BielŻyw 92.

mocny przeciw komu, czemu (6): FalZioł IV 46d; BielKron 15v, 51v, 197v; każdy dobry przełożony/ ktory ſie ma oblec w zbroię Bożą/ áby był mocny przećiw dyabelſkim przećiwnoſćiam HistRzym 88v; a iżby mocnieyſzy byli przećiw pokuſam ducha złego/ y przećiw wſzytkim ſtráchom iego KarnNap E3v.

mocny w kogo, co (1): BielKron 209v; których [...] Ani mógł zwálczyć król z Arábſkiéy ſtrony Niezwyćiężóny/ y mocny w obrony. ZawJeft 10.

mocny czym (3): BielŻyw 72; CzechEp 364; Y Tátárowie tym mocni ſą/ y nikt ich nigdy nie zwalczył/ iż Miáſt nie buduią. GórnRozm L4.

mocny nad kim (2): Y tenżeć to ieſt pan ktory obroniwſſy mię przełoży mię nád ſprzećiwniki memi a nád czlowiekiem złoſciwem mocnego mie vczyni. RejPs 26v; LubPs hh6.

mocny w kim, w czym (20): LubPs B6; Leop Iob 9/4; ále mam v ſiebie w kroleſtwie mocne Biſkupy/ thák w bogáctwie iáko w przyiáćiele albo w cżeladź BielKron 209v; RejPos 6; KuczbKat 20; SkarŻyw 571; KlonWor 22. Cf »mocny w mocności«, »mocny w możności«, »w siele mocny«, »mocny w wierze«.

mocny gdzie (1): y Kalifuſá zábili krolá Sáráceńſkiego/ ktory ná then cżás był mocny w Syryey y w Aſyryey BielKron 178.

W połączeniu z imieniem słynnych siłaczy [w tym: mocny Samson (3), mocny Chiron (1)] (4): RejWiz 28v, 86v; Wſpomnićie Sámſoná mocnego. BiałKaz K2v; KochPhaen 22.

comp w funkcji sup (6): Sámáiás też Gábáońcżyk mocnieyſſy miedzy trzydzieſthą y nád trzydzieſtą [fortissimus inter triginta et super triginta]. Leop 1.Par 12/4, 3.Esdr 3 arg; zámowili ſie miedzy ſobą ſámi/ co mocnieyſzego ná ſwiecie/ ieden drugiego pytáiąc [...] Rzekł tedy ieden iż mocnieyſze wino/ drugi rzekł iż mocnieyſzy krol/ drugi rzekł Zorobabel mocnieyſze niewiáſty/ á nádewſzytko zwycięża prawdá BielKron 115v.

W połączeniach szeregowych (72): OpecŻyw [34]v; ForCnR C3; FalZioł IV 11b, 10d, 11b; Ieſtli wzroſt będzie wyſoki a prohſty [!] [...] Dawa znać cżłowieka ſmiałego, mocnego, pyſznego, ſrogiego, y chwały żądaiącego. GlabGad M2v, M7v, O2v [2 r.], O3, O5v, P6 (10); WróbŻołt 7/12; Alexander tedy gdy był we dwunaſcie láth sſtał ſie mocny/ ſmiáły/ mądry y roſtropny [fortis, audax, sapiens et discretus] HistAl A8v, F; KrowObr 23, 177; y názwano będzie imię iego/ Dziwny/ Rádny/ Bog/ Mocny [fortis]/ Oćiec przyſſłego wieku/ Kxiążę pokoiu. Leop Is 9/6, 2.Esdr 1/5; BibRadz 2.Esdr 1/5, Dan 7/7, 2.Mach 1/24; BielKron 10, 31v, 59v, 155v, 179v, 294, 298; Virago [...] Swieża mocna/ krzepka á śmiała biała głowá Mącz 498c, 134d, 216c, 246a, 357b, 399d (10); HistRzym 88, 88v, [89]v; RejPos 15, 33v, 243v, 253; RejZwierc 40v, 69; BielSpr 18, 22v, 30, 36; WujJud 134; BudBib Dan 7/7; BiałKaz ſK2v; ácżkolwiek ieſt wiele Bogow y Panow ná niebie y ná źiemi: wſzákże żadnego nie máſz nád tego iedynego/ ámego mądrego/ prawdziwego/ żywego/ wielkiego/ mocnego/ y ſtráſzliwego CzechRozm 5v, 3v, 5v [3 r.], 251; áby Rzecżpoſpolitá byłá wielką/ mocná/ y ſłáwná. SkarŻyw 115, [407], 482, 504; CzechEp 134; ArtKanc S3v; SkarKaz 2b, 245a.

W przeciwstawieniach: »mocny... mdły (a. mgły) (8), słaby (7), chytry, cichy, dudek, młody, niemocny, poczesny, pokorny« (22): bo lepſſy ieſt mąż pokorny nad męża motznégo OpecŻyw 35, 18v; FalZioł IV 4b; BielŻyw 8, 27; GlabGad E6v; WróbŻołt R8v; Leop Ioel 3/10; RejZwierz 5; teraz niech rzecze mdły [debilis]/ Ieſtem mocny [fortis]. BibRadz Ioel 3/10, Rom 14 arg, II 90c, 1.Cor 4/10; Achilles quidem fortis fuit Ulysses vero astutus, Achylles w prawdzie mocny był/ ále Ulysses chytry. Mącz 485b; gdyż ón mocnieyſzy może odpráwić ſpráwę ſwą bes onego ſłábégo OrzQuin O3; BielSpr 1, 17v; StryjKron 26; WujNT s. 568, 1.Cor 4/10, 2.Cor 13/3, 9.

W porównaniach (3): Bowiem niewiafta iako nigdy niemo [!] może być tak moczna iako otrok GlabGad Mv; BudBib Ier 20/11; Skáły (to ieſt Bogá mocnego iáko ſkáła) vcżynki doſkonáłe ſą CzechRozm 4v.

W formule modlitewnej (4): Wallahbyllah Tallah ſvyety boze ſwiethi moczni, ſwethi beſſmiertni raczi bicz przi naſzey tey prziſzyedze, y poſlalyſmi then nas lyſth dokonczani pod naschą zlothą pyeczeczia Pyſſan w Kyrkyeliv. LibLeg 10/98v; Swięty Boże/ Swięty mocny/ Swięty nieśmiertelny/ zmiłuy ſię nád námi. LatHar 549, 549, 572.

W formułach grzecznościowych i dyplomatycznych (6): Naiaſnieiſzym y namocznieiſzym Xiażetom Panom/ panom/ Sigmvntowi Starſzemv/ y Zigmvntowi Avgvſtowi Zynowi/ [...] ſzcżęſcia/ zdrowia y długego panowania W.K.M. życży. Ian Seklucian. SeklWyzn ktv; Rżecż ktorą vcżynił do namocnieyſzego Krolá Zygmunthá Auguſthá/ y do wſzytkiey Rády Koronney/ Vrodzony pan Ráphał Leſzcżyńſki LeszczRzecz kt; BielKron 231 v [2 r.], 232v; HistRzym 2v.

W tłumaczeniu etymologii hebr. n-loc „Helkai Hasurim” (1): przezwano ono mieyſce po Zydowſku Helkai Haſurim/ to ieſt/ mężow mocnych. BielKron 69.

W charakterystycznych połączeniach: mocny (-a, -e) bojownik, cesarz (2), Chrystus, ciało, człowiek (człek) (23), grzbiet, koń, kraje, krol (28), krolestwo (5), książę (3), landgrastwo, lud (8), ludzie (14), mąż (40), narod (5), nieprzyjaciel (13), obrońca (4), obywatele, pan (5), państwo (4), posiłki, ręka (ramię) (9), robotnik, rycerz (rycerstwo) (22), rzeczpospolita (3), sprzeciwnik, straż (2), strzelec (3), uf (2), wojsko (9), zastęp, ziemia, żołnierz; mocnym (u)czynić (6), zostać, zstać się.

Przysłowia: CzechRozm 233v; GórnRozm N2; A po náſzemu: kto mocnieyſzy/ ten lepſzy. PowodPr 64.

Człowiekowi bogátemu á mocnemu/ á wodźie nawálney nieprzećiwſie March1 A3v; March3 V2v.

Czo ieſt prawo paięczyny, bo czo do nich mgłego wpadnie tam zoſtanie, ale czo ſiłnego mocznego, to vydzie BielŻyw 8.

Wyrażenia: »anjoł (jest) mocny« = angelus fortis Vulg [szyk 18 : 1] (19): O mocnyſz to był Anyoł/ o ſrogiſz tho był obrzym nád wſzytkimi mocarzmi ſwiátá tego RejAp 85, 83v, 84v, 85 [2 r.], 147, 147v (14); ArtKanc A7v; Y podnioſł ieden ánioł mocny kámień iákoby młyńſki wielki/ y wrzućił w morze WujNT Apoc 18/21, Apoc 5/2, s. 861, Apoc 10/1.

»mocny Bog« = fortissimus Deus Vulg [w tym: mocny Boże (22)] [szyk 20 : 5] (25): RejPs 88v; Pocżął ſiedząc nárzekáć/ ách moy mocny Boże/ Toć ſie ieſzcże moiá myſl vkroćić nie może. RejWiz 81v; Potwirdzdże mocny Boże z miłoſyerdzya ſwego/ To coś pocżął z łáſki twey nád námi ſpráwowáć LubPs P5v, 02v, R3, S6, Y6v; Leop Num 16/22; PaprPan Ff4; KochPs 5, 41, 62, 104, 169, 203; Córy ſzlácheckié (żal ſye mocny Boże) Pſóm Biſurmáńſkim brzydkié śćielą łoże. KochPieś 37, 65; Mocny Boże/ Iż to wino ſpráwić może/ Ze nam ſkárbów wnet przybędźie PudłFr 22; ArtKanc I10v; ZawJeft 39; GrabowSet V2v; y będźie nazwáne imię iego/ dźiwny/ porádny/ Bog mocny/ Oćiec wieku przyſzłego/ Kśiążę pokoiu. LatHar 553; SkarKaz 351a; SkarKazSej 683b.

»bojarca mocny« = Chrystus (1): wyſluchaj panie iezu kriſte modlithwę moię/ boiarcza moczny TarDuch D2.

»cesarzowa mocna« = Matka Boska (1): ij vwielbiona/ iako krolewá miloſierná/ ij ceſarzowá motzná. OpecŻyw 181v.

»co mocnego« (2): Mądrego znak ieſt żadnego ku vpadu nie przypędzać, á gdyż by czo mocnego przyſzło mocznie to odeprzeć BielŻyw 53, 7.

»co (na)mocniejszy« = najmocniejszy; fortissimus, robustissimus Vulg (9): To vcżynili ći trzey co mocnieyſfy [robustissimi; bárzo mocni WujBib]. Leop 1. Par 11/19, Iudic 5/22, 23, 1.Par 5/24, 11/26, 2.Par 32/3, Dan 3/20; á ſwoy lud co namocnieyſzy ſtháwił ná práwym rogu BielSpr 40, 17v.

»krol mocny« = Chrystus, Bog [szyk 9 : 2] (11): OpecŻyw 160v; TarDuch D2; GliczKsiąż C3v; HistRzym 76; iż miał być ſynem Dawidowym/ á powſtáć s pokolenia iego/ iáko krol mocny/ ku wybáwieniu náſzemu z niewoley náſzey. RejPos 231; SkarŻyw 262 [2 r.]; WSzechmogący ſtworzyćielu/ niebá, źiemie mocny krolu/ nád ćię możnieyſzego/ nie máſz ArtKanc I2, N20v, T14v; LatHar 300.

»lew mocny« [w tym: o Chrystusie (3)] (4): RejPs 136v; Lew mocny niechay rycży iáko chce w ſrogośći/ A wżdy nędznik przypada w ludzkie poſłuſznośći. RejWiz 10v; BielSen 8v; O Pánie IEzu Chryſte/ lwie namocnieyſzy/ krolu nieśmiertelny y niezwyćiężóny LatHar 299.

»na moc namocniejszy« (1): KVoń [!] ieſt zwierzę poſpolite po wſzem ſwiecie znaiome, Ale w tatarſkiey ziemi na moc namocnieyſze FalZioł IV 10a.

»mocny mocarz« = Bóg (2): á wdaſz ſie w opiekę/ w obronę/ á pod kroleſtwo tego mocnieyſzego mocarzá/ to ieſt/ Páná ſwego RejPos 79v, 78v.

»mocny w mocności« (1): Błogosłaẃćie Páná wſzyſcy/ Aniołowie iego święći/ mocni będąc w mocnośći ArtKanc Q20.

»mocny w możności« (1): Ieſt [Bóg] ták mocny w możnosći ſwey y dziwnie ćirpliwy LubPs B6.

»mocny obrońca« = Bóg, Chrystus (4): WróbŻołt 70/7; ArtKanc B3v, K8v; Bądź mym pośiłkiem/ o mocny obrońcá GrabowSet Q3v.

»obrzym, obr mocny« [szyk 2 : 2] (3 : 1): [Pluton] Ma pod sobą Tyffeusza, Onego obra mocnego Przeciwnika [bo]skiego BierRozm 23; LubPs E3; BielKron 4v; SkarŻyw 270.

»mocny obrzym« = Chrystus [szyk 3 : 2] (5): Iáko y Dawid s. o nim powieda/ iż iáko mocny obrzym zgotował ſie thu na tę drogę ſwoię. RejPos 210v, 231, 346; ArtKanc A12, G13v.

»Ociec namocniejszy« = Bóg (1): Oycże náſz namocnieyſzy tobą wſze ſtworzono. ArtKanc T10.

