« Poprzednie hasło: OMYLNOŚĆ | Następne hasło: OMYLON » |
OMYLNY (596) ai
omylny (594), omyłny (2); omylny : omyłny RejKup (3:1), Leop (1:1).
o jasne.
sg | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
m | N | omylny | f | N | omylnå, omyln(a) | n | N | omyln(e) |
G | omyln(e)go | G | omyln(e)j | G | omylnégo | |||
D | omyln(e)mu | D | omyln(e)j | D | omyln(e)mu | |||
A | omylny, omyln(e)go | A | omylną | A | omyln(e) | |||
I | omylnym | I | omylną | I | omylnym, omyln(e)m | |||
L | omylnym | L | omylnéj | L | omylnym | |||
V | omylny | V | V |
pl | ||
---|---|---|
N | m pers | omylni |
subst | omylné | |
G | omylnych | |
D | omylnym | |
A | m pers | omyln(e) |
subst | omylné | |
I | m | omyln(e)mi, omylnymi |
f | omyln(e)mi | |
n | omylnémi | |
L | omylnych | |
V | m pers | omylni |
sg N m omylny (57). ◊ G omyln(e)go (73). ◊ D omyln(e)mu (12). ◊ A omylny (6), omyln(e)go (5). ◊ I omylnym (18). ◊ L omylnym (7). ◊ V omylny (7). ◊ f N omylnå (67), omyln(a) (1). ◊ G omyln(e)j (13). ◊ D omyln(e)j (9). ◊ A omylną (19). ◊ I omylną (9). ◊ L omylnéj (11); -éj (1), -(e)j (10). ◊ n N omyln(e) (25). ◊ G omylnégo (31); -égo (1), -(e)go (30). ◊ D omyln(e)mu (5). ◊ A omyln(e) (8). ◊ I omylnym (1) RejZwierc, omyln(e)m (1) ModrzBaz. ◊ L omylnym (6). ◊ pl N m pers omylni (7). subst omylné (42); -é (3), -(e) (39). ◊ G omylnych (46). ◊ D omylnym (21). ◊ A m pers omyln(e) (4). subst omylné (40); -é (3), -(e) (37). ◊ I m omyln(e)mi (10), omylnymi (1); -(e)mi : -ymi RejAp (1:1). f omyln(e)mi (11). n omylnémi (6); -émi (1), -(e)mi (5). ◊ L omylnych (16). ◊ V m pers omylni (1).
Sł stp, Cn notuje; poza tym s.v. pochybny, Linde XVI – XVII w.; poza tym XIX w. w innym znaczeniu.
- 1. Złudny, wątpliwej wartości; niepewny
(198)
- W przen (1)
- 2. Fałszywy, kłamliwy, nieprawdziwy; błędny
(129)
- W przen (1)
- 3. Podstępny, chytry, uwodzicielski, zdradliwy
(144)
- W przen (2)
- 4. Popełniający błędy, błądzący
(71)
- W przen (10)
- а. W funkcji rzeczownika (2)
- 5. Mylący, wprowadzający w błąd
(25)
- W przen (6)
- 6. Nieuważny, nierozważny; popełniony w nieświadomości, niechcący (5)
- 7. Niewłaściwy, nie taki jak należy (13)
- 8. Zawodny, nie spełniający pokładanych w nim nadziei (10)
- 9. praw. O rokach sądowych: rok, na którym nie może zapaść wyrok ostateczny, końcowy (1)
W połączeniach szeregowych (9): boć ſie też ſzcżęśći y niewiernikom/ á ieſzcże ſnadź więcey niżli wiernym/ ále to złe omylne á nie długie ſzcżęſcie á pociechá ich RejAp 40; Nie ważże ſobie więcey pochlebſthwa ſproſnego/ dla nędznego á krotkiego á omylnego pożytku ſwiátá tego. RejPos 123; Iż nie pytay ſie ty iney drogi moy miły bráćiſzku zá mną/ [...] gdyż ſą wſzytko błędne/ omylne/ á nikcżemne drogi ine ſwiátá tego. RejPos 293, 138v, 316, 319, [323], 357.
W przeciwstawieniach: »prawdziwy (5), prawy (2), pewny ... omylny« (8): Bogáctwo omylne/ á prawdziwe. RejAp 42v marg [idem] Ddv; Obácż iż poćiechę vkázuie tu Páweł pewną: A Antykryſt omylną GrzegŚm 10; Rozny głos ieſt práwego á omylnego przyiacielá. RejZwierc B [idem 91v] Bv, 91v [2 r.], 115; [Wodká ábo fárbá do Adámántow prawdźiwych y omylnych SienHerb 598a].
W charakterystycznych połączeniach: omylny(-a, -e) bieg świata, (po)chłuba (4), chwała (4), dobra, dobrodziejstwo, droga (żywota a. świata) (11), gody, gościniec świata, kochanie (2), panieńska krasa, opieka ludzi, pismo (pisma) (2), pochlebstwo, pociecha (pociechy) (4), pożytek (pożytki) świata (2), przyczyna, przysmaki, reguła (2), rzeczy, sny, sprawa (sprawy) (2), straż, śliczność, światłość, tytuły, uniesienie, wada, włodarstwo, wyniosłości [czyje], zapłata, złoto.
»omylne bogactwa« (3): RejPos 326; Fráſunek świecki y omylne bogáctwá/ ſą iáko ćiernie. WujNT 52, 138.
»omylny(-e) czas(y), wiek(i)« [szyk 4:1] (3:2): Iż żaden nic nie bacży cżáſu omylnego/ A iáko co ma przypáść ná tę nędzę iego. RejWiz 144; Wieſz też iuż/ iż y thy omylne cżáſy twoie/ iuż vſtáwicżnie ſą w opiece Páná twego RejPos 110, 181v, 214v; GrabowSet M3v.
»omylna (pani) fortuna« [szyk 3:2] (5): RejJóz E7v; Y fortunie omylney też nie záwżdy dufay/ Rádſzey cnego rozumu s poććiwoſcią ſłuchay. RejZwierc B4, 23, 124, 178.
