[zaloguj się]

FAŁESZNY (219) ai

fałeszny (132), fałeczny (85), fałeżny (1), fałszny (1); fałeszny MurzNT, GliczKsiąż, GroicPorz, BibRadz (18), BibRadzBaz, BielKron (4), GórnDworz, GrzegŚm (3), BudBib (3), CzechEp (2), NiemObr (4), KochFr, GrabowSet, OrzJan (2), WujNT (12), PowodPr, GosłCast; fałeczny BierRozm, RejPs (12), RejWiz (3), LeovPrzep (2), RejZwierc (4), StryjKron; fałszny BielKom; fałeszny : fałeczny LubPs (17 : 5), RejAp (15 : 9), RejPos (39 : 41), WujJud (1 : 2); fałeszny : fałeczny : fałeżny Leop (3 : 5 : 1).

-a- (176), -å- (38); -a- MurzHist, BielKom, GroicPorz, RejWiz (3), BibRadzBaz, BielKron (4), LeovPrzep (2), RejAp (24), GórnDworz, GrzegŚm (3), RejZwierc (4), WujJud (3), StryjKron, też RejPs (8); -å- GliczKsiąż, BudBib (3), KochFr, GrabowSet, OrzJan (2), PowodPr, GosłCast; -a- : -å- LubPs (21 : 1), Leop (8 : 1), BibRadz (13 : 5), RejPos (72 : 8), CzechEp (1 : 1), NiemObr (3 : 1), WujNT (1 : 11); e jasne.

Fleksja
sg
mNfałeszny fNfałesznå nNfałeszn(e)
Gfałesznégo Gfałesznéj Gfałeszn(e)go
Dfałeczn(e)mu Dfałeczn(e)j Dfałeszn(e)mu
Afałeszny, fałeszn(e)go Afałeszną Afałeszn(e)
Ifałecznym Ifałeszną Ifałesznym, fałeszn(e)m
Lfałecznym Lfałeszn(e)j L
Vfałeszny V V
pl
N m pers fałeszni
subst fałeszn(e)
G fałesznych
D fałesznym
A m pers fałeszn(e)
subst fałeszn(e)
L fałesznych
inne formy
pl I m, f, n - fałeszn(e)mi

sg m N fałeszny (15).G fałesznégo (5); -égo (1), -(e)go (4).D fałeczn(e)mu (1).A fałeszny (2), fałeszn(e)go (3).I fałecznym (3).L fałecznym (1).V fałeszny (3).f N fałesznå (5).G fałesznéj (8); -éj (2), -(e)j (6).D fałeczn(e)j (1).A fałeszną (6).I fałeszną (8).L fałeszn(e)j (1).n N fałeszn(e) (5).G fałeszn(e)go (7).D fałeszn(e)mu (5).A fałeszn(e) (7).I fałesznym (5), fałeszn(e)m (1); -ym RejWiz, RejPos, WujNT (2); -ym : -(e)m RejAp (1 : 1).pl N m pers fałeszni (14).subst fałeszn(e) (11).G fałesznych (30).D fałesznym (24).A m pers fałeszn(e) (12). subst fałeszn(e) (19).I m, f, n fałeszn(e)mi (12).L fałesznych (5).

stp notuje, Cn s.v. fałszywy, Linde XVIXVII w.

1. Niezgodny z prawdą, zawierający nieprawdę, błędny; falsus PolAnt, Cn (67): BierRozm 3; Winá zá fáłeſzne piſánie. GroicPorz d4v; z wiela dowodow á nawięcey z piſm iegoż ſámego to ich fałeſzne mnimánie pokázać ſię może BibRadz *4v, Eccli 51/7; RejPos 60v, 188v, 285; GrzegŚm kt, 9; WujJud 17; Wſzyścyć haeretycy piſmo święte Kátholickie czytáią: y nie prze co innego ſą haeretykámi/ iedno że ie nie dobrze rozumiejąc/ fałeſzne ſwe zdánia przećiwko iego prawdzie vpornie trzymáią. WujNT ktv; Stephan przed Arcykápłanem/ ná fałeſzne oſkárżenie długo odpowieda. WujNT 419, 404.