»mocny (jest) Pan« = Bóg, Chrystus; Dominus fortis Vulg; Dominus potens PolAnt [szyk 10: 10] (20): LubPs V3, bb6v; Leop Is 28/2, 4. Esdr 16/8; BibRadz 2.Mach 15/4; BielKron 85; RejAp 133v; Nieśćie chwałę/ mocarze/ pánu mocnieyſzemu/ Nieśćie chwałę/ krolowie/ krolowi więtſzemu KochPs 40, 34, 60, 100, 206; MWilkHist D4 [2 r.], E2v; ArtKanc B19v, K10, Mv, Q4; SkarKaz 421b.

»mocny rycerz« = Bóg, Chrystus [szyk 1:1] (2): BudBib I 349b; Ieſt zá námi Rycerz mocny/ Iezus Kryſtus, pan walecżny/ ktory to wſzyſtko zwyćiężał ArtKanc D3.

»w siele mocny« (1): MAdry w ſpráwách ſwoich/ w śiele bárzo mocny/ Wiecżny ſprawcá wiekow/ święty y wlzechmocny GrabowSet Bv.

»mocny nad wszytki ludzkie siły« (1): Ale ná on dźień weźmie ćiáło mocne iáko żelázo/ trwáłe iáko miedź ábo złoto/ mocne nád wſzytki ludzkie śiły SkarKaz 205a.

»mocny stróż« = Bóg [szyk 1 : 1] (2): Wyerney duſzy mocny ſtroż Pan Bog. LubPs G marg; ArtKanc T5.

»mocny walecznik« = diabeł (1): gdyż on [człowiek] ieſt ſłáby á mdły przećiwko ták ſrogiemu á ták mocnemu walecżnikowi á ſprećiwnikowi [!] ſwoiemu. RejPos 331.

»mocna wielkość« (1): złe pogańſtwo ſrogie/ Oblegli rzeki y gory w ſwey mocney wielkośći LubPs hh3v.

»mocny w wierze« = fortes in fide Vulg (10): przeczywnyk uaſz dyahel okrąza ſzukayącz kogo by pozarl ktoremu przeczyuyayczye ſyą moczny w uyerze PatKaz III 146v; SeklKat Vv; MurzHist P2; Leop 1.Petr 5/9; BibRadz Rom 14 arg; RejPos 350; SkarŻyw 283; WerGośc kt; WujNT s. 568, 1.Petr 5/9.

»wszech namocniejszy« = Bóg (1): A v Iobá/ mowi ták Elihu: Boże tego vchoway/ áby ták kto rozumieć miał/ żeby w Bogu miáłá być iáka niepráwość/ ábo żeby we wſzech namocnieyſzym/ miáłá być niezbożność. CzechRozm 217.

»mocny zastęp« = wojsko niebieskie [szyk 1 : 1] (2): ty miły panie boze wſzitkich mocznych zaſtępow [Domine Deus viriutum] boże Iſraelski. WróbŻołt 58/6; KochPs 121.

»mocny zbrojnik« = diabeł (6): gdyż to pewnie wieſz/ że w tym błogoſłáwieńſthwie będąc/ nie ſtráſzenći nie then mocny zbroynik á ſprzećiwnik twoy RejPos 79v, 77, 77v, 79v, 305v, 330.

»zwyciężca mocny« = Chrystus (1): PAn Kryſtus zwyćiężcá mocny/ po wſzyſtkim świećie on ieſt sławny ArtKanc E20.

Szeregi: »bogaty a (albo, i) mocny« [szyk 4 : 2] (6): March1 A3v; March2 Dv; BielŻyw 27 [2 r.]; March3 V2v; Thá źiemicá zámyka w ſobie iedno ze cżtherzech Lándgráſtwo/ bárzo mocne y bogáte Luchtenbergeńſkie. BielKron 289. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»cały i mocny« (1): ázaż zoſtáwi wáſzę kró: M. cáłégo y mocnégo/ ábyś wáſzá kró: M. z tyłu nań vdérzył? OrzJan 82.

»mocny i serca dobrego« (1): Ioáchás [...] był mąż mocny y ſercá dobrego BielKron 86v.

»mocny a doświádczony« (1): ná then cżás wiecie Dawidá mieć męże mocne á doſwiádcżone przy ſobie/ iákoby iednego albo dwu wáſzych poráźili BielKron 72.

»duży a mocny« [szyk 3 : 1] (4): Oto duży á mocny [validus et fortis] Pan iáko náwálność grádu Leop Is 28/2; Mącz 485d; Calep 431a, b. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»mocny a grubego ciała« (1): Dziecię ktore ſie narodzi/ łprawiedliwym [!] ſędzczą będzie/ mocny á grubego ciała FalZioł V 49.

»godny a mocny« (1): Zbierz [...] cokolwiek narodu męſkiego od dwudzyeſtu lat/ ludzi godnych á mocnych BielKron 39. [Ponadto w polączeniu szeregowym 1 r.].

»mocny i (a) mężny« [szyk 3 : 1] (4): BudBib Is 9/6; iſz ten ktory mocne y mężne ludzie cżći y ſławi: ſam ich teſz/ gdyby mu ſię tráfiło/ náſládowáć ma wolą. SkarŻyw 206; MWilkHist E2v; GosłCast 34. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].

»mocny, miłościwy« (1): iam ieſt Pan Bog mocny/ miłośćiwy BielKron 32. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»mocny a (i) możny« = fortissimus et potens Vulg (5): RejPs 35; Leop 1.Par 5/24; RejPos 29; Pan Iezus mocny y możny Ná bitwę bárzo potężny. MWilkHist D4v, D4. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»mocny i nieustraszony« (1): Rodźi wam tá mátká [ojczyzna] mężne y mądre y ſzczęśliwe hetmány/ mocne y nieuſtráſzone rycerſtwo SkarKazSej 667a.

»mocny a niezwalczony« (1): Tá cżęść ziemie ieſt nawiętſza/ ma w ſobie wielkie y rozmáite bogáctwá/ mocne á nie zwalcżone kroleſtwá BielKron 263v.

»mocny, (i) niezwyciężony« [szyk 3 : 1] (4): MurzHist H3; Tenże Kośćioł z Láćińſkiego ięzyká Swięty ieſt/ to ieſt mocny/ niezwyćiężony/ że nádeń nic nie ieſt mocnieyſzego WujJud 133; SkarŻyw 463; ZawJeft 10. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»mocny i obronny« (1): ále y rzeczpoſpolitą/ co zá zgodą idźie/ mocną/ y obronną na tym świećie ſobie/ y ſwym potomkóm poſtánowiém. KochWr 23. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»mocny, (a, i) okrutny« (5): FalZioł IV 35c; Cżemu wielką żołć cżyni zwierze mocne y okrutne GlabGad E6V; BielKron 122v; RejPos 77v, 196v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»mocny a (i) prętki« [szyk 1 : 1] (2): Są też pod nim [Popem Janem] ludźie ktorzy máią w pierſiach oblicże/ mocni y prętcy BielKron 462, 295.

»mocny i sławny« (1): wiele też z wáſzych Rycerzow námocnieyſzych y naſłáwnieyſzych odprzyſiągſzy ſie od páńſtwá wáſzego/ przyłącżyli ſie ku zaſtępu Alexandrowemu HistAl E7v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»mocny i sprawny« (1): gdyż wiele mężow było máłey vrody mocnych y ſpráwnych ná świećie BielSpr 3. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].

»srogi a (abo) mocny« [szyk 2 : 1] (3): RejPos 331, 334; Albo też iáko oná błáha á niezbroyna niewiaſtká Iudyth ſwięta poráźiłá onego ſrogiego á mocnego Hetmáná Holoferneſá RejZwierc 264. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].

»mocny a (i) stały (a. stateczny)« [szyk 6 : 5] (11): PatKaz III 120; SeklKat Vv; MurzHist S; Izalim tobie nie roſkazał/ ábyś był mocnym y ſtałym [consorta te et robora te]? á iżbyś ſie nie bał áni lękał? BibRadz Ios 1/9, Ios 1/6, 7; BielKron 202v; RejPos 6, 179v, 263v; SkarŻyw 173. [Ponadto w Połączeniach szeregowych 3 r.].

»mocny, straszliwy« (1): Y ktoryſz Bog ieſt ták mocny/ ták bárzo ſtráſzliwy LubPs gg3. [Ponadto w połączeniach szeregowych 10 r.].

»mocny, (a, i) śmiały« (5): GlabGad 03v, P4; Mącz 50b; Zaden máiąc z kim cżynić o gárdło niebędźie przekłádał koniá domá vrodzonego á lękliwego nád Tureckiego/ ábo zkąd inąd przywiedźionego/ mocnego y śmiáłego [acri et magnanimo]. ModrzBaz 114v; KlonWor 22. [Ponadto w połączeniach szeregowych 14 r.].

»mocny i trwały« (1): A gdy go zá ogon poćiągnie/ A koń ſye záſye mocnie odwiedźie/ Táki mocny y trwáły będźie. SienLek 188. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»mocny i urodziwy« [szyk 1 : 1] (2): y widząc iſz cżłek vrodziwy/ y mocny/ á o rzecżách rycerſkich mądrze mowi [...] polećić mu ſpráwę woinną chćieli. SkarŻyw 167, 166. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»urosły i mocny« (1): Ieſtem vroſłych y mocnych ludźi pokármem: rość/ á pożywáć mię będźieſz KuczbKat 180.

»mocny a waleczny« (3): (marg) Gigántes. (‒) Obrzymowie mocni á walecżni/ ktorzy przeſládowáli lud Boży/ to ieſt/ Sethowe potomki BielKron 4v; HistRzym 126v, 128. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.].

»wielki, (a, i) mocny« = magnus et fortis Vulg, PolAnt; magnus et robustus Vulg [szyk 17 : 5] (22): PatKaz II 66v; GlabGad D5v; HistAl C6, C6v, F4; GliczKsiąż C3v; Leop Deut 11/23, 26/5, 3.Esdr 6/14, 1.Mach 3 arg; BibRadz Ios 23/9; S tych tedy nowożeniow ſie był vrodził wielki á mocny mąż imieniem Achilles BielKron 21v, 21v, 40v, 46v, 81v, 240v, 267, 410; tedy go [państwa] nawiętſzy y námocnieyſzy nieprzyáćiele nie będą mogli zwoiowáć CzechRozm 255v; StryjKron 426; SkarKaz 637b. [Ponadto w połączeniach szeregowych 13 r.].

»mocny i wysoki« (1): ták nád wſzyſtki mieſztzány niebieſkie namocnieyſza y wyſſſza/ iáko rozne imię máthki Bożey nád nie oſobliwie otrzymáłá. KrowObr 164.

»mocny i zacny« (1): A ták iż to ták mocny y zacny ſam Bog iedyny vcżynił CzechRozm 36. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].

»mocny, (i) zbrojny« [szyk 1 : 1] (2): A widząc woyſko pogańſkie barzo mocne y zbroyne [fortia loricata]/ [...] Iudás mowił do ſwoich w ty ſłowá/ Nie boyćież ſię wielkośći ludźi tych BibRadz 1.Mach 4/7; BielSpr 23v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].

Iron. (4):

mocny ku czemu (2): Biádá onym kthorzy ſą mocni ku pićiu winá [potentes estis ad bibendum vinum; mocnymi ná pićié winá WujBib] BibRadz Is 5/22; RejPosWstaw 44.

mocny na co (1): Biádá wam co ieſteśćie mocnymi ná pićie winá [Is 5/22]/ á mężowie duży ku mieſzániu pijańſtwá. WerGośc 213.

mocny czym (1): Znátzny zdaleká kthory mocen śmialością ięzika [potens linqua audaci; Możny w śmiáłym ięzyku WujBib]/ a mądry vmi ſie wywinąć od niego. Leop Eccli 21/8.

W przen (76): Bowiem kto ſie ná ten hárc namocnieyſzy kuśi/ Vźrzyſz álić zá ſiodło káżdy wypáść muśi. RejWiz 28v; Leop Num 11/23; Mocnyć vczynek ſpráwił [fecit potentiam] rámieniem ſwem/ roſproſzył pyſzne myſlą ſercá ich. BibRadz Luc 1/47, Eccli 16/14; Albo ieſli w tymże známieniu niebieſkim/ czáſu národzenia ſwego/ mieli Plánetę namocnieyſzego národzenia ſwego LeovPrzep Dv, A3; A toć ieſt on [Bóg] twárdy młot co opoki tłucże/ A zátwárdzyáłym zamkom to ſą mocne klucże. RejPos Ooo5v, 55; BudBib Ios 4/24; ſtłuḿ [Boże] wszytki ktorzy ſobie wſzetecżnie mowili/ iuż my ięzyki ſwoie będźiemy wielbili. Bo mocne vſtá náſze ArtKanc Q3.
Wyrażenia: »mocne lata« = wiek dojrzały (1): boćiem też tá niemoc práwie w mocnych lećiech ſye przygadza/ Od dwunaśćie lath áż do piąći y trzydźieśći. SienLek 92v.

