[zaloguj się]
[pdf]

NIEPEWNY (298) ai

niepewny (296), niepewien (2).

W pisowni łącznej (247), w rozłącznej (51).

Pierwsze dwa e jasne; -en z tekstu oznaczającego é niekonsekwentnie.

comp niepewni(e)jszy (2).

Fleksja
sg
mNniepewny, niepewien fNniepewnå, niepewna, niepewn(a) nNniepewn(e), niepewni(e)jsz(e)
Gniepewn(e)go Gniepewnéj Gniepewnego, niepewni(e)jszégo
Dniepewnému Dniepewn(e)j Dniepewnému
Aniepewny Aniepewną Aniepewn(e)
Iniepewnym Iniepewną I
Lniepewnym Lniepewnéj Lniepewnym
pl
N m pers niepewni
subst niepewné, niepewni(e)jszé
G niepewnych
D niepewnym
A m pers niepewné
subst niepewné
I m niepewnémi, niepewnymi
f niepewnémi, niepewnymi
n niepewnémi
L niepewnych
V subst niepewn(e)

sg m N niepewny (54), niepewien (1); ~ (attrib) niepewny (29); ~ (praed) niepewny (25), niepewien (1) Mącz. ◊ G niepewn(e)go (7). ◊ D niepewnému (2); -ému (1), -(e)mu (1). ◊ A niepewny (7). ◊ I niepewnym (1). ◊ L niepewnym (3). ◊ f N niepewnå (35), niepewna (1), niepewn(a) (4); ~ (attrib) -å (13); ~ (praed) -å (22), -a (1) BielKron. ◊ G niepewnéj (5); -éj (1), -(e)j (4). ◊ D niepewn(e)j (1). ◊ A niepewną (16). ◊ I niepewną (5). ◊ L niepewnéj (6); -éj (3), -(e)j (3). ◊ n N niepewn(e), niepewni(e)jsz(e) (21). ◊ G niepewnego, niepewni(e)jszégo (21); -égo (1), -(e)go (20). ◊ D niepewnému (2); -ému (1), -(e)mu (1). ◊ A niepewn(e) (7). ◊ L niepewnym (1). ◊ pl N m pers niepewni (6). subst niepewné, niepewni(e)jszé (32); -é (3), -(e) (29). ◊ G niepewnych (17). ◊ D niepewnym (1). A m pers niepewné (2). subst niepewné (23); -é (6), -(e) (17). ◊ I m niepewnémi (3) RejAp, LatHar, GosłCast, niepewnymi (1) KrowObr; ~ -émi (1), -(e)mi (2). f niepewnémi (5) Mącz (3), RejAp, GosłCast, niepewnymi (3) WujJudSkarJedn, GosłCast; ~ -émi (1), -(e)mi (4). n niepewnémi (1). ◊ L niepewnych (3). ◊ V subst niepewn(e) (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w. s.v. pewny.

1. Nie zasługujący na zaufanie; podejrzany, wątpliwy; dubius Mącz, Modrz, Calag; incertus Modrz, JanStat; ambiguus, fallax, fucatus, infidelis, inofficiosus, lubricus, suspiciosus, vacillans Mącz; anceps, creper, dubiosus, suspensus Calep; infidus Cn (125): Niepewne mu dary dae Wszytki mnima podej⟨ź⟩rzane. BierRozm 13; Omylna to rzecz. Sámego też o ſobie śwyádectwo w tey myerze bárzo nyepewne. KromRozm II ſ2v; Wyſzły tymi czáſy kſyąſzki [...] w ktorych trzy ſą znáki koſćyołá bożego opiſáne/ mym zdánim/ ſproſtnyeyſſe á nyepewnyeyſſe niżli ony dwá Luterſkye. KromRozm III C3; nie piſárzmi niepewnymi/ ktorzy tho piſzą z mozgow ſwoich/ ále dowiedz tego ſlowem Bożym KrowObr 22; yż ku ſwey chwale rádzi niepewne nowiny puſzcżáią BielKron 225; Było ná ten cżás powieśći rozmáitych doſyć ále nie pewnych BielKron 419v, 371v; Fallax coniectura. Niepewne domniémánie. Mącz 117a; Procitum Testamentum. Niemocny/ niepewny teſtáment. Mącz 324b; Literae inconstantes. Nie pewne liſty/ niewiedzieć co w ſobie zámykáyą. Mącz 418c, 8a, [95]c [2 r.], 113b [2 r.], 117a [3 r.], 126b (19); RejPos 218v, 335; HistLan ktv; (marg) Apokryphá Xięgi ktorych Koſćioł nie prziymuie. (‒) Iedno tego pátrzćie ábyśćie Apokriphámi/ to ieſt niepewnymi tych [ksiąg] niezwáli/ o ktorych w Kośćiele żadnego iuż wątpienia niemáſz WujJud 31v; Miſtrzowie Confeſsioniſtow nie pewni. WujJud 66v marg, 137 [2 r.], L14, L15v; CzechRozm 63v; á więc przeto iuż národzenie páńſkie niepewne będzie? Tákże j o trzech krolách/ kiedy y ktorego roku do Bethleem przyſzli/ pewnośći żadney nie maſz SkarJedn 99; Przypatrziwszy się Contractom niepewnym Więcey ſobie miedzy stronami ſprzećiwnym, a ſzkodliwym. ZapKościer 1580/12v; CzechEp 137, 302; O tym Clemenśie/ nie zgadzáią ſię dawni piſárze/ bo iedni go Piotrowym namieſtnikiem licżą/ iáko ná imię wſzyſzcży [!] Papieżnicy/ wźiąwſzy to od niepewnych Hiſtorykow. NiemObr 55; Calep 343a; Klucżnikowi/ w ktorym wątpią że nie pewny Száfarz/ bieráć klucż ná noc GostGosp 56, 62; KochAp 11; LatHar +5; O Błędźie ludzki/ o nie pewne dumy/ Przecż ſię wżdy ták z rozumy/ Płochymi wynośiemy/ Iáwnego głupſtwá w ſobie nie bacżemy. RybGęśli Dv; WujNT 5; SarnStat 56, 471, 842 [2 r.], 846, 1306; Zgodá y miłość wyćiśniona nie pewna. PowodPr 45 marg; Lepiey nam niewiádomość ćierpieć/ niżli ſię niepewnymi poćiechámi karmić SkarKaz 38b; ktory [Bóg] tákich domyſłow y wieźdźb [!]/ y czárow/ y pytánia od niepewnych prorokow ſrogo zákazał. SkarKaz 518h, 278b; GosłCast 66.