»omylna moc« (2): á nie przećiwi ſie tem ktorzy ſie kocháią w omylnych mocach ſwoich RejPs 60v; RejWiz 106.
»omylna nadzieja« = fallax spes Mącz [szyk 31:4] (35): o zły márny ſwiecie/ Iákoż tá twa omyłká ty nędzniki gniecie. Ktorzy tobie ſnadź więcey niż Bogu dufáli/ A omylną nádzyeię w tobie pokłádáli. RejWiz 83; Omylna nádzyeyá długiego żywotá. RejWiz 84 marg [idem] Cc8; Mącz 117a; RejAp 150v, Ee3; Omylna nádzyeiá w cżłowieku RejPos 138v marg; Ewányelia [...] Przećiwko omylney nádziei á bogáctwom ſwiátá thego. RejPos 161; Ewányelia [...] Przećiwko omylney nádzyei w káżdych ſpráwach bez Kriſtuſá. RejPos 229, 8v, 31, 133, 152, 177v (23); RejZwierc 246; NiemObr 179; Zkąd omylną nádzieię y błąd widźiéć mogę. KochMuza 26; GrabowSet D4v, R; GosłCast 50.
»omylna obłuda« (1): Swiát ieſth omylna obłudá. RejZwierc 150 marg.
»omylna pociecha« [szyk 3:1] (4): RejPos 138v; ſzukaymyſz tedy tego/ opuśćiwſzy fáłeſzną obietnicę y omylną poćiechę Antykryſthowę GrzegŚm 9; RejZwierc 114 marg, Bbb.
»omylny pokój« [szyk 3:1] (4): A potym pokoy ſwoy nam łáſkáwie obiecuie zoſtáwić/ á nie ták omylny iáki ſwiát obłędliwy miedzy ſobą záchowywa. RejPos 143v, 334v, 335; RejZwierc [283]v.
»omylny przyjaciel« [szyk 5:2] (7): RejWiz 58v, Cc8; BibRadz I 276a marg; Tákże też táki przyiaciel omylny/ bá chociayćiby czo przykrego powiedział/ bá rownie to ſobie miey iákoby cie dziecię ſpluſkáło. RejZwierc 92, B [idem], 91v, 91v.
»omylna przyjaźń« (2): Omylna przyiayń [!] niewieſcie. RejJóz K4v marg; RejPos 145.
»omylne przymierze« (1): Obrony żadney/ zbroie żadney/ máiętnośći ſwej właſney żadney/ [...] tylko ſie cieſzą omylnym przymierzym iákimśi. RejZwierc 188.
»omylna rada« [szyk 18:5] (23): á nie da ſie vnieść zá iáką omylną rádą á wymyſłem tych fáłeſznych Prorokow ſwiátá tego RejPos 187v; iákoć to wyſzſzey powiedzyano ieſt/ iż káżda tu rádá omylna ieſt bez rády Páná Bogá twoiego RejPos 205v; Omylna rádá káżdemu ná vpadek. RejPos [323] marg, 189, 205v, 239v [2 r.], 240 [2 r.], 241v, 257v (18); Rádá omylna nic nie pożytecżna. RejZwierc 92 marg [idem] Bbb2; GosłCast 41; KlonWor 70.
»radość omylna« (1): A drudzy ácż zánie [za dusze] nie zwonią/ ále śię ráduią rádośćią omylną/ iákoby cżłowiek ſzedł duſzą iákąś do niebá żyć żywotem wiecżnym GrzegŚm 29.
»omylna rozkosz« [szyk 6:1] (7): RejWiz 48v, Cc8; Mącz 165b; kthorzy thu będąc w tych omylnych roſkoſzach ſwiátá tego vmartwiáią á práwie iáko pośćináią ciáłá ſwoie RejAp 169v; RejPos 54, 179v; Day mi docżekáć wieku ſpokoynego. Tám duſzá wzgárdźi (ácż iey dźiś należy) Roſkoſz omylną GrabowSet D.
»omylne sny« (1): Abo iżby miał w iákie omylne ſny ábo w iákie widzenia pokłádáć nádzieię ſwoię. RejPos 188.
»omylne szczęście« [szyk 2:2] (4): BielKron 112; RejAp 40; Wnet ſię ſzczęście Pogánom zmieniło omylne/ Iż im ſerce vpádło y vphy pośilne. StryjKron 732; Pánno vmyſłu męſkiégo: Krzywdá ſczęśćia omylnégo/ Odćinać kwitnącé látá Nagle ćię zdéymuiąc z świátá. ZawJeft 44.
»omylne wątpliwośći« (1): A ták porucżywſzy ſie w opiekę Pánu ſwemu nie ſie nie lękay á nic ſie nie thrwoż żadnemi omylnemi wąthpliwoſciámi ſwiáthá thego/ á przypátruy ſie mocno ſpráwam Páńſkim RejAp BB6v.
»na wszem omylny« (1): gdiż ieſt [dobrodziejstwo świata] niepewne/ gdiż ieſt ná wſzem omylne/ ieſlić nie przydzie z łáſki á z dobrodzieyſtwá Páná twego. RejPos 40v.
»omylny(-e) żywot, życie« [szyk 9:3] (11:1): RejPs 177; iż gdzyem ia ieſt tám też chcę áby był y wiemy ſługá moy. A iuż nie do cżáſu ſłusznego iáko tu był zá cżáſu żywotá tego omylnego/ Ale iuż tám odmieniwſzy to mdłe á śmiertelne ciáło ſwoie/ [...] ná wieki wiecżne. RejPos 222, 158v, 183v, 190v, 222v, 258v [2 r.], 315v, 357; GrzegŚm 28; A ieſliże ſie záchowa w thym żywocie [...] á wedle woley á roſkazánia Páná ſwoyego/ [...] tedy nigdy nie vmrze iedno ták przeſtąpi s tego żywotá omylnego á docżeſnego do żywotá onego wiecżnego RejZwierc 4v.
