[zaloguj się]
[pdf]

CZERSTWY (41) ai

czerstwy (17), czyrstwy (10), czerstwi (1), czyrstwi a. czyrstwy (3), czerstwy a. czerstwi (10); czerstwy CzechRozm (2), KochPs, SkarŻyw, CzechEp, KochEpit, KochMRot, LatHar; czyrstwy FalZioł (2), GrabowSet; czerstwy a. czerstwi WujNT; czerstwy : czyrstwy Mącz (3 : 4), SienLek (1 : 1), ArtKanc (1 : 1); czerstwy : czerstwy a. czerstwi GórnDworz (3 : 4), Calep (1 : 4); czyrstwy : czyrstwy a. czyrstwi HistLan (1 : 1); czerstwi : czerstwy a. czerstwi : czyrstwy a. czyrstwi BielKron (1 : 1 : 2).

-é- (3) KochPs, KochEpit, KochMRot, -e- Mącz (3) (Cn e pochylone).

comp czérstwi(e)jszy (7).

Fleksja
sg
mNczérstwy, czérstwiejszy fNczérstwå nNczérstw(e), czérstwi(e)jsz(e)
G Gczérstw(é)j Gczérstw(e)go
Dczérstw(e)mu D D
Aczérstwy Aczérstwi(e)jszą A
Iczérstwym, czyrstwi(e)jszym I I
L L Lczérstwym
pl
N m pers czyrstwi
G czérstwych, czérstwi(e)jszych
I m czérstw(e)mi

sg m N czérstwy, czérstwiejszy (18). ◊ D czérstw(e)mu (1). ◊ A czérstwy (1). ◊ I czérstwym, czyrstwi(e)jszym (2). ◊ f N czérstwå (1). ◊ G czérstw(é)j (2). ◊ A czérstwi(e)jszą (1). ◊ n N czérstw(e), czérstwi(e)jsz(e) (8). ◊ G czérstw(e)go (1). ◊ L czérstwym (1). ◊ pl N m pers czyrstwi (2). ◊ G czérstwych, czérstwi(e)jszych (2). ◊ I m czérstw(e)mi (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVIII w.

Dziarski, rześki, rzeźwy, żywy, świeży; szybki; vividus Calep, Cn; agilis, alacer, ardens, laetus, strenuus, solidus Mącz; gnavus, mactus, sospes Calep; experrectus, veges, vegetus, vigens, vivax Cn (41): Zaſię dziecię małey głowy albo ſamo niemiąſſze á k temu cżyrſtwe/ takie rodzenie bywa łaczne á nie barzo boleſne. FalZioł V 17b, V 68v; BielKron 445, 459; Alacer, Czirſtwy krzepki/ krzeźwy/ weſoły. Mącz 6c; Ardens equus ad cursum, Czyrſtwy kóń/ álbo/ Chćiwy ku biegániu. Mącz 15b; Laeta indoles, Czirſtwe przirodzenie. Mącz 182d, 6a, 242a, 420c, 489b; Aboćiem czerſtwe ruſzánie/ gorącość známienuie/ A prętkość wilkość wiátrową SienLek 24; Ktory weſołé oczy á oſtre vſzy miewa/ Táki bárżo czyrſtwy y gotowy bywa. SienLek 187v; á dworzáninowi bárzo tego potrzeba/ iżby był ku wſzytkiemu ochocży/ cżerſtwy/ y ſpoſobny. GórnDworz Ev; Názáiuthrz/ gdy nie wſzytczy mogli być thák cżerſtwemi/ (zwłaſzcżá iż było miedzy nimi nieco ſthárych mężow) [...] obráli miedzy ſobą kilku GórnDworz P5v; HistLan E; á byłby iuż iáko pień ſam pozoſtáły/ drzewá przedtym wielkiego źielonego y cżerſtwego/ iż dopiero ze pniá onego pozoſtáłego látoroſłká y kwiatek ten wyniknąć miał. CzechRozm 179; KochPs 140; SkarŻyw 598; Potym toż ſłońce przypodobywa mocarzowi cerſtwemu y chutko biegáiącemv. CzechEp 167; Kto piękniéy czérſtwy iego biég ſpráwowáć będźie? KochEpit A3; Pożytek z zgodą wożą/ ſpráwiedliwość wieczna Strzeże ie/ czérſtwa piłność/ y prawdá beſpieczna. KochMRot Cv; ArtKanc O4v, S3v; Calep 459b, 626b, [749]a, [994]b, 1132b; Siedmkroć dźieśięć właſny kres ludzkiego żywotá/ Oprocż w kim przyrodzenie cżyrſtwe y ochotá. GrabowSet Ev; Day mi przytym w Kośćiele twoim ſwiętym ſtátecżne wytrwánie w wierze nienáruſzoney/ w ſumnieniu dobrym/ w nabożeńſtwie cżerſtwym/ w miłośći y w Chrześćijáńſkiey pobożnośći vſtáwicżney. LatHar 19; WujNT 300.

W charakterystycznych połączeniach: czerstwy(-a, -e) bieg, ciało (3), człowiek (2), drzewo, dusza, dworzanin, dziad, dziecię, koń, krol, mocarz, nabożeństwo, pilność, przyrodzenie (2), ręka, ruszanie, starość, uprzejmość, żołądek, żołnierz.

Szeregi: »duży, (i, a) czerstwy« [szyk 4 : 1] (5): iáko kowal/ chocia w cżym inym ſłáby/ tedy rękę/ dla onego zwycżáiu iż robi młotem/ dużſzą/ y cżerſtwieyſzą nierowno ma/ niż drugi cżłowiek GórnDworz K2v; obráli miedzy ſobą kilku/ czo cżerſthwieyſzych/ á dużſzych GórnDworz P5v, H2, I8, Q7.

»czerstwy i mężny« (1): ácżći ſie y z oſtátecżnych gránic źiemie/ iáko much y pſzcżoł/ wielkie mnoſtwo żołnierzow cżerſtwych y mężnych názbiera. CzechRozm 254v.

»czerstwy i mocny« (1): Ale owo ieſzcże dziad y cżerſtwy y mocny. HistLan B2.

»zdrowy i czerstwy« [szyk 1 : 1] (2): Oſobliwie ſie też I. C. I. kocha z wáſzey C. I. długiego żyćia/ z weſołey á zdrowey y cżerſtwiey ſtárośći/ z ſpokoynego krolowánia BielKron 332; á w zimnie będąc cżłowiek ieſt cżerſtwieyſzy y zdrowſzy niż w ćieple BielKron 335v.

Synonimy: darski, duży, gibki, krzepki, prędki, rączy, rześki, rzeźwy, sprawny, świeży.

Cf NIECZYRSTWY

ZZa