niepewny w czym (3): GroicPorz p3; Mącz 194c; tedyby [Bóg] muſiał być nie pewny w obietnicach ſwych/ Ale iż Bog ieſt prawdziwy y wykonywa to co komu ſłubuie CzechRozm 132v.

W połączeniach szeregowych (5): Mącz 115d; CzechEp 102; żebyś W.M. wiedział/ co o náſzym nabożeńſtwie/ wierze y wyznániu/ nie z cudzey zaocżney/ nie pewney/ powieśći: ále iuż práwie/ iáko z vſt náſzych właſnych/ rozumieć y trzymać W.M. będzieſz miał. CzechEpPOrz **2; Philozophia y mądrość świecka/ máiąc rzeczy nizkie/ máłe y niepewne/ ſłowy długimi y wydwornymi nágradza/ y vdátną ſię czyni. SkarKaz 122a; KlonWor 28.

W przeciwstawieniach: »niepewny ... pewny (4), prawdziwy« (5): Znáki ku zdániu ná mękę ktore pewne/ y kthore nie pewne. GroicPorz oo4; vkaſz nie piſárze niepewne/ ále ſlowo Boże práwdziwe? KrowObr 22v; iż też do pewnośći piſmá ś. [...] y ono ſłuży/ wiedzieć ktore ſą kśięgi Nowego teſtámentu pewne/ á ktore nie pewne BudNT przedm d2v; SkarKaz 279a; KlonWor ded **v.

W charakterystycznych połączeniach: niepewne(-y, -a) dekreta, domniemanie, grunt (2), historyja (2), kontrakt, księgi, listy, mnimanie, moc [czego], namowa, nowiny (2), odpowiedzi, pisma (2), pociechy, powiastka, powieści (5), prawda, proba (3), słowa, świadectwo (2), testament, wieści, wymysły, zapisy, znaki; niepewny(-i) dłużnik (2), historyk, mistrzowie, młynarz, pisarz, prorok, składacz, szafarz.

Wyrażenia: »człowiek niepewny« (2): nie Orſácyuſowi Grámmátykowi/ áni Sztánkárowi przes pewney ſtolice/ człowiekowi niepewnemu/ to ſądźić dam OrzList gv; SkarKazSej 663b.

»niepewna dziewoja, gospodze, mężatka« = kobieta wątpliwej moralności [szyk 2:1] (1:1:1): Gdźie máło dba o mężá niepewna Goſpodze. KlonWor 58; Naprzod więc pieniężnego páchołká vpoią: Poſádzą podle niego niepewną dziewoią KlonWor 68, 59.

»niepewny frant« (1): Nań pátrzą/ zá nim idą Cygáni y zdraycy/ Oſzuſtowie y łgarze/ zboycy/ świętokraycy: Obłudni ludzie wſzyſcy/ niepewni frántowie/ Mrugałowie nieſzcżerzy/ y Sykofántowie. KlonWor 28.

»przyjaciel niepewny« = fucatus amicus Mącz; dysphilus Calep [szyk 5:2] (7): Kto niemiłośierny przyiaćiel niepewny. BierEz I3v; Przyiaćiele z boiáźni niepewni. BierEz M4; Mącz 138c; Przyiaciel kupny niepewny. RejAp 152v marg [idem] Ee4v; Calep 346b; SkarKazSej 670b.