»doczesny (a. docześny) a omylny« [szyk 3:1] (4): A drudzy záſię márnie w tym ſzukáli á łápáli tych docżeſnych á omylnych pożytkow ſwoich. RejPos 187v, 179v, 334v; RejZwierc 4v.
»omylny, fałszywy« (1): O nędzna obłudnośći/ o nádzyeio łżywa/ Iákaſz tu ieſt twa ſpráwá omylna fáłſzywa. RejWiz 83.
»(barzo) krotki (a. krotko trwający, a. krociuchny) a omylny« [szyk 6:2] (6): Bo mi ſie iſćie zda/ iż to ich kochánie bárzo iem będzie omylne á krotko trwáiące RejPs 107; RejPos 315v, 317, 335; náſze krotkie ty á omylne cżáſy ſą pod przygody poddáne RejZwierc 152, 48v, 115v, 170v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 6 r.]
»marny a omylny« (3): o nędzny niedowiárku/ ktory opuśćiwſzy pokoy/ ſpráwy/ y opátrzność Páná ſwego/ idzyeſz zá tym nędznym ſwiátem/ á zá tym mámym á omylnym pokoiem iego RejPos 335, 193v, [323].
»omylny a mizerny« [szyk 2:2] (4): RejAp 104v; [Pan] wſpomoc nas będzye miłośćiwie racżył/ iż ſie thu ieſzcże zá żywotow ſwoich obacżymy/ w tym mizernym á omylnym włodárſtwie ſwoim. RejPos 193v, 115, 183v.
»nędzny a omylny« (2): A s tego nędznego á omylnego żywotá docżeſnego/ ták iáko piſmo powiáda/ przeſtąpi do żywotá nigdy nie dokońcżonego RejPos 158v, 190v.
»omylny a (i) niepewny« [szyk 3:2] (5): Ale yednák y to nyepewna á omylna regułá. KromRozm II q4; Ale iuż nie dziw iż to cżyni cżłowiek ktorego ſłowá y piſmá/ [...] niepewne á omylne ſą RejAp 196v; RejPos 356v; KuczbKat 140; A ták ma być vważan gniew/ áby nie ledá s przycżyny był poruſzon/ gdyż wiele przycżyn ieſt y omylnych y niepewnych ná ſwiecie. RejZwierc 78v.
»obleśny a omylny« (1): á oddal odemnie obleſſne á omylne żyćie ná ſwiećie/ ále by záwżdy było według ſwięthey náuki twoiey. RejPs 177:
»obłudny a omylny« (1): Abowiem nie ieſt nikt ták ſproſny áby nie obacżył iáka ieſth obłudna á omylna przyiaźń á miłość miedzy ludźmi wedle tego ſwiátá. RejPos 145.
»omylny a słaby« (1): á ktory [świat] ieſth omylny á ſłáby. RejAp 49v.
»wymyślny a omylny« (1): lepiey tedy/ y beſpiecżniey trzymáć ſię rzecży pewney/ to ieſt piſmá świętego/ dawſzy pokoy wymyślnym y omylnym trádycyam. NiemObr 76.
»zły a omylny« (2): á ludzye Pánu ſwoiemu wierni [...] nic ſie nigdy nie dáli vwodzić tey złey á zákáżoney ſoli/ á tey złey á omylney ſwiátłośći ſwiátá thego. RejPos 339, 334v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]
W połączeniach szeregowych (4): A iż to ieſth omylna/ fáłſzywa/ y zdradliwa náuká Papieżá Rzymſkiego/ [...] iáwnie ſie to okázuie s piſmá Swiętego. KrowObr 54; Mącz 475b; RejAp 187; coby on Prorok opowiedał tobie/ [...] pewnie wiedz iż ieſt fáłeſzne/ omylne/ á nieprawdziwe proroctwo iego. RejPos 188v.
W przeciwstawieniach: »omylny ... prawdziwy (2), wszechmogący« (4): ten nas [Kościoł] ſpráwuye/ ktora zła á omylna/ ktora dobra y prawdźiwa náuká/ zgadzájąca ſye z ſlowem bożym KromRozm III L5; nádzyewáli ſie go w tym vchwyćić/ iż nie ieſt wſzechmogący/ á omylny. RejPos 225; BudBib Prov 14/5; CzechEp 223.
W charakterystycznych połączeniach: omylna(-y, -e) czystość, dekret(ały) (2), droga, duma, fundament, lekarz, nabożeństwo, obyczaje [czyje], podobieństwo, proroctwo, rzecz, waga, zrzodło.
»doktor omylny« [szyk 2:7] (3): Iż chorego nigdy nie lecżyli/ mdłego nigdy nie vtwirdzili/ [...] Słuchayże zá coć to Pan dáie thákowe omylne doktory twoie RejPos 205v, 205v, 213.
»duch omylny« (3): áni tey obrony ná ſprzećiwniká ſwoiego/ á ná duchá omylnego/ nigdy mieć nie możemy/ bez Boſkiego wſpomożenia twego. RejPos 117; Y będą ſie vciekáć do wieſzcżkow/ do cżárownikow/ á do tych ludzi ktorzy duchá omylnego máią. RejPos 188, 261v.
»omylny(-e) głos, wołanie« (1:1): RejPos 346v; chybá iżby Bog był coby ſie w złoſciach kochał/ tożby mogł być Bogiem náſzym/ á wyſłuchawáć tego omylnego wołánia náſzego. RejZwierc 261.
»omylny Mesyjasz« (1): Bo ie bárzo záwodzi omylny Meſyaſz/ Co go ieſzcże cżekáią/ á on iuż nie będzye RejWiz 164v.
