[zaloguj się]

FAŁSZYWY (858) ai

-a- (468), -å- (326); -a- OpecŻyw (8), OpecŻywPrzedm. BierEz, KromRozm I (21), MurzHist (2), KromRozm II (4), KromRozm III (3), BielKom, GliczKsiąż (2), LubPs (12), GroicPorz (5), RejWiz (6), OrzList, UstPraw (7), KochZuz (2), RejZwierz (3), BielKron (30), OrzQuin (3), SarnUzn (3), SienLek (2), LeovPrzep, RejAp (29), GórnDworz (11), HistRzym (4), KuczbKat (6), GrzegŚm (12), WujJud (13), WujJudConf (3), RejPosWstaw (3), ModrzBaz (7), Calag, StryjKron (2), KochSz, ArtKanc (12), CzahTr; -å- RejPosWiecz2, BielSat, HistHel, BiałKaz, StryjWjaz, CzechRozm (20), KochPs (3), GórnRozm (13), ReszPrz (12), BielSjem, BielRozm, ZawJeft (2), Phil, GórnTroas, GrabowSet (7), KołakSzczęśl, WysKaz (2), PowodPr, SkarKaz (17), SkarKazSej (12), KlonWor (2), PudłDydo; -a- : -å- RejPs (3 : 1), MurzNT (13 : 1), KrowObr (57 : 8), Leop (3 : 5), BibRadz (21 : 14), GrzegRóżn (5 : 1), Mącz (28 : 1), RejPos (41 : 8), BiałKat (8 : 1), RejZwierc (7 : 1), BudBib (1 : 2), BudNT (1 : 5), SkarJedn (7 : 10), SkarŻyw (4 : 23), CzechEp (14 : 15), NiemObr (3 : 2), LatHar (11 : 1), WujNT (11 : 97), SarnStat (3 : 25), SiebRozmyśl (3 : 1), GosłCast (1 : 2).

comp i sup (3 + 2) (nå)fałszywszy (5).

Fleksja
sg
mNfałszywy fNfałszywå, fałszywszå nNfałszywé
Gfałszywégo Gfałszywéj Gfałszywégo
Dfałszywsz(e)mu Dfałszywéj Dfałszyw(e)mu
Afałszywy, fałszyw(e)go Afałszywą Afałszywé
Ifałszywym, fałszyw(e)m Ifałszywą Ifałszywym, fałszyw(e)m
Lfałszywym, fałszywęm L Lfałszywym
Vfałszywy Vfałszywå V
pl
N m pers fałszywi
subst fałszywé, fałszywszé, nåfałszywszé
G fałszywych
D fałszywym, fałszyw(e)m
A m pers fałszywé, fałszywych
m an fałszyw(e)
subst fałszywé
I m fałszywémi, fałszywymi
f fałszywemi, fałszywymi
n fałszyw(e)mi
L fałszywych
V m pers fałszywi

sg m N fałszywy (63).G fałszywégo (15); -égo (1), -(e)go (14).D fałszywsz(e)mu (1).A fałszywy (15), fałszyw(e)go (14).I fałszywym (25), fałszyw(e)m (1) Diar.L fałszywym (4) KromRozm I, StryjKron, CzechEp, SkarKaz, fałszywęm (1) MurzNT.V fałszywy (3).f N fałszywå, fałszywszå (40).G fałszywéj (42); -éj (7), -(e)j (35).D fałszywéj (9); -éj (1), -(e)j (8).A fałszywą (39).I fałszywą (33).V fałszywå (2).n N fałszywé (25); -é (2), -(e) (23).G fałszywégo (28); -égo (3), -(e)go (25).D fałszyw(e)mu (1).A fałszywé (18); -é (5), -(e) (13).I fałszywym (14), fałszyw(e)m (1) SkarŻyw.L fałszywym (2).pl N m pers fałszywi (95). subst fałszywé, fałszywszé, nåfałszywszé (45); -é (5), -(e) (40).G fałszywych (125).D fałszywym (31), fałszyw(e)m (1) TarDuch.A m pers fałszywé (58), fałszywych (2) CzechEp, WujNT; -é (1), -(e) (57). m an fałszyw(e) (1). subst fałszywé (56); -é (7), -(e) (49).I m fałszywémi (14), fałszywymi (11); -émi BibRadz, GrzegRóżn, SarnUzn, RejAp, RejPos (2), SarnStat, SkarKaz; -ymi KrowObr (4), BudBib, SkarJedn, SkarŻyw; -émi: -ymi KromRozm I (1 : 1), BielKron (1 : 1), WujNT (4 : 2); ~ -émi (1), -(e)mi (13). f fałszywemi (7) MurzHist, BibRadz (3), RejAp (2), RejPos, fałszywymi (5) KrowObr (2), KuczbKat, CzechRozm, WujNT; ~ -(e)mi (6), -ęmi (1) MurzHist. n fałszyw(e)mi (3).L fałszywych (7).V m pers fałszywi (1).

stp, Cn notuje, Linde XVIXIX w.

1. Niezgodny z prawdą, zawierający nieprawdę, błędny; falsus Mącz, Vulg; mendax Mącz (251): ku ſmierci go przyprawiácie/ ij falſſywą winę náń kladziecie. OpecŻyw 119, [123]; Iezu ktorys od Piłatha pytany żadnym Słowem nie chciał Fałſzywych ſkarg oddalić. TarDuch C3v; SeklKat M2v; teraz zaprawdę bacżę iż twoie odpowiedzi ſą fałſzywe. HistAl D2v, A3v, B3; Abowięm téſz i przyiáciél cnotliwy/ nie może zamilczéć ani zakryć/ ale śię ſpreciwi gdy co haniebnégo a fałſzywégo przęciwko ſwęmu przyiacielowi cnotliwęmu ſłyſzy MurzNT 61; wy piſmo Swięte dla pychy [...] nicuiećie/ y ludziom proſtym fáłſzywymi wykłády otzy záſlaniaćie. KrowObr 1v, 147, 179v, 241v; UstPraw H2v; Od rzeczy fáłſzywey vchodź dáleko/ niewinnego y ſpráwiedliwego nie zábiyay BibRadz Ex 23/7; poduſzczáli y ine z ludu przećiw Dawidowi fałſzywemi obmowámi. BibRadz I 298d marg; lepſza mi ieſt śmierć niż żywot/ gdyżem ſię náſłuchał fáłſzywych potwarzy BibRadz Tob 3/6; fałſzywa wieść przyſzłá iż Antyoch vmárł BibRadz 2.Mach 5/5, I 201b marg, 428a marg; że ia nigdy nie był tym/ iáko mię brát Kurfierſt Trewirſki tu iáwnie wymálował ſłowy/ gdźie ſie wáſza Ceſárſka miłość y wſzytek ninieyſzy conſes przypatrzyć mogą że to ieſt konterfet fáłſzywy BielKron [3322]v; Mącz 215d, 374d, 409a; RejAp 75v, 92, 103; KuczbKat 250; GrzegŚm 39; Heretyk ten ieſt ktory dla iákiego docżeśnego pożytku/ á nawięcey dla cżći y zwierzchnośći ſwey/ fałſzywe y nowe opinie wymyśla/ álbo ich náśláduie. WujJud 20, A7v, 20; Przecż księgi Greckie fałſzywſze niż Láćińſkie. BudNT przedm c3v marg, przedm c6v; CzechRozm 13v, 164v; ModrzBaz 60v, 86v, 122; SkarŻyw 91, 372, 500; CzechEp 275 [2 r.]; ArtKanc K13; ránámi temi/ á prżyśięgą fałſzywą wyżuie fáśiádá ze wſzyſtkiey máiętnośći. GórnRozm G3, H2; Calumnia – Fałſziwe oskarzenie. Calep 153b, 270b; LatHar 316; to ieſt właſna nieuczonych á nieſtátecznych ludzi (iákowi ſą haeretycy wſzyścy) pſowáć nie tylko piſmá trudne/ ále y inſze łácne/ wykłády fałſzywemi WujNT 814, przedm 4, 7; SarnStat 1161; A iż ſię tych wiekow náſzych złych námnożyło ludźi/ ktorzy fałſzywą Ewángelią wnoſzą y ludźie zárażáią SkarKaz 240b, 518a marg.

