« Poprzednie hasło: FAŁESZNOŚĆ | Następne hasło: FAŁEŻNY » |
FAŁESZNY (219) ai
fałeszny (132), fałeczny (85), fałeżny (1), fałszny (1); fałeszny MurzNT, GliczKsiąż, GroicPorz, BibRadz (18), BibRadzBaz, BielKron (4), GórnDworz, GrzegŚm (3), BudBib (3), CzechEp (2), NiemObr (4), KochFr, GrabowSet, OrzJan (2), WujNT (12), PowodPr, GosłCast; fałeczny BierRozm, RejPs (12), RejWiz (3), LeovPrzep (2), RejZwierc (4), StryjKron; fałszny BielKom; fałeszny : fałeczny LubPs (17 : 5), RejAp (15 : 9), RejPos (39 : 41), WujJud (1 : 2); fałeszny : fałeczny : fałeżny Leop (3 : 5 : 1).
-a- (176), -å- (38); -a- MurzHist, BielKom, GroicPorz, RejWiz (3), BibRadzBaz, BielKron (4), LeovPrzep (2), RejAp (24), GórnDworz, GrzegŚm (3), RejZwierc (4), WujJud (3), StryjKron, też RejPs (8); -å- GliczKsiąż, BudBib (3), KochFr, GrabowSet, OrzJan (2), PowodPr, GosłCast; -a- : -å- LubPs (21 : 1), Leop (8 : 1), BibRadz (13 : 5), RejPos (72 : 8), CzechEp (1 : 1), NiemObr (3 : 1), WujNT (1 : 11); e jasne.
sg | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
m | N | fałeszny | f | N | fałesznå | n | N | fałeszn(e) |
G | fałesznégo | G | fałesznéj | G | fałeszn(e)go | |||
D | fałeczn(e)mu | D | fałeczn(e)j | D | fałeszn(e)mu | |||
A | fałeszny, fałeszn(e)go | A | fałeszną | A | fałeszn(e) | |||
I | fałecznym | I | fałeszną | I | fałesznym, fałeszn(e)m | |||
L | fałecznym | L | fałeszn(e)j | L | ||||
V | fałeszny | V | V |
pl | ||
---|---|---|
N | m pers | fałeszni |
subst | fałeszn(e) | |
G | fałesznych | |
D | fałesznym | |
A | m pers | fałeszn(e) |
subst | fałeszn(e) | |
L | fałesznych | |
inne formy | ||
pl I m, f, n - fałeszn(e)mi |
sg m N fałeszny (15). ◊ G fałesznégo (5); -égo (1), -(e)go (4). ◊ D fałeczn(e)mu (1). ◊ A fałeszny (2), fałeszn(e)go (3). ◊ I fałecznym (3). ◊ L fałecznym (1). ◊ V fałeszny (3). ◊ f N fałesznå (5). ◊ G fałesznéj (8); -éj (2), -(e)j (6). ◊ D fałeczn(e)j (1). ◊ A fałeszną (6). ◊ I fałeszną (8). ◊ L fałeszn(e)j (1). ◊ n N fałeszn(e) (5). ◊ G fałeszn(e)go (7). ◊ D fałeszn(e)mu (5). ◊ A fałeszn(e) (7). ◊ I fałesznym (5), fałeszn(e)m (1); -ym RejWiz, RejPos, WujNT (2); -ym : -(e)m RejAp (1 : 1). ◊ pl N m pers fałeszni (14). ◊ subst fałeszn(e) (11). ◊ G fałesznych (30). ◊ D fałesznym (24). ◊ A m pers fałeszn(e) (12). subst fałeszn(e) (19). ◊ I m, f, n fałeszn(e)mi (12). ◊ L fałesznych (5).
Sł stp notuje, Cn s.v. fałszywy, Linde XVI – XVII w.
- 1. Niezgodny z prawdą, zawierający nieprawdę, błędny (67)
- 2. Podszywający się pod coś, udający kogoś (53)
- 3. Kłamiący, oszukujący, też zły, grzeszny (o ludziach i ich czynach, zachowaniu się) (67)
- 4. Mający na celu oszustwo, podstęp, zdradę; podrobiony; udawany (16)
- 5. Niewłaściwy, niesłuszny, niegodny aprobaty (6)
- 6. Złudny, pozorny, niesłusznie się czymś wydający (7)
- 7. Łudzący, podatny na złudzenia (3)
W charakterystycznych połączeniach: fałeszne (-y, -a) mnimanie, mowa, obietnica (3), oskarżenie (2), proroctwo, wywod (2), zdanie.