»omylne mni(e)manie« [szyk 8:3] (11): Stára ſię iákoby im wybił z myſli omylne ich mnimánie BibRadz II 64v marg; Toć by ſię wiárá náſzá z gruntu obáliłá/ A nas by w tho omylne mnimánie wpráwiłá GrzegRóżn Ov; RejAp 43v; Omylne mnimánie cżłowiecże. RejPos 248 marg; Iuż ſie nędzniku obácż á wyſtąṕ y s thego omylnego mnimánia ſwego/ ktoreś miał o vſpráwiedliwieniu ſwoim RejPos 324v, 55, [310], 310v; ktorych ſercá omylnem mnimániem [falsis opinionibus] nápoione łácno śię do rzecży nieprzyſtoynych á ſzkodliwych nákłonią ModrzBaz 17v; NiemObr 68; Zániechayże iuż tego/ mnimánia omylnego/ thrudnoć Bogá okłámáć/ śmierći ſię vwiárowáć/ byś ſię ná kray świátá ſkryć chćiał ArtKanc R20.
»omylne myśli« (1): Iż ieſli cżłowiek kthoregożkolwiek narodu odſtąpi odemnie/ á położy omylne myſli w ſercu ſwoim/ [...] odpowiedźiemu [!]/ ták iż go wyniſzcżę s pośrzodku ludu moiego. RejPos 205v.
»najemnik omylny« (1): á niechcemy ſłucháć głoſu twego á vpominánia twego ſwiętego/ á rádſzey ſłuchamy głoſu naiemniká omylnego RejAp 45v.
»omylna nauka« [szyk 18:7] (25): aby wtedy przewrotnoſci ſwiata: zadny ięzyk faleczny a zadna nauka omylna: myſli naſſych od ciebie: [...] nieodnoſiła RejPs 17v; RejKup B; KromRozm III L5; LubPs A4, B3v, aa4v; KrowObr 54; RejAp 43v, 66v; Iákoż tákich wymyſłow á tákich omylnych náuk/ iáko záwżdy bárzo wiele bywáło/ tákże ſie ich ieſzcże y dziś záwadza. RejPos 177v, 8, 21v, 44, 62, 165 (12); ábo wiádomość rzecży przyſzłych y przeſzłych táiemnych [...] ludziom/ y náukom ich omylnym przypiſuią. SkarŻyw 173; ArtKanc I16v, P7v; SkarKaz 606b.
»omylne posądzenie« (1): Bo nietylo ſię w onym omylnym poſądzániu ſwym vpámiętáli: ále ſię teſz y ná potym przeſtrzegli/ áby ſię ná tákie rozumienie o ludziech nieſkwapiali. SkarŻyw 108.
»omylne poselstwo« (1): mogłbyś ſie rozmyſlić coby ſwiecki pan nád thobą vcżynił/ gdybyś thy z omylnemi tákiemi poſelſtwy od niego/ náiechawſzy ná grunt ábo ná imienie iego/ záwiódłbyś poddąne iego RejPos 241.
»omylny poseł« (2): wſzák cie Pan wielekroć vpomina/ iáko maſz poznáć głos właſny iego á iáko też maſz poznáć głos tákiego omylnego poſłá od niego RejPos 241, 117v.
»omylna postawa ([czyja])« (2): A napirwey pátrzy pokrytośći á omylnych poſtaw cżłowieká złośćiwego. RejPos 251, 251 marg.
»omylna powieść« (5): Wiele kroć mię złoſćiwi vſpráwowáli ſwemi omylnemi powieſćiámi á práwie iákoby báſniami ábych od ſtąpił d [!] zakonu twego RejPs 181v, 178v; RejPos 163v, 207; RejZwierc 78.
»omylne poznanie [kogo]« (1): Ewányelia [...] Ktorą nápiſał Máttheuſz s. w xj. kápit. Przećiwko omylnym náukam/ á omylnemu poznániu Páná ſwoiego. RejPos 8.
»omylny porok« [szyk 4:1] (5): Iż nie przycżyniay ſie zá tym ludem złośćiwym/ bo ia ich nie wyſłucham/ przeto iż ſie dáli zwieść Prorokom omylnym/ kthorzy im powiádáią kłamſtwo/ mowiąc iż nie przydzye ná was miecż áni głod. RejPos 188v, 11, 188v, 251v, 298.
»omylne rozsądki [o czym]« (2): (marg) Omylne rozſądki o ſláchectwie. (—) Iedni gdy łáńcuch vźrzą wnet mu ſie kłániáią/ Iuż nie páná lecż złoto zá ſláchćicá máią. RejWiz 96v, Cc8.
»omylne słowa« [szyk 2:2] (4): Bo ſnadz gdy ſie ktory ſnich trefi trefunkiem rzkomo náwiedzáiąc przigodę moię á żáłuiąc iey omylnemi ſlowy/ á odſſedſſy odemnie przed ſię będzie omnie zwykłem ięzykiem ſwem ſſczebiotał. RejPs 62v, 64, 205v, 335v.
»świadek omylny« (1): Swiádek prawdziwy nie kłáma/ lecż świádek omylny powieda kłamſtwá [Testis veritatum non mentietur: et efflabit mendacia testis falsitatis] BudBib Prov 14/5.
»omylne ufanie« (1): Iż wam Semeiaſz prorokował/ á iam go nie ſłał á przywiodł was w omylne vfánie [et fidere fecit vos super mendacio]. BibRadz Ier 29/31.
»omylna wiara« = vana fidcs Mącz (4): Mącz 475b; Ták iákobychmy go ſobie omylną iáką wiárą ſwoią/ y złemi á ſwowolnemi ſpráwámi ſwemi/ nie ſtráćili RejPos 252, 273; WujJudConf 47v.
»omylna wieszczba (a. wieźdźba)« [szyk 1:1] (2): Y będźie iákoby omylna wieſzcżba tá [Et erit eis secundum divinare mendacium] przed oblicżnośćią ich/ dla onych wielkich przyſiąg im vcżynionych BibRadz Ez 21/23; Aſtrologow wieźdźbá omylna SkarKaz Ooooa.
»omylne wywody« [szyk 1:1] (2): RejAp 104; Aby ták żydowie nie tylko widźieli omylne wywody ſwe/ [...] ále by też y náſzey wiáry pewność o przyśćiu y o kroleſtwie Meſyaſzowym wiedźieli CzechRozm 164v.