W przeciwstawieniach: »prawdziwy (15), prawy (5), dobry, szczyry ... fałszywy« (22): tego dlá moia nauka nie ieſt podezrzaná anij falſſywá/ ale práwdziwá. OpecŻyw 109; rozezná rzecży práwdziwé ij falſſywé OpecŻywPrzedm C4; MurzHist F3; co w ktoreykolwiek rzecży prawdziwego albo fałſzywego ieſt/ łatwie argumentuiąć y rokuiąc wynaiduiemy. KwiatKsiąż I; Discernere vera a falsis, rozſądźić práwe rzeczi od fáłſziwych. Mącz 49a; A ták tu obácż/ iż ieſt potrzebá rozeznawáć fáłſzywą á prawdziwą náukę ſwiátá tego RejPos 64; Tákże też y on krzywo przyśięga/ ktory ná to przyśięga co rzecżą prawdźiwą być rozumie/ choćiażby oná fáłſzywą byłá KuczbKat 290, 290 [2 r.]; RejZwierc 259; Duch święty takież w ſercách ich świádectwo dáie/ że ich wiárá práwa ieſt/ á wáſzá fáłſzywa WujJud 39; w tákiem mnoſtwie kśiąg tákich więcey nierowno ieſt fałſzywych niż ſzczyrych álbo prawdziwych BudNT przedm b, przedm c3v; ModrzBaz 60v; ktore ieſt słowo Boże á ktore nie ieſt: ktore z ludzi piſmo ieſt/ á ktore z Bogá: ktore iego rozumienie dobre/ á ktore fałſzywe: to podległo rozſądkowi kośćielnemu y żywey Ewánieliey SkarŻyw 364; WujNT przedm 11, s. 68, 652, 654 marg, Aaaaaa4v, Cccccc; SkarKaz 240b.

W charakterystycznych połączeniach: fałszywy (-a, -e) dowod, ewanjelija (2), mnimanie, napisanie, obietnica, obmowa, odpowiedź, opinija, oskarżenie (2), oszacowanie, potwarz (2), pozew (5), proroctwo (2), przysięga (4), rzecz (2), skarga, uczenie, wieszczba, wieść, wina, wykład (3), wywod (2), zeznanie.

Wyrażenia: »fałszywa nauka« [szyk 61 : 30] (91): OpecŻyw 109, 120v, 133v; Nárzeka prorok iż gwáłtowna ręká pogáńſka y náuki fáłſſywe kácerſkie tárgáią ſie ná zebránie koſćiołá bożego RejPs 108; SeklKat F3; RejKupSekl a3; MurzHist F3, N2v; KromRozm II e4v; DiarDop 107; LubPs A4, B3v, cc2; OBroná Náuki prawdziwey [...] Ná przećiwko náuce fáłſzywey y wierze nowey/ kthorey vcży w kośćielech ſwoich Papieſz Rzymski KrowObr kt, A3v, A4, B4, C, D (27); BibRadz I 108c marg, II 138a marg [3 r.], 141b marg [2 r.]; LeovPrzep a2v; Naprzod/ káżda fáłſzywa náuká ma tę właſność záwżdy/ że ſobie ieſt ſámá przećiwna/ á ſámá ſiebie borzy/ niſzcży/ y pſuie SarnUzn G6v; RejAp BB4v, 19v, 32v, 63v, 74, 74v; A ſzukaſz y kopaſz ſobie cyſterny á wody ſmrodliwe obłędliwych wymyſłow ſwych á fáłſzywych náuk ſwiátá thego/ nic nie dbáiąc ná ſwięty głos RejPos 197, 64, 68v, 69, 123v, 177v (9); BiałKat 126; KuczbKat 280; SkarJedn 343; SkarŻyw 147, 337 [2 r.]; CzechEp 127; ReszPrz 3, 54 [3 r.]; ArtKanc H16, K17v, K18v, M15v, N16; WujNT 68, 349, 470, 652, 654 marg, 742, Aaaaaa4v; SkarKazSej 665b.

»pismo fałszywe« [szyk 5 : 3] (8): WróbŻołt D5v; ſtrzeſzćie tego ogniá Cżyscowego pilnie/ podniecáyćie y co nawięcey fáłſzywym piſmem/ áby niezgáſnął KrowObr 77, 76; BielKron 195v; GrzegŚm 35; RejZwierc 266v; ReszPrz 39; WujNT 324.

»fałszywa powieść« [szyk 7 : 3] (10): BielKom D7; Chus był krewny Saulow/ ktory go pobudzał záwżdy przećiw Dawidowi fałſzywemi powieſciámi. BibRadz I 291b marg; BielKron 73, 125, 149; RejPos 241v; Niewinność/ pánie/ moię Przyymi w obronę ſwoię: Przećiw potwarzy żywéy/ Y powieśći fáłſzywéy KochPs 64; Wieleć ſobie cżęſto ludźie z nienawiśći/ wiele z fałſzywey záocżney powieśći przećiw drugim zmyśláią CzechEp 95; CzahTr K2; GosłCast 74.

»słowo fałszywe« [szyk 5 : 3] (8): SeklKat E3; Bo hnet ſzatanowi ięli przypiſowac práwdę/ bogu fałſz/ gdyſz tego ſłowo iako fałſzywé porzucili a onęmu wierzyli MurzNT 31; Pan Bog dopuśćił tego cżártowi/ áby wpuśćił ſłowá fáłſzywe w vſthá Prorokow twoich RejPos 64, 64; KochPs 19; SkarKaz 634b; GosłCast 44; PudłDydo B2v.