W charakterystycznych połączeniach: fałeszne (-y, -a) mnimanie, mowa, obietnica (3), oskarżenie (2), proroctwo, wywod (2), zdanie.

Wyrażenia: »fałeszna nauka« [szyk 21 : 3] (24): Tu prorok proſi zſtrony zboru krzeſćiáńſkiego by ie pan bog bronić á ſſczyćić raczył od fáłecznych náuk kácerſkich RejPs 16; Iáko ſą ći błogoſłáwieni ktorzy nie ſą zmázáni iáką fáłeſzną náuką á obłędliwym wymyſłem LubPs aa4v marg, O marg, Q3v marg, V3, aa4v, bb3 marg, bb4v marg, cc2 marg; BibRadz II 93a marg [2 r.]; BibRadz Baz ktv; BielKron 142, 142v; Drudzy záſię tłumią tho niewinne á wierne naſienie Páńſkie/ rozſiewáiąc w nim fáłeſzne náuki/ fáłeſzne wymyſłj/ á omylne podobieńſtwá/ ktoremi ie odwodzą od wierney náuki Páná ſwego RejPos 54v, 51v, 52v, 54, 54v marg, 63v (10).

»pismo fałeszne« (4): Piſmá z luckiego wymyſłu fáłecżne. RejAp 196v marg, 27, Ee4v; RejPos 190.

»powieść fałeszna« [szyk 2 : 1] (3): wielkiem pochlepſtwem/ przywiodłá go ktemu/ áby ſie ſam wſobie kochał [...] powieſćiámi ſwemi złemi á fáłecznemi ſam ſobie rádził niechcąć [!] ſie obacyć [!] á żywotá ſwego popráwić. RejPs 53; Nye podawayże myę w ręce złych ludzi wſſetecżnych/ Ktorzy máyą vſtá pełno powyeśći fáłecżnych LubPs G3, I3.

»słowo fałeszne« [szyk 3 : 1] (4): LubPs P2; opowiedáli ſłowá fáłeſzne w imię moie BibRadz Ier 29/23; Strzeżcie ſie brácia miła miedzy ſobą kłamſtwá/ ábowiem ći wſzyſcy co ſie w nim kocháią ſą ſynowie dyabelſcy/ nie thylko w fáłeſznych ſłowiech ále y w zmyſlonych poſtáwach á w nabożeńſtwach ſwych. RejPos 189v, 65v.

»fałeszny wymysł« [szyk 13 : 1] (14): obwija á zákrywa nam niebo thymi fáłeſznemi wymyſły ſwoimi RejAp 64v, CCv, 14, 28, 66v; Ale ty nieboże nędzny ktorykolwiek ſie ſmieſz tego ważyć/ iż pſuieſz á niſzcżyſz á roſkopywaſz iáko wieprz dziki/ thák iáko cie piſmo zowie/ thę winnicę Páńſką/ fáłecżnemi wymyſły ſwoiemi RejPos 284, 52v, 53, 54, 54v, 187v (9).

Szeregi: »fałeczny a obłudny« (1): A choćby też nalepiey rozumieli: tedy tego będą fáłecżnemi á obłudnemi wywody bronić á podpieráć/ iáko naiáſnieyſzey prawdy. RejPos 340.

»fałeszny, (a) omylny (a nieprawdziwy)« (4): iżby ſerce á myſl iego odwieść á odchylić racżył od fáłeſznych á omylnych náuk ludzi obłudnych. LubPs aa4v; nie wierzcie piſmu żadnemu inemu/ áni powieśći żadney iney/ iedno przeklinaycie á łaycie/ ták iáko fáłecżnemu á omylnemu. RejAp 196v; pewnie wiedz iż ieſt fáłeſzne/ omylne/ á nieprawdziwe proroctwo iego. RejPos 188v, 239v.

