Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: NIEZGASŁY

Następne hasło: NIEZGAŚNIONY »

NIEZGASZONY (14) part praet pass pf

W pisowni łącznej (9), w rozłącznej (5).

e, a oraz o jasne.

Fleksja

sg
m	N	niezgaszony	f	N	niezgaszonå	n	N	niezgaszoné
	G			G			G	niezgaszonégo
	A	niezgaszony		A			A
	I			I	niezgaszoną		I
	V	niezgaszony		V			V

pl
A	subst	niezgaszoné

sg m N niezgaszony (2). ◊ A niezgaszony (4). ◊ V niezgaszony (1). ◊ f N niezgaszonå (1). ◊ I niezgaszoną (1). ◊ n N niezgaszoné (2); -é (1), -(e) (1). ◊ G niezgaszonégo (2); -égo (1), -(e)go (1). ◊ pl A subst niezgaszoné (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII w. s.v. zgasić.

Znaczenia

W funkcji przymiotnika: Taki, który nigdy nie gaśnie (14)
- W przen (6)
- Przen: Taki, który nigdy się nie kończy (2)

W funkcji przymiotnika: Taki, który nigdy nie gaśnie; inexstinctus, inexstinguibilis, vivus Cn (14): Ná koniec ſam Iupiter gniewem poruſzony/ Wźiął w rękę oſtry piorón/ piorón niezgáſzony KochMuza 26.

Wyrażenia: »ogień niezgaszony« (4): bo v pogan ogień nie zgáſzony ſwięty bywał záwżdy ná ołtarzu BielKron 106, 382; GrabowSet Q3v; GosłCast 22.

»płomień niezgaszony« (1): GosłCast 16 cf W przen.

»promień niezgaszony« (1): GrabowSet Q cf W przen.

»niezgaszone słońce« (1): Dźiéń y noc iego [Boga] ſpráwá/ y to świátło wdźięczné Niezgáſzonégo ſłóńcá/ y koło mieśięczné. KochPhaen 1.

»światło niezgaszone« = widoczne z Ziemi ciało niebieskie (2): Który záżégł ná niebie świátłá niezgáſzoné KochPs 199, 110.

W przen (6): Iák duſze vwielbione/ Ktore/ twey łáſki promień niezgáſzony Ogárnąwſzy wnioſł przed Anyelſkie trony. GrabowSet Q; Ogniu niezgáſzony/ miłośći gorąca/ Słodki Chryſte Iezu/ dobroći plynąca/ [,..] Oświeć mnie GrabowSet Q3v; Suſzy twé ſerce teraz płomień niezgáſzony/ Biią ná ćię teſknice/ iam nieporuſzony. GosłCast 16, 22.

Wyrażenia: peryfr. »nigdy niezgaszona pochodnia« = prawdziwa wiara (1): Aż ſprawcá wſzyſtkich rzeczy nigdy nie zgáſzoną Pochodnią was obiáſni/ z niebá rozniéconą. GosłCast 19.

peryfr. »świeca nigdy niezgaszona« = Bóg (1): O iákoſz wy ſtániećie przed oną ſwiecą wietzną/ wſzyſtek ſwiát oświecáiącą? [...] kiedy wam rzetze oná ſwiecá/ nigdy niezgáſzona tzemuśćie ſobie inſze ſwiece wymyſláli/ y ſtáwiali KrowObr 88v.

Przen: Taki, który nigdy się nie kończy (2): W Race [lege: ręce] nyeſgaſſonego myloſyerdzya twego oycze ſwyαti oycze ſprawiedlywi ij namylſſi polyecam ducha mego BierRaj 17v; Pycha, łakomstwo wrodzone Żadną miarą nie zgaszone, Ktore, kiedy je osiędzie, Już tam cnoty nic nie będzie BierRozm 16.

Synonim: nieugaszony.

Cf NIEZGASISTY, NIEZGASŁY, NIEZGAŚNIONY, NIEZGAŚNY, ZGASZONY