»niepewna rzecz« = incertum Modrz [szyk 7:5] (12): LibLeg 11/41v; KromRozm II q4; á wſſyſtkie niepewnych rzecży bayki/ vmárłym rácżey kácerzom/ niżli kośćielnym żywym máią być ſpiewáne. Leop *2v; nie wiem kto to tákie rzecży o Ceſárzu nie pewne roznośi. BielKron 224; Mącz 334b; RejZwierc [782]; WujJud 127v; ModrzBaz 25; Przijaćielá ći zemnie ná wieki nie máią/ Którzy w rzeczách niepewnych pewnośći ſzukáią. KochPs 42; CzechEp 54; nie ták prędko wierz gdy o nim źle mowią. [...] Nie pewne to rzeczy, rozumieymy dobrze o nim/ poki ſię pewna rzecz nie pokaże. SkarKaz 279a; KlonWor ded **v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»sprawa niepewna« [szyk 3:2] (5): W wigilią Andrzeiá ſwiętego/ Vyrzy oblubieńcá ſwego/ Aleć to ſpráwá niepewna BielKom G4v; RejPos 253; W Perſyey práwi/ był ieden więzień z Cypru/ o ktorym dano rodzicom iego ſpráwę niepewną/ iſz miał vmrzeć. SkarŻyw 99; A iż mąmy sprawę iedno niepewną, iż Arcyxiązę miał się od Krzepic ruszyć ActReg 51; GosłCast 46.

»świadek niepewny« = testis vacillans Mącz [szyk 2:1] (3): Ale poniechawſzy tych ſwiátkow niepewnych/ vkaż iákomći powiedział/ piſmo ſwięte? KrowObr 20v; Mącz 471d; PaprUp Iv.

»niepewnej wiary« (1): dicimus hominem lubrica fide, Niepewney wiáry. Mącz 198a.

Szeregi: »błędny a niepewny« (1): nie iedno inſze błędne a niepewne wymyſły y ſzkodliwe balwofalſtwa wykorzenił/ ale teſz nad ſłowo boże wymyſlne bałwany/ [...] wyrzucił SeklWyzn iiv.

»niepewny ani dobry« (1): Nye pewna to áni dobra reguł. KromRozm I L4.

»niepewny a niedokończony« (1): A tu iuż potym to káżdy obacży/ komu ſie niepewne á niedokońcżone zdádzą dekretá y wyroki iego á omylne ſłowá iego/ gdy cżáſu ſwoiego to ſkutkiem pozna/ co to ieſt/ [...] wpáść w możne ręce iego. RejPos 335v.

»niepewny i wiary niegodny« (1): Pitalem go tez oſwiatki co zac beli/ rzekl ze niepewnij/ y wiari niegodnij PaprUp Iv.

»niepewny a niepodobny« (1): Aby ná on cżás gdy ſie to pełnić miáło/ mniey ſie to rozumowi ludzkiemu niepewnego á niepodobnego zdáło. RejPos 271.

»niestateczny i niepewny« (1): Otoż ia ná tákie I. M. dyſkurſzy nieſtátecżne y niepewne/ ták krotkie zámknienie cżynię CzechEp 302.

»odmienny i niepewny« (1): (Wierny Pan Bog w ſło wách ſwoich/ [...]). Gdy obiecał/ iáko viśćić nie ma? ábo to człowiek odmienny y niepewny? SkarKazSej 663b.

»omylny a (i) niepewny« [szyk 3:3] (6): KromRozm II q4; Ale ktoreby ſie [pisma] nie zgadzáły z iáſnym poſtánowieniem Páńſkim/ mamy ie rozumieć iuż zá omylne á zá niepewne. RejAp 196v, 196v; RejPos 40v, 253; A ták ma być vważan gniew/ áby nie ledá s przycżyny był poruſzon/ gdyż wiele przyczyn ieſt y omylnych y niepewnych ná ſwiecie. RejZwierc [78v2].

»i pewny i niepewny« (1): Vacuna nići przędłá baykámi ſię báwiąc. Dziwne rzeczy, y pewne y niepewne prawiąc. KlonWor ded **v.

»podeźrzany a niepewny« (1): Táki pozew [...] w ten czás bywa/ kiedy ktho ieſt nieoſyádły/ niepoſłuſzny/ álbo dłużnik wzbieżeniu podeźrzány/ á w płacy niepewny. GroicPorz p3.

»albo niepewny albo podrzucony« (1): Lecż o piſmach Doktorow ś. Kośćioł Powſzechny/ [...] co álbo niepewnego/ álbo podrzuconego było/ to okazał. WujJud 35v.

»niepewny ani prawdziwy« (1): powiedzieli mu rozmáite ludzkie/ ále káżde niepewne/ áni prawdziwe mnimánie. CzechEpPOrz **3v.

»niepewny a prożny« (1): Przeto niech Grekowie o tych Pátryárchiách/ [...] niepewnymi ſię á prożnemi wieśćiámi nie karmią. SkarJedn 167.

»niepewny ani przezpieczny« (1): Iż nyepewna áni przeſpyeczna rzecz piſmem piſmo wykłádáć. KromRozm II q4..

»niepewny a skryty« (1): iż niektore Kśięgi ſtárego Teſtámentu od ſtárych Doktorow ſą názwáne Apokryfá/ to ieſt niepewne á ſkryte/ o ktorych w Kośćiele Bożym pewnego świádectwá y pámięći ludzkiey niebyło. WujJudConf 31v.