»fałeczny a prawdziwy« (1): Wykłádi fáłecżne á prawdziwe. RejAp BB6 marg.

2. Podszywający się pod coś, udający kogoś (53): Pan gdy bacży złośći á grzechy náſze/ dopuſzcża thákim doktorom omylnym á tákim fáłecżnym lekárzom być nád ludem nád ſwoim. RejPos 205v, 38v, 205.
Wyrażenia: »fałeszny apostoł« (3): Bo iáko przez pokorne Apoſtoły zgromádzone ſą ięzyki/ ták przez te pyſzne á fáłecżne Apoſtoły rozdźielone y rozerwáne ſą ięzyki. WujJud 132v; A w tym lepák liśćie ſtára ſię odwieść tych/ ktorzy przez fałeſzne Apoſtoły (ktorzy z Zydow byli/ y do záchowánia zakonu ſtárego wierne przymuſzáli) ábo iuż byli ná Zydowſkie ceremonie námowieni/ ábo przynamniey ku nim nákłonieni WujNT 649, 642.

»fałeszny Chrystus« (3): Fałeſzni Chriſtuſowie y fałſzywi Prorocy ſą ći zwodzićiele/ ktorzy oſtátnich czáſow mocą ſzátáńſką będą ſię zdáć cudá czynić WujNT 174, 174 [2 r.].

»fałeszny chrystyjanin« (2): áza nie wierzyſz (ty fałeſzny Chryſtyáninie) iż Oćiec we mnie á ia też w oycu etc. CzechEp 163, 163.

»fałeczny kościoł« (1): Właſne wyráżenie fáłecżnego koſciołá. LubPs Bv marg.

»fałeszny pasterz« (5): Przećiwko fáłecżnym páſterzom/ y iáko ie po głoſie ich poznawáć mamy. RejPos 121v, 123v, 190, 346 [2 r.].

»fałeszny prorok« = pseudopropheta Vulg [szyk 33 : 3] (36): Leop Deut 18 arg, 3.Reg 22 arg, Ier 23 arg, 29 arg; Dwoiáki obyczay ieſt/ iáko máią być poznawáni fałeſzni Prorocy/ Pierwſzy/ gdy ſie to nie wypełni co oni opowiedáią/ Drugi iż choć ſie to wypełni/ ále że ſie to dla thego dźieie/ áby wierni odwiedźieni byli od chwały Páńſkiey BibRadz I 111b marg, Deut 13 arg, I 201a marg, Ier 37 arg, I 428c marg, Ez 22 arg, II 57a marg, 138a marg; obacżyſz błędy ktore fáłeſzny prorok [Mahomet] wam vſtáwił/ y wykorzeniż iego naukę z pośrzodká Tureckich ludzi. BielKron 254v; PAmiętayćieſz by was kto niezwiodł: bo gdy iuż będźie bliſko dźień ſądny/ wiele fáłecznych prorokow náſtánie LeovPrzep G, Gv; RejAp 171; RejPos 10v, 187v [3 r.], 188 [3 r.], 188v [5 r.], 189 (17); náleźli niektorego mężá czárnokśiężniká fałeſznego proroká [psendoprotbetam]/ Zydá WujNT Act 13/6, s. 174; PowodPr 29.