»omylny (a, i) fałszywy (a. fałeczny, a. fałeszny)« [szyk 6:5] (11): Wſſytcy kácerze ná to ſye wydawáyą/ áby z yednegoż piſmá S. fáłſſywych á omylnych dum ſwych bronili. KromRozm I M2v; á iżby ſerce á myſl iego odwieść á odchylić racżył od fáłeſznych á omylnych náuk ludzi obłudnych. LubPs aa4v, B3v; Mącz 475b; RejAp 196v; Iákoż ſie tedy vſtráſzyć nie maſz/ ieſliżeś ktory ieſt fałeſzny á omylny Proroku RejPos 188v, 186v, 205v, 298, 314v; CzechEp 223.
»omylny a niepewny« (1): Ale ktoreby [pisma wydane po apostolech] ſie nie zgadzáły z iáſnym poſtánowieniem Páńſkim/ mamy ie rozumieć iuż zá omylne á zá niepewne. RejAp 196v.
»nieprawdziwy a omylny« (1): tedj temu nie mamy wierzić/ y owſzem przeklináć iáko rzecży nieprawdziwe á omylne od ſwiáthá wymyſlone. RejZwierc 8v.
»omylny a obłudny« (1): [Pan powiedział] Iż niechay będą biodrá wáſze przepáſáne/ á pochodnie goráiące. Co potym nędzny á omylny ſwiát wywroćił. Iż niechay przełożony koſcielny będzye vbrány złotem/ [...] ábo wlezye w kápicę/ pod figurą omylney á obłudney cżyſtośći ſwoiey RejPos 345v.
»płony, omylny« (1): TRefiąli ſie też iákie bieſiády álbo rozmowy z miłym prziiacielem/ iuż od niego nic płonego/ nicz omylnego nie vſłiſzyſz. RejZwierc 90v.
»omylny a podezrzany« (1): Y przeto mi ſie zda [...] á nad wſſytko złoto vmiłowáć przykazánie twoie/ á wſſytki ine ſpráwy omylne á podezrzane ná ſtronę opuſćić. RejPs 185.
»prozny a omylny« (1): Prozna tedy á omylna ieſt wiárá o obráźiech/ iákoby pożytek iáki Kośćiołowi Bożemu cżynić miáły. WujJudConf 47v.
»sprosny a omylny« (1): wywody ſproſnemi á omylnemi niſzcżyli á tłumili prawdziwą á wierną nánkę [!] ich. RejAp 104.
»omylny i szkodliwy« (1): ktorzy rząd wſzytek kośćielny pomieſzáć y gubić dom Boży chcą: godźi ſię ich omylne y ſzkodliwe náuki pſowáć SkarKaz 606b.
»zaburzony a omylny« (1): nic ſie nie lękay o przodki ſwoie chociay ták zeſzli w záburzoney náuce á w omylney ſwiátá tego/ otho ſłyſzyſz iáko ten Pan záwżdy znácży á záchowawa od wiekow wierne ſwoie. RejAp 66v.
»zdrożny a omylny« (1): ieſli co zdrożnego á omylnego mowi/ ſkarz go SkarŻyw 147.
»zły a omylny« (3): KromRozm III L3; iedno iuż ieſt brzytki/ mierzyony/ á wyrzucony precż do mieyſcá puſtego/ do cżártá ſproſnego/ iáko to do doktorá złego á omylnego. RejPos 213, 319.
»omylny a zmyslony« (1): ále też y ſámi ſą ſprzećiwni ſobie/ y onym omylnym á zmyſlonym Dekretałom ſwoim RejPos 89v.
W połączeniu szeregowym (2): Poſtáwiłem w niey ſtrażnicę/ to ieſt/ páſterze á náucżyciele/ áby záwżdy wołáli á ſthrzegli/ áby nic fáłeſznego/ nic omylnego/ nic obłędnego nie przyſthąpiło do tey ſwięthey winnice iego. RejPos 60v; O nieſláchetny/ omylny/ á fáłeſzny krolu/ á kſiążę ſwiátá tego/ ázaſz nie pomniſz że ieſt związána moc twoiá/ że ty tym iuż nigdy włádáć áni ſzáfowáć nie możeſz? RejPos 239v.
W charakterystycznych połączeniach: omylny(-a, -e) bog, chciwość, chęci, czart (2), dobrodziejstwo, fałsz, krol (5), książę (2), lata, miasto (2), pan, przypadek, rozdawca, samołowka, sprawa (11), sprawki [czyje], towarzystwo, wodz, wynalazki, zaburzenie świata.
»omylne łudarstwo« (4): áby nas ten obłędny ſwiát nigdy nie mogł odwieść od ciebie/ tymi omylnemi łudárſtwy ſwemi/ á pochlebſtwy ſwemi RejPos 323v, 40v, 293, 335v.
»omylna namowa« (1): Niechże was thedy niezwodzi Ezechiaſz/ áni omyłną namową [vana persuasione] z rozumu nie wywodzi/ á teſz mu niewierzćie. Leop 2.Par 32/15.
»omylna (jest) obietnica« (6): á nigdy omylne nie mogą być obietnice iego/ iż każdemu ſwemu wiernemu káżdy krzyż á vdręcżenie iego ma zawżdy nágrodzić hoynemi zapłátámi á ſowithemi pociechámi ſwemi. RejPos 162v, 173, 239v [2 r.], 263, 335v.
»omylna obłuda« (1): Swiát ieſt omylna obłudá RejZwierc Bbb2v.
»omylne pokusy« (2): Gdyż tho ieſt wola á przeźrzenie iego ſwięte/ áby záwżdy miał iáko ná probie Koſcioł ſwoy á wierne ſwoie: á iżby ie ſobie płáwił iáko złotnik płáwi á przecżyſcia złoto ſwoie/ w tych omylnych pokuſach á w tych obłudnych zwodzyech ſwiátá tego. RejPos 187v, 239v.
»omylna postawa« (1): á iż Pan nie pátrzy ná omylne poſtáwy y ná omylne wymyſły ſwiátá tego/ iedno záwżdy vpátruie ſerce pokorne á vniżone przed Máyeſtatem ſwoim ſwiętym. RejPos 202v.