»niepewny i (barzo) słaby« [szyk 1:1] (2): CzechEp 134; Ty przycżyny bárzo ſłábe/ y niepewne ſą NiemObr 51.

»niepewny ani świadomy« (1): á wyrzućił wiele kſiąg od kościołá/ ktore były piſány pokątnie/ nie pewnego áni ſwiádomego ſkłádánia BielKron 161v.

»niepewny, (a) wątpliwy« [szyk 3:3] (6): iakoby mocz iego [polskiego balsamu lekarzom] była niepewna á wątpliwa FalZioł I 22a; Zdáłá śię tedy słuſzna rzecż być/ áby ieden iáko głowá [...] wątpliwe á niepewne [dubia et incerta] rzecży rozwięzował ModrzBaz 25; Zwyeffelhafftig. Wątpliwy. Niepewny. Dubius. Calag 600a; Calep 68a, 268b, 1037b. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»zły a niepewny« (1): żadny Doctor niecżyni zmienki ocżyſczv/ krom przewrotnych mnichow/ ktorzy na tym złym grvncie/ a niepewnym/ zbvdowali wſzytki klaſztory ſwoie SeklWyzn Gv. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

2. Taki, o którym nie można powiedzieć, że jest wiadomy, sprawdzony; incertus Mącz, JanStat (43): BierEz O; ále niechcę nie niepewnego powiedzieć/ gdyż ſą rzecży przyſzłe tháiemne ludziem. BielKron 244; Zwycięſtwo á skończenie woyenne nie pewne yeſt/ Nie wiedźieć [...] Kto wygra álbo vtráći. Mącz 210b; Pokoy miły od ſtárſzych podány trzymáiąc/ A ná niepewną bitwę/ nic ſye nieſkwápiáiąc. ZawJeft 12; A Iż niepewna ieſt przyſzłych czáſów wiádomóść/ áni przećiwko nim mogą bydź dáné pewné rády y opátrzenia SarnStat 123 [idem (2)] 298, 424; To vpátrował, ze nie pewny częſto Ieſt koniec Marſá, nioſąc ſtrátę gęſto. KlonKr B4; O głupi/ przed tym co maſz iż woliſz vciekáć/ A ſzukáiąc niepewney máiętnośći cżekáć. PudłDydo B, A4v.

W przeciwstawieniu: »pewny ... niepewny« (4): zebi y. m. pewnich rzeczi za niepewne pvsczacz nie raczila LibLeg 11/42; CzechEp 372; źlebym czynił/ kiedybym was od pewnégo pokoiu/ do niepewnégo zwyćięztwá odwodźić miał OrzJan 15; CiekPotr 16.

W porównaniu (1): Caduca et incerta sunt bona fortunae, Czeſne ymienie Dobrá a Máyętnośći naſze/ ſą yákoby letnia roſá/ Niepewne, Mącz 29a.

W charakterystycznych połączeniach: niepewna(-e) bitwa, majętność (2), państwo, przyszłych rzeczy wiadomość, skończenie wojenne (zwycięstwo) (2).

Wyrażenia: »niepewne(-y) dziatki, syn« (1:1): Wyele ich o thym trzymało że nyepewny ſyn był Filipow GliczKsiąż B6; STárym chłopom dziewecżek byſmy nie dawáły/ [...] Zá niepewne bywáią z tákich oycow dziatki. BielSjem 22.

»liczba niepewna« [szyk zmienny] (4): Thá liczbá dźieſięć znáczy liczbę nie pewną y wielką BibRadz I 451a marg; iáko z dawná wiemy/ iż Pan záwżdy zákrywał cżáſy dekretow ſwoich pod niepewnemi licżbámi/ áby wierni záwżdy gotowi byli RejAp 116v; CzechEp 372 [2 r.].

»ociec (a. ojcowie), rodzice niepewni(-y)« [szyk 2:1] (2:1): A záiſte ná tem mizernym/ á pochylnym ſwyecye doſić bárzo potráfi oycow nyepewnych/ ſynow bez oycá. GliczKsiąż B5, B4v, B5v.

»niepewna rzecz« [szyk 6:1] (7): Bo kto tráći co w ręku ma/ A niepewne rzecży duma: Tákiemuć zmyſłu nie sſtawa BierEz H3, H4; LibLeg 11/42; Lepiey tu nieprzyiaćielá cżekáć w Ziemi v ſiebie/ niż tám do nieprzyiaćielſkiey Ziemie ćiągnąć na niepewną rzecż BielSpr 59v; ábowiem niepewney rżeczy/ y tey ktora końcá nie ma/ [...] trudno dáć było ábo miárę/ ábó modłę. GórnRozm Gv; VotSzl C3; CiekPotr 16.

Szeregi: »niepewny a niepoććiwy« (1): GliczKsiąż B4v cf W przen.

»niepewny a niesłuszny« (1): dla nieyákyey ſromoty á zelżenya/ zácyerano rodzice one nyepewne á nyeſluſſne GliczKsiąż B5v.

»niepewny a omylny« (1): gdiż widziſz iż ſą niepewne á omylne cżáſy twoie RejPos Ooo4v.