»mocna ręka, ramię, prawica« = fortis manus Vulg, PolAnt; fortis dextera, fortitudo manns, potens manus Vulg; manus valida PolAnt [szyk 38 : 7] (42 : 2 : 1): OpecŻyw 116; WróbŻołt 34/10; ále wielmożnoſć mocnego rámieniá twego to ſpráwowáłá iże ſie to tobie ták ſamemu zdáło. RejPs 65v, 57, 141, 144, 173; RejKup dd8; HistAl D7; LubPs gg3v; KrowObr C, 62; Leop Ios 1/14, 4.Esdr 16/13, Ps 38/12, 1.Petr 5/6; BibRadz *4, 3.Reg 8/42, 2.Esdr 1/10; RejAp D; RejPos 26v [2 r.], 50, 130v, 138, 238v (9); A oni ſą słudzy twoi y lud twoy/ ktoreś odkupił mocą twą wielką/ y ręką twą mocną. BudBib 2.Esdr 1/10; CzechRozm 211; KarnNap E; SkarJedn 152, 402; KochPs 121; SkarŻyw 69, 481, 483; ArtKanc I17, T6; WujNT 1.Petr 5/6, Bbbbbb; SkarKaz )(2v; CzahTr G4; y heretycka ludzka śiłá/ nie przemoże budowánia/ ktore mocna ręká twoiá poſtáwiłá. SkarKazSej 683b.

»ręką (a. ramieniem) mocną, w mocnej ręce, przez rękę mocną« = przy użyciu siły, przemocą, zbrojnie; in manu excelsa, iniquis manibus Vulg; in manu extenta, in manu forti a. robusta a. valida PolAnt; manu forti JanStat [szyk 15 : 5] (16 : 3 : 1): gdi powiedziano iże Artaxerxes krol Perski z mocną ręką nieprzyacielską [cum valida manu hostium] przećiw iemu przyciągnął/ on dla tego nie poruſzał rycerſtwá ſwego HistAl A; kthoryś wywiodł lud twoy z źiemie Egipthſkiey w ręce mocney [możną ręką WujBib] Leop Bar 2/11, Ex 14/8, 2.Mach 4/40, BibRadz Ex 6 arg, 6/1; HistRzym 80; BudBib Deut 4/34, Ier 21/5, 32/21; gdzie ieſli ręką mocną nie nábędzieſz pokoiá/ nigdy prześpiecżny nie będzieſz w pokoiu roſkoſzy domowey. BielSpr 28v; SkarŻyw 317, 490, 503, 558; MWilkHist F2v; ArtKanc I13, L; tedy Stároſtá mieyſcá ruſzyć ſie mocną y zbroyną ręką będźie powinien SarnStat 831, 945.

Przen (36):
a) Taki, który wywołuje taki skutek, jakby miał siłę fizyczną lub psychiczną (25): BibRadz Iob 6/25; á tám ſie iuż przez Apoſtoły ſwięte pocżęłá ſzyrzyć prawdá Ewányeliey ſwiętey/ á on klucż mocny brał moc ktory wiernym odmykał zamki niebieſkie RejAp 165; RejPos A4v, 120, 235v, 245v, 261; 302v; A ieſliż ták mocna byłá mowá Heliaſzá Proroká/ iż ogień z niebá ſpadał/ á trawił ludźie BiałKat 283v, 283v; KarnNap E3v; proſte á cżuyne a mocne duchu y iáko ſtrzały przenikáiące były słowá iego. SkarŻyw 312, 152, 309, 452; iednák wſzytko to [zło] nie ieſt v mnie ták gwałtownie mocną rzecżą: żeby mię zmoc y z vmyſłu moiego zbić miáło CzechEp 9.
Wyrażenie: »mocne słowo« = verbum virtutis suae Vulg, PolAnt [szyk 7 : 2] (9): BibRadz Hebr 1/3; Wołał tu trupá áby śię ozwał y mowił ná mocne ſłowá iego. GrzegŚm 9; CzechRozm 123v; SkarJedn 244, 345, 395; SkarŻyw 165, 305; Ktory będąc iáſnośćią chwały/ y wyráżonym ohrázem iſtnośći iego/ a noſząc wſzytko ſłowem mocy ſwey [marg] rządząc słowem mocnym ſwoim. Hebr. (–) [...] śiedźi ná práwicy máieſtatu ná wyſokośćiách WujNT Hebr 1/3.
b) Taki, który jest wykonywany albo dzieje się przy użyciu dużej siły fizycznej lub psychicznej (11): A wſzakoſz ona niewiaſta ieſt przytym ſiły dobrey/ oddychania mocznego/ niezaduſzliwego FalZioł V 18d, V 26; GlabGad D3v, D4v; SienLek 21v; A zákrzyknął [anioł] w mocy (marg) mocnym głoſem. (‒) mowiąc WujNT Apoc 18/2; Ma też [nasz język] y w, ále iuż mocnieyſzé niż v Niemców JanNKar D1v.

W charakterystycznych połączeniach: mocne (-y, -a) bicie, ciągnienie, głos, oddychanie, opieka, pobicie, puls, trzymanie (2).

Wyrażenia »mocny odpor« (2): SeklKat Tv; tám wielką mocą ziedney ſtrony dobywał y kopał podmury/ chcąc prochy záſádzić/ ále mocny odpor mieli z Wiedniá z miáſtá BielKron [206].
Szeregi: »mocny a okrutny« (1): ábowiem ták bárzo mocne á okrutne było pobicie [tam fortis enim fuiy ipsa pugna] iż też ſlońce ſie záćmiło/ nie chcąc względáć ná ono wielkie wylanie krwie. HistAl C8v.

»wielki a mocny« (1): Bowiem puls wielki á moczny w mierze iednakiey znamionuie moc ſercza j dobrą ſkładnoſć ciała GlabGad E4.

a. W funkcji rzeczownika (62): Abowiem czudzoziemczy powſtali naprzeciw mnie/ á moczni ſzukali Duſze moiey TarDuch D8; GlabGad N2; Abowiem Syon zebránie miáſtá ſwego vtwierdził namocnieyſſy ſam RejPs 129; HistAl D5v; Leop Iudic 5/7, 11, 13, 21, 4.Esdr 11/43 (10); BibRadz Iudic 14/14; BielKron 51v, 81, 81v; GrzegRóżn K3; RejAp 166; RejPos 77, 77v, 115; RejZwierc 205v; BielSpr 39; BudBib Ps 29 [28]/1, Prov 7/26, Ier 46/6, 4.Esdr 11/43, Eccli 35/20; iáko (wedle Muſzkuluſá) ieſt mądrość w mądrym/ y moc w mocnym/ choćiaż iey nie pokázuie/ áż gdy tego ieſt potrzebá CzechEp 257, 253; SkarKazSej 703b.

mocny nad kim (1): y vznano ieſt iż cżłowiek ieſt/ áni też może práwem poſtępowáć z mocnym nád ſobą. BielKron 80v.

mocny czyj (1): Przecz widziałem ony lękliwe vchodzące na zad/ á mocne iych [fortes eorum] pobito/ y wſkok vćiekáli BudBib Ier 46/5.

W połączeniu szeregowym (1): Ciało grube á twarde albo tęgie, mocnego też znamionoie [!]/ ſmiałego y robotnego, grubego rozumu á więcey głupiego niż mądrego. GlabGad P5v.

W przeciwstawieniach: »mocny ... mdły (8), słaby (7), pokorny« (16): Kiedy mocnieyſſy zwycięży mdleyſſego/ tedy bierze wſſytko ymienie iego. March1 A4; OpecŻyw 11v; March3 V4; BibRadz Rom 14 arg'; Mącz 13c; SienLek 10; BielSat H2; BudBib Bar 6/35; CzechEp 203; ReszPrz 59; ábowiem práwo dla tego ieſt poſtánowione/ żeby to co ieſt nie rowne/ rowne było/ to ieſt vbogi bogátemu nie rowny/ nie możny możnemu ſłáby mocnemu GórnRozm E2; WujNT s. 570, 1.Cor 1/27; SkarKaz 385a; SkarKazSej 659a; KlonWor 50.

Tłumaczenie etymologii rzekomego „Gian”; tu o władcy Afryki wschodniej znanym jako Presbyter Ioannes (cf S. Münster, Cosmographia, 1552, 1159-1160) (1): A w tym kąćie ná południe áż do Oceaná Murzyńſkiego/ dzierży kroleſtw ná ſześćdzieſiąth Pop Ian [...] zową go Gian to ieſt mocny/ á náſzy obroćili z Gianá Ianá. BielKron 271.

Przysłowia (3): Gdy śię mocni mnożą/ ludzi vbożą. BierEz M2v, M2v.

Rad záwżdy omiń mocnego/ Nie przećiw się śile iego BierEz R4v.

Wyrażenia: »namocniejszy z mocnych« (2): Będą iey mowić namocnieyſſy z mocnych [potentissimi robustorum; między mocarzmi namocnieyſzy WujBib] z poſrzod piekłá/ ktorzy ſpomocniki iego z ſtąpili Leop Ez 32/21.

»ręka mocnego« — manus fortium a. fortiorum Vulg (2): Y wybáwię ćie z ręki nagorſſych/ á wykupię ćie z ręki mocnych [z ręki mocarzów WujBib]. Leop Ier 15/21, Deut 25/11.

Szeregi: »młody a mocny« (1): Toś [śmierci] młodemu á mocnemu groźna/ ktory záwſze ſzcżęśćia vżywa ArtKanc S11.

»przełożony i mocny« (1): Sromayćie ſie przed oycem y przed mátką o niecżyſthotę/ y przed przełożonym y przed mocnym [a praesidente et a potente; przełożonym y mężnym WujBib] o kłamſtwá Leop Eccli 41/21.

2. Taki, którego zniszczenie wymaga stosunkowo dużej siły fizycznej lub psychicznej, którego trudno jest zniszczyć; firmus Vulg, PolAnt, Mącz, Modrz, Calag, JanStat, Cn; potens Vulg, PolAnt, Mącz, Cn; stabilis Vulg, PolAnt, Mącz; robustus Calag, Calep, Cn; fortis Vulg, PolAnt, Cn; munitus Modrz, Calag, PolAnt; praevalidus Mącz, Cn; valens Vulg, Cn; solidus Calag (708): Nagotuycież téż motznych powrozow/ ij dobrych lańtzuchow OpecŻyw 85; TarDuch C7; LEbiodka [...] ktora ma na ſobie liſt ſzirſzy y mocnieyſzy [ſzerſzy y tężeyſzy SienHerb 114b] FalZioł I 93c; SLimaki morzkie Iako Plin. piſze w kxięgach dziewiątych/ iże miewaią mocznieyſzą ſkorupę na ſobie nizli ziemne FalZioł IV 31d, II 22v, III 31a, V 25; RejPs 44, 195; HistAl B7, M5; przećiw ktoremu [Kościołowi] brony pyekyelne/ yákożkolwyek mocne á vśilne/ ná wyek wyekom nyeprzemogą KromRozm III Q3; LubPs E2, G, aa3v, gg3; GroicPorz B; RejWiz 4v, 88, 99, 137v, 166v, 169v; Leop Ez 3/8, 1.Mach 13/33, 2.Mach 12/18, Apoc 18/10; KIedy mocno ſiekierę/ ſtálą záhártuią/ Tedy ią pnie y ſęky/ mocne rozłupuią. RejZwierz 139; Poſtąpienia moie były mocne [non nutarunt (marg) ne declinent (-)] ná drogách twoich BibRadz Ps 17/5, *4, 3.Reg 11/38, Is 54/2, Dan 11/7, 2.Mach 12/13; we dwá zwirzchnie [pierścienie napierśnika] záwlecżeſz łáńcuſzki złote [...] á we dwá ná dole záwlecżeſz dwie ſznurze złotogłowowe [...] ktore obwiąże około ſiebie kápłan/ áby to ſpołu było mocno narámnik z napierśnikiem. BielKron 34v; iż nic nie máſz ná świećie thák mocnego/ coby ſkáźie á końcowi powinowáto nie było. BielKron 268; ktorzy [Pomorzanie] ſie też okopáli w mocnym mieyſu [!] BielKron 352v, 80, 255, 265, 289, 356v (11); GrzegRóżn F2; KochSat B4v; Robur [...] Dąb bárzo twárdy/ też nadtwárſze [!] á náymocnieyſze mieyſce w ciemnicy. Mącz 357a, 427d; iáko przez plew lepienie nie bywa mocne/ y ode dzdzá ſie pſuie SarnUzn Cv; SienLek 14; RejAp 85, 182v; GórnDworz P5v, Aa6; A toć ſą [słowa Chrystusa] mocne klucże y mocne węzły związánia y rozwiązánia cżłowieká nędznego RejPos 120, 156, 190, 256v, 304v, 347; BielSat N2; ták iż on ták ozdobiony [stałością] cżłowiek będzye ſtał iáko mocny filar/ ktorego żadny wicher/ ani przeſtrách/ ani żadna rzecż nigdy ruſzyć nie będzie mogł. RejZwierc 73; Ałe gdibychmy ſobie ſpołu á wiernie pomogli/ nie byłoby ták mocnego płotu ktoryby nam zágrodził do porządku á do dobrego Koronnego/ ábychmy go przełomić nie mieli RejZwierc [193]v, 87v, 88, 103v, 156v, 177 (9); lepiey mieć rzędow więcey/ niż długo rozćięgáć lud Rycyrſki dla mocnieyſzego ſtánia/ bo prędzey przerwie woyſko ćienkie niż miąſzſze każdy nieprzyiaćiel. BielSpr 17, 63, 73v [3 r.], 74 [2 r.]; BudBib Eccli 29/16, 2.Mach 12/13; Strum B3 [2 r.]; PaprPan A4v, Ddv; Mieyſce ták wielkiego ſkárbu niechby było ze wſzech namocnieyſze [munitissimus]/ á od gránic nieprzyiaćielſkich co nadáley położone. ModrzBaz 123; SkarJedn A2v [3 r.], A3; Calag 462a; SkarŻyw 32, 293, 371, 509, 572; y wſádzili go do mocnego ſklepu ná więzienie StryjKron 442, 105, 502; wedle ichże [ewanjelistów] wyznania [...] mocny ſtánie pocżątek z nowego Teſtámentu okazány: iż on przez trzech Ewánieliſtow [...] nie opiſuie Bogá: ále cżłowieká. CzechEp 303, 382 [2 r.], 383; NiemObr 35, 47, 161; KochFr 87; ReszPrz 12; WerGośc 260; BielSjem 38; KochPieś 12, 13; KmitaPsal A2; Calep 926b; A iż miłośierdźie/ w ręku Páná tego/ Y mocna vćiecżká/ cżłowieká nędznego GrabowSet Dv; KochFragJan 4; OrzJan 75; WyprPl B, Bv; Ták tedy mocną ieſt związká małżeńſka: że ią ſam tylko rydl á motyká rozwiązáć może. WujNT s. 164, Hebr 3/14, 6/19, Apoc 18/10; SarnStat 21, 171, 950; SkarKaz 43a; CzahTr H2; GosłCast 42; SkarKazSej 671b, 672b; ZbylPrzyg A4.