Szereg: »omylny a fałeszny« [szyk 1 : 1] (2) : A ſtrzeż ſie przygody onych omylnych á fáłecżnych Prorokow Achábowych RejPos 298, 188v.
3. Kłamiący, oszukujący, też zły, grzeszny (o ludziach i ich czynach, zachowaniu się); fallax Vulg, Cn; dolosus, falsus, mendax Vulg; falsidicus, falsiloquus Cn (67): Przećiwko obmowcam fałecznym. RejPs 17 marg, 189, 212 marg; LubPs Q2v marg; RejWiz 52; Błogoſláwiony tho mąż ktorego duffánie ieſt imię Páńſkie: á nie pozrzał ná márnośći y ná ſzaleńſtwá fáłecżne. Leop Ps 39/5; BielKron 111v; Oto ſłyſzyſz nędzniku iż thám nic nie wnidzie omylnego/ fáłeſznego/ plugáwego/ ſwowolnego/ Iedno ći ktorzy tu pod poſłuſzeńſtwem wiernych przełożonych od Páná vżywáli pocżćiwych źywotow ſwoich. RejAp 187, 64, 82, 95, 102v, 112, 136, 142; Przećiwko fáłecżnym ſprawcom ſkárbow Páńſkich/ y iáko ie y obieráć y poznawáć mamy. RejPos 21; Obacżywſzy fáłeſzną myſl onego złośćiwego krolá/ ktory myſlił o zágubieniu/ y onych Mędrcow y onego ſwiętego dziecięciá/ przeſtrzegł ie przez Anyołá ſwego RejPos 37; iż cie nie mogą ruſzyć áni ty ſrogye á ſtráſzliwe przegrożki Páná twego/ áni ty ſwięte á nieomylne obietnice iego/ ktore on tobie hoynie obiecowáć racży/ ieſliże ſie vznaſz á przeſtánieſz tych drog ſwych fáłeſznych/ á náwroćiſz ſie do ſwiętey prawdy iego. RejPos 189, 52v, 53 [2 r.], 62, 65v, 68v marg (12); A ten bałwan ſtał ná ołtarzu pośrzod koſciołá/ pod kthorym ołtharzem byłá dziurá y wſchod/ ktorym przychodzili ziemią do onego ołtarzá oni fáłecżni kápłani Báálá onego RejZwierc 202, 178v, 202v, 259v; WujJud 32; doznawſzy iego [Turczyna] zdrády y chytrośći/ wczás śideł fałeſznéy wiáry iego vſzli OrzJan 122.

W charakterystycznych połączeniach: fałeszny (-a, -e, -i) kapłan (2), krol, księża, ludzie (3), matka, myśl, obmowca, serce, sprzeciwnik (2), towarzystwo, wymyślacz, żona.

Wyrażenia: »język fałeszny« [szyk 6 : 3] (9): zadny ięzyk fałeczny a zadna nauka omylna: myſli naſſych od ciebie: ktorys ieſt droga ſprawiedliwoſci: nieodnoſiła RejPs 17v, 17, 189, 225v; LubPs P2; A napirwey vważay/ co ieſt fałecżny ięzyk/ y iáko gi piſmo zowie/ iádem iáſzcżorcżym/ á piołynem nátártym RejPos 254, 251 [3 r.].

»fałeszny nauczyciel« (6): pan Kriſtus nápomináć racżył y przeſtrzegáć/ ábyſmy ſie chronili fałeſſnych á ſproſnych náucżycyelow/ y owſſem kthorzy y duſſę y cyáło zágubić y zátráćić mogą. GliczKsiąż L5; LubPs D4 marg, ee4v; BibRadz II 138b; Y dziwnie kąkol ſwoy rozſiewa fáłeſznych náucżycielow y nauki ich/ thák iż prawdziwego naſienia bárzo máło znáć miedzy fáłſzywym á zdrádliwym kąkolem iego. RejPos 51v, 226.

»świadek fałeszny« [szyk 4 : 2] (6): o ſwiádkách prawdziwych y fáłeżnych. Leop Deut 19 arg, Prov 6/19, 14/5, 21/28; BibRadz Deut 19 arg; Widząc tego cnotliwego á wiernego ſprawcę Koſciołá ſwięthego/ poduſzcżył nań ſwiádki fáłeſzne/ ktorzy nań wyznawáli ſwiádectwá fáłſzywe RejPos 23v.