W przen (1):
Wyrażenie: »niepewne łono« = nieprawe pochodzenie (1): Przy dworze tedy zwykły też chłopyętá ludzye nyepewnego oycá krętą pyątnowáć á kreſić/ wyrządzáiąc im to/ iż oni máyą zawſſe ten Herb s ſobą noſić/ dla nyepewnego á nyepoććiwego łoná GliczKsiąż B4v.
a. W funkcji rzeczownika; incertum Vulg, PolAnt (13):
»niepewna« (10): bo ták ieſt: iż y ludzi piſmo ś. Aniołámi zowie. Iákom ia w Dyálogách/ y potym gdźie indźiey pokázował. Ale y to ieſzcże v X. K. nie pewna CzechEp 213.

~ W przeciwstawieniu: »pewna... niepewna« (1): trżebá fortelow ná Turki tákich iákie oni drugim cżynią/ to ieſt áż ná pewną kázáć/ ná niepewną vchodzić fortelmi BielKron 311.

Fraza: »to (jest) niepewna« [w tym: cum inf (2), ze zdaniem podmiotowym (2)] [szyk zmienny] (4): Przodkyem nyepewna to/ áby wſſyſtkye kráiny ktoreś wymyenił z Greki á Ruſyą dźyerżáły. KromRozm III L5v; GliczKsiąż B3v; Abowiem tho niepewna w niebie ná tram piſáć/ Lepiey wydrzeć niżli ſie w nádzyei kołyſáć. RejWiz 123v; Ale iż to ieſt niepewna ná vcżynki ſie ſwe ſpuſzcżáć: [...] tedy niemáſz nic pewnieyſzego/ iedno temu cále wierzyć: iż [...] Bog ſam z łáſki ſwey vſpráwiedliwia nas CzechEp 209.
Wyrażenia przyimkowe: »na niepewną« = non quasi in incertum PolAnt, Vulg (5): A przetoż ia thák bieżę nie iáko ná nie pewną/ thák ſzermuię nie iáko wiátr biiąc. BibRadz 1.Cor 9/26; BielKron 311; MycPrz I C4v; CzechEp 130; WujNT 1.Cor 9/26.

[»w niepewną«: A ieden mąż wyćiągnąwſſy łuk/ ſtrzelił wniepewną [in incertum sagittam dirigens] á z tráfunku poſtrzelił krolá Iſráelſkiego [Lecz mąż niektóry wyćiągnął łuk ná niepewną ſtrzałę puſzczáiąc/ á z tráfunku poſtrzelił króla Izráelſkiégo WujBib] miedzy płucá y żołądek. Leop 3.Reg 22/34 (Linde s.v. pewny).] ~

»niepewne« (3):

~ W przeciwstawieniu: »pewne ... niepewne« (3): Tákiemuć zmyſłu nie sſtawa/ Pewne zá niepewne dawa. BierEz H3, H4; A pewne zá niepewne ſtráćić nie bárzo to rozum ieſt. RejZwierc 37. ~

3. Niewiadomy, bliżej nie określony, incertus HistAl; anceps Mącz (8): Wiele ich ktorzy żywota ſą rozdzielnego ſmierć niepewna zrowna BielŻyw 143; Mącz 9b; ktorego [świata] blizki náſtępuie koniec y czás bárzo niepewny: áby mię oná godźiná nie náſzłá iáko złodźiey/ nád czekanie y czuyność potrzebną. SkarKaz 423b.

W przeciwstawieniach: »pewny (4), wiadomy ... niepewny« (5): Alexander rzekł dokońcżenie żywotá twego ieſli tobie wiadome cżyli nie pewne [cognitum aut incertum]. HistAl A7v; Ale gdy Bog ieſt pewny/ nie pewny przypadek RejWiz 128; gdyż on wolą ſwoię ſwiętą y dokończenie káżdey rzecży záwżdy niepewnemi czáſy zámykáć racżył. [...] A pewnego cżáſu nigdy miánować nie racżył. RejAp 104; iż nie nie ieſt pewnieyſzego nád śmierć/ á nic niepewnieyſzego nád cżás iey/ kiedy ná kogo przypáść ma. RejPos 342; WujNT Bbbbbb4v.

W charakterystycznych połączeniach: niepewne(-a, -y) czas(y) (2), dokończenie żywota, przygoda, przypadek, śmierć (czas, godzina śmierci) (3).