mocny z kogo (3): Gdyż w tey mierze zbroie walki náſzey/ iáko mowi Páweł święty/ nie máią być ćieleſne/ ále tylko z Bogá mocne [potentia Deo PolAnt 2.Cor 10/4; Bogiem mocne WujNT]. CzechEp 5, 99; NiemObr 19.

mocny k(u) czemu (2): Iuż theż Epirinſkie/ Albánſkie/ y inſsze okoliczne Páńſtwá ich/ ácz mieli mężne ludźie y mieyſcá mocne ku obronom/ á wżdy przećię ſą poſiedzone przes Othomáńſki rodzáy. MycPrz II B[3]v, I B4v.

mocny przeciw komu, czemu (2): Ten [estinus] zna kiedy ma być zaburzenie morzkie: zanorzy ſie do dna á wezmie kamień na dnie: iżeby był mocznieyſzy przeciw wiathrowi FalZioł IV 34a; BielKron 293v.

mocny kim (1): Bo broń żołnierſtwá náſzego nie ieſt ćieleſna: ále Bogiem mocna [potentia Deo] ná zburzenie mieyſc obronnych WujNT 2.Cor 10/4.

mocny w czym (2): Iáko látoroſl nie może cżynić y wypuſzcżáć owocu ſámá s ſiebie/ ieſliby nie biłá trwáłá y mocna w máćicy RejPosWiecz2 93; WujNT 833.

W połączeniu z nazwą miasta (2): Gdźie dźiś bogáta Troiá? gdźie mocné Mycény? KochPieś 77; KochFrag 21.

W połączeniach szeregowych (18): W On dźień/ náwiedzi Pan miecżem ſwoim twárdym/ y wielkim/ y mocnym [duro et grandi et forti]/ Lewiátháná wężá zaworę Leop Is 27/1; PIſzą ſtárzy y nowi hiſtorikowie o mieśćie Ieruzálem/ iáko to miáſto było chędogie/ wielkie/ mocne y ſilne/ ná gorze á ná ſkále wielkiey wyſtáwione. BielKron 264v, 54, 267, 278v, 284v, 285 (9); Firmus, Stáły/ Mocny/ Twárdy/ Niedobyty/ Nieużyty. Mącz 128c, 8b, 411c, 417d, 427a; OrzQuin L4; Calag 191b; SkarŻyw A4.

W przeciwstawieniach: »krewki [= słaby] (3), słaby, subtylny ...mocny« (5): GlabGad C3; O tákim tedy duchownym budowániu Chriſtus pan powiedał/ ktore nie ſłábego fundámentu/ ále naymocnieyſzego potrzebuie NiemObr 32; W iednym Pietrze Arcyápoſtole/ w ktorym kośćioł był figurowan/ dwá ſtany ludzi ſą wyznáczone; mocnych y krewkich: iż kośćioł ma oboich w ſobie. WujNT 180, 180 marg, Aaaaaa4v.

W porównaniach (6): Koſći iego ſą mocne iáko miedź [fortia sunt ut baculi aerei] BibRadz Iob 40/13; BielSpr 9; BudBib Iob 37/17; SkarŻyw 151; WujNT 836; Ale ná on dźień weźmiem ćiáło mocne iáko żelázo/ trwáłe iáko miedź ábo złoto/ mocne nád wſzytki ludzkie śiły SkarKaz 205a.

W charakterystycznych połączeniach: mocna (-y, -e) brona (brana) (3), drotak, drzewina, drzewo (5), drzwi, filar, gałąź, grod, kłotka (3), kryg (2), łańcuch (5), miejsce, okowy, oszczep, pęto, plec, płot (3), pień, podpora, powrozek (powroz) (3), sklep (3), słup, świadectwo, taran, taras, ucieczka, ugruntowanie, utwierdzenie (3), węzeł (4), zręby.

Przysłowie (1): Z dálekiego poyźrzenia okazáły w murze [zamek Szarosz]. Ale w mocy máło co mocnieyſzy nád iáie CzahTr Hv.
Wyrażenia: »mocny, (-e) fundament, utwierdzenie« [szyk 8 : 5] (12 : 1): LubPs F3v marg, Q2v; RejAp 90, 182v; RejPos 190, 313; ModrzBaz 9v; Ták mocne fundámentá we krwi/ ták drogiey ludzi przezacnych ſług Chryſtuſowych/ kośćiołá Bożego záſadzone ſą. SkarŻyw [407], 14; CzechEp 130; W ten cżás bowiem nádźieiá nie ſłábieie/ kiedy ná wierze pewney y nieomylney/ iáko ná fundámenćie mocnym ſtoi. NiemObr 69, 32; OrzJan 31.

»mocna gora« [szyk 2 : 1] (3): beſpiecznie przed káżdą przygodą ſtáć mogą iáko mocna gorá Sion/ która nigdy niemoże być żadną mocą zruſſoná. RejPs 193, 24, 128v.

»mocny grunt« = firmum fundamentum Vulg, PolAnt; fortia fundamenta, stabile firmamentum PolAnt [szyk 12 : 2] (14): SeklWyzn g4v; BielKom B7; LubPs R2 marg; Aleć wielkość złośnikow rozmnażáiąca ſię nie przyidźie ku pożytkowi áni zlátoroſli cudzołożnych rozkorzeni ſię głęboko áni záłoży mocnego gruntu. BibRadz Sap 4/3, *4, Mich 6/2, 2.Tim 2/19; RejPos 190, 300; Náoſtátek pokażą/ że ácż wſzyſtko budowánie Chrześćijáńſkie ná mocnym gruncie węgielnego kámieniá ſtoi KuczbKat 120; WujJud 32; SkarJedn 22; ArtKanc K6v; WujNT 2.Tim 2/19.

»mocny kamień« (5): Kiedy [wiatr] ſzumi/ iż wżdy ieſt/ á drzewiną kręći/ Lamie mocne kámienie/ á wodámi mąći. RejWiz 111; RejAp 64v [2 r.]; RejPos 301v; SkarŻyw 3.

»miasto mocne« = urbs inclita Vulg; urbs munita a. thesaurorum PolAnt; potens civitas, praevalida urbs Mącz [szyk 40 : 19] (59): BierEz D2; Thakież Bulgary Illiriki cżęſtim naieżdzanim zwalcżył y miaſtha mocne głodem wymorzył. MiechGlab 66; LubPs N, O5v, Y6v; KrowObr 241v; Leop Ez 26/17; RejZwierz 24v; Vczyniłeś z miáſthá kupę kámienia/ á z miáſtá mocnego rozwálenie BibRadz Is 25/2, 2.Par 8/6; BielKron 179v, 240v, 249v, 264, 264v (27); Mącz 8b, 474d; RejAp 147v, 151, 182; Tedy krolewná dla ſtráchu wielkiego vćiękłá [!] do iednego mocnego miáſtá w ktorym był zamek mocny/ y tám przes długi cżás przebywáłá. HistRzym 33; KwiatOpis A4, B4v; RejZwierc 41v, 45v, 53v, 60v, 87v (7); BiałKaz K3; SkarŻyw [407]; GórnRozm E3 [2 r.], M; iáko mowi piſmo: (marg) Prou: 18. (‒) (Brát pomagáiący brátu ſą iáko miáſto mocne.) Zadne nie ſą mocnieyſze mury y wáły v miáſtá/ iáko zgodá/ iedność/ y miłość ſąśiedzka iednego ku drugiemu. SkarKazSej 683b, 666b.

»mocny mur, wał« = murus fortis, stabilitas murorum Vulg, PolAnt [szyk 22 : 16] (35 : 3): Ale ći co ſie w mieſćie zámknęli/ duffáiąc w mocne mury/ y doſtátku ſpiże/ oſlábiále ſobie pocżynáli Leop 2.Mach 12/14, Ier 15/20; BibRadz 1.Mach 1/35, 2.Mach 12/14; BielKron 265, 281, 284v [2 r.], 457v; GrzegRóżn 02v; Murus aheneus. Miedziány mur/ to yeſt/ mocny gruntowny. Mącz 4c; RejAp 182 [3 r.], Ee2; RejZwierc A6, 45, 45v, 46 [3 r.], 255v [2 r.] (10); WujJudConf 19; BudBib 1.Mach 1/35, 2.Mach 12/14; SkarJedn 2; SkarŻyw 56; NiemObr 97; GórnTroas 20; Siemion y Michał/ iák dwá Hektorowie. Murem mocnym y miecżem byli ná Tátáry KołakCath A4; WitosłLut A4; PowodPr 33; CzahTr E4; Zadne nie ſą mocnieyſze mury y wáły v miáſtá/ iáko zgodá/ iedność/ y miłość ſąśiedzka iednego ku drugiemu. SkarKazSej 683b, 683b.

»mocna(-e) obrona, obronienie« = firmissimum praesidium Mącz; protectio potentiae PolAnt [szyk 21 : 1] (20 : 2): A tak potrzeba mocnej a statecznej obrony. Chc(i)ejcie MW radzić o więcszem podatku Diar 63, 66; iż ten wſſechmogący á dobrotliwy Pan/ Ieſt mocną obroną ludu ſwoyego wyernego LubPs G3v, G2v, Nv, 05v marg, T5v, ff2v marg; BielKron 69v, 211, 225; Firmissimis praesidiis castra adornare, Dobrze mocnemi obronámi obóz opátrzić. Mącz 269c; RejPos 198v, 331v; KwiatOpis A2v; RejZwierc 254; BielSpr 9; BudBib Eccli 34/18; ModrzBaz 103v; LatHar 208, 225; PudłDydo A3v.

»mocna skała, opoka« [szyk 39 : 4] (26 : 17): TarDuch C8v; RejPs 26v, 39, 64, 90; SeklWyzn c2v; SeklKat Q2v; KromRozm III M8v; LubPs G2v [2 r.], Lv, Q2v [2 r.], R2; BielKron 448v; RejAp 104v, 182, 183v [2 r.]; RejPos A6, 301, 313, 338, 357v; KuczbKat 80; RejZwierc 152v, 259v, 260; WujJudConf 120v; ták iż ná nim [Chrystusie] y náuce iego/ iáko ná mocney opoce kośćioł wſzyſtek polegá. SkarJedn 73, A5v, 119, 150, 333, 365; SkarŻyw 151, 471, 595; CzechEp 130; ReszPrz 25; ArtKanc Q9; LatHar 437; SiebRozmyśl E3v.

»mocna (-y) tarcz, puklerz, szczyt« = scutum fusilium Vulg; scutum fortitudinis PolAnt [szyk 17 : 5] (19 : 1 : 2): á dobrotliwoſćią będą twoią nieináczey iáko mocną tarczą od wſſego złego záſſczyceni RejPs 132, 136; LubPs T5 [2 r.] marg; RejWiz 184; BibRadz Iob 41/6; RejAp 102v; GórnDworz Xv; RejPos 71v, 139v, 150v, 207 [2 r.], 264; RejZwierc 206, 264 [2 r.]; BudBib Eccli 29/16; Státeczność iego/ tarcz/ y puklerz mocny KochPs 138; GrabowSet D4; Naprzód od Bogá poczni káżdą ſpráwę ſwoię/ Toć ſtánie zá mocną tarcz/ y natęzſzą zbroię. WyprPl C3.

»mocna twardość« (1): Bowiem ona [głowa] w ſobie zamyka rzecż barzo miękką á wilgotną która ieſt mozg, dla ktorego obrony potrzeba mocney twardoſci. GlabGad B3.

»mocna twierdz(a)« [szyk 2 : 1] (3): ábowiem w mocy iego ſą wſſytki namożnieyſſe záſtępy á nam ſtoi zá namocnieyſſą twierć pokoiu náſſego. RejPs 69v, 89v; Hetman Hiſpáńſki Duca de Alba záłożył był twierdzą mocną/ chcąc tám Zamek obronny mieć StryjKron 26.

»wieża, baszta mocna« = turris fortis PolAnt [szyk 11 : 2] (7 : 6): LibLeg 10/146v; Ale wieżá byłá mocna w pośrzodku miáſtá/ ná ktorą vćiekli wſzyſcy mężowie y niewiáſthy z mieſzczan BibRadz Iudic 9/51; BielKron 284v [2 r.], 286v, 316; OrzQuin L4; RejZwierc 248; BielSpr 76; StryjKron 467; CzechEp 271; Skąd záraz widźieć możećie/ onę drugą mocną Báſztę náuki kośćiołá Bożego/ Traditionem/ to ieſt/ podánie: ktorego ważność odrzućáią wſzyſcy kácerze ReszPrz 22, 22.

