[zaloguj się]
[pdf]

KŁAMLIWY (93) ai

-a- (92), -ą- (1).

-å- (82), -a- (1); -å- : -a- CzechRozm (2 : 1).

comp kłåmliwszy (1).

Fleksja
sg
mNkłåmliwy fNkłåmliwå nNkłåmliw(e)
Gkłåmliw(e)go G Gkłåmliw(e)go, kłåmliwsz(e)go
Dkłåmliw(e)mu Dkłåmliw(e)j D
Akłåmliw(e)go, kłåmliwy A A
Ikłåmliwym, kłåmliw(e)m Ikłåmliwą I
pl
N m pers kłåmliwi, kłåmliw(e)
G kłåmliwych
D kłåmliwym
A m pers kłåmliw(e)
subst kłåmliwé
L kłåmliwych
inne formy
sg m a. n G - kłåmliw(e)go; pl I m, f, n - kłåmliw(e)mi; pl I m a. n - kłåmliwymi

sg m N kłåmliwy (13). ◊ G kłåmliw(e)go (8). ◊ D kłåmliw(e)mu (1). ◊ A kłåmliw(e)go (5), kłåmliwy (1). ◊ I kłåmliwym (3), kłåmliw(e)m (2); -ym Leop, BiałKat; -(e)m CzahTr; -ym : -(é)m BibRadz (1 : 1). ◊ f N kłåmliwå (5). ◊ D kłåmliw(e)j (1). ◊ I kłåmliwą (3). ◊ n N kłåmliw(e) (1). ◊ G kłåmliw(e)go, kłåmliwsz(e)go (3). ◊ m a. n G kłåmliw(e)go (1). ◊ pl N m pers kłåmliwi (7). kłåmliw(e) (3). ◊ G kłåmliwych (13). ◊ D kłåmliwym (4). ◊ A m pers kłåmliw(e) (3). subst kłåmliwé (8); -é (1), -(e) (7). ◊ I m, f, n kłåmliw(e)mi (6). m a. n kłåmliwymi (1). ◊ L kłåmliwych (1).

Składnia comp: kłamliwszy jako kto (1).

Sł stp brak, Cn s.v. kłamca, Linde XVII – XVIII w.

1. Świadomie wprowadzający w błąd, kłamiący, mówiący lub w jakikolwiek inny sposób wyrażający nieprawdę; falsificus Calep; mendax PolAnt, Vulg (62): GlabGad N6, P8; ſynowie ludſci ſą kłamliwi przy rozważaniu ſprawie\dliwoſći WróbŻołt T4; SeklKat M3v, T3; KrowObr 102; Leop Eccil 20/26, Is 57/4; Nie záſiádałem z ludźmi kłamliwemi/ á z ludźmi obłudnymi nie miałem towárzyſtwá. BibRadz Ps 25/4, Is 30/9; BiałKat 226; RejPos Wstaw 21v; Przyſzły dni náwiedzenia/ przyſzły dni oddánia dozna Izráel ſproſnego proroká/ ſzaleńcá (y) mężá kłamliwego BudBib Os 9/7, Eccil 15/8; nápráwił nań obmowce kłamliwe do vchá Krolewſkiego SkarŻyw 508; LatHar 122, 361; WujNT Tit 1/12; CiekPotr 17; KlonWor **v.

W połączeniach szeregowych (5): Zęby miąſſze á ſzyrokie cżłowieka grubey karmiey vkazuią, ktory bywa walecżny, kłamliwy obłudny/ okrutny/ moczny ale głupi. GlabGad 02v, P6; BibRadz II 138b marg; GórnDworz V7v; Niemáſz nic kłamliwſzego, nic fortylnieyſzego, Nic dufnomownieyſzego, iáko ći, ktorych to Ieſt rzemięſło, pokątnie dobrym ludziom ſzkodzić CiekPotr 15.

W przedwstawieniu: »prawdziwy ... kłamliwy« (2): Y owſzem ieſt Bog prawdźiwy; á wſzelki człowiek kłamliwy WujNT Rom 3/4, s. 532.

W charakterystycznych połączeniach: kłamłiwy(-a, -e, -i) cżłowiek (ludzie) (10), Kretensowie, mąż, nasienie, obmowca, rzesza, syn, szalbierz.