4. Chwiejny, nie dający poczucia bezpieczeństwa; zawodny; incertus Mącz, Calep, Vulg, JanStat; cadens JanStat; inconstans, mutabilis, vagus Cn (68): Pomoc nie rowna nie pewna. BierEz O4; Ci ktorzy ſą nam nierowni/ Pomocnicy ſą niepewni: Nádzieie w nich niepokłáday BierEz O4; BielŻyw 138; BielKom C2; GroicPorz hh2; RejWiz 128 [2 r.]; Ná niepewne iednánie. RejFig A7v, RejZwierz bb, 29, 129v; Muliebris sententia, Nieſtáłe/ Niepewne/ odmienne przedſię wźięcie. Mącz 235d, 49d, 128a, 239b, 418c; á rády ich niebeſpiecżne będą/ á niepewne poſtánowienie ich. RejPos 188; Ewányelia [...] Przećiwko ſwiátu y omylnym ſpráwam iego/ y niepewnemu pokoiowi iego. RejPos 332v, 322v; Bo to ſzcżęśćie ma nie pewne drogi/ Potrzebuie ſwey wielkiey przeſtrogi BielSat H2; Spuśćił ſie ná dziećinny niepewny rátunek. HistLan A3; Strum G2v; Niechcę ia tedy iuż więcey tą klámbrą ſproſną y niepewną/ [...] tych dwu rzecży [...] śćiſkáć. CzechEp 246; NiemObr 53; PaprUp G3v; ieśli czuieſz żeś ieſt odwiedźiony/ Y ná niepewnéy dródze w błędźie poſtáwiony: Wróć ſye. ZawJeft 34, 31; Calep 518b, 782a; GostGosp 68; Turczynowi iuż bliſkiému/ ábyś zabieżał: niepewnemu przymiérzu ieego/ y wymatánéy wierze iego/ ábyś nie wierzył OrzJan 112; Ieśli bowiem żeglarze nie będą pátrzáć ná światłość Niebá/ y pilnowáć znákow onego/ w niepewnych biegách będą ſię tułáć. KołakSzczęśl Cv; Abowiem ieſliby niepewny głos trąbá dáłá/ ktoż ſię ná woynę gotowáć będzie? WujNT 1.Cor 14/8, Aaaaaa4; Ligi bez zgody w wie⟨r⟩ze y obycżáiách nie pewne. PowodPr 56 marg, 44; GosłCast 22, 54; z máłych przyczyn y podeyrzánia niepewnego/ złe ſerce ku drugiemu biorą SkarKazSej 675a.

niepewny w czym (1): bo ta [nadzieja] wrzeczach ysprawach ludzkich barzo niepewna. ActReg 139.

W połączeniu szeregowym (1): co był zá ſpoſób wáſzéy Kró: M. co zá poſtępek Króleſtwá twégo/ iáko bárzo niepewny/ bárzo wątpliwy/ y niebeſpieczeńſtwá pełny. OrzJan 92.

W przeciwstawieniach: »pewny (3), dobry, gruntowny... niepewny« (5): Diar 68; któré [nauki] nas pewną drogą/ do niepewnych rzeczy wiodą OrzQuin H4; Dobrą im myſl nie pewna nádzieiá cukruie. HistLan Fv; Ieden tylo zbawienny korab y pewny: á inne wſzytkie ſą rozboynicże/ á nie pewne łodki. SkarJedn 38; żeby iuż nápotym zá niepewne pewne [pro incertis certae JanStat 142]/ zá niepożytecżné/ pożyteczné ſądowné vſtáwy były SarnStat 56.

W porównaniu (1): będąc będzieſz mi iáko (zrzodło) omylne (y) wody niepewne [non fideles]. BudBib Ier 15/18.

W charakterystycznych połączeniach: niepewna(-y, -e) droga (2), fundament (4), grunt, jednanie, łodka, mienie, nadzieja, obietnica, pewność o czym, pokoj, pomoc, postano, przedsięwzięcie, przymierze, ratunek, rękojemstwo, ścieżka; niepewni pomocnicy.

Zwroty: »[co] za niepewne mieć« (1): przymierze ktoreć złąmał záwżdy zá niepewne miey BielKron 253v.

»zostawić [kogo] w niepewnej rzeczy [= w niepewści]« (1): Aliquem suspendere [...], Zoſtáwić go w niepewney rzeczy. Mącz 289c.

Wyrażenia: »niepewna (jest) fortuna« = cadens fortuna JanStat [szyk 3:1] (4): á náſzé rozmyſły/ Ná wyroku niepewnéy fortuny záwiſły. KochPam 83; GórnTroas 23; Niepewnaś Fortuno/ bez ocżu/ bez wiáry/ Ni tym co ie złoćiſz wiecżne ſą twe dáry/ Ni raz opuſzcżonych zábacżaſz bez miáry RybGęśli Bv; SarnStat 952.

»niepewna (jest) nadzieja« [szyk 5:1] (6): RejWiz 3; HistLan D4v, Fv; RejZwierc 98v; Iuż baczę/ że niepewną ći nádźieię máią/ Którzy wiáry po miłych ſwych pewnéy czekáią. PudłFr 32; ActReg 139.

»niepewna rzecz« [szyk 2:1] (3): ktore [swoje ciało pod osobą chleba] nam Pan Krystus dał zá ieden vpominek álbo áſło/ ábyſmy ſie krześćiánie ználi przeznię gdzyebyſmy tego nieużywáli/ niepewnáby rzecż byłá náſzá BielKron 203v; OrzQuin H4; Kłádą téż drudzy/ [...] korytá dłubáné [...] á zwiérzchu ié przykrywáli pokrzywkámi/ ábo ſztukámi drzewá łupánégo: co to ieſt rzecz nie pewna/ y wielém ſtáwów widał/ przez tákowé korytá potárgánych Strum G2.

Szeregi: »bojaźliwy i niepewny« (1): (Boiáźliwe y niepewne/ mowi Mędrzec/ opátrznośći náſze.) [Cogitationes enim mortalium timidae, et incertae providentiae nostrae Vulg Sap 9/14] SkarKazSej 660b.