»zamek mocny« [szyk 19 : 7’] (26): BielKron 283, 284, 286 [2 r.], 287 [2 r.], 287v (14); niemáſz ták mocnego ná ſwiecie zamku/ ktory/ gdzie by go iedną cżąſtką máłą tych fortylow/ iákich thyſiącmi ku przełamániu wſtydu pocźćiwey białeygłowy męſzcżyzni vżywáią dobywano/ podáć ſie záraz niemuſiał. GórnDworz Aa8v; HistRzym 33; RejZwierc 152v, 255v; BiałKaz K3; PaprPan Ddv; StryjKron 56, 537, 602; GórnRozm E3, M; łácny przyſtęp do niéy [Polski]/ zamku téż żadnégo ták mocnégo niéma/ którémuby dufáć miáłá. OrzJan 83.

»mocna (-y) zbroja, bechtyr, pancerz« [szyk 10 : 8] (16 : 1 : 1): RejPs 208; LubPs E4, ff4v marg; I zwyćiężył zaſtępy/ niemocą ćieleſną/ áni zbroią mocną [armaturae potentia; mocą zbroie WujBib]/ ále słowem Leop Sap 18/22, Prot B3v, D2; RejAp 80; RejPos 305v; A łaḿ w ſobie záwżdy przyrodzenie ſwoie/ kthore ſie vbrawſzy w pożądliwość iáko w mocną zbroię/ záwżdy s tobą burdę wieść muśi. RejZwierc 148v, 211, 264v [2 r.], Bbbv; CzechEp [3], 5, 99; NiemObr 19; ArtKanc K6v.

Szeregi: »mocny i bogaty« (2): Akon álbo Ptolomáis/ miáſtho w Fenicyey/ leży nad morzem/ mocne y bogáthe BielKron 266v, 240v.

»mocny, (i, a) chędogi (a. ochędożny, a. cudny, a. piękny)« [szyk 4 : 1] (5): Ma to miáſto [Fryburg] v kośćiołá wieżę mocną/ chędogą/ dziáłem niepoſpolitym ſpráwioną/ wſzytká kámienna/ nád ktorą przy Renie niemáſz chędoſzſſey y mocnieyſzey po wieże Argentińſkiey BielKron 286v, 288, 457v; RejZwierc 177v.

»mocny i gruntowny« (1): żeby to [naukę Kościoła] y prośći mogli rozumieć/ y ná nim ſię iáko ná mocnym y gruntownym fundámenćie/ ktory záwżdy heretycy odrzucáli/ á ſobie inſzy zákłádáli CzechEp 130.

»hruby, mocny« (2): DRabow kilo tyſięcy/ niechby mieli niecki/ Hrube/ mocne/ Lipowe/ iść s nimi w przyćiecżki BielSat Nv [idem] BielSjem 37.

»mocny, ludny« (1): Ia nád Krákowſki zamek do tego [przechowywania skarbu Rzeczypospolitej]/ lepſzego niebacżę/ bo ieſt y mocny y ludny [munitissima est et frequentissima]. ModrzBaz 123.

»miąższy, (a) mocny« [szyk 1 : 1] (2): ktory [gospodarz] mając sklep mocny, miąższy, dopuści nań kapać, tak, że się po kęsu rysuje, aż wszytek razem upadnie. DiarDop 108; KwiatKsiąż M2v.

»mocny a (i) niedobyty (a. nieprzezwyciężony, a. niezwyciężony)« (7): BielKron 277v, 289; RejAp 104v; Wołał ná nię Stároſtá: vpámiętay ſię Iuliáno [...] Ale iáko ſkáłą mocną á niedobytą zoſtáłá. SkarŻyw 151, 56; NiemObr 104; WysKaz 19.

»mocny a nieomylny« (1): gdyż [człowiek] tu vſtáwicżnie ma chodzić w pewnym beſpiecżeńſtwie/ á w mocney á w nieomylney ſtraży iego [Boga]. RejPos 292v.

»mocny a niewzruszony« (1): Fundáment koſciołá prawdziwego mocny a niewzruſzony. LubPs F3v marg.

»mocny a (i) obronny« (6): poki Dawid był ná oney twirdzy. (marg) Názywa Másfá twierdzą/ ábowiem byłá kráiná bárzo mocna y obronna. (‒) BibRadz 1.Reg 22/4; BielKron 288, 292v, 448v; á podday ſie ze wſzem pod obronę kroleſtwu iego [Boga]/ á cżyń wolą iego/ poznaſz pewnie mocną á obronną tarcż záwżdy nád ſobą iego RejZwierc 206; OrzJan 79.

»pewny a (ani, i) mocny« = praesens et firmissimum ModrzBaz [szyk 4 : 4] (8): HistAl I7; Diar 67; BibRadz *4; RejPos 331v, 335v; Y káżdy pewnie woli wſieść do owey [łodzi] proſtey á nie málowáney á pewney á mocney/ niżli do owey málowáney á dziuráwey. RejZwierc 68, 167; ModrzBaz 103v.

»srog i mocny« (1): Ieſliż tedy Wiédeń ſam temu Turczynowi ták był ſróg/ y ták mocny: Cóż wáſzá kró: M. rozumiéſz/ czegoby ſie od inſzych ſpodźiéwał OrzJan 80.

»mocny, (i, a, albo) trwały (a. stateczny, a. stały)« = firmus stabilisque Mącz [szyk 10 : 4] (14): FalZioł IV 41b; HistAl G; AEneus [...] Miedźiány Et Metap. trwały/ mocny. Mącz 4c, 56d, 128c, 417d, 474d; RejAp 64v; RejPosWiecz2 93; ReszPrz 4; WujNT 836, 837; GDźie cztérzy filary dom iáki ná ſobie noſzą, tám muśi bydź dom tęn mocny y trwáły. SarnStat 550; SkarKaz 205a.

»twardy a (i) mocny« [szyk 2 : 1] (3): kthory [ogień] drwa twarde á mocne obracza w węgle trwałe y długo ciepło dawaiące GlabGad H3v; BielKron 267v; Calag 63a.

»wielki i (a) mocny« = magnus et fortis PolAnt [szyk 7 : 3] (10): BibRadz Dan 4/8, 1.Mach 1/35; BielKron 264, 267, 287; KwiatOpis B4v; BudBib Dan 4/11 [8], 20[17], 1.Mach 1/35; Ziemiá tá [Inflanty] w mocne y wielkie miáſtá/ y zamki/ w bogáte porty ieſt oquita. BiałKaz K3.

»wysoki a (i) mocny« [szyk 1 : 1] (2): RejAp Ee2; Lecz pochwili źiárno to wzgárdzone pokazáło ſwoię dźielność y moc wielką/ vroſło wyſokie y mocne drzewo. SkarKaz 83a.

»mocny i (a) zacny (a. znamienity)« [szyk 2 : 2] (4): Ma to páńſtwo [marszalstwo badeńskie] miáſtá pod ſobą mocne y zacne. BielKron 286v, 272, 291v; RejZwierc 87v.

W przen (251): MurzHist E3; A przetoż bráćia rádſzey ſię ſtárayćie ábyſćie mocne cżynili wezwánie y wybránie wáſze/ bo ieſlibyſćie thy rzecży czynili/ nigdy ſię nie powálićie BibRadz 2.Petr 1/10, I 2b marg [2 r.]; A gdy ſie rozieżdżáli/ áby thym mocnieyſza przyiaźń byłá/ dał Ceſarz Boleſławowi nowemu krolowi włocżnią świętego Maurycego BielKron 344v, 24; RejAp 118; RejPos 283v; KuczbKat 165; WujJud 221; ModrzBaz 32v; Zmordowáni byli kátowie/ á iey ćierpliwość świeża á mocna zoſtáłá. SkarŻyw 151; day mi mocne ſerce ku wyćierpieniu męki tey SkarŻyw 402; Y legł/ á mocnym ſnem zmorzony/ ſpał pod onjm płaſzcżem. SkarŻyw 560, 143, 230, 277, 441; KochCn B4; SarnStat 1020; SkarKaz 159a.

mocny w czym (1): im dáley tym więcey w miłośći Bożey roſł/ y mocnieyſzym wprzedſięwzięćiu ſwoim zoſtawał. SkarŻyw 167.

W połączeniu szeregowym (1): a przeto bila [Matka Boska] ſąd moczny ſtaly thrwaly cznot napelnyonyPatKaz III 115v.

W charakterystycznych połączeniach: mocna (-y, -e) cierpliwość (2), miłość (4), przyjaźn, sen, serce (3), spojenie (2), wezwanie, wyznawacz, wyzna(wa)nie (3), złączenie (2), związka (3).

Wyrażenia: »cnota mocna« (1): boć cnotá mocna/ która ieſt w trudnośćiách wychowáná/ ſnádnie przywyknie nieprzeſpiecżnośćiąm BielKron 249v.

»dowod mocny« [szyk 2 : 1] (3): Przełożćie rzecz wáſzę mowi Pan/ á przywiedźćie dowody ſwe mocne [fortia vestra] mowi Krol Iákobow. BibRadz Is 41/21; NiemObr 104; WujNT 332.

»mocna nadzieja« = spes firma Vulg [szyk 23 : 5] (28): RejKup ſ5; LubPs ktv, A3, R5 marg; RejWiz 171; Był iśćie mocney nádźieie wiedząc pewnie że Bog miał być miłośćiw Pánu iego. BibRadz I 13a marg; RejAp AA4v, 113v; RejPos 33v, 37v, 54, 80, 127 (15); MycPrz I A4; ArtKanc Q10; Błogoſłáwiony/ komu imię Páńſkie/ Mocną nádzieią GrabowSet Q3; WujNT 2.Cor 1/7 [2 r.].

»mocna opatrzność, opieka« (1 : 1): Iáko thenże ſam Pan á zbáwiciel náfz dawáiąc nam pewną otuchę o mocney á pi1ney opátrznośći ſwoiey/ dał nam ná przykład ony dwá wrobliki/ kthorzy poſpołu bywáią na targ nieſieni/ iż żaden nie zginie bez woley á bez opátrznośći iego. RejPos 279v, 232v.

»mocna pewność« (1): Coż zá przyczyná byłá ták wielkich dowodow/ y ták mocney o tym pewnośći? SkarKaz 207a.

»mocna pociecha« (1): ábyſmy przez dwie rzeczy nieodmienne/ w ktorych być nie może żeby Bog kłámał/ namocnieyſzą poćiechę mieli WujNT Hebr 6/18.

»mocna stałość, stateczność« [szyk 2 : 1] (2 : 1): Leop 1.Thess 2 arg; RejAp 43; Abowiem zá roſtropnym rozmyſłem á zá bácżnym ćwicżeniem iuż tuż oná zacna towárzyſzká cnoty ſwiętey ſtałość mocna przypádnie RejZwierc 73.

»stolec mocny« = thronus eius erit firmissimus Vulg (3): OpecŻyw 7; Leop 1.Par 17/14; Pan ná niebie vbudował/ ſtolec mocny przygotował. ArtKanc Q20.

»mocne ufanie« = fiducia fortitudinis PolAnt [szyk 21 : 1] (22): aby dobryi nadźieie był/ panu bogu vfáł/ a tem ſwoiem mocnęm vfaniem miłośierdźie otrzymał MurzHist E4, O2; A lud twoy ktory w tobie ma ſwe moczne vfánie/ Rácżi gi w łáſce záchowáć od złych przygod beſpiecżnie LubPs hh6, G3v marg, Hv marg, K2v, K3v marg, Lv marg (19); BibRadz Prov 14/26.

»mocna (-e) wiara, uwierzenie« [szyk 139 : 17] (155 : 1): PatKaz III 90v; RejPs 45v; SeklKat E3; RejKupSekl a7v [2 r.]; LubPs A3, A5, A5v, C3v marg, Ev marg (17); RejWiz 170, 181v, 182; BibRadz I 121b marg; RejAp 94, 118, 122v; płatnieyſze było v niego ono nędzne vpádnienie niewiaſtki oney v nog iego z oną wiárą mocną iey/ niżli ony wſzyki [!] koſzthy y przypráwy Licemierniká onego. RejPos 309, 1 [3 r.], 31v [2 r.], 37v, 46, 47v (101); RejPosWiecz2 95v; [świętość] na pothwierdzeniu ieſt daná ku rozmnożeniu mocnéy wiáry y wſzyſtkiéy chrześćiáńſkiéy cnoty. BiałKat 263v, 26, 383v; KuczbKat 9, 280; RejZwierc 130v, 195v, 198, 198v, 264; WujJud 25; KarnNap D2v; SkarŻyw 277, 490, 597, 598; ArtKanc E20v, M16 [2 r.], P8, R20v; GrabowSet Q2; WujNT 72, 248; SkarKaz 422b, 519b.

»mocna wiara [= wiarygodność]« [szyk 1 : 1] (2): Ná którey rzeczy świádectwo y wiárę mocnieyſzą [fidem firmiorem JanStat 863] kazáliſmy pieczęćią náſzą to vtwiérdźić. SarnStat 1085, 993.

»mocny wywod« (1): Co áby inſzego ſłuſznieyſzego wywodu nie było/ thedy wielki á mocny wywod/ iż ácż ſtan małżeńſki ſam nawdzięcżnieyſzym zakonem poſtánowić racżył/ ále przedſię ſam racżył ſie s pánny á z dzyewice cżyſtey vrodzić RejPos 342v.

»Szeregi: »dobry a mocny« (1): A bądzćie dobrey á mocney wiáry/ iż on przyda oſobney mocy myſlam wáſſem RejPs 45v.