»fałszywe świadectwo« = falsum testimonium Vulg [szyk 35 : 12] (47): IEzus gdy ſtal przed Kaijfáſſem/ ſwiadkowie náń falſſywé ſwiadetztwa dáwali OpecŻyw 113v, 112, 113; TarDuch D3v; WróbŻołt ss6v; RejPs 29v; Iacuba ze Lwowa ku falſchiwemu ſzwyadecztwv przecziwko ſcheraphedinovi Thurkovi namowamy ſwymy yeſt prziwyodl LibMal 1548/144, 1548/143v [2 r.]; Swiadeſtwo fałſzywe nic nie ieſt ynego iedno klamſtwo/ atak ynaczey mowyć albo ſwiatczic niżly/ wydzyż/ wież/ rozumież SeklKat M2, B3v, M3; MurzNT Matth 15/19; GroicPorz kk3v, pp3v; KrowObr 84v, 111v; Vmieſz przykazánie? Nie cudzołoz/ Nie zábijay/ Nie krádni/ Nie mow fáłſſywego ſwiádectwá Leop Mar 10/19; BibRadz Mar 14/56, 57; BielKron 32v; Si do testimoniis falsis poena abolevisset, By winá miáłá zaiść/ álbo by nie mieli być karáni fáłſziwe świádectwo dáwáyący. Mącz 261d; RejPos 23v; BiałKat 64; KuczbKat 335; RejZwierc 201v; Ty ſam wieſz iżeć ci przećiwko mnie fałſzywe świádectwo opowiedáią/ otho vmieram nic nie będąc winná tych rzecży/ ktore ná mię ći złośćiwie wiodą. BudBib Dan 13/43; BudNT Matth 26/59; CzechRozm 231v, 232v; ModrzBaz 1v; ArtKanc E14; PaprUp L2v; LatHar 694, 709; KołakSzczęśl Bv; WujNT Matth 15/19, 26/59, Mar 10/19, Cccccc; potwarz ieſt fałſzywé názbyt świádectwo bez wſtydu. SarnStat 710, 517, 708; SiebRozmyśl C2, H2; SkarKazSej 705a.

»fałszywa wiara« [szyk 6 : 4] (10): KromRozm I Kv [2 r.]; GrzegŚm A3; NiemObr 68; Wiárá/ práwi/ Rzymian/ vſty Apoſtolſkimi ieſt pochwaloná: do ktorych kácerſtwo ábo fáłſzywa wiárá przyſtępu mieć nie może. WujNT 525, 175, 619; WysKaz 38; ieſli ſię z heretyctwy y fałſzywą wiárą záráźi y zepſuie: prędkiego ſkaránia kroleſtwo nie vydźie. SkarKazSej 688b, 674a.

»fałszywe wymysły« (3): RejPos 69, 186v marg; Boć to ieſt właſnie przydáwáć ſłowu Bożemu/ y vmnieyſzáć go/ á ná lewo ſie odchyláć/ fáłſzywe wymyſły/ y obłędliwe odſzcżepieńſtwá/ iádowite á záráźliwe náuki ſłowu Bożemu przećiwne/ ſłowem Bożym okrywáć y tym ie názywáć. WujJud 76.

Szeregi: »błędny, fałszywy« (1): Exemplar mendosum, Xięgi pełne błędnego/ fáłſziwego/ á nieumieyętnego piſánia. Mącz 215d.

»heretycki i fałszywy« (1): A inne poślednie [Ewanjelije] oney pierwſzey przećiwne (pośiane od nieprzyiaćielá ná dobrego naśienia záduſzenie) ſą haeretyckie y fałſzywe. WujNT 652.

»fałszywy a nieprawdziwy« (1): ſtąd ſie mnie/ mnoży rozumienie moie/ iż od drog fáłſſywego á nieprawdziwego rozumienia ſnádnie ſie będę mogł vchronić RejPs 183.

»omylny, (a) fałszywy« [szyk 4 : 1] (5): Wſſyſtcy kácerze ná to ſye wydawáyą/ áby z yednegoż piſmá S. fáłſſywych á omylnych dum ſwych bronili. KromRozm I M2v; LubPs B3v; KrowObr 54; Karmiſz ie plewámi omylnych á fáłſzywych náuk ſwiátá tego. RejPos 314v, 186v.

»potwarny i fałszywy« (4): CHcemy y ſkázuiemy: áby potwarné y fałſzywé y nieporządné pozwy mieyſca v ſądów nie miáły SarnStat 711, 711, 753 [2 r.].

»fałszywy ani prawdzie przeciwny« (1): nic w wierze náſzey fałſzywego áni prawdzie przeciwnego niemáſz SkarŻyw 102.

»przewrotny a fałszywy« (1): Papieże ták wiele pańſtw wyłudzili/ ſwoią przewrotną á fáłſzywą nauką. KrowObr 31v.

»zły, (a) fałszywy (i zdradliwy)« (3): vmiał też rozeſnać zła/ Fałſſywa/ y zdradliwą [naukę] prżes Ktorą zli a Fałſſywj naucziciele zawiedli od dawnjch czaſſow wiele Ludzi nawieczne potępięnie RejKupSekl a3; KromRozm II n4; Prze to [zaniedbanie przełożonych] złe a fałszywe nauki miejsce wzięły DiarDop 107.

2. Podszywający się pod coś, udający kogoś; falsus Mącz, Vulg (259): Wypiſuie złość y zginienie fáłſzywych doktorow y vcżniow ich BibRadz 2.Petr 2 arg; Apolinaris Hieropolińſki/ ten piſał przećiw Pryſce y Máxymilli fáłſzywym prorokiniom/ ktore był zwiodł Montanus. BielKron 150; Ale nie mogą tego inácżey vcżynić/ iedno ieſli ſię ſtáną drugi raz obrzezáńcámi/ fáłſzywemi Zydámi/ iáko Ignácius mowi/ záprzawſzy ſię Syná Bożego Kryſthuſá Bogá prawdziwego z Bogá prawdźiwego vrodzonego. GrzegRóżn C4; Pseudoangelus, falsus nuncius, Fáłſzywy poſeł. Mącz 328d, 328a; OrzQuin I2v; gdyż ten to powiáda mnie być fáłſzywym pielgrzymem [...] dopuſć twa miłoſć ábych ſie znim o tę prawdę w ſzránkách bił/ niech tám vkaże fáłſzywoſć ná mym ćiele. HistRzym 79v, 79v, 80; RejPos 71v, 176v, 261v; A ták ſami ſię Cárogrodcy Pátryárchowie ſwowolnie y wſzetecżnie fałſzywą y málowáną głową wſzytkiego kośćiołá/ cżynić chćieli SkarJedn 163, 104, 208; W odſzcżepieńſtwie onym zá Piotrá Leoná/ ktory ſię fáłſzywym Papieżem cżynił y Innocencyuſzowi ſię práwemu ſprzećiwił SkarŻyw 292; StryjKron 697; CzechEp [406]; ReszPrz 47; WujNT 20, 460, 2.Cor 11/26, Gal 2/4, Yyyyy3; SkarKaz 240b, 241a.