»niejednostajny i niepewny« (1): áby ſię fundáment ten/ z rozmáitey gliny y iłu pomieſzány y vſuty/ tym lepiey obacżyć mógł/ iż ieſt nie iednoſtáyny y nie pewny. CzechEp 228.

»niepewny a nietrwały (a. ani trwały)« [szyk 2:1] (3): Malus custos diuturnitatis, metus, Gdzie boyaźń tám nie trwáła á niepewna ſtroza. Mącz 75c; Ponieważ niepewna ieſt á nietrwáłá pámięć ludzka [Quandoquidem incerta est neque satis durabilis memoria humana JanPrzyw 52]/ zwykli ſą ludźie piſmem to opátrowáć/ czego wieczną pámięć mieć chcą. SarnStat 11; pokoy z nim niepewny áni trwáły SkarKazSej 660a.

»omylny a niepewny« (1): że nigdy vſtáć nie mieli/ áni zábłądzić ná tey omylney drodze/ á bárzo niepewney ścieſzce ſwiátá tego RejPos 184v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»niepewny i słaby« (1): Iż ludzkie zdánia y wywody ſą niepewne y ſłábe CzechEp 134.

»zwątlony i niepewny« (1): Bo ieſliby oná [wiara] namniey zwątlona y niepewna byłá/ trudno rzecży tych/ ktorych ſmyſłámi ćieleſnymi doyść/ áni dośiąć/ nie możemy/ okázáć ma. NiemObr 69.

a. Który nie wzbudza zaufania (1): Gdźie poyźrzy zewſząd morze/ zewſząd trwogá. Brzegu niewidác przewoźnik nie pewny/ Strách ſerce viął/ á w oczu płácz rzewny. KochPieś 7.
5. Przemijający, nietrwały; incertus Modrz, Vulg; caducus, fragilis, momentaneus Mącz (25): Fortuna volubilis, Toczne/ obrotne ſzczęście/ to yeſt niepewne/ nieſtáteczne. Mącz 506d, 29a; BudNT 1.Tim 6/17; Y roſkoſzyć naſze Niepewne: ále y troſki vſtąpić Muſzą KochOdpr Bv; Niepewne ſkárby pośiedli ná źiemi: Bo ſkoro zágrzmi twa pomſtá nád niémi/ Y pan/ y páńſtwo znikną wocemgnieniu/ Proſto iáko ſen KochPs 108; áni pokłádáli nádźieie w bogáctwie niepewnym/ ále w Bogu żywym WujNT 1.Tim 6/17; GosłCast 41.

W połączeniach szeregowych (2): Niech też y to káżdy obacży/ co ſię nie známi rodźi: iáko bogáctwá/ możność: ktore też tákże ſą niepewne/ nieuſtáwicżne/ á nietrwáłe [quae et ipsa incerta sunt, caduca, instabilia]. ModrzBaz 57; Coż záſię ieſt zacnieyſzego/ iáko więcey o onym wiecżnym á nieſkońcżonym żywocie ſie ſtáráć/ niżli o thym docżeſnym/ nietrwáłym/ y niepewnym? Phil 14.

W przeciwstawieniach: »pewny, wiecżny ... niepewny« (2): KuczbKat 140; A Choćbychmy y ten ſtrách zá niepewny mieli/ Tedychmy iuż pewnieyſzy ocżymá widzieli. RejZwierc 245v.

W charakterystycznych połączeniach: niepewne bogactwa (3), dobra, skarby, szczęście.

Wyrażenia: »niepewne rzeczy« [szyk 1:1] (2): Niepewneć są rzeczy zwirzchnie, Wszytki postawy cielesne BierRozm 8; Bo rzeczy ſą niepewné/ y któré czás głádźi KochDz 104.

»niepewne sprawy« (1): GosłCast 9 cf »niepewny i odmienny«.

»niepewny(-e) żywot, bieg (a. wiek) żywota, lata« [szyk 5:3] (5:2:1): RejZwierz 127v, aa2; RejPos 178; A iákieſz wdzięcżnieyſze mieſzkánie może być cżłowieká pocżćiwego zá żywotá tego niepewnego ſwego? RejZwierc 33; á thákowi nie zdádzą ſie pomnieć ná bieg żywotá ludzkiego/ iáko ieſt krotki y niepewny. Phil H3; LatHar 643; Látá náſzé niepewné: lepiéy ſie nie rodźić GosłCast 52, 31.

Szeregi: »niepewny i krotki« [szyk 1 : 1] (2): Phil H3; Lecz bym też nadoſkonáley niepewny y krotki wiek żywotá mego prowádźił LatHar 643. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»obłędny a niepewny« (1): iſz ieſt obłędne a niepewne tu mieſzkanie naſſe RejPs 199v.

»niepewny i odmienny« (1): Swiátá tego niepewné y odmienné ſpráwy Vkázuieſz GosłCast 9.

»omylny i niepewny« (1): gdyż iednák Chrześćijáńſkiemu cżłowiekowi záwżdy przed ocżymá być máią/ nie ty omylne y niepewne dobrá ktore widźimy/ ále ony prawdźiwe y wiecżne KuczbKat 140.