»mocny a doskonały« (1): A żadnym obycżáiem błogoſłáwieńſthwá wiecżnego doydź nye możemy/ iedno przez mocną á doſkonáłą wiárę w Kriſthuſá Páná. LubPs H3.

»mocny a nieustraszony« (1): wyſkocżył złodki Piotr ná głębinę y przepáść morſką [...] O ſerce mocne á nieuſtráſzone SkarŻyw 597.

»mocny i niezwyciężony« (1): A naprzod mocną y niezwyćiężoną wiárą o Pánie náſzym Iezuśie/ wierząc SkarŻyw 597.

»mocny i pewny« [szyk 2 : 1] (3): KuczbKat 9; ſkądby ſię ná táką wiárę zdobyć/ y przez co w niey vpewnionym być: áby mocną y pewną będąc byłá prawdźiwą podſtáćią. NiemObr 69, 69.

»mocny a skuteczny« (1): zbáwienie á vſpráwiedliwienie cżłowieká káżdego/ niſkąd inąd nam nie przychodzi/ iedno z mocney á ſkutecżney wiáry náſzey RejPos 307.

»mocny a (i) stały« (3): LubPs H3; kto iedno wiernie z mocnym a ſtałym ſercem iemu vfáć będzye. RejPos 289v; KuczbKat 280.

»trwały i mocny« (1): A ſprzyiázna chęć/ áby byłá trwáła y mocna [firma sit et stabilis]/ trzebá żeby ſię opieráłá o korzeń wiádomośći y przyzwycżáienia rzecży vcżćiwych. ModrzBaz 136.

»(z)upełny a mocny« [szyk 2 : 1] (3): ktorzy w thobye wſſechmogący Pánye/ Máyą záwżdy zupełne á mocne vfánye LubPs ff; RejPos 48, 214.

»wielki a mocny« (1): RejPos 342v cf »mocny wywod«.

3. Taki, który ma natężoną cechę, właściwość; silnie działający, wielki; validus Vulg, PolAnt, Cn; plenus Murm, Mymer2; fortis Miech, PolAnt; robustus Miech, JanStat; potens Mącz, Cn; praesens Mącz; excitatus, gravis, solidus JanStat (163): OpecŻyw 138v; rzeczona yeſt bouyem marya yako by gwyazda morſka która yeſt moczna yaſna PatKaz III 113, 110, 126v; Wino ſrzednie/ to ieſt niebarzo moczne: Ieſt nalepſze zdrowym y chorym FalZioł I 156b; á poſpolicie Doctorowie przed moczną purgaciją daią Caſſiją dla odmiękcżenia żywota. FalZioł III 31c; Mleko [...] trucinam y bolącżkam wnętrznym pomaga, acżkolwiek też y na to ieſt owcże mleko ale wżdy nie tak moczne. FalZioł IV 4d; to ieſt niemocz barzo moczną/która przychodzi z kłociem na prawym albo na lewym boku miedzy ziobry k temu z febrą/ z kaſzlem/ z ſcięſzkiem oddychaniem. FalZioł V 5; Też myſlenie moczne o iakiey rzecży potrzebney, ſzcżkawkę traci. FalZioł V 83v, I 50c, 67a, 146d, 147d, II 20d (29); Bowiem na przodku powſtawaią z pokarmu w żołądku dymy mocne, ktore wielkie cżynią zamieſzanie w mozgu GlabGad L5, B3v [2 r.]; y ćwiczą ſye ná wyćierpienie rozmáitych mąk/ áby potem gdyby byli poimáni/ mocne męki wyćierpieli GroicPorz ii3v; Y z dáleká pocżuieſz mocną właſność iego [ognia]/ Gdyć przypyecże/ iż ieſt w nim wżdy coś gorącego. RejWiz 111, 151; przypráwił krolowi trućinę/ ták mocną/ iż iey żadne nacżynie żelázne/ ſrebrne/ y złote zdzyerżeć nie mogło BielKron 126v; bo kiedy práwe muſzkum/ tedy thák mocne ieſt/ iż gdy go powonia/ wneth ſie kreẃ noſem rzući. BielKron 267v; Thego Wárádyniá powiádáią ná then cżás mężnie broniono/ áż przez mocną ſtrzelbę był wźięt. BielKron 306, 403; ktorzi ſą według położenia cieleſnęgo [!] miekczy á mokrzi/ tedy mocżnieyſzym czwicżenim maią być oſuſzani y twardymi cżynięni KwiatKsiąż N4v; LeovPrzep E3v; Sonor, Brzęg/ mocnieyſze brzmienie. Mącz 402a, 149b, 391b, 430c, 431a; Abowiem mocne á Zamorſkie lekárſtwá/ człowieká bárzo mdlą/ á żołądek obrażáią. SienLek 37v; Iemiołá wodna [...] woniéy mocnéy niebárzo przykréy SienLek Yyy, 19v, 37, 38 [2 r.], 38v, 39 (11); RejAp 163v; ták ſą mocne prośby/ iż wſzythko ocżkolwiek będzyemy prośić w to ſwięte imię/ nigdy nam nie będzie odmowiono. RejPos 75v, 213v; RejZwierc 48, [238]a; á byłá chorobá iego mocna bárzo [fortis valide]/ áż w nim nie zoſtáło tchu. BudBib 3.Reg 17/17, 18/2, Ps 68/33; BudNT Luc 15/14, Hebr 5/7; KarnNap B; ModrzBaz 57; Oczko 33, 39; y kazał z oſtrey gorcżycżki máść przypráwić/ y ogoliwſzy głowki ich/ mocną oną máśćią námázał/ y do gorącey łáznie wſadził. SkarŻyw 46; Tedy krzyknął Márcyan: O cżárowniku ták mocne ſą cżáry twoie/ iżeś nam Bogi náſze wproch obroćił? SkarŻyw 179; CzechEp 411; WerGośc 260, 264 [2 r.]; gdy wiátr mocny vderzy/ kwiát ſię nie odźierży ArtKanc Q20; Z któréy przyczyny y pieczęći náſzé ninieyſzym kazáliſmy záwieśić/ dla mocnieyſzéy ich wagi [in robur firmitatis JanStat 47]/ y ná świádectwo wſzyſtkich/ y każdy z oſobná rzeczy przerzeczonych. SarnStat 381, 383.

mocny w czym (2): yż miedzy inemi zioly cżoſnek ieſt namocznieyſze y nalepſze wtrawieniu wiatrow FalZioł I 6a; Iaſkier gdy ieſzcże zielony ieſt barzo moczny w gorączoſci ſwoiey FalZioł I 56a.

mocny ku czemu (1): ale ie muſi pierwey ſpalić/ á tak też będą mocznieyſze ku grizieniu, Iako naprzod Czenturzija/ babka/ koſtywał FalZioł V 100v.

W przeciwstawieniach: »mocny... lekki (3), mdły, słaby« (5): Naprzod vwarz rzecży mocznieyſze potym włoż mdleyſze FalZioł II 21c; GlabGad H2; Zimie mocnieyſze wino mamy piyáć/ Lecie lżeyſze wodnieyſze. Mącz 219a; boć mocne lekárſtwo/ mocnie á bárzo pomaga: lekkie lżey. SienLek 46; trzebá dobrze rozumiec prochowi iáko mocny álbo ſłáby BielSpr 73.

W charakterystycznych połączeniach: mocne (-y, -a) brzmienie, ćwiczenie, dym (2), głos, głod (2), gwiazda, krzyk, lekarstwo (5), ług (9), maść (2), męki (3), myślenie, myśli, niemoc (2), obłoki [= wiatr], ogień, popioł, picie (10), przeczyścienie, przepuszczenie (3), purgacyja (2), strzelba, trucina, waga (2), wiatr (2), własność, woda, wonia, zapieczenie, ziele (2).

Wyrażenia: »mocna gorzałka« [szyk 2 : 2] (4): á k temu przyley aquam vite ze trzy łyſzki/ albo barzo mocnej gorzałki FalZioł V 77, II 23v, V 75; SienLek 76v.

»małmazyja mocna« (1): Wezmi gwozdzikow czo chczeſz á dla miari możeſz funt/ małmazijey moczney kubek dobri FalZioł II 23v.

»ocet mocny (a. (co) na(j)mocniejszy)« [szyk 12 : 7] (19): Serapinum (ieſt iedno gumi w aptecze) ma być w mocnym oczcie [w winnym ocćie SienHerb 357a] rozpuſzcżono FalZioł V 77v, I 91b, 133b, 145b, III 30d, IV 35b (16); SienLek 86, 124v; ábowiem z naylepſzego z nayſłodſzego winá/ gdy ye ná oceth obroćiſz/ naykwáſnieyſzy/ naymocnieyſzy ocet będzie. GórnDworz I.

»siła mocna« [szyk 3 : 2] (5): Iż nagły wicher vderzył [...] A trćiná ſie vchyláiąc/ A mocney ſile folguiąc: W ſwoim ſtanie mocno ſtałá BierEz 73; GlabGad C3; MiechGlab 21; GrabowSet Bv, B4.

»trunek mocny« [szyk 3 : 1] (4): [Mahomet o chrześcijanach] bez gámrácyey weſoł niebędzie/ takież bez trunku mocnego/ bez vpićia rádzić nieumie BielKron 255, 427v, 430; BielSjem 22.

»wino (bywa) mocne (a. (co) (na)mocniejsze)« = vinum plenum Murm, BartBydg, Mymer2; meracum vinum Mącz [szyk 16 : 5] (21): Vinum plenum. Starck weyn Mocne wyno Murm 165; FalZioł I 152d, 156b, IV 37d, V 64v; BartBydg 170b; Cżemu wino podſtałe mocnieyſze bywa wſzakoż mniey trwałe. GlabGad H, H2 [2 r.], I8v; MiechGlab 78; Mymer2 43v; áby národ ludzki nie záginął/ [córki Lota] dáły oycu wino pić mocne. Ktorym gdy ſie vpił/ ſpáłá iedná podle iego y pocżęłá ſyná BielKron 12v, 399, 403; Mącz 219a; SienLek 189v, 190 [2 r.]; BielSat N4v; HistRzym 113v.

»mocne wino« = mocny napój alkoholowy, wódka (2): Vinum adustum. Gebrantweyn. Mocne wino. Mymer1 41v; LudWieś B4v.

»wodka mocna« (1): ale iż nie vmieiętni wodkami mocznemi odeymuią mu [złotu] ſprawę y właſnoſc iego FalZioł V 70v.

Szeregi: »dobry, (a) mocny« [szyk 2 : 1] (3): ługu dobrego mocznego trzy vncije/ ſoli proſtey iednę dragmę, Zmieſzay wſzytko ſpołem á vcżyń wodno FalZioł V 93v; GlabGad H2; Oczko 21.

»mocny a gorący« (1): abowiem ieſt rzecż [skamonea] moczna á gorącza FalZioł III 5b.

»mocny a jadowity« (1): Cżoſnek ſmażony/ albo warzony/ zaſtanawia biegunkę mocznie/ nie telko ktora ſamo z obphitoſci złych wilkoſci przychadza/ ale też y ktora od moczney á iadowitey purgacijey bywa. FalZioł V 86.

»miąższy a mocny« (1): Cżemuż od ſamego wina barziey głowa boli niż od roztwarzanego. (‒) Ieſt to dla miąſſzey á mocney materiey ſamego wina, z ktorego też dymy miąſſze w głowę pochodzą GlabGad G8v.

»natęższy albo namocniejszy« (1): Inter omnes potentissimus odor, Miedzy wſzemi natęſzſza álbo námocnieyſza wonia. Mącz 172a.

»mocny a (i) ostry« [szyk 3 : 3] (6): yſz [czarne oczy] malo uylkoſzczy mayą a moczne y oſtre uydzenye y czudnoſzcz dayą PatKaz III 120; á zwłafzcża cżirwona czebulá á przedługowata ieſt mocnieyſza j oſtrſza niżli okrągła cebula y biała FalZioł I 27b, I 67d, III 31d, V 63v; Excitatissimus odor, Oſtra á mocna woniá. Mącz 53b.

»przykry a mocny« (1): GAlbanum ieſth guma to ieſt kliy/ [...] to ieſt nalepſze/ woniey przykrey á mocney FalZioł III 33b.

»stary a mocny« (1): WIna ſtarego á mocznego/ zapalaiączego nie piy FalZioł V 64v.

»trwały i mocny« (1): TAtarzy ſą ludzie poſpolicie wzroſtu ſrzedniego [...] Ale ſiły trwałey y moczney [robusti viribus] MiechGlab 21.

»mocny a (i) wielki« [szyk 1 : 1] (2): Woyciech powiada iże Magneſia pociecże y roſthopi ſie w mocznym a w wielkim ogniu FalZioł IV 56c; y podnieſione będą obłoki wielkie y mocne [magnae et validae; wielkié á gwałtowné WujBib] pełne gniewu Leop 4.Esdr 15/40.