W przeciwstawieniach: »prawdziwy (8), prawy (2) ... fałszywy« (10): SeklKat Q2; Trudnoć to inaczej rozeznać, musi ten, kogo fałszywem prorokiem nazywają, dać sprawę a ukazać, że nie fałszywy, ale prawdziwy jest. Diar 101; Ieſli według thego Swięcenia/ ieſteśćie prawdziwi/ álbo fáłſzywi Biſkupi? KrowObr 129; RejPosWiecz2 92; Abowiem ſą iedni fáłſzywi á drudzy prawdźiwi páſterze. WujJudConf 118v; RejPosWstaw [1432], [1432]v; ſam Moyżeſz piſze/ y vcży o tym iáko doświádcżáć/ fałſzywych y prawdziwych prorokow y cudocżyńcow. CzechRozm 104; tilo ieden ieſt práwy Kośćioł Chryſtuſow miedzy nimi. á inne wſzytki fáłſzywe y tákie ſą/ iákie ſię rzekło. SkarJedn 39; WujNT 645.

W charakterystycznych połączeniach: fałszywy (-a) biskup, doktor (2), ewanjelik (2), głowa (2), kapłan (3), lekarz, papież, pielgrzym (3), poseł, prorokini, wieszczek.

Zwrot: »nie być (nazwanym) fałszywym prorokiem, wieszczkiem« [szyk zmienny] (1 : 1): Yzebym ia też [...] dla ciebie albo fałſzywym więſzcżkiem/ albo proznym á nikcżemnym powiadacżęm niebył nazwan. KwiatKsiąż Q2v; Ia ſie boię bych nie był fałſzywym Prorokiem/ Wſzák co będzie vyrzymy da Bog właſnym okiem. StryjWjaz C4.
Wyrażenia: »fałszywy apostoł« [szyk 28 : 1] (29): KromRozm I [L3]; Leop II NN6, PP4, 1.Thess arg [2 r.]; Fáłſzywi Apoſtołowie dla pożytku ſwego rzkomo miłowáli Gáláthy/ dla tego też Páwłá odrzućić chćieli. BibRadz II 105c marg, II 93b marg; GrzegRóżn Ov; RejPos 68v; WujJud 198v, 216; CzechEp 352, [400]; Abowiem tákowi fałſzywi Apoſtołowie/ ſą robotnicy zdrádliwi/ przemieniáiący ſię w Apoſtoły Chriſtuſowe. WujNT 2.Cor 11/13; Iáko ná on czás fałſzywi Apoſtołowie przechodzili práwe Apoſtoły wymową y gładkimi ſłowy: ták nie dziw że y dźiś niektorzy haeretycy ſą wymownieyſzy niżli Kátholicy. WujNT 645, 463, 585, 622, 641, 642 (16).

»fałszywy Chrystus« = pseudochristus Vulg [szyk 9 : 2] (11): Boć powſtaną fałſzywi Chriſtuſowię [!] i fałſzywi prorocy/ i okáżą znamiona i cuda/ ku zawiedźięniu (by można rzecz) téſz i wybranych MurzNT Mar 13/22; KromRozm III E; GrzegRóżn G2v; RejPos 258v; BiałKat 298v; Vkázuiąc [...] fałſzywe Chriſtuſy: fałſzywe proroki: zwodźićiele duſz ludzkich: Antychriſty etc. Ktorych wſzytkich głową y Pánem ieſt ſummus et maximus Pontifex Papież Rzymſki CzechEp [415], 352; WujNT Matth 24/24, Mar 13/22, Yyyyy3; ieſli ſię do innych obcych wiar/ y do innych Chryſtuſow fałſzywych y prożnych/ ktore heretycy przynoſzą/ vdaćie: y wy y krol wáſz y z kroleſtwem wáſzym poginiećie. SkarKazSej 683a.

»fałszywy chrystyjanin (a. chrześcijanin)« (15): wzgardzon ieſt pan Ieſus od żydow gdy był na tym ſwiecie, gardzą im y teraz fałſzywi krzeſciani gdy ſiedzi w niebie WróbŻołt Z6v; GrzegRóżn E2v; OrzQuin Z3v; RejPosWiecz2 92; Do ktorych może przyłożyć y inſzych fáłſzywych Chriſtian/ ktorzy też ácż Bogá vſty y Chriſtuſá wyznawáią: iednák ſię go vcżynkámi przą CzechEp 157, 163 [3 r.], 223, 352; Miáſto wielkie Bábilonia znáczy zbor ábo zgromádzenie ludzi potępionych: ktore ſię dzieli ná trzy częśći: Zgołá niewiernych/ iáko ſą Zydzi y Pogáni; haeretykow; y złych Kátholikow/ ábo fáłſzywych Chrześćijánow WujNT 876, 444, 645 marg, Yyyyy; KlonWor ded **3v.

»kościoł fałszywy« [szyk 5 : 3] (8): Iako mam rozeſnać koſcioł prawdziwy od falſziwego ſzatanſkiego? SeklKat Q2, Q2, Q2v; RejPosWstaw [1432], [1432]v; A zdrugiey ſtrony/ to ieſt/ heretycki y fáłſzywy kośćioł/ ktory/ ma około Boſkich w Chryſtuśie rzecży/ Roſterki/ Nieuſtáwicżność/ Pokątność/ y Samoſłáńſtwo. SkarJedn 17, 39; ReszPrz 14.

»fałszywy pasterz« (3): A tak koſcioł ſſatańſky/ y falſziwy paſterze iego nie może być zbawion SeklKat Q3, I3; RejPos 123.