W przen (3):
Wyrażenie: »niepewne(-a) mieszkanie, gospoda [= życie na ziemi]« (2:1): RejPs 199v; LubPs A2v; Wſzyſcy w niepewnéy goſpodźie mieſzkamy KochFrag 17.
6. Zagrożony, będący w niebezpieczeństwie; nie zabezpieczony, nie taki jak należy; fluxus Modrz (28): Smierć ieſt wiecżne ſpanie rozdzielenie ciał, bogatych ſtrach, pożądanie vbogich, przygoda przez vwiarowania, nie pewne á viecne pielgrzymowanie BielŻyw 137; ComCrac 19v; Z kąd ſię okázuie iáko ſię po nie pewnych mieſcách poniewierał Abram. BibRadz I 7a marg; GrzegRóżn Gv; Mącz 427d; Koń ktory bolączkę ma pod czeluśćiámi/ álbo miedzy czeluśćiámi ieſth bárzo niepewny: [...] á sthąd ma śiłá chorób w ſobie SienLek 184; Przeiazd niepewny: bowiem ná morzu północznym [...] Król Duńſki pływał z woyſkiem mocny KochPam 84, 84; Nie pewny ten kto z miáry nád moć [!] ſwą wykrocży. Ieśli chceſz vżyć świátá długo y beſpiecżnie/ Głupiego zbytku ſię ſtrzeż/ nie broy nic wſzetecżnie. RybGęśli Cv; KlonFlis D.

niepewny na czym (1): á ieſli mu [koniowi] guzy álbo zołzy thám [między żuchwami] wymácaſz/ nierádzęć go kupić: boć ná zdrowiu będzie niepewny. SienLek 186.

niepewny przy czym (2): Zdrowie y zbáwienie przy fortunie nie pewne. RejZwierc 124v marg [idem] Bbb3.

niepewny w kim (1): Vſnąłby podpiwſzy ſobie Niepewne poſelſtwo w tobie. MWilkHist G.

W charakterystycznych połączeniach: niepewne(-a, -y) fory, majętność, miejsca, odkupienie nasze, pielgrzymowanie nasze, przejazd (2).

Wyrażenia: »niepewny rozum« (3): Emotae mentis homo, Szalony człowiek/ niepewnego rozumu. Mącz [234]c, [234]d; Smierćią téż niemoc léczyć/ ſzaloneć to dumy: Pátrz do czego ćię wiodą niepewné rozumy. GosłCast 34.

»rzecz niepewna« (1): Rzeczy niepewne poruczywſzy opátrznośći Bożey. WujNT 792.

»niepewny z każdej strony« (1): Wſzytki poſtępki moye nie pewne s káżdey ſtrony LubPs R.

»niepewna wątroba« (1): Hepaticus, Który nie pewną ma wątrobę/ náruſzoną yáką choróbą. Mącz 154d.

»niepewne zdrowie; na zdrowiu niepewny« [w tym: niepewnego zdrowia (2)] [szyk 3:3] (5;1): Myſz domowa wybieżáłá. Ochotnie ſwą gośćią cżćiłá/ [...] Iuż o teń [!] ſtrách nic niedbaymy Hoynie ſobie vżywaymy: [...] Myſz wieśniaczká iey odpowie/ Sioſtro niepewne tu zdrowie. BierEz M3v; Morbidus, Chory/ wrzedliwy/ niepewnego zdrowia. Mącz 231d; SienLek 186; RejZwierc 124v marg [idem] Bbb3; ZapKościer 1587/71.

»niepewny żołądek« (1): Mącz 28d cf »zły a niepewny«.

Szeregi: »niepewny i niewarowny« (1): A Rzecżypoſpolitey pożytecżno ieſt mieć tákie przełożone/ ktorziby máiętność ſwą mieli dobrze vgruntowáną: by záśię/ ieſliby niedoſtátecżni ludźie/ ábo niepewną y niewárowną máiętność máiący [fluxas possessiones habentes] [...] niemuśieli z rzecży ſámey poſpolitey [...] zyſku ábo pożytku iákiego ſobie cżynić. ModrzBaz 40v.

»zły a niepewny« (1): Cacostomachus, Kto zły á niepewny żołądek ma/ iż nie może dobrze trawić. Mącz 28d.

a. Taki, który nie czuje się bezpieczny, który boi się czegoś albo o coś [czego] (2): [człowiek jest] Swiata opuſcicil [!], żywota wzgardziciel, wiecżne ruſzanie, nie pewny ſmierci. BielŻyw 135; RejZwierc 157v.
7. Taki, który nie może powiedzieć, że jest o czymś przekonany [o czym] (1): In multis vocabulis haerebam, Wątpiłem nie pewienem był o wielu słowiech. Mącz 152a.

Synonimy. 1. niegruntowny, omylny, podeźrzany; 2. niejasny, nieznany, tajemny, zakryty; 4. mdły, krechki, nieisty, niestateczny, słaby, zwątlony; 5. niestały, nietrwały, odmienny, przemijający; 6. zagrożony; 7. wątpiący.

Cf PEWNY

IM