4. Prawnie ważny, prawomocny, obowiązujący, dający gwarancję; firmus Vulg, PolAnt, JanStat; confirmatus Vulg, PolAnt; ratus Modrz, JanStat; validus JanStat, Cn; roboratus PolAnt; constans, efficax JanStat; fixus Mącz; fortis Vulg (211): RejPs 124; LubPs T5 marg, bb; BibRadz Hebr 9/17; RejAp 30v, 116, 196; A nie trzebá nam więtſzych wywodow iedno to mocne vtwirdzenie Páná náſzego/ y ze wſzytkimi rádámi ſwemi/ ktore thu [w Piśmie św.] ieſt iſtotnie ſwiátu podano RejPos 222, 115v, 187v, 229v, 230 [2 r.], 235 (18); RejZwierc 4v, 259 [6 r.], Bbb; WujJudConf 10; BudBib Num 30/4; CzechRozm 260; A ponieważ niemáſz żadnego mocnieyſzego obowiązku[arctius vinculum]/ ktoryby ludźi ćiągnął ku doſyć cżynieniu powinnośći/ iáko ieſt przyśięgá/ dla tego ſędźiowie máią być nią obowiązáni ModrzBaz 88v; StryjKron 200; WujNT Hebr 9/17; SarnStat [994], 1004, 1106, 1124, 1217.

mocny u kogo (1): iż ſwiádectwo iego/ to ieſt Ewányelia ſwięta iego/ náuká/ wola/ y ſwięte poſtánowienie iego ma być v nas ták mocne żebychmy przy tym winni y ciał ſwoich nie litowáć RejAp 169.

W połączeniach szeregowych (10): MetrKor 38/502; mayacz te nadzieye yz roskazanie y wolią V.C.m. bedzie trwala moczna y nieodmienna LibLeg 11/32b; GroicPorz hh4; Mącz 126c; RejZwierc 130v; [wszystkie prawa] vmacniamy/ vtwiérdzamy/ y cáłé czyniémy/ y przez ninieyſzy liſt vtwiérdzamy: áby były wieczné/ niewątpliwé/ niezgwałconé/ mocné [firmas et validas JanPrzyw 42]/ ná wieczné czáſy. SarnStat 942, 13, 218, 1025, 1087.

W charakterystycznych połączeniach: mocny (-a, -e) cyrograf, konsylijum, nauka (2), obowiązek (obowiązanie) (3), pociecha, podpis, poselstwo, postanowienie (14), przyrzekanie, rada, rozkazanie (3), skaźń, testament (4), umowa, upewnienie, upominanie, utwierdzenie (3), zakład, zgoda (2).

Zwroty: »[co] mocne (u)czynić« = approbare, ratificare JanStat [szyk zmienny] (11): UstPraw G2v; y oné [zwyczaje] mocné vczyniliſmy/ y áby zá práwo wiecznie były dźierżáné ſkazáliſmy SarnStat 59; któré [prawa i przywileje] tu chcemy miéć zá wpiſáné/ we wſzyſtkich ich punktćiéch/ ſpoſobiéch/ położeniu/ cząſtkách/ y klauzułách wſzyſtkich: mocné czyniémy/ odnawiamy/ wdźięczné czyniémy/ pochwalamy SarnStat 995, 258, 369, 382, 894, 899 (10).

»mocnym stać (a. zstawać) się« = esse firmum Vulg; stabiliorem perseverare JanStat [szyk zmienny] (2): Bo ieſlić oná mowá ktora byłá przez Angioły powiedzianá/ ſtáłá ſie mocną [ſłowo... było trwáłe WujNT]: á wſſelkie wykrocżenie [...] wźięło ſpráwiedliwą odpłátę záſludze: iákoſz my ſie wybiegamy/ ieſli ták wielkiego zániedbamy zbáwienia? Leop Hebr 2/2; SarnStat 908.

Wyrażenia: »mocny dekret« (7): RejPos 116v, 334, 345v, 346; á iáko [Bóg] raz poſtánowił y mocnym ſwym dekretem vtwirdził y zápiecżętował/ tákże ſie to iuż ták áż do ſkóńcżenia ſwiátá záwżdy tocżyć y ſpráwowáć muśi. RejZwierc 3, 3, 70.

»mocna istota [= zapewnienie]« (1): A dáliſcie ná ſię Cyrography y mocne iſtoty przez Moiżeſzá Pánu Bogu ſwemu/ iż tháki miał być záwżdy wiecżnie przeklęty/ ktoby temu wſzytkiemu doſyć nie vcżynił. RejPos 230v.

praw. »list mocny« = glejt zapewniający określonym osobom nietykalność, bezpieczeństwo; litterae efficaces JanStat (4): a ktorzi yeſcze bily w Bialahrodzie mi dlia thich kazaly pyſſacz lyſth swoy moczni do Sandziaka naſchego Byalohrodzkiego LibLeg 10/60v; SarnStat 988, 1061, 1190.

»mocna(-y, -e) obietnica, ślub, zaślubienie« [szyk 35 : 5] (29 : 4 : 7): Obietnicá mocna/ choć ocyec mátká opuśći/ ále Pan nigdy. LubPs G2v marg, D3, H3 marg, aa6v; RejAp 157v, 179; A my nie dufáiąc tym ták mocnym ſlubom á obietnicam iego/ biegamy á tułamy ſie po ſwiatu/ ſzukáiąc pomocnikow/ ſzukáiąc prokuratorow y ná niebie y ná ziemi. RejPos 132v, 87v, 88v, 89v, 133, 157v (31); Y kthemuchmy poprzyſięgli mocnym záſlubieniem dzierżeć wiárę iemu [Bogu]. RejZwierc 195, 130v, 197.

praw. »mocna pieczęć« = ważna, urzędowa pieczęć [szyk 8 : 1] (9): Abowiem na krolewſkich liſciech álbo ná inych potentatow ſwiátá tego tedy to widamy iż mocne piecżęći mocne podpiſy bywaią/ áby byłá wiárá daná łiſtom onym RejAp 196; RejPos 88, 88v, 264v, 309, 356 [2 r.]; RejZwierc 198; KarnNap E3.

»mocne pismo« (4): niżli ieſt poſthánowiona náuká od Páná naſzego/ á vtwirdzona mocnemi piſmy a twárdemi przywileymi od niego/ od ktorychby ſie żadny wierny ſpráwnie nigdy odwieść nie miał dáć RejPos 52v, 280, 283v; RejZwierc 11v.

»pokoj mocny« [szyk 2 : 1] (3): BielKron 225v [2 r.]; á iżby pokóy ten mocny ſtały y wiecżny nietylko ſłowy/ ále z ſercá vprzéymie niezmyślenié ſczérze [...] vgruntowan był SarnStat 1087.

»mocny porządek« (1): A iżby tá iedność [...] do mocnégo y ſtałégo porządku [firmum et constantem ordinem JanStat 844] ná wieki chowánia byłá przywiedźioná SarnStat 1068.

»mocne posłuszeństwo« (1): Y zá Bożą pomocą podawſzy iednemu/ Do rąk zgodnie bułáwę y poddáć ſię iemu. Pod mocne poſłuſzeńſtwo CzahTr E4.

»prawo, zakon mocny(-e)« [szyk 8 : 2] (9 : 1): bo mamy my ono Práwo mocne ná ktorym wolność náſzá Polſka ſtoi OrzRozm S2v; BielKron 8, 108v, 195; RejZwierc 34, 36, 269; PaprPan Ee; widząc iſz przez poćwierdzenia Papieſkiego/ żadny zákon mocny być niemogł: ſzedł pieſzo z dwiemá bráćią do Lugdunu/ do Papieżá Grzegorzá dzieſiątego SkarŻyw 472; SarnStat 305.

»przymierze mocne« = pactum salis PolAnt [szyk 5 : 2] (7): MetrKor 38/502; RejZwierz 34; BibRadz 2.Par 13/5, 2.Esdr 9/38, Ier 32 arg; A (wſzákoż) my we wſzytkiem tem/ cżyniemy ſtobą przymierze mocne [fidelitatem] y zápiſuiemy ie/ ná ktore ſię podpiſáli kſiążętá náſze/ Lewitowie náſzy/ y offiárnicy náſzy. BudBib 2.Esdr 9/38; SkarJedn 269.

»mocna przysięga« [szyk 1 : 1] (2): A gdy wypełnił ofiárę/ vcżynili zmowę s przyſięgą mocną przećiw Dawidowi BielKron 72; RejAp 87.

»mocny przywilej« [szyk 12 : 3] (15): PatKaz II 20v; Są nam [księgi Pisma św.] iáko mocny prziwiley á práwie iáko liſt żelázny ná ono przimierze BibRadz *3v; RejAp 144v, 194v; RejPos 87v, 196v, 235, 263v marg, 318v (7); RejZwierc 128 [2 r.], 198; SarnStat 1061.

»mocne rękojeństwo [= rękojemstwo]« (1): chce vcżynić przynośiny wdzięcżney oblubienicy twoiey/ to ieſt/ zbiorowi ſwemu wiernemu przebránych twoich/ kthore ſobye przez ſmowę pewną á práwie przez mocne rękoieńſthwo poſlubił od początku ſwiátá. RejAp 157v.

»mocne słowo« = firmus sermo Vulg, PolAnt; roboratum eloquium PolAnt [szyk 8 : 2] (10): BibRadz 2.Petr 1/19; GrzegRóżn Fv; RejPos 157, 240, 352v; BudBib Iob 6/25; BudNT 2.Petr 1/19; áby ſłowem ſwym mocnym wſzyſtko miárkował/ y rządził: cżyniąc to wſzyſtko mocą ſwą ktorą wźiął od Bogá CzechRozm 34v, 62v; Y mamy mocnieyſze ſłowo Prorockie: ktorego ſię dźierżąc/ iáko świece w ćięmnym mieyſcu świecącey/ dobrze czynićie WujNT 2.Petr 1/19.

»mocny statut« (1): Co potym zá mocny Státut podał Iakobowi. LubPs X6v.

»mocna umowa« (1): Wźięli tedy do cżterzech lath przymierze pod mocną vmową. BielKron 460v.

»mocny wyrok« [szyk 2 : 1] (3): iż iuż przez proſtego cżłowieká/ nigdy ty ták mocne wyroki iego ſwięte być złamáne áni nigdy zgwałcone nie mogły RejPos 101v, 120, 208v.

»mocny zapis« (4): RejAp 176v; RejZwierc 128; zwłaſzczá przez Iágiełá ktory ſię obwiązał/ y potomki ſwoie mocnemi zapiſámi y przyſięgámi ty czterzy artikuły dzierżeć StryjKron 612, 502.

Szeregi: »cały i mocny« (1): ále cokolwiek Kommiſsarze náſzy ſkażą/ to ma bydź cáło y mocno [ratum et firmum esse debebit JanStat 406]. SarnStat 841. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»dziwny a mocny« (1): wyznawáiąc go być Bogiem prawdziwym/ á práwym onym ich obiecánym Meſyaſzem/ dowodząc tego dziwnemi á mocnemi piſmy y wyroki Prorockiemi RejPos 283v.

»mocny i (a) gruntowny (a. ugruntowany)« = ratus et firmus, firmus et validus JanStat [szyk 4 : 1] (4 : 1): Tákże teſz aby iednáż y iednákaſz náuká gruntowna y mocna zoſtáłá w kośćiele iego ná wieki. BibRadz I 353v; RejPos 291v; SarnStat 842, 941, 1167. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»mocny a nieomylny« (4): Iż obrzeż káżdego z narodu ſwoiego/ áby záwżdy ten znák nośił ná ſobie/ áż do wypełnienia tych mocnych á nieomylnych obietnic moich. RejPos 297v, 349v, 352v, 354.

»mocny a (i) pewny« [szyk 4 : 1] (5): Diar 29; GrzegRóżn Fv; RejPos 157, 239v; Prziymowałeś też będąc ná świećie Sákrámentá/ ábo Swiątośći iego naświętſze/ iáko mocne y pewne tych obietnic piecżęći KarnNap E3. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»mocny a pilny« (1): RejPos 279v cf »mocna opatrzność«.

»mocny a (i) prawdziwy« (2): beſpiecżnie możemy záwżdy wyznáć z Apoſtoły ſwiętemi/ on mocny á prawdziwy cżłonek wiáry ſwiętey náſzey/ ktory nam na piſmie zoſtáwili RejPos 271; CzechRozm 121.

»mocny i stały (a. stateczny)« [szyk 2 : 1] (3): KuczbKat 55; A iż ten pokóy y zgodá z wielkim rozmyślániém y vważeniém przyiętá ku ſtáłému y mocnému [firmum et constantem JanStat 865] porządku chowánia byłá przywiedźiona SarnStat 1087, 1068. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].

»mocny a (i) twardy« [szyk 1 : 1] (2): BibRadz I 2d marg; A ták to zá mocną á twárdą [ratum et firmum] rzecż chćiał mieć Bog/ co roſkazał o ocżyśćieniu krwie krwią/ iż [...] roſkazał/ áby miáſto/ ktoreby nabliżey było onego mieýſcá gdźie trupá náleźiono/ zábiło ćielicę/ dla vbłagánia Bogá. ModrzBaz 79.

»mocny i ważny« = firmus et validus JanStat [szyk 2 : 2] (4): SkarJedn 128; ZApiſy y zdawánia máiętnośći w źiemi Siérádzkiéy y Lęczyckiéy przed ſądem y vrzędem zamkowym vczynioné ſą mocné/ y ważné SarnStat 759, 539, 1052.

»mocny i wdzięczny« = ratus et gratus JanStat [szyk 2 : 1] (3): tákowy pokóy y przymiérze pochwaláiąc/ y wdźięczny y mocny máiąc SarnStat 1107, 996, 1040. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»mocny i wieczny« [szyk 2 : 1] (3): á żeby [Ormianie] iednoſz z ſtolicą Apoſtolſką rozumieli/ á ziednocżenie to wiecżne y mocne/ bez przeſzkody żadney trfáć mogło SkarJedn 315; SarnStat 1061, 1190. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].

»wielki i (a) mocny« (3): A nie trzebá iuż więtſzych á mocnieyſzych przywileiow iedno ty ktoreć iuż ſą opowiedzyáne przez vſtá Páná tego RejPos 196v; ActReg 40; SarnStat 1025.