»fałszywy prorok« = pseudopropheta Mącz, Vulg [szyk 145 : 17] (162): Pyotr fáłſſywe proroki/ á nyeprawdźiwe miſtrze opiſuye. KromRozm I D2v, B3 [2 r.], B3v, C3 [2 r.], C3v, C4 (17); Tenci ieſt nápierwſzy i ná więtſzy przykłád przewrotności a owczego odźieniá i zarás wilczego drapieſtwa/ wpierwſzęm proroku fałſzywęm ſzatanie MurzNT 31, 31, 108v, 111 [2 r.], Matth 24/11, Mar 13/22, Luc 6/26; zakon krzeſciyáńſki przez Apoſtoły wſſyſtkyemu śwyátu myał być podan/ áby ſye ludźye fáłſſywym prorokom potym zwodźić nyedali KromRozm II hv; KromRozm III E; DiarDop 101 [2 r.]; KrowObr A3v, C3, C3v [2 r.], C4 [2 r.], 60 (11); Leop 1.Ioann 3 arg; Y widźiałem z vſt ſmokowych/ y z vſt beſtyey/ y z vſt onego fáłſzywego proroká trzy niecżyſte duchy wychodzące podobne żábam. BibRadz Apoc 16/13, Deut 18 arg, I 111b marg, 428c marg, 456b marg, 2.Petri 2/1, II 135d marg; Goski A11v; gdyby ſwoich błędow ktore wam vſtáwił fáłſzywy prorok Máchomet przeſtał/ á przyiął wiárę prawdziwą Krześćiáńſką BielKron 254v, 84, [842], 90v, 93, 94v [3 r.] (11); GrzegRóżn N4v, O; Pseudopropheta, Fáłſzywy prorok/ álbo nauczyciel/ doctor. Mącz 328d; OrzQuin Z4v; SarnUzn G8v; SienLek T4v; wyrzućił s poſrzodku ſiebie fáłſzywe proroki álbo fałſzywe náucżyciele/ co ſie Apoſtołmi cżynili RejAp 18, 163v [2 r.], 164, 169v; RejPos A5v, 11, 54v, 64, 115v (15); BiałKat 68v, 131, 298v; GrzegŚm 56 [2 r.]; RejZwierc 199v; WujJud ktv, B2v, 3v, 118v [2 r.]; WujJudConf 80, 157; BudNT 2.Petri 2/1; A wżdy ták Ian o nich mowi. I. Ian 4. v I. Ian v 7. że wiele fałſzywych Prorokow y Oſzuſtow przyſzło ná świát. CzechRozm 32v, 81, 92v, 104 [2 r.], 149, 184v; SkarJedn 48; CzechEp 33 marg, 352 [2 r.], [415]; NiemObr 114, 152, 174; ReszPrz 102, 106; Przyidąć po mnie fáłſzywi Prorocy/ cżyniąc tu cudá z Diabelſkiey mocy/ á przez ſwe náuki/ odwiodą ich wiele od mey męki. ArtKanc P7v, K14, O, P7v; LatHar 127; Strzeżćie ſię pilnie fałſzywych prorokow/ ktorzy do was przychodzą w odźieniu owczym/ lecz we wnątrz ſą wilcy drapieżni. WujNT Matth 7/15, s. 28, 30 [3 r.], Matth 24/11, 24, s. 171 (35); PowodPr 10; SkarKaz )(3, 518b, 579a.

Szeregi: »nikczemny i fałszywy« (1): iáko ná krolá nikcżemnego y fáłſzywego/ białą y świetną ſzátę wdźiać y włożyć kazał. LatHar 317.

»fałszywy albo obłudny« (1): yáko Páweł ſ. kyedy fáłſſywi álbo obłudni bráćya chćyeli/ áby Titá był obrzázał/ nye vſtąmpił im KromRozm III N4v.

»fałszywy i zdradliwy« (1): ſkądże oni Hieroboámitſkie kápłany/ zá fałſzywe y zdrádliwe proroki/ práwowierny ználi: iż z plemienia Aaronowego y zlinijey iego y ſucceſyey nie ſli SkarJedn 48.

»złościwy a fałszywy« (1): Ktory nas ſam s tego przeſtrzegáć racży/ ábychmy ſie ſtrzegli od tákich złoſćiwych á fáłſzywych Prorokow/ á nigdy nie ſłucháli żádnego inego głoſu iedno głoſu/ iego ſwiętego. RejPos 188v.

3. Kłamiący, oszukujący, też zły, grzeszny (o ludziach i ich czynach, zachowaniach się); falsus Vulg; fucosus Mącz (134): A kto vchramuie znałogu, bywa łżywy/ fałſzywy obłudny/ niecznota, przechyra, czudzęgo żądliwy GlabGad P7v; WróbŻołt D5v, pp4; Abowiem y mowá twoiá fáłſſywa ſnádnie okáże myſl złoſćiwą twoię RejPs 78; MurzNT 93; LubPs Gv [2 r.]; GroicPorz h3; Wzdychánie przed obárzem [!] fáłſzywe. KrowObr 114 marg, [258]v; widzę ſwiát fáłſzywy w dziwnych przewrotnoſciach. RejWiz 85, 123; UstPraw H2v; KochZuz A4; RejZwierz 100, 102; Nie ledá komu otwarzay ſercá twego / ábyć nie oddał fałſzywą wdźięcznośćią. BibRadz Eccli 8/22, 2.Cor 11/26; BielKron 111v; Fucosus, Fałſziwy/ Niepráwy/ Nieſzczyry. Mącz 138c, 163a; ále tho ieſt właſne wyobrażenie pokrzyku/ ktory w ogrodźiech koſztownych rośćie/ á nie pod ſzubienicą/ iáko fáłſzywi ludźie plotą SienLek 199; RejAp BB2v, BB3, 133v; GórnDworz Cc2; RejPos 26, 298; CzechRozm 241v; SkarŻyw 231; StryjKron 146; choćiażći iuż y náſz fałſzywy brát odprzyśiągſzy ſię prawdy y w tym iuż mnie z inſzymi potwarza/ y ſłowá moie wyſzpacża ktory da zá to Bogu licżbę. CzechEp 56, 95, [400]; BielSjem 25; Calumniator ‒ Obmowca fałſziwy. Calep 154a; GrabowSet D3v, V2, Y2v; SiebRozmyśl B4; SkarKaz )( 3, 383b; GosłCast 65; Lecż o tych Liſách doſyć/ ktorzy mydlą ocży/ Pobożnośćią fałſzywą: długo ſię rzecż tocży. KlonWor 54.

W przeciwstawieniach: »wierny (3), prawdziwy (2), cnotliwy, sprawiedliwy, szczyry ... fałszywy« (8): BierEz Hv; Proźhá áby P. wiernego od fáłſzywych náucżicielow wyrwáć racżył. LubPs G3 marg, B3v; á ludzye fáłſzywi/ Ná cnotliwą potwarz kłádli KochZuz A3; SkarJedn d8v; co ſię przedtym ktoremu z wiernych/ choćiaż nie do końcá/ ieſzcże vgruntowánych przycżytáło/ zgołá niewiernym przyczyta: á co też ſzcżyrym/ to on obłudnym ábo fáłſzywym. CzechEp 163; WIęcey nam ſłużſzy wierzyć ſámey Máryey prawdźiwey/ niżli roćie Zydowſkiey fáłſzywey. ArtKanc F14; GórnRozm Hv.