»omylne rozumki« (1): ieſli tu zá żywotow ſwoich [...] nie damy ſie od niego [Chrystusa] vwieść/ ták iáko nas hoynie przeſtrzegáć racży/ tym błędnym wiátrom ſwiátá tego/ y omylnym rozumkom iego. RejAp BB6.
»omylne słowka« (1): Tákże ty omylne ſłowká bá będąć ſie zdáć iáko cżacżko dzieciom/ ále wybornieby ie mogł do błothá wrzućić/ á máło nie y s pánem. RejZwierc 92.
»omylny świat (ten)« [szyk 40:30] (70): O nedzni ſwieczie omylny Thoċ bląd wtobie bardzo ſylny. RejKup G; A bez weśći [!] ſchodziemy/ z omylnego ſwiátá/ Nie wiedząc pewnie cżáſu/ godziny y látá. BielKom B4, B; Sprobuymy też roſkoſzek ſwiátá omylnego/ Co ie niektorzy kłádą ná mieyſcu lepſzego. RejWiz 19v, 3v, 48v, 62v, 76v, 95 (12); A dobrze/ kiedy ſie ták/ omylny ſwiát mieni/ Iż kiedy mądrzy milcżą/ niech mowią ſzaleni. RejZwierz A6v, 19, 125v; Także też przez otworzenie ſiedmi piecżęći/ [...]znácży nam rozlicżne plagi á pomſty ná ty wſzytki kthorzy ſie dádzą zwieść tym fáłſzom á zwodom omylnego ſwiátá tego RejAp BB2v, 5, 28, 87, 94, 124, 132v; á niechciey ſie nic ſádzić ná tych obietnicach omylnego ſwiátá. RejPos 163v; Abowiem ſwiát ten omylny záwżdy muſiał mieć/ y ták záwżdy będzye miał áż do ſkońcżenia ſwego/ tákye omylácże á thákie zwodniki ſwoie. RejPos 187v, 2v, 31 [2 r.], 34v, 162, 175 (38); Poznaſz gdzieć co przywrzáło do vmyſłu twego/ Gdy poznaſz obłędnośći ſwiátá omylnego. RejZwierc 29v, 149v, 206, 256v, 258v; KochMRot C2; KochFrag 39.
»na wszem omýlny« (3): Bo tho táki Philozoph/ iż byeg ſwiátá tego/ Pilnie záwżdy przeglądał ná wſzem omylnego. RejWiz 95v, 5, 34v.
»omylna wymowka« (1): iż ácż omylnego páná ſwiátá tego omylnemi wymówkami też vbłágáć możeſz/ ále iuż v niego [Pana] żadney wymowki nie máſz RejPos 335v.
»omylne wymysły« (8): RejAp 198; ktory w proſtocie ſercá ſwoiego/ bez omylnych wymyſłow ſwiátá tego/ ſtoi mocno przy ſwiętey prawdzye iego RejPos 323v, 184, 197v, 202v, 285v, 289v, 338v.
»omylne zwiedzienie« (1): A ták nielza iedno álbo iż muśicie wierzyć ſłowom Páná ſwoiego/ ábo opuśćiwſzy rádę iego/ muśicie zoſtáć przy rádzye onego krolá ciemnego ſwiátá tego/ á náſládowáć omylnego zwiedzyenia iego RejPos 253.
»chytry a omylny« (1): iż ſie może [każdy stan mężczyński] przeſtrzegáć poſtaw á obleśnych ſprawek chytrych á omylnych białych głow/ wiedząc k cżemu to przywiodło iuż wiele zacnych ludzi RejPos 322v.
»omylny a doczesny« [szyk 1:1] (2): A ieſliżeć ſie też będzie pomyſli zdarzáło w tych omylnych á docżeſnych ſpráwach ſwiátá tego/ rozumieyże iż tho ieſt wola Páná twego RejPos 265, 335v.
»dziwny a omylny« [szyk 5:1] (6): RejAp 199v; ábychmy opuśćiwſzy wſzytki ſpráwy dziwne á omylne ſwiátá tego/ [...] ciebie [Boga] ſámego náſládowáli RejPos 281v, 34v, 281v, 338v.
»fałeczny a omylny« (1): ábychmy nigdy nie wierzyli omyłkam tákim: á nie ſzukáli go tám gdzye go nam fáłecżny á omylny ſwiát opowiedáć będzye. RejPos 242, 239v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]
»omylny a łżywy« (1): Pátrz iż w omylney á we łżywey zgrái/ Zadna ſie ſpráwá nigdy nie zátái. RejZwierc 216.
»marny a omylny« (6): Abowiem ten káżdego náucży/ Kto mu wiernie ſwe ſpráwy porucży/ Iż ty márne á omylne ſpráwy/ Snádnie zwalcży iáko rycerz práwy. RejAp Cc8; O nędzny Proroku á márny wilku drapieżny/ cożći thák bárzo záſmákowáło ná tym márnym á omylnym ſwiecie RejPos 189, 34v, 250v, 326, 345; RejZwierc 184v.
»omylny a mizerny« [szyk 1:1] (2): RejPos 283v; A czoż gdy my wzgárdziwſzy ten głos ták łáſkáwy iego/ á ty dziwne á nieomylne obietnice iego wolimy ſzukáć rády v omylnego á mizernego ſwiátá tego RejZwierc 256v.
»nędzny a omylny« (8): RejAp 5; ty [...] záwżdyś nam łáſkáwſzą á miłośćiwſzą drogę vkázowáć racżył/ do prętkiego ználezyenia miłoſierdzya ſwego/ á niżli ten nędzny á omylny ſwiát. RejPos 235v, 187v, 215v, 293, [323], 345v [2 r.].
»omylny a niepewny« (1): ábyſcie ſie go [czarta] pilnie ſtrzegli/ gdyż to ſą omylne á niepewne ſpráwy iego RejPos 253.
»omylny a nikczemny« (1): A nie dáj ſie vwodzić omylnemu á nikcżemnemu dobrodzieyſtwu ſwiátá tego RejPos 40v.
