Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: [NIEZGODLIWIE]

Następne hasło: NIEZGODNIE »

NIEZGODLIWY (10) ai

W pisowni łącznej (9), w rozłącznej (1).

e oraz o prawdopodobnie jasne (tak w niezgodny).

Fleksja

sg
m	N	niezgodliwy

pl
N	subst	niezgodliw(e)
G		niezgodliwych
A	m pers	niezgodliw(e)

sg m N niezgodliwy (4). ◊ pl N subst niezgodliw(e) (3). ◊ G niezgodliwych (2). ◊ A m pers niezgodliw(e) (1).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI (dwa z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.

Znaczenia

1. Będący odmiennego zdania, niejednomyślny, skłócony; kłótliwy, nieprzyjazny (6)
- a. Spowodowany niezgodą, nieprzyjaźnią, kłótliwością, chęcią do zwad (1)
- b. Nieharmonijny, niezgodnie brzmiący, pomieszany (1)
2. Sprzeczny, będący w sprzeczności z sobą samym; wykluczający się z czym wzajemnie (3)
- W przen (2)
*** Bez wystarczającego kontekstu (1)

1. Będący odmiennego zdania, niejednomyślny, skłócony; kłótliwy, nieprzyjazny; discordabilis, discordans, discors, dissentiens Calep (6): Discors Dissentiens, discordans ‒ Niezgodliwy, ſwąrliwy. Antiqui dicebant Discordis. [...] Discordabilis – Niezgodliwy Quod discordat et disconvenit. Calep 330a.

niezgodliwi z kim [z sobą = jeden z drugim nawzajem] (1): ále widząc [Saladyn] krole Rykárdá á Filipá być s ſobą niezgodliwe/ Ieruzálem przedſię trzymał á Krześćiány gárdził. BielKron 179v.

W przeciwstawieniu: »zgodliwy... niezgodliwy« (1): Iż lepſzy ieſt huff Ieleni zgodliwych/ kthore Lew pod ſpráwą á pod boiáźnią wiedzye/ niżli huff Lwow niezgodliwych kthorzy ſie ſámi kąſáią/ á iż ie Ieleń wiedzye RejPos 334.

a. Spowodowany niezgodą, nieprzyjaźnią, kłótliwością, chęcią do zwad (1): Ale záś bunty Polſkie niezgodliwe Co przynieść mogą? GrochKal 10.

b. Nieharmonijny, niezgodnie brzmiący, pomieszany (1): A záſię brzmiał niezgodliwy krzyk nieprzyiaćioł [inconsonans inimicorum clamor] BudBib Sap 18/10.

2. Sprzeczny, będący w sprzeczności z sobą samym; wykluczający się z czym wzajemnie (3): [Złodziej] Wierći ſie: rzecżą mieni: [...] Od wſtydu twarz cżerwona: potym bywa bláda/ [...] Powieśći niezgodliwe/ ſłowá záiąkáwe: Ręce drżą iák Ośicá KlonWor 3.

W przen (2): nie zámykay ná pyerſiach co vſtá powiedzą/ Bo niezgodliwe vſtá ſwe ſłowá poiedzą BielKom C5v; áby obacżyć mogł w iáko gęſty lás niezlicżonych błędow niezgodliwych wlaſł CzechEp 183.

*** Bez wystarczającego kontekstu (1): Inconveniens, Indecens, indecorus, incongruens ‒ Nie zgodliwi Calep 523a.

Synonimy: 1. swarliwy, zwadliwy; b. pomieszany.

Cf NIEZGODNY, ZGODLIWY