Wyrażenia: »fałszywy język« [szyk 3 : 1] (4): Vpad fałſſywego ięzyká iákoby then/ ktory ná páwimenćie páda/ thák vpadki złych prętko prziydą. Leop Eccli 20/20; Abowiem białeygłowy nie ieſt s tho/ ták iáko męſzcżyzny/ áby ſie odgryzłá/ á ludzkie pohámowáłá fáłſzywe ięzyki. GórnDworz V8; oto wſzeteczna Gębá ná mię ſye tárga: ięzyk fałſzywy Ludźiom żywot móy hydźi/ da bóg/ vczćiwy. KochPs 167; SkarŻyw A4.

»fałszywy (na)uczyciel« [szyk 25 : 1] (26): RejKup Sekl a3; KromRozm II e4v; Bo w nim ieſt modlitwá przećiwko pſeudoprorokom á fáłſzywym náucżycielom. LubPs D3v, B3v, C3, G3 marg, ee5v marg; KrowObr 99 [4 r.], 137v, 193v, [248]v; miedzy wámi będą fáłſzywi náucżyćielowie/ kthorzy potáiemnie wwiodą kácerſtwá záráżliwe/ y Páná ſię też prząc ktory ie kupił BibRadz 2.Petri 2/1, II 4c marg, 2.Tim 3 arg, II 141b marg; RejAp 18; RejPos 261v; RejZwierc 197v; CzechEp 112, 117; Szátanći to był pocżął wnośić/ przez fałſzywe náucżyćiele/ ktorzy pod imienim Piotrowym/ y inſzych Apoſtołow/ przychodząc do zborow onych/ ktore Paweł ſzcżepił/ chćieli Páwłá y náukę iego ſzcżyrą obydźić. NiemObr 42; WujNT 740, 2.Petri 2/1.

»fałszywy przykrytca« (1): Iezu ktorys fałſzywem przykrithczom wiecżną biedą złorzecżenia groził. TarDuch B7v.

»fałszywy świadek« [szyk 35 : 9] (44): TarDuch C2; SeklKat M3 [2 r.], M3v; Y przećiw mnyęć fáłſſywi ſwyádkowye powſtáli/ Ocżymem áni myſlił o to mye pytáli LubPs I3; ábowiem świádkowie ktorzy powiedáią y ſwiadtzą/ tzego niewidzieli/ y nieſlyſzeli/ ſą fałſzywi świádkowie KrowObr 45; Leop 1.Cor 15/15; BibRadz 1.Cor 15/15; A gdy ſie zá nią przyiaciele záſtáwili w niebytnośći oycá Wirginiuſá/ ziednał ſobie ſwiádki fáłſzywe/ ktorzy przed Senatem powiedáli ią być niewolną ſługę Klaudiuſowę. BielKron 119v, 145; Mącz 269d, 328d; RejPos 22 [2 r.]; Gdzie ſpráwiedliwość niemáſz tám przypadkow Ni żadnych dárow/ ni fáłſzywych ſwiádkow. RejZwierc 212; HistHel Dv; CzechRozm 231v [2 r.], 232v [2 r.]; SkarJedn 248; Prżyſzło do Scrutinium, ow co miał krżywdę/ prawdźiwe świádki wiodł/ á ow co vrąbał/ wiodł fałſzywe/ powiedáiąc iż naśćie nie było/ ále práwi byłem proſzon ná bieśiádę od tegoż/ y potemeſmy ſię zwádźili GórnRozm Hv, G3v [3 r.], Hv; Phil L2; LatHar 274, 277, 289, 306 [2 r.], 695; y poſtáwili fáłſzywe świádki ktorzy mowili: Ten człowiek nie przeſtawa mowić ſłow bluznierskich przećiw temu mieyſcu świętemu/ y zakonowi. WujNT Act 6/13, s. 109, Matth 26/60, s. 175, 417, 1.Cor 15/15 (10); SiebRozmyśl C.

»usta, warga fałszywa(-e)« (2 : 1): Mierzione ſą przed panem Bogiem vlta falſziwe prouer. xij. cap. kłamliwy człowiek ſyn ſzatańſky SeklKat M3v, Q2v; Vchoway od nich/ ſtrzeż wárgi fałſzywey/ Prowadz me vſtá/ po drodze prawdźiwey GrabowSet K.

»fałszywa zdrada« (1): ciągnieſz vporną myſl do fáłſzywey zdrády. RejWiz 134.

»zdradźca fałszywy« (1): Tákieżći y ia żałość mam/ Iże żywotá pozbywam: Nie od ludzi ſpráwiedliwych / Ale od zdradziec fáłſzywych BierEz Hv.

Szeregi: »niewierny i fałszywy« (1): Bo w ten cżás poſłáńcy niewiernymi y fałſzywymi zoſtáią/ gdy ſię z poſłuſzeńſtwá y rządu ſtárſzych ſwoich wyłámuią SkarJedn 51.

»fałszywy i (abo) obłudny« [szyk 1 : 1] (2): to twoie wzdychánie ieſt fáłſzywe y obłudne KrowObr 114; CzechEp 163.

»fałszywy, omylny« (1): Vana fides, Fáłſzywa omylna wiárá. Mącz 475b.

»fałszywy a przewrotny« (1): opiſuye fáłſſywe á przewrotne vczyćyele álbo kácerze/ ná przeſtrogę ludźi krzeſciyáńſkich. KromRozm II e4v.

»szkodliwy i fałszywy« (1): Ktorzy to tákowi ludźie ſzkodliwi y fáłſzywi/ Pánie Boże ſye tego pożal/ iż chleb twoy/ człowieká dobrego/ zacnego/ iedzą OrzList e.

»fałszywy i (a) zdradliwy« (2): A batzyſz iáko tu Páweł Swięty /wymálował fáłſzywe y zdradliwe vtzyćiele/ páſtherze y Biſkupy/ potzym ie mamy poznáć? Naprzod powiáda/ iż tzynią zgorſzenie náprzećiwko tey náuce/ ktorey Apoſtołowie vtzyli. KrowObr 99; RejPos 51v.

»zły i fałszywy« (2): RejKupSekl a3; ná gorącośći przećiw złey y fałſzywey bráćiey/ ktorzy mieſzáią/ á ſwoich pożytkow ſzukáią/ niechay nie ſchodźi. SkarKaz 663a.