Wyrażenia: »diabeł, szatan kłamliwy« (2 : 1): KrowObr 86; CzechRozm 239v; Po zwyćięſtwie Diabłá kłamliwego/ wſtąpił ná práwicę Oycá ſwego ArtKanc Gl3v.

peryfr. »kłamliwe książę« = szatan (1): wolimy ſzukáć rády v omylnego á mizernego ſwiátá tego/ á v kłamliwego kſiążęciá iego RejZwierc 256v.

»kłamliwy świadek« (1): Zgłádźiſz złego s pośrzodku was. [...] Kłamliwy świádek zginie. GroicPorz pp3v.

α. W funkcji rzeczownika (4): Boś gnąbił á trapił ćiche/ y obráżałeś ſpokoyne/ y miłowałeś kłamliwe Leop 4.Esdr 11/42; RejAp Dd2; Nie długie ſzczęśćié kłamliwych ná świećie KochPs 205; Falsifieus – Kłamliwy, mętlarz. Calep 406a.
a. Podszywający się pod coś, udający kogoś, przypisujący sobie coś (3): Bo ták ſam S. Yan wykłáda: gdyż ſye w ich żywoćye y náuce nye duchá ſwyętego/ ále przećiwne yemu fáłſſywych prorokow y kłamliwych miſtrzow owoce okázuyą. KromRozm I E2; BiałKat 68v; tedy przeto Bog przez Izáiaſzá zowie kłamliwego Proroká ogonem PowodPr 15.
b. O personifikowanych własnościach duchowych (4):

W przedwstawieniu: »prawdziwy ... kłamliwy« (1): nic nie máią Antichriſtiáni gruntownego/ oprocż wymyſłu ſwego vpornego/ nie z Bogá pewnie prawdziwego/ ále z duchá onego kłámliwego. CzechRozm 18.

Wyrażenie: »duch kłamliwy« = spiritus mendax PolAnt [szyk 3 :1] (4): BibRadz 3.Reg 22/22, 23; Piſzą że Bog ieſt prawdá: á tey kto rad ſłucha/ Zadną miárą nie lubi kłamliwego duchá. Prot A2v; CzechRozm 18.
c. O personifikowanych częściach ciała (19): Wybaẃże mię á wyrwi mię z ręki ſynom obcym/ ktorych vſtá ſą fáłeſzne/ á práwicá ich ieſt práwicá kłamliwa [dextera mendax]. BibRadz Ps 143/11.
Wyrażenie: »język, usta, gęba kłamliwa(-y, -e)« = prodigium mendax Vulg; labia doli PolAnt [szyk 14 : 4] (12 : 5 : 1): RejPs 162v; Mowyąc fáłſz á nyeprawdę vſty kłamliwemi/ [...] Stáliſcye ſie w gnyewye ſwym yák ſrodzy wężowye LubPs 03v, D2 marg, cc2 [3 r.]; Leop Ps 16/1, Prov 6/17, 21/6; BibRadz Prov 21/6, 26/28; á co może być gániebnieyſzego/ iáko kłamliwą gębą złupić pocżćiwą białągłowę z dobrej ſławy GórnDworz Aa4; BudBib I 336d marg, Prov 26/28; KochPs 81; SkarŻyw 213, 372; To ieſt gdy ćię kto z kątá tárga ná pocżćiwem/ Scźypięcy ćię pokątnie ięzykiem kłamliwem. CzahTr K3.
2. Nieprawdziwy, będący rezultatem czyjegoś działania mającego na celu wprowadzenie w błąd; mendax PolAnt, Vulg (28):
a. Niezgodny z prawdą, zawierający nieprawdę (15): Bo będą zágłuſſone niemoſćią wárgi ich/ kthorzy zwykli czynić przymowki kłamliwe RejPs 45; BibRadz *4v; á puſzcżę miecż y głod ná ty fáłſzywe Proroki/ y ná ty wſzytki ktorzy ſie dáli vwieść zá kłamliwą powieſcią ich. RejPos 189, 266v; CzechRozm 70v; SkarŻyw 283.

W charakterystycznych połączeniach: kłamliwa plotka (2), powieść, przymowka, rzecz; nie kłamliwego.