»usta fałeszne« (4): A ſnadz y náſwiećie rzadko náydzie wiernego á y miedzy przyiaćioły znáydzie rozdwoiony ięzyk á wiele kroć y niewierne powieſći. Ale bog rad niſſczy tákie vſta fáłeczne RejPs 17, 212v; Wybaẃże mię á wyrwi mię z ręki ſynom obcym/ ktorych vſtá ſą fáłeſzne/ á práwicá ich ieſt práwicá kłamliwa. BibRadz Ps 144/11, Ps 144/8.

»fałeszna zdrada« (1): A bóg pomśći niecnoty/ y fałeſznéy zdrády/ Którąś odnióſł zá ſwą chęć świéżymi przykłády. KochFr 102.

Szeregi: »fałeszny a chytry« (1): A ſtrzeż Pánie Boże [...] áby ći od tey rzeki Eufraten/ o ktorych tu ſłyſzymy/ ná to fáłeſzne á chytre zgromádzenie tych krolow nie przyſzli RejAp 137v.

»fałeszny a nieprawdziwy« (1): ábychmy nie byli nálezieni fáłeſznemi á nieprawdziwemi przed ſwiętą oblicżnoſcią iego. RejPos 190.

»fałeczny a omylny« (1): iawnie opowiedzyeć racżył/ ábychmy nigdy nie wierzyli omyłkam tákim: á nie ſzukáli go tám gdzye go nam fáłecżny á omylny ſwiát opowiedáć będzye. RejPos 242.

»przewrotny, fałeczny« (1): Wiedź on iżeſcie wy ludzye przewrotni fáłecżni LubPs gg4v.

»zły a fałeszny« (4): MOdlitwá Kościołá ſwięthego ná ſwiecie wzgárdzonego od złey á fáłeſzney bráciey/ kthorzy ſą odporni á ſprzećiwni ſłowu miłego Bogá. LubPs cc3v, N3 marg, bb6v marg; RejPos 323.

4. Mający na celu oszustwo, podstęp, zdradę; podrobiony; udawany; adulterinus, adumbratus, falsus, mendosus Cn (16): RejPs 85; Ktoby rzekł nie mam grzechu ieſtem w ſercu cżyſty/ Fáłſzną miárą y wagą káżdy ieſt nie iſty. BielKom Cv; LubPs L2v; niewdzięcżnoſcią/ dobrotliwą chęć/ y miłość płáći oney chudzinki/ ktora dawſzy ſie zwyciężyć fáłeſznemu łaſięniu/ łzom nieprawdziwym [...] chytrośći/ zdrádzie/ przyſięgam: y przypuśćiwſzy gorączą miłość do ſercá/ zoſtáłá nieobácżnie więźniem gorſzego cżłowieká/ niż ktory s tych ieſt/ co w piekle mieſzkáią. GórnDworz Aa4; gdyż nie káżdy kto zánim woła fáłecżnym głoſem/ Pánie Pánie/ wnidzie do chwały iego RejPos 190v, 334v [2 r.]; BudBib Esth 14/9, Bar 5/43, 46; WujNT przedm 3; gdźie nielitośćiwa Páni ieſcze/ iákóż rzecz przećiw niéy prowádźić? Gdźie iedná fałeſzna łzá/ może więcéy ſpráwić Niż ſto przyśiąg GosłCast 72.
Szeregi: »chytry a fałeszny« (1): otho z gęby ſwoiey rozeſłáli rozlicżne/ chytre á fáłeſzne poſelſthwá miedzy krole/ miedzy kſiążetá/ áby ie zwiedli ku bitwie RejAp 137v.

»fałeczny a przykryty« (1): poſłáli do niego s tą fáłecżną á przykrytą rádą/ ieſliże im rádzi dáć Ceſárzowi cżyńſz ábo nie. RejPos 251.