»pismo fałeszne« (4): Piſmá z luckiego wymyſłu fáłecżne. RejAp 196v marg, 27, Ee4v; RejPos 190.
»powieść fałeszna« [szyk 2 : 1] (3): wielkiem pochlepſtwem/ przywiodłá go ktemu/ áby ſie ſam wſobie kochał [...] powieſćiámi ſwemi złemi á fáłecznemi ſam ſobie rádził niechcąć [!] ſie obacyć [!] á żywotá ſwego popráwić. RejPs 53; Nye podawayże myę w ręce złych ludzi wſſetecżnych/ Ktorzy máyą vſtá pełno powyeśći fáłecżnych LubPs G3, I3.
»słowo fałeszne« [szyk 3 : 1] (4): LubPs P2; opowiedáli ſłowá fáłeſzne w imię moie BibRadz Ier 29/23; Strzeżcie ſie brácia miła miedzy ſobą kłamſtwá/ ábowiem ći wſzyſcy co ſie w nim kocháią ſą ſynowie dyabelſcy/ nie thylko w fáłeſznych ſłowiech ále y w zmyſlonych poſtáwach á w nabożeńſtwach ſwych. RejPos 189v, 65v.
»fałeszny wymysł« [szyk 13 : 1] (14): obwija á zákrywa nam niebo thymi fáłeſznemi wymyſły ſwoimi RejAp 64v, CCv, 14, 28, 66v; Ale ty nieboże nędzny ktorykolwiek ſie ſmieſz tego ważyć/ iż pſuieſz á niſzcżyſz á roſkopywaſz iáko wieprz dziki/ thák iáko cie piſmo zowie/ thę winnicę Páńſką/ fáłecżnemi wymyſły ſwoiemi RejPos 284, 52v, 53, 54, 54v, 187v (9).
»fałeszny, (a) omylny (a nieprawdziwy)« (4): iżby ſerce á myſl iego odwieść á odchylić racżył od fáłeſznych á omylnych náuk ludzi obłudnych. LubPs aa4v; nie wierzcie piſmu żadnemu inemu/ áni powieśći żadney iney/ iedno przeklinaycie á łaycie/ ták iáko fáłecżnemu á omylnemu. RejAp 196v; pewnie wiedz iż ieſt fáłeſzne/ omylne/ á nieprawdziwe proroctwo iego. RejPos 188v, 239v.
»fałeczny a prawdziwy« (1): Wykłádi fáłecżne á prawdziwe. RejAp BB6 marg.
»fałeszny Chrystus« (3): Fałeſzni Chriſtuſowie y fałſzywi Prorocy ſą ći zwodzićiele/ ktorzy oſtátnich czáſow mocą ſzátáńſką będą ſię zdáć cudá czynić WujNT 174, 174 [2 r.].
»fałeszny chrystyjanin« (2): áza nie wierzyſz (ty fałeſzny Chryſtyáninie) iż Oćiec we mnie á ia też w oycu etc. CzechEp 163, 163.
»fałeczny kościoł« (1): Właſne wyráżenie fáłecżnego koſciołá. LubPs Bv marg.
»fałeszny pasterz« (5): Przećiwko fáłecżnym páſterzom/ y iáko ie po głoſie ich poznawáć mamy. RejPos 121v, 123v, 190, 346 [2 r.].
»fałeszny prorok« = pseudopropheta Vulg [szyk 33 : 3] (36): Leop Deut 18 arg, 3.Reg 22 arg, Ier 23 arg, 29 arg; Dwoiáki obyczay ieſt/ iáko máią być poznawáni fałeſzni Prorocy/ Pierwſzy/ gdy ſie to nie wypełni co oni opowiedáią/ Drugi iż choć ſie to wypełni/ ále że ſie to dla thego dźieie/ áby wierni odwiedźieni byli od chwały Páńſkiey BibRadz I 111b marg, Deut 13 arg, I 201a marg, Ier 37 arg, I 428c marg, Ez 22 arg, II 57a marg, 138a marg; obacżyſz błędy ktore fáłeſzny prorok [Mahomet] wam vſtáwił/ y wykorzeniż iego naukę z pośrzodká Tureckich ludzi. BielKron 254v; PAmiętayćieſz by was kto niezwiodł: bo gdy iuż będźie bliſko dźień ſądny/ wiele fáłecznych prorokow náſtánie LeovPrzep G, Gv; RejAp 171; RejPos 10v, 187v [3 r.], 188 [3 r.], 188v [5 r.], 189 (17); náleźli niektorego mężá czárnokśiężniká fałeſznego proroká [psendoprotbetam]/ Zydá WujNT Act 13/6, s. 174; PowodPr 29.