»omylny a obłędny« (1): gdy poźrzimy ná ochędogośći á ná rozlicżne roſkoſzy ſwiátá tego omylnego á obłędnego/ kthorego piſmo zowie łotrowſką iáſkinią RejPos 341.
»pochlebny a omylny« (1): Trzeći záſię będzie pochlebny á omylny/ czo około ciebie dziwnemi hánſzlaki á rozlicżnemi wymyſły będzie záſkákował/ iákoby cie ſobie zwiodł á ſpowinowáćił/ á pożytki od ciebie iákie tákie odnośił. RejZwierc 89.
»omylny abo wymyslony« (1): Ale ieſli co vſłyſzyſz omylnego ábo wymyſlonego od ſwiátá tego: iuż rozumiey iż to nie ieſt głos Páná twego RejPos 241.
»zdradny i omylny« (1): Ządza wodz zdrádny y omylny wſzędy/ W łáſce twey ſzkodząc/ iáko może kędy. GrabowSet Q.
»omylny a zły« [szyk 1:1] (2): A nie ciebieć mnie zły á omylny krolu on Moiżeſz z niebieſkiey rády opowiedzyał/ ábychći ſłużyć miał/ iedno Pánu Bogu ſwemu RejPos 240, [323].
omylny w czym (2): O nie mnimay á nie mnimay nędzniku/ ábyć to Pan był omylny w dekreciech ſwoich RejAp 31v; HistHel A.
W połączeniu szeregowym (1): Tákże też cżłowiek prożny omylny á zábáwcá ſwiátá tego/ wierzyć on iż ieſth Bog [...] á coż potym kiedy ſzcżyrey á ſerdecżney miłośći nie ma ku temu to Bogu ſwemu RejAp 29v.
W przeciwstawieniu: »dobry, prawdziwy ... omylny« (2): Strum B3; Bog prawdźiwy/ á my w poięćiu náſzym y rozumie omylni. SkarKaz 485a.
W charakterystycznych połączeniach: omylny pan, papieżnik, szafarz (2), wyznawacz (2), zakonnik, Żyd (2).
»człowiek omylny (a. ludzie omylni)« [szyk 11:9] (20): RejPs 189; KrowObr 223; A ſnadź ieſzcże więcey ná piecży v nas ſłowá cżłowieká omylnego/ kthorego piſmo wſzędy łgarzem zowie RejAp 8, 29v, 179, 191; A ktora ſie kolwiek náuká ábo piſmo nie zgadza s ſłowy ſwiętemi iego/ iuż ieſth fáłeſzne/ iuż ieſt obłudne/ by theż y Anyoł z niebá powyedáć miał/ á nie tylko cżłowiek omylny. RejPos 190; Silny tho węzeł ná omylne ludzi/ iż gdy ſie vkaże iáſna prawdá ná omyłki ich/ iż żaden gęby rozzyewić nie może/ [...] bo ſie iey bárzo trudno ſprzećiwić. RejPos 227, 177v, 200v, 206, 241v, 258v (10); godzili ſie też ludziom omylnym wykłády tákie ſobie zmyſláć/ ktore ſą przećiwne ſłowu Bożemu? CzechRozm 25v; NiemObr 76, 173; A iuż im poſtánowię ná wſzem inákſzy vrząd/ odrzućiwſzy od nich precż ludźi omylnych błąd. ArtKanc Q3v.
»omylne (jest) człowieczeństwo« (2): á wżdy oto oná myſl omylnego cżłowiecżenſtwá ich/ więcey ſie ciągnie zá ſwiátem/ á zá krotkiemi pociechámi iego: więcey ſobie przekłádáiąc doſtoieńſtwá ty zyemſkie/ á niżli ony wiecżne. RejPos 313v, 322.
»fałszywie omylny« (1): áby był wybáwił duſſę moię od człowieká fáłſzywie omylnego á od ięzyká kthory wſobie dwoię rzecz ſtánowi. RejPs 189.
»ludzka mądrość omylna« (1): CzechEp 69 cf »ludzka umiejętność omylna«.
»omylna myśl« (3): RejPos 217v, 317; Abowiem tá niemoc ieſth do mnie práwie poſłem/ vpomináiącz mię iżem ieſt cżłowiek/ á iżbych pámiętał potym ná ſmiertelność ſwoię będęli żyw/ á nie wznośił ſie ku gorze z omylnemi myſlámi ſwemi. RejZwierc 169.
»omylne przyrodzenie« (1): Bo cie záwżdy będzie ciągnęło [przyrodzenie] tám gdzie ſie iego pożądliwość wiedzie. Ale ſie też ty záſię vbierz ná to w drugą zbroię/ z rozumu á s cnothy vkowáną/ vźrzyſz żeć wnet biegáć omylnemu przyrodzeniu twemu. RejZwierc 148v.
»omylny(-e) rozum, rozumki« [szyk 5:1] (5:1): á ty ſie targáć chceſz z omylnym rozumem ſwoim/ á ſzácowáć ty dziwne ſpráwy á opatrznośći Páná tego. RejAp 51v, 53v [2 r.], 242, 288v [2 r.].
»ludzka umiejętność omylna« (1): Ponieważ też wiárá y zbáwienie/ nie záwiſly ná wymowie okazáłey ludzkiey mądrości y vmieiętnośći omylney CzechEp 69.
»na wszem omylny« (1): A owſzem ieſzcże nam powiedáiąc o omylnośći cżłowieká káżdego/ [...] gdyż go ná inſzych mieyſcach piſmá ſwięte ieſzcże ktemu y łgarzem y náwſzem omylnym zową. RejPos 302v.
»grzeszny i omylny« (1): A iákoż o powſzechney gromádźie/ kthora z tych ludźi grzeſznych/ y omylnych złożona bywa/ áby nie błądźiłá powiedźieć mogą? NiemObr 173.
»omylny a łgarz« (1): iż káżdy cżłowiek ſwiátá tego ieſt omylny á łgarz RejPos 317.
»kłamca a omylny« (1): tedym ták rozumiał iż kożdy człowiek ieſt kłamcá á omylny RejPs 171v.