W przen (2): námyeſzáno nam tám do tego winá ſzcżyrego wyele gnyewu Bożego/ gdzye ye tu dáley Apoſtoł zowye winem cudzołoſtwá. Abowyem opiwſzy ſie tego fáłeſznego á zmyeſzánego winá/ bárzochmy ſie byli ſcudzołożyli RejAp 122v, 141v.
5. Niewłaściwy, niesłuszny, niegodny aprobaty (6): MurzHist H3v; co gdy wierni będąc oświeceni gánią y ſtrofuią/ tedy świát o ſwoie fáłeſzne nabożeńſtwo/ y o ſtárożytne zwycżáie/ áż do ząb ſię z nimi kęſáć chce. NiemObr 11, 165 [2 r.].

W charakterystycznych połączeniach: fałeszna (-e) chwała (2), nabożeństwo (3).

Szereg: »złościwy a fałeszny« (2): LubPs A4; á nie bacży ſie złośćiwy cżłowiek ſkąd mu to przypada/ ſkąd mu ſie to mnoży/ mnima by s ſzcżęſcia á z oney nieſpráwiedliwey pracey iego/ á no mu dodawa rády á wſpomaga go on krol iego/ kthoremu ſie w opiekę dał/ przywodząc go ku onemu złośćiwemu á fáłeſznemu nábyciu iego. RejPos 72v.
6. Złudny, pozorny, niesłusznie się czymś wydający; coloratus, fucatus Cn (7): RejAp 114; Antykryſt woła/ wrzeſzcży/ wednie y wnocy zá ſwymi duſzámi/ vkázuiąc fáłeſny żywot ich GrzegŚm 28; ábyś [...] wżdy kiedykolwiek mógł ſie wywięzáć z tych śideł przymiérza tego/ którémi ná zgubę wáſzéy kró: M. właſną/ źiemie Niemieckiéy/ y wſzyſtkiégo krześćiiáńſtwá/ wáſzę kró: M. Turczyn vwikłał: ábyś ták będąc wolnym od tego faleſznégo obowiązku iego/ mógł záś z Niemcy zarówno zdrowia y wolnośći/ mieczem ſobie nábywáć. OrzJan 127; Ani ſię fałeſznym widzenim ániołow/ y zabobonámi vwodzić nie dáli. WujNT 697.

W przeciwstawieniu: »prawdziwy ... fałeszny« (1): Ten [Daniel] kilká zacnych Hiſtoriy [...] bárzo tu nadobnie wypiſał/ okázuiąc iákie ieſt prawdźiwey z fáłeſzną mądrośćią zátárgnienie BibRadz I 446a.

Wyrażenia: »fałeczny bog« (1): Fundatory Narodow/ Kroleſtw/ y Miaſt ſwoich z wielkich Ludźi/ á ſnaść z Niebá y z fáłecznych Bogow wywodzą. StryjKron 59.

»cud fałeszny« (1): Ale ſię w tym ludźie przez długi cżás pocżuć nie mogli/ niniemáiąc Papieżá być namieſtnikiem Páná Chryſtuſowym/ y potomkiem Piotrowym: będąc zmamieni przez pokryctwo/ y przez znáki/ y cudá fałeſzne NiemObr 165.

7. Łudzący, podatny na złudzenia (3): Nie pomoże mu rozum gdy gi wſpák obrácał/ Nie tám gdzye przyſłuſzáło/ lecż gdzye miękcey mácał. (marg) Rozum fáłecżnj (–) RejWiz 139, Dd2; zaż ſmyſły fáłeſzne/ Iż wyſłucháć niechceſz/ náſycą ſię iády? GrabowSet G2v.
[Wyraz hasłowy jest bardzo często epitetem, którym określa się przeciwników religijnych i ich poczynania, szczególnie w znaczeniach 1., 2. i 3.]

Synonimy cf FAŁSZYWY.

Cf FAŁSZYWY

AK