Wyrażenia: »kłamliwa nauka« [szyk 1 : 1] (2): Tymi słowy dawa znáć iż ſię ſekty bárzo rozmnożyły/ przetho iáſność słońcá ſpráwiedliwoſći /tho ieſt Kriſtuſá/ vmnieyſzoná ieſt/ nie ſamá w tobie/ ale względem ludźi dla kłamliwych náuk BibRadz II 138a marg; WujNT 31.

»słowo kłamliwe« = verbum mendax a. mendacii PolAnt [szyk 3 : 2] (5); Nie vfayćie ſłowom kłamliwym mowiąc/ Tu ieſt koſćioł Páńſki BibRadz Ier 7/4, Is 59/13, Ier 7/8; SkarŻyw 213; LatHar 607.

»świadectwo kłamliwe« (1): Nie odpowieſz ná bliźniego twego świádectwá kłamliwego [testimonium mendax]. BudBib Ex 20/13.

Szereg: »sprosny i kłamliwy« (1): Y zmowili ſię ná potwarzy ſproſne y kłamliwe SkarŻyw 389.
b. Podrobiony, sfałszowany, nieprawdziwy (9):

W przeciwstawieniu: »kłamliwy ... prawdziwy« (2): WujNT 104, 715 marg cf Szeregi.

Wyrażenia: »kłamliwy bog« (1): ná oſtátek od oney zmyſlonych á kłamliwych Bogow niezliczoney wielkośći [...] ku iednego prawdźiwego/ wiecznego/ wſzechmocnego Bogá vznániu [...] przywiedli. StryjKron 146.

»cuda (będą a. mają być) kłamliwe« = prodigium mendax Vulg [szyk 5 : 2] (7): BibRadz I 108c marg [2 r.]; NiemObr 158; Ták też Haeretykowie cudá ktore Bog cżynił y dziś cżyni w kośćiele Kátholickim/ przypiſuią kłamliwym cudom Antychryſtowym. WujNT 39, 104, 2.Thess 2/9, s. 715 marg.

»kłamliwe znaki« [szyk 1 : 1] (2): NiemObr 161; zátráći [Pan] obiáwieniem przyſzćia ſwego tego, ktorego przyſzćie ieſt wedle ſpráwy ſzátáńſkiey/ z wſzeláką możnośćią/ y znáki y cudámi kłamliwymi [signis ... mendacibus] WujNT 2.Thess 2/9.

Szeregi: »fałszywy i kłamliwy« (1): Cudá Antychriſtowe y ſług iego/ nie prawdziwe/ ále fałſzywe y kłamliwe będą WujNT 104.

»obłudny i kłamliwy« (1): Cudá Antychriſtowe będą obłudne y kłamliwe: nie iáko cudá Chriſtuſowe y świętych prawdziwe. WujNT 715 marg.

»podejzrany a kłamliwy« (1): Vkázuie/ iż wſzytki cudá máią być v nas podeyzráne á kłamliwe/ ieſliſz ſie nie zgadzáią z słowem Bożem BibRadz I 108c marg.

c. Niewłaściwy, błędny, niesłuszny (3): Kthorzy ſię báwią prożnośćiámi kłamliwemi [vanitates mendaces]/ miłoſierdźie ſwe opuſzcżáią. BibRadz Ion 2/9; Ale prawdy powiedźieć mnimam że nie wádźi/ Gdyż to telko kłamliwa chlubá nas ſzkárádźi. CzahTr B4v; bo miłość kłamliwa Nie da wierze do ſercá: ryehléy więc pokrywa. GosłCast 71.
d. W użyciu pleonastycznym (1): Podeptałeś wſzytki ktorzy ſię obłądźili od vſtaw twoich/ ábowiem ći ieſt kłamliwa zdrádá ich [quia est mendacium dolus eorum]. BibRadz Ps 118/118.
*** Bez wystarczającego kontekstu (3): Falſch. Fáłſzywy/ kłąmliwy. Falsus Minus verus. Calag 185b; Fallax ‒ Kłamliwy. Calep 406a; Pseudos ‒ Kłamliwi. Calep [870]b.

Synonimy: 1. fałeszny, fałszywy; 2. błędny, fałeszny, fałszywy, nieprawdziwy, omylny; b. wymyślony, zmyślony.

Cf KŁAMNY, NIEKŁAMLIWY

RS