»krewki a omylny« (1): gdyż to pewnie wiecie/ iż krewkie á omylne ieſt cżłowiecżeńſtwo wáſze. RejPos 322v.
»nędzny a omylny« (2): A tu iuż ſłyſzyſz cżego prágnie tá nędzna á omylna myſi twoiá. RejPos 317, 192v.
»omylny i obłędliwy« (1): iż to nie od Apoſtołow prawdźiwych świádkow Páná Chriſtuſowych/ ále od ludźi omylnych y obłędliwych poſzło NiemObr 76.
»obłudny a omylny« (1): [Symeon o Panu prorokował] iż ſie przezeń muſzą zyáwić każde ſkrytośći káżdego ſercá obłudnego á omylnego/ gdyż łácno rozeznáć ſwięte ſłowá iego/ á co ſie zgadza ábo nie zgadza z nimi. RejPos [340].
»słaby a omylny« (1): gdy ią [rozmowę] ſobie będzyemy rozważáć ku náuce náſzey/ á ku podpárciu ſłábego á omylnego rozumu ſwego. RejPos 242.
»omylny a swowolny« (1): Iáko y Iákub s. nárzeka ná ty omylne á ſwowolne ſzáfárze tych ſkárbow Páńſkich RejPos 194.
»szalony a omylny« (1): á vdáli ſie zá rozumy y zá wymyſły ſwemi/ wzgárdzę ią też imi/ á popchnę ie ieſzcże dáley zá tymi ſzalonemi á omylnemi rozumy ich. RejPos 288v.
»ślepy a omylny« (1): Abychmy nic nie dufáli áni rozumom/ áni náukam ſwoim: [...] Gdyż ieſli to ták nie będzye/ záwżdy ſlepe á omylne muſzą być rozumy náſze RejPos 230.
»złościwy ani omylny« (1): Wiernemu nie złośćiwy áni omylny vmyſł iego/ záſzkodzić nie może. RejPos 261 marg.
»omylny a uniesiony« (1): á práwie iáko przez pálce pátrzy [Pan] ná wſpomożenie náſze/ gdy widzi ták omylne á ták vnieſione ſercá náſze. RejPos 252.
omylny w czym (1): Bo omylnym w ſłowie nie ieſt/ áni był LatHar 77.
W charakterystycznych połączeniach: omylny(-a, -e), list, sprawa, wino, znak (i) [czego] (2).
»omylne głosy« (1): Y wiele inych rzecży Pan thám opowiedáć racży ludzyom tákowym/ ktorzyby ſie odnieſli od ſwietey [!] woley iego á ktorzyby ſłucháli głoſow iákich omylnych/ tych to fáłeſznych Prorokow RejPos 188.
»omylna postawa« (1): A máłobych nie wolał/ s prawdą ſzalonego/ Niż z omylną poſtáwą wierę namędrſzego. RejZwierz A6.
»omylne rzeczy« (4): RejPs 48v, 122; KromRozm I L4v; KromRozm II ſ2v; A ták gdy vſłyſzyſz duchá iákiego/ ktoryby cie chciał odwodzić do inſzych wymyſłow á do inſzey nádzieie oprocż Páná twoiego/ do vmárłych ſwiętych/ do odpuſtow/ do obrázow/ do gromnicżek/ y do inſzych rzecży omylnych/ [...] vciecżże ſie thy [...] do onych máłych kſiążek ſwoich. RejPos 190.
»omylne słowa« (2): NIe fráſuy ſobie prziiaćielu głowy/ choćiáś záwiedźion omylnémi ſłowy. KochFr 46; KochPam 82.
»omylna wiadomość« (1): Pomyśl ſobie iáko ſłáby ieſt ludzki rozum/ y iáko omylne wiadomości iego. SkarKaz 277a.
»omylny wykład« (1): á więcey [...] dowierzaſz ſłowom álbo obiethnicam cżłowieká omylnego/ álbo omylnym wykłádom iego/ niżli ſłowom Bogá żywego á nieſmiertelnego RejAp 179.
W charakterystycznych połączeniach: omylny(-e) obchod [czego], krol, lekarstwo, postępek, post, praca, sprawa.
»omylna służba« (2): wymyſláiąc ſobie ine ſłużby á ine wymyſly niżli ieſt ſwiętha wolá á roſkazánie iego. (marg) Iákie ſą omylne ſłużby náſze. (–) RejPos [219] marg, 335.
»omylna zwirzchność« (1): Ewányelia [...] Przećiwko omylney zwirzchnośći przełożonych koſcielnych. RejPos 299.
»omylny zbor« (1): Pan naſz [...] przepuſzcża ná tákowe omylne zbory ſwoie/ powietrza/ ognie/ y inſze okrutne á ſrogie pomſty ſwoie. RejPos 276v.
»nędzny a omylny« (1): A tu záſię káżdy ſtan mężcżyńſki może ſobie przykład bráć s tego nędznego á omylnego krolá RejPos 322v.
»omylny ani odmienny« (1): á ktemu iż nic nie ieſt nigdy omylnego áni odmiennego/ á w namnieyſzym ſie punkcie nigdy nie zmieniło/ cokolwiek kiedy wyſzło s ſwiętych vſt iego/ á z mocnego poſtánowienia iego. RejPos 270v.
W przeciwstawieniu: »omylny ... pewny« (1): A wſzákoż po Séymie á po Woynie piérwſzé Roki máią bydź omylné/ po ſkończeniu Séymu każdégo y woyny: á po nich we cztérzy niedźiele pewné/ [...] w których dla wielkośći ſpraw/ y prze rozmnożenié ſzláchty Roki iedné ná iednym mieyſcu przez cztérzy niedźiele cáłé/ y dáléy bywáią dźierżáné. SarnStat 735.
Synonimy: 1. niepewny; 2. błędny, fałszywy, kłamliwy, nieprawdziwy; 3. chytry, podstępny, przewrotny, zdradliwy; 4. błądzący; 6. nierozważny, nieuważny.
IM