»mocny a zaślubiony« (2): á wſpomni ſobie ná ony mocne á záſlubione tobye ſwięte obietnice iego RejPos 205, 271.

W przen (1): co nam ták ſrodze gwałći to nędzne przyrodzenie náſze/ iż nie wierzy áni Bogu/ ani cnocie/ áni żadney poććiwey ſpráwie ſwoiey/ iedno thák ciáłu á márnemu ſwiátu dálichmy mocną poſſeſyą w ſwowolne rozmyſły ſwoie. RejZwierc 67.
a. W funkcji rzeczownika (1): iż ſobie myſlą o duſzach w Niebie/ y to zá namocnieyſzą máią: Iż ieſli się tu do Bogá modlili zá námi/ dáleko śię tám więcey modlą będąc doſkonálſzymi w miłośći przećiwko nam. GrzegŚm A4.
5. Taki, który może coś zrobić (76):
a. Ze względu na siłę fizyczną lub psychiczną, którą posiada; potens Vulg, PolAnt; capax, efficax BartBydg (65): PatKaz II 73; Efficax, capax, stateczny, dostateczny, moczny, poziteczny BartBydg 46; [kamień adamus] pomaga/ w rzecżach pocżynaiączych ſprawiaiączego mocznego: iż małego cżyni [cżyni cżłowieká ſpráwnego y ſmiáłego/ mocniąc go w rzecżách zácżętych SienHerb 324a] FalZioł IV 46d; Mącz 316a; Iezu przykáżycielu mocny/ to ieſt/ ktory wſzytko roſkazániem ſwym ſnádnie vcżynić możeſz/ zmiłuy ſie nád námi. RejPos 213, 270v; CzechRozm 155.

mocny ku czemu (1): Persuasorius, Mocny ku przerádzeniu/ vmieyący co przewieść rádą ſwą. Mącz 424c.

mocny na co (1): tedy Zupnik będźie powinien do cztéréch koni chowáć iednégo máſztálérzá ná to mocnégo [bene valentem JanStat 39] SarnStat 374.

mocny w czym (5): to ieſt wymowcá Boży/ mocny Prorok w vcżynku y wſłowie/ cżłowiekiem mdłym y śmiertelnym śię ſtał GrzegŚm 21. Cf mocny w czym przed kim.

mocny w czym przed kim (4): OpecŻyw 167v; RejPos 111; MWilkHist 14; O Ieſuśie Názáreńſkim/ ktory był mąż prorok/ mocny w vczynku y mowie przed Bogiem y wſzytkim ludem [potens in opere et sermone coram Deo et omni populo] WujNT Luc 24/19 [przekład tego samego tekstu OpecŻyw, RejPos, MWilkHist].

cum inf (33): y uthwyerdzyl yą [Maryję] ſyn bozy od wyekow aby byla moczna yego boſtwo znoſzycz y porodzycz PatKaz II 43, 71v; Pan bog wſſechmogący mocen ieſt wſſytko vczynic. RejPs 221; SeklKat S3v; A onemu ktory mocen ieſt potwierdzić was [potens est vos confirmare; ktory może was vtwierdźić WujNT] podług Ewángeliey moiey/ y kazánia Iezu Chryſtuſowego Leop Rom 16/25, Hebr 2/18; BibRadz Eccli 16/12; Powiedział Midás/ gdyżeś to mocen vcżynić/ day mi to áby cżego ſie dotknę ciałem ſwym/ sſtáło ſie złotem BielKron 25v, 27 v [2 r.]; RejPos 24, 46; BiałKat 176, 183v, 233v [2 r.]; BudNT 2.Cor 9/7, Tit 1/9; KochPs 174; Y wnetże opádły powrozy y okowy z ręku iey/ y ono żelázo przez iey łyſty przewlecżone/ wyſzło: y ſtánie ſobą władnąc mocna SkarŻyw 152, 413, 560; KochTr 18; KochWr 20, 40; ActReg 101; WujNT s. 143, Rom 4/21, 11/23, 2.Cor 9/8, 2.Tim 1/12; [Bóg] Moczen też dáć Potomſtwo/ ktore nie vſtánie KlonKr A4v; PowodPr 3.

Ze zdaniem przydawkowym (1): [Bóg] Mocen ieſt áby moc nieprzyiaćielſką związał ArtKanc A16.

W charakterystycznych połączeniach: mocny (-a) prorok, sprawa.

Wyrażenie: »mocne słowo« [szyk 1 : 1] (2): A Słowo Boże mocne/ ſámo cżyni co chce. Rzekł á sſtáło/ roſkazał á vczyniło ſię. SkarKaz 485b, 579b.
Szeregi: »dzielny i mocny« (1): Izali błogoſłáwieńſtwo iego [Chrystusa] prożnuie/ izali nie ieſt dźielne y mocne? SkarKaz 159b.

»mocny i niepochybny« (1): Bo ſłowo iego mocne y niepochybne ieſt. SkarKaz 243h.

b. praw. Ze względu na prawo, które na to zezwala; ratus Mącz; fortis PolAnt (11): uyączey bog moczen nyſz ony zyemſczy panouye, mogl to y chczyal yako pan yſz ſwoyą mylą matką uyyąl ſpoſpolytego praua PatKaz II 66v.

mocny ku czemu (2): Iż pan bog ieſt moczny ku ſądzeniu y ku karaniu WróbŻołt T4v; BibRadz Hab 1/12.

cum inf (2): a stharoſthowye moczny bądą kazdego zlodzyeya moczą pana szwego poymacz y obyeſzycz. MetrKor 34/134v; [y bąndzye moczen then tho stanislaw ligąza kyedy vynydzye czass they tho arendy wyechacz w dobra przerzeczone ZapKrak 245].

Wyrażenie: »mocny człowiek« = pełnomocnik (4): A iżby przes ſye álbo przes właſnego Prokuratorá/ albo mocnego cżłowieká ſtánął [przed sądem]. GroicPorz p3v, n2, o2, p2.
Zwrot: »być mocnym« (2): Krziwdi ktore yeſly bedą Zobudwv ſtron tedi one porownacz y z godzycz obiczayem przyaczielskym y pogranycznim bedą mogly y moczny LibLeg 11/27v [idem] 10/71v.
6. Taki, który jest zdrowy, sprawny, któremu nic nie dolega; valens Mącz; fortis PolAnt; robustus Modrz (31): Zołądek mocny więcey pokarmu żąda, wſzakoż dłużey może łacżnienie ſcirpieć GlabGad E7, K2v; Mącz 356b; SienLek 13, 38.

W charakterystycznych połączeniach: mocny(-i) człowiek, ludzie, mozg, żołądek (2).

W przeciwstawieniach: »chory (2), mdły (a. mgły) (5), słaby ... mocny (a. kompleksyjej mocnej, a. mocnego przyrodzenia)« (8): mocznemu żołądkhowi czałe ziarna dawać/ á mdłemu roſtarte FalZioł I 62d, I 45d; Iaki żołądek richlej zcirpi łacżnienie ieſtli mocny albo mgły. GlabGad E7; SienLek 46, 61v; HistRzym 112; Oczko 27; á wchorobách mowiłá: Gdym chora ieſt/ ná ten cżas mocnám ieſt. SkarŻyw 141.

Zwrot: »ciało mocne uczynić« (1): Przy ranach: troiaka rzecż ma być vmiana, kthore ſą barzo potrzebne. Napierwſza: ciało dobrze naprawić, Drugie: ciało moczne vcżynić. FalZioł V 99v.
Wyrażenia: »kompleksyja mocna« (1): Ze ludźie którzy ſą lat śrzednich/ complexiéy mocnéy/ ná choróby wnętrzné dłużéy śiedźieć [w wodzie] máią/ niżli ći co ſłábi Oczko 27.

»mocna natura« [szyk 2 : 1] (3): GlabGad F5v; iż w niektorey męſzcżyźnie nátury mocney náyduie ſie przed dźieſiątkiem lat naſienie CzechRozm 137v; SkarŻyw 271.

»mocne przyrodzenie« [szyk 1 : 1] (2): abowiem pirwſzi ludzie byli mocnieyſzego przyrodzenia/ á thak mogli wycirpieć Cżemierziczi/ ale dziſia rzadko iey vżywamy/ bowiem ſą ludzie mdleyſzi dziſieyſzych cżaſow FalZioł I 45d; BielKron 271.

»mocne zdrowie« [szyk 1 : 1] (2): KrowObr 95v; y ták wiele piſmá vcżonego zoſtáwił [...] á zwłaſzcżá iſz nigdy niemiał zdrowia mocnego SkarŻyw 411.

Szeregi: »cały i mocny« (1): yakowe tedy dzięki godzi ſię przyrodzeniu czynić/ yeſliże według tych obudwu wyſzſzey namienionych rzecży [dowcipu i ciała]/ y cali y mocni ieſteſmy? KwiatKsiąż B.

»czerstwy i mocny« (1): Gdyby iedno wziął cżárt tę ſtárą ſzubienicę. [...] Ale owo ieſzcże dziad y cżerſtwy y mocny. HistLan B2.

»duży a mocny« (1): ponieważby [ciało] dużym á mocnym [firmum et robustum] być niemogło zá nieſwornośćią cżłonkow. ModrzBaz 58.

»mocny a gorący« (1): żaden cżłek ná świećie aſz do potopu mięſa nie iadł. bo mieli mocne a gorące nátury/ y długowiecżni byli. SkarŻyw 271.

»mocny i przyjemny« (1): A ktho gi [jaspis] będzie przy ſobie noſić/ tedy otrzyma zwicięſtwo/ y cżyni go być mocznym y przijemnym FalZioł IV 54d.

»mocny i do wszystkiego sposobny« (1): Weſołe ſerce/ á głowá zdrowa/ czynią człowieká mocnego/ y do wſzyſtkiego ſpoſobnego. SkarKazSej 689a.

»tłusty a mocny« (1): niedołężną [owcę] pośilę/ tłuſtą á mocną [fortem, quae alias opprimit] wytrácę BibRadz Ez 34/16.

»zdrowy, (a) mocny« [szyk 2 : 1] (3): FalZioł IV 2b; Powiadaią też iż cżęſto kichaiąci maią mozg zdrowy á moczny GlabGad B8; Mącz 474b.

W przen (1):
Zwrot: »mocne zęby mieć« = móc rozwiązać jakiś problem (1): Ieſt [Pismo św.] iednym iáko mleko/ á drugim iáko twárde mięſo/ ktore dobrze kráiáć y żwáć máią/ ći ktorzy ná to ſą obráni y zá miſtrze od Bogá dáni/ ktorzy mocne zęby máią. SkarKaz 81a.
Przen: Taki, ktory daje zdrowie, siłę (1): Kapłonie mięſo miedzy inſzemi Ptaki nalepſze ieſth y na mocznieyſze [nalepſze y ſilnieyſze SienHerb 291b]/ krew dobrą mnożącze. FalZioł IV 19d.
7. Taki, który jest stały, twardy, zbity; solidus PolAnt (8): Nuż też záſię ázaż zle ogorecżkow náſolić? tákże też koprzykiem á wiſniowemi álbo dębowemi liſtki przekłádáć/ áby były mocnieyſze. RejZwierc 110v; Solidesco, Consolidor, Conglutinor, coëo, solidus fio [...] Mocznim ſie ſtaię, vtwierdzam ſie. Calep 989b.
Wyrażenia: »ziemia mocna« = stały ląd (2): Krol Hiſzpáńſki wypráwił okręt ſámo pięty ze wſzytkim doſtátkiem/ nád ktorym przełożył Mágiellaná/ ná morze żegłowáć ná południe ſtrony do źiemie mocney/ zową terra firma/ áby they źiemie wywiedźiał ſie do końcá położenia BielKron 445v; iſz Pan wnocy ſuchą nogą po morzu głębokim y ſzerokim gdy vcżniowie iego w łodce práwie tonęli/ iáko po ziemi mocney na ich pomoc chodził SkarŻyw 597.

»mocne(-y) jedło, pokarm« (2 : 2): GlabGad C3; y ſtáliśćie ſię (tákiemi co) potrzebuią mleká á nie mocnego iedłá [solido cibo; ſtátecznego pokármu WujNT]. BudNT Hebr 5/12, Hebr 5/14; SkarKaz 155a.

8. Biegły, wprawny [w czym] (1): iżeby ryczerz nietylko wśiłach y w śmiałośći tym ſię tylko pierwey podpierał/ ale iżeby też w nauce/ y w dowćipie rycerskim/ biegłym á mocznym był. KwiatKsiąż Ov.
*** Bez wystarczającego kontekstu (5): Ratus [...] Pewny/ mocny/ trwáły/ ſtały/ yſty. Mącz 347c; Firmus ‒ Moczny, tęgy, ſtały. Calep 420b; Strenuus ‒ Ochotni, moczni. Calep 1010a, 911b, 1100b.

Synonimy: 1. duży, krzepki, mężny, nieustraszony, niezwalczony, niezwyciężony, silny, wielki; 2. gruntowny, hruby, krzepki, mężny, niedobyty, nieprzezwyciężony, niewzruszony, niezwyciężony, obronny, opatrzony, pewny, stały, stateczny, trwały, twardy, wielki; 3. dobry, ostry, tęgi, trwały, wielki; 4. gruntowny, nieodmienny, nieomylny, pewny, prawdziwy, stały, trwały, ważny, wieczny, wielki; 6. czerstwy, duży, krzepki, zdrowy; 7. stały, twardy; 8. biegły, ćwiczony, dobry, doświadczony, sprawny, umiejętny.

Cf MAŁOMOCNY, NIEMOCNY, PRZYMOCNIEJSZYM, WSZECHMOCNY

JB