W charakterystycznych połączeniach: fałeszny (-a, -e, -i) kapłan (2), krol, księża, ludzie (3), matka, myśl, obmowca, serce, sprzeciwnik (2), towarzystwo, wymyślacz, żona.
»fałeszny nauczyciel« (6): pan Kriſtus nápomináć racżył y przeſtrzegáć/ ábyſmy ſie chronili fałeſſnych á ſproſnych náucżycyelow/ y owſſem kthorzy y duſſę y cyáło zágubić y zátráćić mogą. GliczKsiąż L5; LubPs D4 marg, ee4v; BibRadz II 138b; Y dziwnie kąkol ſwoy rozſiewa fáłeſznych náucżycielow y nauki ich/ thák iż prawdziwego naſienia bárzo máło znáć miedzy fáłſzywym á zdrádliwym kąkolem iego. RejPos 51v, 226.
»świadek fałeszny« [szyk 4 : 2] (6): o ſwiádkách prawdziwych y fáłeżnych. Leop Deut 19 arg, Prov 6/19, 14/5, 21/28; BibRadz Deut 19 arg; Widząc tego cnotliwego á wiernego ſprawcę Koſciołá ſwięthego/ poduſzcżył nań ſwiádki fáłeſzne/ ktorzy nań wyznawáli ſwiádectwá fáłſzywe RejPos 23v.
»usta fałeszne« (4): A ſnadz y náſwiećie rzadko náydzie wiernego á y miedzy przyiaćioły znáydzie rozdwoiony ięzyk á wiele kroć y niewierne powieſći. Ale bog rad niſſczy tákie vſta fáłeczne RejPs 17, 212v; Wybaẃże mię á wyrwi mię z ręki ſynom obcym/ ktorych vſtá ſą fáłeſzne/ á práwicá ich ieſt práwicá kłamliwa. BibRadz Ps 144/11, Ps 144/8.
»fałeszna zdrada« (1): A bóg pomśći niecnoty/ y fałeſznéy zdrády/ Którąś odnióſł zá ſwą chęć świéżymi przykłády. KochFr 102.
»fałeszny a nieprawdziwy« (1): ábychmy nie byli nálezieni fáłeſznemi á nieprawdziwemi przed ſwiętą oblicżnoſcią iego. RejPos 190.
»fałeczny a omylny« (1): iawnie opowiedzyeć racżył/ ábychmy nigdy nie wierzyli omyłkam tákim: á nie ſzukáli go tám gdzye go nam fáłecżny á omylny ſwiát opowiedáć będzye. RejPos 242.
»przewrotny, fałeczny« (1): Wiedź on iżeſcie wy ludzye przewrotni fáłecżni LubPs gg4v.
»zły a fałeszny« (4): MOdlitwá Kościołá ſwięthego ná ſwiecie wzgárdzonego od złey á fáłeſzney bráciey/ kthorzy ſą odporni á ſprzećiwni ſłowu miłego Bogá. LubPs cc3v, N3 marg, bb6v marg; RejPos 323.
»fałeczny a przykryty« (1): poſłáli do niego s tą fáłecżną á przykrytą rádą/ ieſliże im rádzi dáć Ceſárzowi cżyńſz ábo nie. RejPos 251.
W charakterystycznych połączeniach: fałeszna (-e) chwała (2), nabożeństwo (3).
W przeciwstawieniu: »prawdziwy ... fałeszny« (1): Ten [Daniel] kilká zacnych Hiſtoriy [...] bárzo tu nadobnie wypiſał/ okázuiąc iákie ieſt prawdźiwey z fáłeſzną mądrośćią zátárgnienie BibRadz I 446a.
»cud fałeszny« (1): Ale ſię w tym ludźie przez długi cżás pocżuć nie mogli/ niniemáiąc Papieżá być namieſtnikiem Páná Chryſtuſowym/ y potomkiem Piotrowym: będąc zmamieni przez pokryctwo/ y przez znáki/ y cudá fałeſzne NiemObr 165.
Synonimy cf FAŁSZYWY.
Cf FAŁSZYWY
AK