4. Mający na celu oszustwo, podstęp, zdradę; podrobiony; udawany; adulterinus Mącz, Cn; falsus PolAnt, Cn; fictus, personatus Mącz; coloratus, mendosus, reprobus Cn (87): ZapWar 1505 nr 1996; Fáłſzywe liſty nápiſał/ Rzekąc by ie Ezop ſłáć miał BierEz F3; Wiele Ludzi fałſzywe Złotho cżyni FalZioł III 34c; dlugoſchek schewczik nadawa mv karth falſchiwych obrzinanych LibMal 1552/169, 1545/94, 1550/156v, 1551/159v, 1554/185, 185v; SeklKat M2v [2 r.]; MurzNT 108v; GroicPorz nnv; Odrzuććie fáłſzywe Báránki/ y Antykryſtá Rzymſkiego/ nauki/ y rozmiłuićie ſię Báránka tylko iednego ná práwicy Bożey ſiedzącego KrowObr 70, A3v; Woiewodowie w ſwych woiewodztwách w káżdym mieſćie ná kożdy rok máią doglądáć/ iżby miáry y wagi wſzelákie niebyły fáłſzywe. UstPraw Av, E3 [3 r.], F3v; RejZwierz 111v; Izali będę cżyſt z wagą nieſpráwiedliwą/ y z workiem fáłſzywych gwichtow? BibRadz Mich 6/11, Prov 20/23; BielKron 203v, 370, 371; Testamentum tabulas signis adulterinis obsignavit, Słáłſzował fáłſziwe podpiſanie y pieczęć prziłożył. Mącz 392d, 3d, 127c, 293b, 312a, 419d, 445c, 452c; RejAp 41v, 92, 114, 114v, 159v, Ee3; GórnDworz Q6; RejPos 123v marg, 166v; Na tych máłych miaſtecżkách ich wárſtát fałſzywy. Gliwáxem Srebro złoći/ roſpuśći kęs Złotá/ Chroni ocżu od Rtęći ważna to robotá. BielSat Cv [idem BielRozm 16]; RejPosWstaw [1432]; BudBib Bar 5/49 [6/7]; ReszPrz 96; BielRozm 16; Ták záwżdy bywa/ iż fałſzywe dobre/ prawdźiwe zle vrodźi. GórnRozm Dv, C4v, Dv marg; ZawJeft 27; Superstitio – Fałſziwa boiazn boza, nieſwięte nabozenſtwo. Calep 1033a, 406b; GórnTroas 39; ći weſpółek z onym który liſt podeyźrzány wnośi/ przyśięgą/ iż ón liſt nie ieſt fałſzywy/ ále ſłuſznie z kśiąg ſądowych wyſzedł/ popráwić będą powinni. SarnStat 767 [idem] 327, 406, 712, 823.
Wyrażenie: »fałszywa moneta, myńca (a. menica), pieniądz« [szyk 17 : 5] (16 : 4 : 2): BielKron 388 marg; Adulterina moneta, Fáłſzywa monetá/ álbo myńcá. Mącz 3d, 253d; RejPos 252v; ModrzBaz 35; SkarŻyw 50; Bo áza máło czyni złego wſzyſtkiey Koronie tęn/ [...] kto w kąćie śiedząc falſzywą z miedzi/ z contryfału/ y z czego inſzego kuię Menicę/ Talery/ Czerwone złote? GórnRozm C4v, L; ActReg 25; SarnStat 142, 258 [2 r.], 406 [3 r.] 408 [5 r.], 512, 534.
Szeregi: »fałszywy a chytry« (1): Amurat [...] Grekom/ Boſnom/ Miſnom/ Bulgárom/ Wenetom/ y wiele innym/ ták w Azyey/ iáko w Europie pocżynił/ nie mocą ábo ſzáblą/ ábo iákim rycerſkim obycżáiem/ iedno zdradą przewrotnośćią/ obiecowánim dárow/ przyſięgámi/ y innemi fáłſzywemi á chytremi kuſy. BielKron 244.

»fałszywy a ubarwiony« (1): [cnota] rzecży by prawdźiwych proſtych á otworziſtych náśládowáłá: ázáś fáłſzywych á vbárwionychby nienayrzáłá ModrzBaz 136v.

»fałszywy a wymysłny« (1): Stąd czi vroſli owi falſziwe á wymyſłne odpuſty/ ktorych dzys pelen ſwiat SeklKat x3.

»zły a fałszywy« (2): Czemuż też ty nie bacżyſz zła á fáłſzywa mińco á zły á fáłſzywy kwartniku á ty złośćiwy cżłowiecże/ cżyie wyobráżenie á cżyy napis nośiſz ná nędznym cżłowiecżeńſtwie ſwoim? RejPos 252v.

»zmyślony i fałszywy« (1): [Antykryst] krzyżow obłudnych/ zmyſlonych/ y fáłſzywych/ do kośćiołá krześćijáńſkiego náprowádził. KrowObr C.

5. Niewłaściwy, niesłuszny, niegodny aprobaty; adumbratus Mącz (63): zakazuie nic fałſziwego niemowyć nieczinić/ nieſwiatczić nieuczić/ czo by było przeciw panu bogu y bliznemu naſzemu. SeklKat Mv; Koſmus powieda yſz muſzał pijcż czoſs fałſywego RejKup q2; GroicPorz t; KrowObr 111; Fáłſzywa chłubá ſláchectwá. RejWiz 97 marg, Cc5v; BielKron 114 [2 r.], 473; SarnUzn G8; RejAp 166; HistRzym 88; RejPos 72, 166v, 343v; BiałKat 66; RejZwierc 115 marg, Aaa3; Synod bez Papieżá fáłſzywy ieſt SkarJedn 211 marg, 119, 130, 211 [2 r.], d8, d9v; Ale ná to rodzicy nie bacżą/ miłuiąc fałſzywą á świecką miłośćią dzieći ſwoie/ duſze ich trácą/ y do piekłá prowádzą. SkarŻyw 63, 63, 81, 89 [2 r.], 318, 389; CzechEp 108, 109, 128; ReszPrz 47 [2 r.]; GrabowSet Xv; LatHar 118; WujNT 44 [2 r.], Bbbbbbv; A ieſli ſędźióm Káſzteláńſkim zárzući kto fáłſzywé ſkazánié/ nie będźie powinien bydź ſłuchan/ áż im ſkóry báránkowé będą dáné: któré máią ſobie zátrzymáwáć/ ieſli pokażą ſąd ſwóy bydź ſpráwiedliwy. SarnStat 560, 573, 795; SkarKaz 352b, 421a [2 r.].
Wyrażenie: »fałszywe mniemanie, dzierżenie« [szyk 7 : 1] (7 : 1): Abowimći nic nyemáſz gorſſego nád te/ ktorzy gdy ledwo obyecádłá zákusili/ fáłſſywe o ſobie mnimánie w vmyenyu wzyęli. GliczKsiąż L6; KwiatKsiąż F2; Opinio adumbrata, Fáłſziwe mniemánie. Mącz 502a; dziſieyſzych cżáſow pánowie/ ták ſą ſkáżeni złym zwycżáiem/ nieumieięthnoſcią/ y fáłſzywym dzierżeniem o ſobie GórnDworz Ee6v, N2, N7, Ee5v; CzechEp 5.
Szeregi: »fałszywy i brzydliwy« (1): Wiem że teſz ná niektorych mieyfcach Duch ſwięty ty kloce y daſki zowie obrázem/ ále fáłſzywym y brzydliwym. KrowObr 110.

»niczemny a fałszywy« (1): Ktore przycżyny yáko ſą nyedobre y owſſem nicżemne á fáłſſywe/ my według thego co będzyem zá łáſką Bożą mogli/ okażem. GliczKsiąż I7.

»fałszywy i nieroztropny« (1): poważność y moc y władza krolewſkiego máieſtatu oſłábiáłá/ fałſzywym y nieroſtropnym wolnośći ſzkodliwey rozſzerzánim/ śćiśniona y ſkrocona. SkarKazSej 659b.

»omylny, (i) fałszywy« (2): O nędzna obłudnośći/ o nádzyeio łżywa/ Iákaſz tu ieſt twa ſpráwá omylna fáłſzywa. RejWiz 83; CzechEp 223.

»fałszywy, (i) zły« [szyk 1 : 1] (2): Bo wſzelki ktory źle cżyni/ mowi Pan/ nienawidźi świátłośći/ áby ſie nie okazáły fáłſzywe y złe vcżynki iego. WujJud 158v; SkarŻyw 520.

6. Złudny, pozorny, niesłusznie się czymś wydający; falsus PolAnt (57): BibRadz Bar 6/7; Mącz 297a; GórnDworz Ff3v; choć otych ſwych Fáłſzywych á nieśmierthelnych duſzach twirdzą/ á wżdy żywot nie pobożny wiodą GrzegŚm [A2]v, 6, 16; Cżemu teraz w mękách cżyniſz ſobie fałſzywą dobrą myſl? SkarŻyw 126, [197]; KochSz B4; POLAK. Wolność to ieſt/ moc żyć iáko kto chce. (marg) Falſzywa Wolność. (‒) GórnRozm A3; ODpuść wyſtępki/ łzy me oſuſz/ Pánie/ Oddal odemnie nádźieie fałſzywe GrabowSet N3, K2v; á do ſpráwiedliwośći fałſzywą wolnośćią ábo ráczey ſwowolnośćią/ przeſzkody ſámi ſobie czynićie. SkarKazSej 666a.

W przeciwstawieniach: »prawdziwy (12), prawy ... fałszywy« (13): Abowiem dziwy ſą iedny prawdziwe á drugye fáłſzywe. RejAp 113v, Dd3v; tákowi omyláią ſie/ biorąc fáłſzywą roſkoſz zá prawdziwą/ á prawdziwą boleść biorącz zá fáłſzywą GórnDworz Ff3v; BiałKat 3v; GrzegŚm 26, 28, 29; CzechRozm 189; Dał im ná wolą wolną/ ábo Bogu práwemu ábo fałſzywemu służyć. SkarŻyw 504 marg; wzgárdzi wſzelkiego Bogá/ ták prawdziwego iáko y fałſzywego WujNT 716, 828; WysKaz 2.

Wyrażenia: »fałszywy bog« [szyk 14 : 10] (24): LubPs dd4; GrzegŚm 28; BudBib I 309a marg; BiałKaz D; cżemuſz to v Bogá ſámego nie ieſt rzecż nie przyſtoyna názywáć tym ſwoim imienim Elohim Bogi fałſzywe y báłwány pogáńſkie? CzechRozm 51v; SkarŻyw 504 marg, 531; ZawJeft 5; BALVVAN ieſt obraz Bogá fałſzywego/ y przetoż nic nie ieſt. WujNT Xxxxx2, 374, 716, 722, 828, Xxxxx3; SkarKaz 40a, 487a; nawyżſzego biſkupá bogow ſwoich fałſzywych Rzymiánie pogáńſcy czćili SkarKazSej 680a, 680a, 683a, 688b.

»bożek fałszywy« (1): rozeznánié vczynił tym imieniem między Bogiem prawdźiwym/ ónym Stworzyćielem y Pánem wſzytkiégo ſtworzenia/ od Bożków Pogáńſkich fáłſzywych: którzy nie ſtworzyli żadnéy rzeczy. BiałKat 3v.

»cud, dziw fałszywy« [szyk 9 : 5] (11 : 3): A przeſto ći wáſzy záklinátze/ nic inſzego nie ſą/ iedno Dijabelſcy ſludzy. Iako y Paweł S: o Antykryśćie powiáda/ iż tákimi fałſzywymi cudy miał lud mamić. KrowObr 121, 242; BielKron 467; RejAp 113v [2 r.], Dd3v; CzechRozm 188v, 189; dla iego obłudnych ſpraw/ y cudow fałſzywych/ ktore zá cżárámi y poſługą dyabelſką cżynił/ zá Bogá mieć go [Szymona Czarnoksiężnika] ſobie śmieli SkarŻyw 600; WujNT 104, 714, 868, 869 [2 r.].

Szeregi: »fałszywy, (a, i) czyniony« [szyk 2 : 1] (3): SkarŻyw 348; świát wſzytek do prawdźiwego ſię Bogá obroćił/ y wſzytki czynione y fałſzywe bogi y wſzytko báłwochwálſtwo potępił. SkarKaz 487a, 487a.

»fałszywy i tytułowany« (1): wyłącza rzeczy ſtworzone y Bogi fałſzywe y tytułowáne/ y to wſzyſtko co ieſt od Boſtwá rożne. WujNT 374.

»fałszywy a wymyślony« (1): Dziwy fáłſzywe á od rozlicżnych mnichow wymyſlone/ iáko ſą ony zyawienia/ ony ſtękánia duſz/ ony káplice rozlicżne onych Iáckow/ onych Stániſłáwow RejAp 113v.

7. Łudzący, podatny na złudzenia (2): Przeto niechay nielubi ucho twe cnotliwe Pochlebſtwa/ ktore/ iako źwierciadło fałſziwe/ Rozną twarz twych poſtępkow tobie ukzuie KochSat C; A iż ſámi ći pánowie ſmyſłowie ſą fáłſzywi/ one theż fáłſzem á błędy nápełnią. GórnDworz L12.
*** Bez wystarczającego kontekstu (5): Falsus, Participium, Fáłſziwy. Mącz 117a, 251b, 328c; Calag 185b; Calep 406a.
Wyraz hasłowy jest bardzo często epitetem, którym określa się przeciwników religijnych i ich poczynania, szczególnie w znaczeniach 1., 2. i 3.

Synonimy: 1. błędny, nieprawdziwy, omylny; 2. obłudny, zdradliwy; 3. farbowny, kłamliwy, niewierny, obłudny, omylny, przewrotny, zdradliwy; 4. chytry, ubarwiony, wymysłny, zły, zmyślony; 5. niczemny, nieroztropny, omylny; 6. czyniony, wymyślony.

Cf FAŁESZNY, NIEFAŁSZYWY

AK